|
2000
|
|
|
Nortasun etnikotzat honako hau hartu ohi da: osagai kultural komunen eta jatorrizein izaera komunaren oroimen historikoaren existentzian oinarritutako talde nortasuna.Hau da, nortasun etnikoa gizarteko praktiken multzo propio batzuen presentzian(
|
hizkuntza
, ohiturak, bizimodua eta abar) oinarritzen da. Alabaina, gizarteko praktikahorien presentzia enpirikoa ez da nahikoa, berez ezberdintasunaren, eta, beraz, taldearen existentziaren?
|
|
|
Honengatik guztiagatik, talde nazional batekokide izatearen pertzepzioa ezaugarri kultural komunen presentzia bezain garrantzitsuaedo agian are garrantzitsuagoa izan liteke nazio nortasunaren eraikuntzan. Honek ezdu esan nahi, ordea, ezaugarri kultural batzuek ezinbestekoak ez direnik; batzuk, gainera, erabakigarriak izan daitezke,
|
hizkuntza
esaterako.
|
|
|
Eremu publikoa ulertzeko modu honek, aldi berean,
|
hizkuntzak
nazio nortasunean duen garrantzia azaltzeko bidea ematen digu. Edozein talde etnikorenkasuan lehen mailako osagai kulturaltzat jo ohi da hizkuntza.
|
|
|
Eremu publikoa ulertzeko modu honek, aldi berean, hizkuntzak nazio nortasunean duen garrantzia azaltzeko bidea ematen digu. Edozein talde etnikorenkasuan lehen mailako osagai kulturaltzat jo ohi da
|
hizkuntza
. Batetik taldeari bereburua aintzat hartzea ahalbidetzen dion kultur sistemaren gunearen erdian kokatzendelako6 7 Bestetik, taldeak bere auto definizioa islatzeko erabiltzen duen ikurgarrantzitsuenetakoa delako, besteek taldea identifikatzeko erabiltzen duten osagainagusienetakoa izatearekin batera.
|
|
|
oso antzekoak dira euskal herritar sentitzen ez direnen eta etorkinen kopuruak. Antzeko zerbait gertatzen zaigu
|
hizkuntzarekin
: Iparraldean nortasunak gora egiten du euskaldunen kopuruak gora egiten duenean, Hegoaldeko herrialdeetan harreman hori hain argia ez dela ikusten dugun bitartean.
|
|
|
Gure iritziz, datu hauek argiro erakusten dute euskal nortasunaren mota ezberdinenexistentzia. Egituraketa politiko administratibo bereizgarririk ez duen Ipar EuskalHerrian, euskal nortasunak esangura etnikoa du gehienbat, bereziki
|
hizkuntza
etajatorriari lotua. Euskal Autonomia Erkidegoan, bertan bere burua Euskadi edo PaisVasco izendatzen duen egitura politiko administratiboa dagoelarik, euskal nortasuneanaskoz pisu handiagoa bide du politikaren eta, oro har, eremu publikoaren bitartekotzak.Antzeko zerbait aurki dezakegu Nafarroa Garaian ere:
|
|
|
Honaino iritsita, hain oinarri ezberdinetatik eraikitzen diren nortasunak berdinakote diren galde geniezaioke geure buruari. Esan nahi baita, banakoen mailan zein gizartearen mailan inplikazio bera ote dute
|
hizkuntza
, jatorri edo historiagatik euskaldunsentitzeak edo atxikimendu politiko edo are administratibo hutsagatik euskal herritar (euskal hiritar litzateke, agian, hemen termino egokiena, demokrazia liberalarenzentzuan) sentitzeak. Hitzek beraiek (euskaraz ari garela bederen:
|
|
|
Azkenik, seigarren atalean euskarak prentsan duen presentzia aztertu du autoreberak. Euskarazko egunkaritik euskaraz ezertxo ere argitaratzen ez duen egunkariraino, jokaera ezberdinak agertzen dira gure
|
hizkuntzarekiko
, joera nagusia argia bada ere.
|
|
|
Egunkarien kasuan, artikulu guzti guztiak hartu genituen kontuan (hamar milatik gora), eta bakoitzarenpisua ponderatu ondoren (Budd eskala baten bitartez), hauexek neurtu genituen: gai, gertaera eta pertsonaien izaera, jatorria, Euskal Herriarekin zuten lotura edo eragina,
|
hizkuntza
eta bestelako datu batzuk. Honekin hauxe jakin nahi genuen, funtsean:
|
|
|
Hedabideak eta talde nortasunen eraikuntza:
|
hizkuntza
erreferentzia eremuen definitzaile gisa, UPV 016.323 HA 130/ 98 Egileak: Josu Amezaga, Edorta Arana, Joxe Inazio Basterretxea eta AnderIturriotz.
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain,
|
hizkuntza
lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik.
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez,
|
hizkuntzarik gabe
ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non e... Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen
|
hizkuntza
bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago,
|
hizkuntza
hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste
|
hizkuntza
batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez: bi hegemonikoak, bakoitza lurralde batean eta
|
hizkuntza
batean (espainola eta frantsesa); eta besteagutxiengotua, zeina euskaraz garatzen baita, eta bere ahalmena lurralde osoa hartzeaizan litekeelarik. Bigarren eremu publiko honek oztopo handiak aurkitzen ditu beregarapenean.
|
|
|
Bigarren eremu publiko honek oztopo handiak aurkitzen ditu beregarapenean. Jadanik aipatua dugun izaera minoritarioari?
|
hizkuntza
ezagutzen ezdutenak ezin baititu integratu?, hiztun guztiak integratzeko zailtasuna gehitzen zaio.Honen arrazoia honetan datza: hizkuntza komunitatea osatzen duten kide guztiakharremanetan eta kontaktuan jartzeko euskarri eta espazioen ahulezia; eta horretanzeresan handia dute gorabehera politikoek, muga juridiko politikoen existentziak, eta ekonomikoek, merkatuaren egituraketak?.
|
|
|
Jadanik aipatua dugun izaera minoritarioari, hizkuntza ezagutzen ezdutenak ezin baititu integratu?, hiztun guztiak integratzeko zailtasuna gehitzen zaio.Honen arrazoia honetan datza:
|
hizkuntza
komunitatea osatzen duten kide guztiakharremanetan eta kontaktuan jartzeko euskarri eta espazioen ahulezia; eta horretanzeresan handia dute gorabehera politikoek, muga juridiko politikoen existentziak, eta ekonomikoek, merkatuaren egituraketak?.
|
|
|
Orain arte esandakoa laburbilduz, esan dezagun ezen gure hipotesia honako haudela, alegia, euskal nortasun nazionala prozesu eta mekanismo ezberdinen bitartezeraikitzen ari dela. Alde batetik epe luzeko nortasun etnikoa daukagu, oinarrian osagaikultural eta historiko enpirikoak dituena(
|
hizkuntza
, oroimena, kultura, e.a.). Bestealdetik, aurrekoari lotzen edo gaineratzen zaion beste nazio nortasun bat dugu, zeinaren barnean garrantzi handia duen eremu publikoan, eta beste eremu batzuetan, eraikitzen den irudikatutako komunitateak. Aldi berean, prozesu hauek guztiak kontrako norabidean ere ari dira gertatzen:
|
|
|
Oparoa da Hego Euskal Herriko irratigintzaren panorama bai emandegien kopuruaren arabera, bai emisio esparruaren arabera, zein daukaten jabegoaren edo erabiltzenduten
|
hizkuntzaren arabera
ere.
|
|
|
Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan, euskara hutsez dela eta, jakina denez
|
hizkuntza
horren ezagutza ez dago tokizein maila guztietara zabalduta, oraindik.
|
|
|
Zeren eta garai hartan, Estatuarenirrati telebistaren monopolioa kolokan jartzen hasi ziren irrati libre eta piratak,, frantses ikus entzunezko sistemaren lehen elementu aztoratzaileak? 33 Zehaztearren, Radio Adour Navarrek, Radio Popular de Loyolaren (Donostia) igorlearen antena orduak alokatzen zituen, COPEren (Espainiar eliza) sare indartsuaren kate begiadenarenak hain zuzen. Radio Adour Navarreren
|
hizkuntza
aukerek bere egokitze gaitasuna eta handinahia erakusten dute. Lehen bi hilabeteetan emankizunak gaztelaniaz eta frantsesez aurkeztuak izan ziren, garai hartan zuhurtasunez egin behar baitzenbilakaera.
|
|
|
EUSKALDUNON EGUNKARIAk proiektu politiko zehatzekin izan ditzakeenharremanak lausoagoak dira, bistan da. Baina bere atzetik
|
hizkuntza
egitasmoa agertzeak, zalantzarik gabe Euskal Herria beste modu batean ikustera eraman du, ez hainbeste sistema politikoek egituratzen duten parametroetan oinarrituta, hizkuntzarenerrealitatean oinarrituta baizik. Berea, neurri batean, hizkuntza komunitatean oinarritutako erreferentzia eremua da, nahiz eta ez den horretara mugatzen, eta nahiz etahizkuntza egitasmoak eta egitasmo politikoak zirt zart bereizterik ez dagoen.
|
|
|
Baina bere atzetik hizkuntza egitasmoa agertzeak, zalantzarik gabe Euskal Herria beste modu batean ikustera eraman du, ez hainbeste sistema politikoek egituratzen duten parametroetan oinarrituta, hizkuntzarenerrealitatean oinarrituta baizik. Berea, neurri batean,
|
hizkuntza
komunitatean oinarritutako erreferentzia eremua da, nahiz eta ez den horretara mugatzen, eta nahiz etahizkuntza egitasmoak eta egitasmo politikoak zirt zart bereizterik ez dagoen.
|
|
|
Oraingoan honako galderahau egin dezakegu: baldintzatzen ote du erabilitako
|
hizkuntzak
irudi hori. Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen.
|
|
|
baldintzatzen ote du erabilitako hizkuntzak irudi hori? Izan ere,
|
hizkuntzak
komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian hizkuntza komunitatea eta komunitate politikoak bat ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak hizkuntzaren errealitatearengainean, edo honek hura baldintzaturik?
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian
|
hizkuntza
komunitatea eta komunitate politikoak bat ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak hizkuntzaren errealitatearengainean, edo honek hura baldintzaturik?
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian hizkuntza komunitatea eta komunitate politikoak bat ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak
|
hizkuntzaren
errealitatearengainean, edo honek hura baldintzaturik?
|
|
|
Bestalde, beren kokapen ideologiko eta politikoetan ez dira hain ezberdinak, nahiz eta jatorriezberdinetakoak izan. Honen guztiaren ondorioz, bien arteko ezberdintasunak neurrihandi batean
|
hizkuntzak
ezarritakoak izan daitezkeelako susmoa dugu. Hipotesihorretatik abiatuko gara hurrengo paragrafoetan, bien arteko alderaketa xeheagoaegitera.
|
|
|
1.3 Erreferentzia eremuak
|
hizkuntzaren arabera
|
|
|
a) Hedabideetan erabilitako
|
hizkuntza
, pertsonek elkar ulertzeko eremua definitzen baitu.
|
|
|
Hots, euskara albiste da, baina Nafarroan gertatzen bada. Zentzu honetan oso esanguratsua da, DIARIO DENAVARRA egunkarian euskaraz agertzen diren albiste bakarrak argitaratzekoerabiltzen den larunbatetako orrialdeari Nafar
|
izkuntza
(sic) izena jartzea. Hor erenabaria da, Nafarroa gainerako euskal herrietatik bereizteko saioa, baita hizkuntzakomunaren izenean ere.
|
|
|
1982an, EITBren sorrera legeak bi helburu ezarri zizkion telebistagintzari: euskalkultura eta
|
hizkuntza
sustatzea eta, gainera, herritarrentzako informazio eta integrazio lanabesa izatea. Urte beraren amaieran emititzeari ekin zion lehen kanala, euskarazaritzen zen nagusiki.
|
|
|
Urte beraren amaieran emititzeari ekin zion lehen kanala, euskarazaritzen zen nagusiki. 1986an, ETB2 sortzeaz batera, nolabaiteko zeregin banaketaematen hasi zen, eta ez
|
hizkuntzari
zegokionez bakarrik. Lehen kanalari euskararen etabertoko kulturaren aldeko lana indartzea, eta bigarrenari, gaztelaniazkoari, informazioeta integrazio tresna izatea egokitu zitzaien.
|
|
|
Euskal Herrian sortuak izan arren, beren lehengai nagusiaEspainiako produktuak dira (esaterako, Lo que faltaba saioa). Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren
|
hizkuntza
kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan:
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean,
|
hizkuntza
bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela
|
hizkuntza
baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
Taula honetan, gainetiko alderaketa bat eginez gero, berdintasunakazpimarratzeaz gain, kultura hezkuntza euskara delako multzoan kokatutako protagonistek eta kiroletakoek dituzten tratamendu ezberdinak aipatuko ditugu. Seguruenik,
|
hizkuntzaren
ondorioa da kasu batean eta, kirolari dagokionez, programazioarenantolaketarena, bestean.
|
|
|
Honekin batera, informazioaren zintzotasuna, independentzia eta aniztasuna, eta pentsamendu eta ideia korronte ezberdinen adierazpen anitza bermatuko dituela zehaztu da, betiere tratuberdintasunaren printzipioaren pean eta CSA ren gomedioen errespetuan. Azkenik, ikus entzunezko kanpo ekimenak, frankofoniaren gorespena eta frantses kultura eta
|
hizkuntzaren
hedapena munduan sustatuko dituela ere finkatu da.
|
|
|
Telebista programazioen edukiei dagokielarik, Irrati eta Telebistaren Estatutu legeaz gain, Europako Mugarik Gabeko Telebistaren gaineko Artezarauaren egokitzapena dago indarrean50 Hedapen autonomikoa edo lokala duten telebistak xedapenhauetatik at geratzen dira, nahiz eta Autonomia Erkidegoei eskuduntza ezagutzen zaien, besteak beste,
|
hizkuntza
propioaren babesa ziurtatzeko?, beren eremuan bakarrikemititzen duten telebistei betebehar bereziak ezartzeko, betiere Artezarauak finkatutako arauen ildoan. Horien artean ondokoak nabarmentzen dira:
|
|
|
Kuotak: emisio denboraren erdia europar jatorriko ikus entzunezko programekin osatu behar da, betiere informatiboak, kirol erretransmisioak, lehiaketak, publizitatea eta teletestua aintzat hartu gabe; gainera, horietako erdiak jatorrizEspainiar Estatuko
|
hizkuntzaren
batean egindakoak izan behar dira, eta %10ekoizle independenteena eta azken bost urteetan egindakoa; halaber, behartuegiten dira telebistak beren diru sarreren %5 film eta telebistarako pelikulaeuroparren produkzioan inbertitzera.
|
|
|
Arloaren gaineko lege funtsezkoenak irrati telebista autonomikoak sortzekolegeak dira, dudarik gabe53 Horietako bakoitzean, betebehar berezituak ezartzenzaizkio korporazio publiko sortu berriari, eta horien artean
|
hizkuntz
normalizaziorakoprozesuetan laguntzea nabarmentzen da hizkuntza berezitua duten Erkidegoetan; honekin batera, hiritarren parte hartzea sustatu eta nazioaren edo, dagokionean, erregioarenkultur identitatea suspertzea ere aipatzen dira kasu gehienetan, irrati telebista autonomikoaren misio gisa. Euskadiko Autonomia Erkidegoa ez da horretan salbuespena 54.
|
|
|
Arloaren gaineko lege funtsezkoenak irrati telebista autonomikoak sortzekolegeak dira, dudarik gabe53 Horietako bakoitzean, betebehar berezituak ezartzenzaizkio korporazio publiko sortu berriari, eta horien artean hizkuntz normalizaziorakoprozesuetan laguntzea nabarmentzen da
|
hizkuntza
berezitua duten Erkidegoetan; honekin batera, hiritarren parte hartzea sustatu eta nazioaren edo, dagokionean, erregioarenkultur identitatea suspertzea ere aipatzen dira kasu gehienetan, irrati telebista autonomikoaren misio gisa. Euskadiko Autonomia Erkidegoa ez da horretan salbuespena 54.
|
|
|
Baina horiekin batera, badira, halaber, beste mota batzuetako lege eta arauak, ikus entzunezko sektorea bere osotasunean araupetu edota jarduera honi muga berezituak ezarri nahi dizkiotenak. Anbizio handieneko arauketa, dudarik gabe, Kataluniakoa da, non, besteak beste, kable bidez banatutako ikus entzunezko programazioari etatelebista lokalei
|
hizkuntz
kuota zehatzak ezarri zaizkion (programazio europarrarinahitaez eskaini beharreko emisio denboraren laurdena, jatorriz katalanez egindakoprogramekin osatua izatea; bikoiztuta edo azpi-idatzita ematen diren programak, gutxienez, katalanez ere emanak izatea; telebista lokalen kasuan, emakidetan, katalanarenerabilera eta Kataluniako kulturari egindako ekarpenaren balorazioa,...) 55 Halaber, Hizkuntz...
|
|
|
Baina horiekin batera, badira, halaber, beste mota batzuetako lege eta arauak, ikus entzunezko sektorea bere osotasunean araupetu edota jarduera honi muga berezituak ezarri nahi dizkiotenak. ...hizkuntz kuota zehatzak ezarri zaizkion (programazio europarrarinahitaez eskaini beharreko emisio denboraren laurdena, jatorriz katalanez egindakoprogramekin osatua izatea; bikoiztuta edo azpi-idatzita ematen diren programak, gutxienez, katalanez ere emanak izatea; telebista lokalen kasuan, emakidetan, katalanarenerabilera eta Kataluniako kulturari egindako ekarpenaren balorazioa,...) 55 Halaber,
|
Hizkuntz
Politikaren Legeak zenbait hizkuntz eskakizun ezartzen ditu, telebistaz gainirratian ere agintzen dutenak, hala nola Kataluniako erakunde publikoek zuzeneangestionatutako irrati eta telebistek normalean katalanez jardun beharra, edo, orokorrean, Kataluniako eremuko telebistek beren produkzio propioaren erdia katalanez egitea,... Beste maila batean, Ikus entzunezkoen Kataluniako Batzordea (CAC) er...
|
|
|
Baina horiekin batera, badira, halaber, beste mota batzuetako lege eta arauak, ikus entzunezko sektorea bere osotasunean araupetu edota jarduera honi muga berezituak ezarri nahi dizkiotenak. ...kion (programazio europarrarinahitaez eskaini beharreko emisio denboraren laurdena, jatorriz katalanez egindakoprogramekin osatua izatea; bikoiztuta edo azpi-idatzita ematen diren programak, gutxienez, katalanez ere emanak izatea; telebista lokalen kasuan, emakidetan, katalanarenerabilera eta Kataluniako kulturari egindako ekarpenaren balorazioa,...) 55 Halaber, Hizkuntz Politikaren Legeak zenbait
|
hizkuntz
eskakizun ezartzen ditu, telebistaz gainirratian ere agintzen dutenak, hala nola Kataluniako erakunde publikoek zuzeneangestionatutako irrati eta telebistek normalean katalanez jardun beharra, edo, orokorrean, Kataluniako eremuko telebistek beren produkzio propioaren erdia katalanez egitea,... Beste maila batean, Ikus entzunezkoen Kataluniako Batzordea (CAC) eratzen duenlegeak ere aipamena merezi...
|
|
|
Baita kontzentrazioarena eta nazioartekotzearena ere69 Edukien gainekobetebeharrak, berriz, Irrati telebistaren Estatutu Legean zehaztutako irizpideetara mugatzen dira. Autonomia Erkidegoetako deialdietan, aparteko eskakizunak ere ezartzendira,
|
hizkuntza
berezitua dutenetan bereziki. Hortaz, kultura eta, dagokionean, hizkuntza propioaren garapenari egindako ekarpenak nahitaezko baldintza bihurtu dira edo, gutxienez, baremoetako osagai70 Hala eta guztiz ere, Katalunian bakarrik jo da kuotalinguistiko zehatzak ezartzera, emisio orokorren zein musikakoen gainean71 Horrekinalderatuta, oso ahulak dira Euskadiko Autonomia Erkidegoan eta Nafarroakoanezarritako baremazio irizpideak eta hizkuntz eskakizunak.
|
|
|
Autonomia Erkidegoetako deialdietan, aparteko eskakizunak ere ezartzendira, hizkuntza berezitua dutenetan bereziki. Hortaz, kultura eta, dagokionean,
|
hizkuntza
propioaren garapenari egindako ekarpenak nahitaezko baldintza bihurtu dira edo, gutxienez, baremoetako osagai70 Hala eta guztiz ere, Katalunian bakarrik jo da kuotalinguistiko zehatzak ezartzera, emisio orokorren zein musikakoen gainean71 Horrekinalderatuta, oso ahulak dira Euskadiko Autonomia Erkidegoan eta Nafarroakoanezarritako baremazio irizpideak eta hizkuntz eskakizunak.
|
|
|
Autonomia Erkidegoetako deialdietan, aparteko eskakizunak ere ezartzendira, hizkuntza berezitua dutenetan bereziki. ...ortaz, kultura eta, dagokionean, hizkuntza propioaren garapenari egindako ekarpenak nahitaezko baldintza bihurtu dira edo, gutxienez, baremoetako osagai70 Hala eta guztiz ere, Katalunian bakarrik jo da kuotalinguistiko zehatzak ezartzera, emisio orokorren zein musikakoen gainean71 Horrekinalderatuta, oso ahulak dira Euskadiko Autonomia Erkidegoan eta Nafarroakoanezarritako baremazio irizpideak eta
|
hizkuntz
eskakizunak.
|
|
|
87). Eta Euskararen Erabilera Normalizatzeari buruzko 10/ 1982 Legeak, azaroaren24koak, ere zehazten du, neurriak hartuko dituela Eusko Jaurlaritzak komunikabideetan euskararenerabilera areagotzeko, helmuga bi
|
hizkuntzak
parekatzea izango delarik. Hortik aurrera EITBren legeansartu diren eraldaketek gehiago eragin dute egituran misioan baino.
|
|
|
Europako kultur nortasunaren auzian, berriz, baztertu egin da erabat europar nortasun homogeneo baten ideia, eta aniztasunaren idea (kulturala eta linguistikoa) nagusitu da, diskurtso ofizialetan behintzat84 Aldaketa hau oso positiboa da, inondik ere, baina bi arazo ditu. Bata, erretorika hutsean gelditzeko arriskua, gero hori sustatzekomoduak eta baliabideak antolatzen ez badira; eta bestea, benetan ezagutuko den aniztasuna mugatua izatea, Estatuena alegia, eta ez hainbeste
|
hizkuntza
eta kultura gutxituena.
|
|
|
Emisora pribatuei egiten zaizkien eskakizunak, berriz, ahulagoak dira: herriko kulturazko balioaksustatzea eta hezkuntza eta kulturazko programak hedatzea helburu nagusitzat duten emisoreek izangodute lehentasuna, eta, bereziki, Euskal Autonomia Elkarteko bi
|
hizkuntza
ofizialen erabilpen orekatu batenaukera egingo dutenek (240/ 1986 Dekretua).
|
|
|
Zehaztasun hauen balioa, ordea, zalantzazkoa da. Gogoratu Egin Irratiarekin EAEen gertatu zena, frekuentzia bakar bat eman baitzitzaion Gipuzkoako herrialdean (nahiz eta beste probintzietan ere kultursustapen eta
|
hizkuntzaren
erabileraren aldetik beste lehiakide askok baino proiektu euskaldunagoa aurkeztu). Edo Nafarroan Euskal Herria irratiarekin gertatutakoa, ez baitzitzaion lizentziarik eman.
|
|
|
Telebistan bezala,
|
hizkuntz
politikarako aginduari jarraituz, emakidadunei emisio denborarenerdian katalana erabiltzea eskatzen zaie, baita emango diren kantuen laurdena (hitza dutenena behintzat) katalanez izatea ere (269/ 1998 dekretua, urriaren 21ekoa). Neurri hauen parean Euskadi eta Nafarroakoakbarregarriak dira.
|
|
|
Alde honetatik, aipatzekoa da aintzindarietakoa den Internet bidezko telebista zerbitzu bat Baionan bertan jaio berria dela, programazioarenardatz gisa inguruko gaiak dituelarik (www.tvpi.fr). Bestalde, nahiz eta
|
hizkuntza
frantsesa izan nagusia, euskaraz eskaintzaren %20 gutxienez eman nahi dutela adierazi dute sustatzaileek.
|
|
|
Irratietan: egile edota artista frantziarrek egindako edota frantsesez edoFrantzian erabiltzen den beste
|
hizkuntza
erregional batean sortu edotainterpretatutako musika lanak, musikaren emisio denboraren %40raheldu behar dira gutxienez; horietatik erdia, gainera, egile edo interprete (talentu) berriena eta, halaber, produkzio berria izan behar dira, eta entzute handiko orduetan eman behar dira, musika modernoa osagai dutenprogramei dagokionean behintzat. Kuota bereziak daude, ordea, honakokasu hauetarako:
|
|
|
Baina horiekin batera, eta hemen jorratzen ari garen ikuspuntutik, Euskal Herrikobalizko komunikazio esparruaren ikuspuntutik alegia, sistemaren deszentralizazio modua eta ahulezia dira agian horren hutsunerik nabarmenenak. Komunikazio askatasunaren legearen eraldaketak erreferentziak egiten dizkie frantsesaz aparteEstatuan hitz egiten diren beste
|
hizkuntzei
, bai eta, modu orokorrean bada ere, horiekbabestu beharrari ere. Baina gero ez du maila edo eremu erregionala ezagutzen, ezikuspegi administratibotik ezta politikotik edo kulturaletik ere, ez sistema publikoan ezeta pribatuan ere.
|
|
|
Hedabideak eta
|
hizkuntza
: erdaren aldeko erreprodukzio mediatikoa
|
|
|
Ikerketa sozio psikologiko askokiradoki izan du
|
hizkuntza
eta identitateaelkarri lotuta agertzen direla: hizkuntzaren erabilpenak eragina dutalde identitatearen sorreran, eta talde identitateak eragina duhizkuntz jarrera etaerabilerarako ereduetan (1)
|
|
|
Ikerketa sozio psikologiko askokiradoki izan du hizkuntza eta identitateaelkarri lotuta agertzen direla:
|
hizkuntzaren
erabilpenak eragina dutalde identitatearen sorreran, eta talde identitateak eragina duhizkuntz jarrera etaerabilerarako ereduetan (1)
|
|
|
Euskarak hedabideetan duen arazo orokorra, batez ere eguneroko prentsarigagozkiolarik, elebitasunean bertan datza. Izan ere, gure artean ezagutzen dugunelebitasuna, alegia,
|
hizkuntza
biren erabiltze normalizatua, hots, zernahirako moduegoki eta zuzen batez hizkuntza biren erabiltze arrunta, aukera pertsonala da. Alegia, pertsona bera da elebiduna gure artean; urrun dago elebitasunetik gizartea, gureabehintzat.
|
|
|
Euskarak hedabideetan duen arazo orokorra, batez ere eguneroko prentsarigagozkiolarik, elebitasunean bertan datza. Izan ere, gure artean ezagutzen dugunelebitasuna, alegia, hizkuntza biren erabiltze normalizatua, hots, zernahirako moduegoki eta zuzen batez
|
hizkuntza
biren erabiltze arrunta, aukera pertsonala da. Alegia, pertsona bera da elebiduna gure artean; urrun dago elebitasunetik gizartea, gureabehintzat.
|
|
|
Euskalduna da, gurean, gutxienez
|
hizkuntza
biren jabe dena: euskara eta frantsesaedo euskara eta gaztelania.
|
|
|
euskara eta frantsesaedo euskara eta gaztelania. Gainera, asko eta asko dira beste
|
hizkuntzen
jabe erebadiren euskaldunak, gero eta gehiago dira euskaldunen artean hiru edo lau hizkuntzaren jabe direnak, gazteak batez ere. Euskalduna da, bakar bakarrik, testuinguruakahalbidetzen dion neurrian, euskaraz ala inguruko erdaraz funtzionatzea erabakidezakeena.
|
|
|
euskara eta frantsesaedo euskara eta gaztelania. Gainera, asko eta asko dira beste hizkuntzen jabe erebadiren euskaldunak, gero eta gehiago dira euskaldunen artean hiru edo lau
|
hizkuntzaren
jabe direnak, gazteak batez ere. Euskalduna da, bakar bakarrik, testuinguruakahalbidetzen dion neurrian, euskaraz ala inguruko erdaraz funtzionatzea erabakidezakeena.
|
|
|
1 BOURHIS eta SACHDEV, (1998): ?
|
Hizkuntza
eta identifikazio soziala, in AZURMENDI, J. (bil.):
|
|
|
in AZURMENDI, J. (bil.):
|
Hizkuntza
eta talde nortasuna, EHU, Bilbo.
|
|
|
|
HIZKUNTZAK
ETA EGUNKARIAK: ERDARAK NAGUSI
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitateek biziraupena ziurtatzeko, erreprodukzio soziala bermatubehar dute. Gure kasuan, euskararen komunitateak bere biziraupena ziurtatzeko, besteak beste, hedabideen laguntza behar du bere buruaren erreprodukzio sozialabermatzeko.
|
|
|
euskara
|
hizkuntza
|
|
|
Egunkari honetan, batez ere, agenda atala da euskaldunena; horrekin batera, kultur atala. Erdaldunena, ostera, kiroletakoa, bertan, batez beste, albisteen %8, 8besterik ez baita argitaratzen
|
hizkuntza
horretan.
|
|
|
Azpimarragarria da, bestalde,
|
hizkuntzari
berari buruzko albiste asko eta askoargitaratzen direla egunkari honetan euskaraz. Euskarak metahizkuntza egiteko baliodu, batez ere, egunkarian.
|
|
|
euskara
|
hizkuntza
|
|
|
Euskal Herria deitutako atalekoak dira, batez ere, euskaraz argitaratzen direnalbiste apur horiek. Artikuluen gai zehatzari gagozkiolarik, pisu espezifiko nabarmenadaukate kulturaren ingurukoek eta
|
hizkuntzari buruzkoek
. Horretan bat datoz EzkerAbertzaleko eta Eskuin Abertzaleko egunkariak:
|
|
|
|
Hizkuntzari buruzkoetatik
aparte, euskaraz aritzean, Deiak Euskal Herriari buruzhitz egiten du modu esklusiboan. Mundu zabalaren errepresentazio mediatikoa erdarahutsez egiten da Deian.
|
|
|
euskara
|
hizkuntza
|
|
|
Gure inguruko hedabide hizkuntzanitzen artean, Gara da euskarari tratamendurikonena eskaintzen diona. Hala ere, Gipuzkoako egunkari horren
|
hizkuntza
politikak ezdu hizkuntza berdintasunik erakusten bere orrialdeetan. Gararen orrialdeetan, hamarretik bi hartzen ditu euskarak.
|
|
|
Gure inguruko hedabide hizkuntzanitzen artean, Gara da euskarari tratamendurikonena eskaintzen diona. Hala ere, Gipuzkoako egunkari horren hizkuntza politikak ezdu
|
hizkuntza
berdintasunik erakusten bere orrialdeetan. Gararen orrialdeetan, hamarretik bi hartzen ditu euskarak.
|
|
|
LARRAÑAGA, I. (1998): ?
|
Hizkuntz
komunitatea eta nortasun nazionalaren pertzeptzioa, inAZURMENDI, J. (bil.):
|
|
|
inAZURMENDI, J. (bil.):
|
Hizkuntza
eta talde nortasuna, EHU, Bilbo.
|
|
|
euskara
|
hizkuntza
|
|
|
Nafar
|
izkuntza
(sic.) deitutako atalean aurkitu ditugu egunkari honen euskarazkotestuak bildurik. Lau item dira guztira eta orrialde oso bat betetzen dute, 90.a.
|
|
|
Aragoi, ko iru
|
izkuntzak
du titulutzat bigarren batek, Latiegi, tar Bixentek egina.Aragoiko lurretan bizi diren hizkuntzei eta dialektoei buruzko hausnarketa lan bat da.Artikulugilearen arabera,. Aragoikera, Katalauniera eta Gaztelera, dira Aragoekohizkuntzak.
|
|
|
Aragoi, ko iru izkuntzak du titulutzat bigarren batek, Latiegi, tar Bixentek egina.Aragoiko lurretan bizi diren
|
hizkuntzei
eta dialektoei buruzko hausnarketa lan bat da.Artikulugilearen arabera,. Aragoikera, Katalauniera eta Gaztelera, dira Aragoekohizkuntzak.
|
|
|
Urrezko orduetako albistegiak kontuan hartuta, iluntzean, Euskal Telebistak Teleberri eta Gaur Egun eskaintzen ditu16
|
Hizkuntza
alde batera utzita, eguraldiaren tarteaoso da antzekoa bietan: informazio esana antzekoa, informazio erakutsia antzekoa, eguraldi mapa berbera.
|
|
|
Euskal Herriak, jakina da, ez du erabateko batasun politiko administratiborikeduki bere historian. Ez eta
|
hizkuntzaren
erabateko batasunik19, aro modernoagoan.Baina bistakoa da, gure herriaren bizimodua eta kultura ezagutzen dituen edozeinentzat, euskal herrialdeen artean beti izan dela zelanbaiteko lotura. Batasun politikorikeduki ez arren, ezagunak dira Pirinioez alde bietako euskal komunitateen arteko loturakulturalez eta idiomatikoez gain izan diren eta badiren erlazio ekonomikoak (delaartzaintza, dela baso ustiaketa).
|
|
|
Ezagunak dira, era berean, Nafarroen arteko harremanak, nola politikoak hala erlijiosoak. Ezagunak dira, jakina, lurralde guztietakobertsolarien arteko harremanak, plazarik plaza ibiltzean; ezagunak, baita, hegoaldekoapaizak iparraldean misiolari; ezagunak iparraldeko euskaltzaleak hegoaldean irakasle... Batasun politiko administratiborik ezaren gainetik, Euskal Herriak (Euskal Herriek) beti eduki izan du (dute) lotura historikoa, lehen lehenik
|
hizkuntzari
, erlijioari etakulturari atxikirik, gerora ekonomian sustraiturik, eta modernidadean politikanerroturik.
|
|
|
1 Ahal den guztietan, hedabideek Euskal Herri osotu eta integratuaren profilasozializatu lukete. Izan ere, baldin eta kontrara egingo balute, berezkoaeta historikoa den
|
hizkuntz
eta kultur harremanaren ukapen soziala bultzatukolukete, zeren egungo gizarte mediatizatu modernoan, hedabideetan ez dena ezbaitago eta ez baitu existentzia sozialik. Hedabideak iruditeria kolektiboarensortzaile eta zabaltzaile baldin badira, Zazpiak bateko mapa ukatzen duenakeuskaldunen arteko harremanaren isla kulturala eta isla soziala ere ukatzen ditu, partiketa administratibo eta politikoaren izenean.
|
|
|
(iii) Filosofiaren beste alorretan ere gauzatu da eragina, honen adibide direlarik
|
hizkuntza
juridikoaren azterketa pragmatikoak edota zientziagintzarako kode deontologikoen aldarrikapena, beste askoren artean. Baina ez bakarrik filosofian, beste gizarte zientzietan ere baizik.
|
|
|
Oinarri ikaragarri hauetan, nekazaritzan eta meatzaritzan ezarritako mundukoekonomia dugu, zeinean kafea, kotoia, azukrea, kakaoa, urrea eta zilarra ustiatzeko, lan bortxatua eta produkzio esklabista erabili zituzten. Mundu mailako ustiakuntzahorretan oinarriturik, hiru gizalditan zehar, Espainiak, Frantziak, Portugalek, Britainia Handiak eta Herbehereek beren
|
hizkuntza
, kultura, erlijioa eta baloreakezarri zituzten mundu mailan. Eta hemen dugu Kapitalismoaren mendiaren magala; gaur egungo gizateria eta gaur egungo izatea baldintzatzen duten benetako oinarri ekonomiko, sozial, politiko, kultural, linguistiko, erlijioso eta etikoa.
|
|
|
Azken hauen eredua: Estatua
|
Hizkuntza
Nazioa hirukotea da. Estatua izan zen nazioaren eragilea; eta, horretarako, gehiengoaren edotalde dominatzailearen hizkuntza eta kultura erabili zituen, beste guztiei inposatzeko eta kontrolatutako eremua homogeneizatzeko.
|
|
|
Estatua Hizkuntza Nazioa hirukotea da. Estatua izan zen nazioaren eragilea; eta, horretarako, gehiengoaren edotalde dominatzailearen
|
hizkuntza
eta kultura erabili zituen, beste guztiei inposatzeko eta kontrolatutako eremua homogeneizatzeko. Nazio Estatuaren eraikuntzaren muina, besteen izaeraren existentziaren ukapena?
|
|
|
Alabaina, independentzia berri horiek, ia arlo guztietan metropoliarekiko dependentzia erakusten digute: truke ekonomikoetan, sistema teknologikoetan, heziketa eta osasun egituretan,
|
hizkuntza
eta kulturan, etaabarretan. Eta ugazaba berriek, beren interes propioak finkatu nahian, antzinakokolonialisten zereginaz jarraitzen dute.
|
|
|
Kultura mailan, garapen eredu horren aurrerakadak kultura ezberdinen amaiera adierazten du (amerikar kulturaren onarpena oinarritzat hartuz) eta halaber, gizaki kontsumidore/ produktorea sortuz, zeina zori indibidualaren bila dagoen, non, hobeto bizi? ahal izango den, solidaritate, komunitate edo izate sozialik gabe, inperialismo indartsuenaren menpean, honek daramatzan kategoriak,
|
hizkuntza
eta kultura onartuz.
|
|
|
|
Hizkuntza
eta kultura nazionalen alorrari dagokienez, planetako gizakien bioaniztasuna osatzen duenetik, horien bereganatze abiadurak bizkortu egiten ditu homogeneizazio prozesuak, erasoa areagotuz eta babesik ez dutenen biziraupena arriskuanjarriz. Horrela, nazio estatuek estatuaren indarra erabili dute beren kultura defendatzeko, eta estatu gabeko nazioak egoera jasanezin batean aurkitu dira.
|
|
|
Estatu Nazioaren kontrako borroka mundu osora zabaldu da, eta Estatua
|
Hizkuntza
Nazioaren eredua finkatuta zegoen lekuetan, askapen mugimendu zahar berriaksortu dira. Nazio berrien askapenerako borroka sozialismo errealaren jausialdiarenoinarrian dugu; Jugoslaviako herrietan gauzatutako gerrak; Txetxeniako lehen etabigarren gerra; Irlanda, Euskal Herria, Eskozia, Belgika, Korsika, eta abar Europan; Palestina, Kurdistan, Berberia; Saharatik hegoaldera kontinente osoa iraultzenduten 30 gerra inguru daude Afrikan; dozenaka herriren matxinada Asia osoanzehar; Amerikako indigenen esnatze prozesua.
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren
|
hizkuntza
ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du beste hizkuntzentzat, eta askoz gutxiago hizkuntza minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin dituzte beren hizkuntzaz webguneak sortzeko.
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren hizkuntza ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du beste
|
hizkuntzentzat
, eta askoz gutxiago hizkuntza minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin dituzte beren hizkuntzaz webguneak sortzeko. Baina askotan ez dute lortzen erabilpena nabarmenki handiagotzea.
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren hizkuntza ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du beste hizkuntzentzat, eta askoz gutxiago
|
hizkuntza
minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin dituzte beren hizkuntzaz webguneak sortzeko. Baina askotan ez dute lortzen erabilpena nabarmenki handiagotzea.
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren hizkuntza ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du beste hizkuntzentzat, eta askoz gutxiago hizkuntza minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin dituzte beren
|
hizkuntzaz
webguneak sortzeko. Baina askotan ez dute lortzen erabilpena nabarmenki handiagotzea.
|