|
2008
|
|
|
Horretarako, jokabide hori funtsezko zer aldagaik gidatzen duten identifikatu behar da; hau da, zer aldagaik baldintzatzen duten hizkuntza bat ala bestea aukeratzeko probabilitatea. Bestetik, gatazka egoera horiei aurre egiteko pertsona arteko baliabideak garatzeko esku hartze eredu bat proposatzea da gure helburua, betiere
|
hizkuntza
gutxituko hiztunen ikuspegitik.
|
|
|
Bestetik, gatazka egoera horiei aurre egiteko pertsona arteko baliabideak garatzeko esku hartze eredu bat proposatzea da gure helburua, betiere
|
hizkuntza
gutxituko hiztunen ikuspegitik.
|
|
|
Orain, berriz, alderantziz gertatzen da hainbat ikaslerekin:
|
hizkuntza
gutxituen hiztunak dira eta hizkuntza maioritarioa ikasten dute; azpiratze programan daude, beraz. Bereberez (edo tamazightez, hizkuntza gutxitu bat) dakiten ikasleen kasua da:
|
|
|
Nahiz eta Hizkuntza Gutxituen Europar Kartaren onarpenaren aurka egon, Nicolas Sarkozyk, Frantziako Errepublikako lehendakariak, hauteskunde kanpainan adierazi zuen lege baten onarpena proposatuko zuela Frantziako hizkuntza gutxituen egoera bermatzeko. Hizkuntza Gutxituen Europar Bulegoari bidalitako gutun batean zioen arazo horrek kultura aniztasuna, hizkuntza batzuk desagertzeko zorian baitzeuden, eta
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen norbanako eskubideak ukitzen zituela. " Gaur egun, hiztun naturalen desagerpenarekin, hizkuntza horien familia transmisioa kolokan dago".
|
|
2009
|
|
|
Ba al da lekurik hizkuntza gutxituentzat komunikazio globalean? Zein jarrera hartzea komeni zaigu
|
hizkuntza
gutxituen hiztun komunitateoi. Zein aukera irekitzen dizkigu aro berriak?
|
|
|
Hiru soziologoren arteko elkarrizketan bata bestearen atzetik jaso ziren pasarte mamitsuak. Igor Calzada (ikerlaria eta Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako Koordinaziorako Zuzendaria) Josu Amezaga (soziologian doktorea eta EHUko irakaslea) eta Jon Sarasua (soziologoa, kazetaritzan doktorea eta Mondragon Unibertsitateko irakaslea) izan ziren gaur egungo mundu mailako testuinguruan
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen identitateaz jardun zutenak. Euskaldunok testuinguru berri honen aurrean hartu beharreko jarreraz eta komunikazio moldeetan bezala nortasunen eraketan eman diren aldaketez hitz egin zuten, besteak beste.
|
|
|
Orain artean lizentzia eskatzen zuen Frantziak irakasle izateko urte bat, eta gero beste hiru baina, engoitik, masterraren bigarren urtea eskatuko du irakasle izateko urte bat, eta bost gehiago. Titulazioa lortzeko prestakuntzaren luzapenak ezinegona eragin du murgiltze ereduan,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunak murrizten ari direlako, irakasleen beharra handia izanik. Gainera, Frantziak traba ugari ezartzen ditu bertze estatu bateko irakasleek hizkuntza gutxitu batean irakatsi ahal izateko.
|
|
|
Euroitunarekin bat egin baino lehen,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun komunitateekin harremanetan jarri behar izan dute estatuetako gobernuek, eta lege berriak egin behar izan dituzte. Euroituna berretsi ostean, txostenak egin behar dituzte herrialdeek, eta Adituen Batzordeak aztertu behar du herrialde bakoitzak Euroituna betetzen duen ala ez.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza gutxituen egoera aztertzeko teoria ekonomikoaren baliagarritasuna proposatzeko ikerketa benetako maisu-lana iruditzen zaigu. Ekarpen honen ondorio nagusia da
|
hizkuntza
gutxituaren hiztunen multzoa gizarte osoarekiko txikia izan arren, hizkuntza horrek biziraupenerako baldintzak sendoak ziurta ditzakeela.
|
|
|
3 TOUISSANT HOCEVAR:
|
HIZKUNTZA
GUTXITUEN HIZTUNEN ESKARI FUNTZIOA
|
|
|
Egileak grafikoki ondoko irudiaz adierazten du gorago esandakoak (1 irudia): hizkuntza gutxituko kontsumitzailearen aurrekontu lerroa hasieran AB zuzenak adierazten du —bere malda bi hizkuntzetako ondasunen prezioen arteko erlazioa delarik, hizkuntza nagusiko produktuak merkeagoak direlako—, eta bere baliagarritasun funtzioaren maila desberdinek lerro etenek —hauen maldak
|
hizkuntza
gutxituaren hiztunak bere hizkuntzaren aldeko lehentasuna agertzen duelarik— Beraz, hasieran, baliagarritasuna maximizatzeko kontsumitzaile hori A puntuan egongo da, bere aurrekontu osoa hizkuntza nagusituko produktuak erosten gastatzen duelarik, qNA kopuruan, eta hizkuntza gutxituko produkturik erosi gabe geratuko litzateke. Azken hauen prezioa parekatuko balitz hizkuntza nagusiko produktuen prezioarekiko, kontsumitzailearen aurrekontu lerroa AC zuzenak adieraziko liguke (prezio berdinekin, zuzen honen malda –1 delarik), beraz, kontsumitzaile hori C puntura igaroko litzateke:
|
|
2011
|
|
|
Esate baterako, oraintxe ari gara Katedratik, eta bereziki bertako kide diren Esti Amorrortu eta Ane Ortegak hasi berri duten ikerketa proiektu baten bitartez, hiztun berrien inguruko jarrerak eta ezagutzak biltzen, eta ikerketa hori Europako beste herrialde batzuetako hizkuntza gutxituak aztertzen dituzten ikerlariekin ikertzen ari gara sarean.
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztun berrien, gurean euskaldun berrien, auzia oso garrantzitsua da. Izan ere, gurean bezala beste leku batzuetan ere, normalean eskolari esker ikasten dira hizkuntza hauek, baina etxean edo inguruan bizitasunik izan ezean ez da erraza haien erabilera sustatzea.
|
|
|
Itziar Idiazabal – Eleaniztasuna hezkuntzaren derrigorrezko beste utopia bat? ...at mantentzeko elebakarra izan behar denaren hipotesia ez da frogatu, eta alderantzizkoa berriz, bai. gurean esate baterako, euskaldun elebidun eta eleanitzak izan dira euskararen bizindarra mantentzeko ahalegin gehien egin dutenak, behar bada arriskuaren jakitun izan direlako. eleaniztasuna gaitasuna baldin bada (gero aztertuko dugu kontu hau) gehien garatu dutenak, derrigortuta garatu badute ere
|
,
hizkuntza gutxituetako hiztun elebi/ eleanitzak direla ere esan daiteke.
|
|
|
–Zenbat ezinegon sortu izan da etxe euskaldunetan alabak edo semeak lagun erdal hiztuna etxekotu duenean? Enric Larreula idazle kataluniarrak Dolor de Llengua liburuan azaltzen ditu
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunok sentitzen ditugun min klase askotarikoak. Hirurogeita hamar urte inguruko gizon hau denbora luzez aritu da katalan hiztunen minak aztertzen, berak dioenez, populazioaren% 5 intentsitate desberdinez sentitzen omen dituen min horiei buruz galdetzen eta min horien arrazoiak bilatzen.
|
|
|
Edo behintzat eskubide horiek «berezkotzat edo ziurtzat» jotzen dituzte. Ezin gauza bera esan, aldiz,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen kasuan, eta eskubide horiek indartu beharra dagoela aldarrikatzen du Skutnabb Kangasek (ibid.).
|
|
|
Eta azkenik, nazioartekoan adostutako hainbat jarraibide aurkezten dira. Arreta berezia jarriko zaie jarraibide horiek
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen hizkuntza eskubideak bermatzeko egiten dituzten ekarpenei.
|
|
|
Autoreak berak aitortu bezala, hizkuntzaren normalizazioa, indarberritzea edo biziberritzea prozesu sozial berari erreferentzia egiten dioten izendatze ezberdinak dira. Prozesu sozial hori, funtsean,
|
hizkuntza
gutxituarentzat hiztunak eta erabilera esparruak irabaztean datza (Zalbidek beheko aipu honetan euskararen normalizazioaz dihardu, hain zuzen ere):
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztunen hezkuntzaren gaineko nazioarteko jarraibideak 71
|
|
|
3.4
|
HIZKUNTZA
GUTXITUETAKO HIZTUNEN HEZKUNTZAREN GAINEKO NAZIOARTEKO JARRAIBIDEAK
|
|
|
Aldiz, Europar Batasunaren esparruan proposamen eta aldarrikapen zehatzagoak egin dira, Gutxiengo Nazionalen Babeserako Hitzarmen markoa (1994), adibidez. 12 eta 14 artikuluen artean Europar Batasuneko estatuek hartu beharreko neurriak zehazten dira, hezkuntzaren esparruan
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen hizkuntza eskubideak bermatze aldera. Aipatzekoa da hitzarmen honetan ez dela gutxiengo nazionala zer den definitzen.
|
|
|
Giza izaeraren garapen osoa edota duintasunaren zentzua eman diezaieke komunitate txikiei euren haurrak etxeko hizkuntzan eskolatzeak. Autore honen arabera, hizkuntza gutxitua mantentzeko helburuarekin etxeko hizkuntzan eskolatzea da
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunak elebidun bihurtzeko biderik onena. Eskolan arrakasta izateko biderik onena da, komunitate txikietako haurren nortasuna eta autoestimua garatzen laguntzen baitu.
|
|
|
Uztail erdian Beziersera joan ginen Sonia eta biok (Perpignan eta Montpellier artean, Languedoc Rosello departamenduan),
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen topaketa batzuetara. Gaztelu eta ardo lurraldea da hura, Mediterraneo ertzean; lehen begiratuan ez zitzaigun sobera eder iruditu, baina hiri nasaia da, lasaia, ez dauka ia hormigoizko eraikin erraldoirik, bai ordea plaza eta etorbide zabal antzekoak, eta, horregatik, bisitariari patxada transmititzen dio (aintzat hartzeko bertutea, inondik ere).
|
|
2012
|
|
|
Egia da era guztietako portaerekin gertatzen dela hori, baina hizkuntza gutxituen erabilera adieraztean distortsioa handiagoa izan daiteke, nik eskala desbideratuaren fenomenoa deritzodanaren ondorioz. Era guztietako gutxiengoen presentziari buruz ematen diren iritzietan ikus daiteke fenomeno hori emakumeak, sexueta arrazagutxiengoak, edota
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunak. Eremu publiko batean, ikuspuntu objektibo batetik begiratuta, gutxiengoen ehuneko txiki bat dagoenean, askotan ehuneko hori benetan zena baino handiagoa gogoratzen da gero. 20 gizonezko zuriz osatutako talde batean bizpahiru beltz, emakume edo gay baldin badaude, talde integratua zela gogoratuko dute gero.
|
|
|
Horri gehitu dakioke, baita ere, elkarrizketatu ditugun adituen arabera, badaudela EAEn dezente zabalduta zenbait kultur balio pertsuasio prozesu batean euskaraz ari denaren alde egiten dutenak: ...sinesmena, euskaldunaren irudia (zintzotasuna, hitzekoa izatea...), eta abar. b) Gure ikerketatik ondorioztatzen denez, euskarak pertsuasio iturriari hartzailearekin tonu informal, natural edo lasaiago batean jarduteko aukera ematen dio, horrek pertsuasioaren ikuspegitik izan ditzakeen onura guztiekin. c) Zantzu sendoak daude pentsatzeko euskaldunek, eta euskararen antzeko egoeran egon daitezkeen
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek, sentiberatasun berezia dutela beren hizkuntzan egindako ahaleginez ohartu eta haiek eskertzeko.
|
|
|
Hizkuntza ikuspegitik helduko diogu euskararen eragin pertsuasiboa ikertzeari, baina hizkuntzak berekin dakarren kultur kargari eta bestelako inplikazioei mugarik jarri gabe noski, hizkuntza ez baita komunikazio tresna hutsa, ez behintzat
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun gehien gehienentzat, ikerketa honetan bertan ere baiezta daitekeenez.
|
|
|
Kontzeptu hori hizkuntzen eremura ekarrita, esandezakegu euskararen komunitateak ere pairatzen duen bortizkeria dela. Alegia, hizkuntza gutxituaren komunitateak men egiten dio hizkuntza nagusiari bereplanteamenduetan eta mendetasun horrek
|
hizkuntza
gutxituko hiztuna hizkuntzanagusiarekin bat egitera, erabiltzera, darama, joera hori portaera automatikobihurtzeraino.
|
|
2013
|
|
|
Bai eta ikuspuntu askotatik: izateagatik, izateagatik, euskalki batean hitz egiteagatik, ez dakit noren aurrean aritzeagatik… Autoestimu falta handia dago
|
hizkuntz
gutxituen hiztunen artean eta hori buruan sartu diguten zerbait da. Hizkuntza gutxituen hiztunak askotan urpekariak bezalakoak gara:
|
|
|
izateagatik, izateagatik, euskalki batean hitz egiteagatik, ez dakit noren aurrean aritzeagatik… Autoestimu falta handia dago hizkuntz gutxituen hiztunen artean eta hori buruan sartu diguten zerbait da.
|
Hizkuntza
gutxituen hiztunak askotan urpekariak bezalakoak gara: ur azalaren azpian geratzen gara eta soilik eremu ziurretan ateratzen gara azalera.
|
|
|
Europako hainbat hizkuntza gutxituetako ikerlarien artean ere, berriki, gai honi behar bezalako garrantzia emateko beharrizana ikusi da. Horren adibide dira argitaratzeko bidean dagoen International Journal of the Sociology of Language aldizkariaren
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berrien inguruko zenbaki berezia (O´Rourke, Pujolar eta Ramallo agertzeko) eta Europako Batasunak diruz lagundutako New Speakers in a Multilingual Europe: Opportunities and Challenges (COST IS1306) sarea, non immigrazio egoeretako eta lanerako H2 bat ikasten duten hiztun berriez gain, hizkuntza gutxituetako hiztun berriak aztertzen diren 2.
|
|
|
Horren adibide dira argitaratzeko bidean dagoen International Journal of the Sociology of Language aldizkariaren hizkuntza gutxituetako hiztun berrien inguruko zenbaki berezia (O´Rourke, Pujolar eta Ramallo agertzeko) eta Europako Batasunak diruz lagundutako New Speakers in a Multilingual Europe: Opportunities and Challenges (COST IS1306) sarea, non immigrazio egoeretako eta lanerako H2 bat ikasten duten hiztun berriez gain,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berriak aztertzen diren 2.
|
|
|
Horietatik erdiak baino gehiagok aukera dute haien hizkuntza ofiziala den estatuetatik datozen telebista emanaldiak hartzeko, satelitez, kablez, lur gaineko uhinez edota Internetez (esaterako, hungarieradunek Errumanian, errusieradunek Estonian, eta abar). Egoera horretan dago EBko
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen herena. Hiztunen beste heren bat (24 hizkuntza) batere telebista emanaldirik ez duen komunitateren bateko kide da.
|
|
2014
|
|
|
TELP (Taller d´Espai Lingüístic Personal) tailerraren sor tzaileetako bat da Gemma Sanginés. Psikologo honek Ferran Suayekin batera garatutako metodologiak
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen jokamodu" paranormalak" aztertu eta hauek gainditzeko behar diren tresnak erakustea du oinarri. Valentzian katalaren erabilera izan zuten abiapuntu baina euskararekin eta orokorrean hizkuntza gutxitu guztietan aplikatu daitezkeen tresnak direla argi dauka.
|
|
|
Ikusi genuen
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek oso jokaera arraroak izaten genituela zenbaitetan. Katalanaren aldeko manifestazio batean, Estudiants per la Llengua taldeko gazte batzuk taberna batera sartu eta erdaraz eskatzen entzun genituen.
|
|
|
Gemma Sanginési ARGIA astekariak (ARGIA, 2013/12/15) eginiko elkarrizketa batean honela dio," auto-estimu falta handia dago
|
hizkuntza
gutxituen hiztunen artean, eta hori buruan sartu diguten zerbait da. Hizkuntza gutxituen hiztunak askotan urpekariak bezalakoak gara:
|
|
|
Gemma Sanginési ARGIA astekariak (ARGIA, 2013/12/15) eginiko elkarrizketa batean honela dio," auto-estimu falta handia dago hizkuntza gutxituen hiztunen artean, eta hori buruan sartu diguten zerbait da.
|
Hizkuntza
gutxituen hiztunak askotan urpekariak bezalakoak gara: ur azalaren azpian geratzen gara eta soilik eremu ziurretan ateratzen gara azalera". Euskararen egoera zein den badakigu eta gazteleraren eragina zenbateraino den mehatxu esatea ez da erraza.
|
|
2015
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituen hiztunak askotan urpekariak gara: ur azalaren azpian geratzen gara eta soilik eremu ziurretan ateratzen gara azalera."
|
|
|
Gemma Sanginések, ARGIA astekariak (ARGIA, 2013/12/15) eginiko elkarrizketa batean, honela dio: " auto-estima falta handia dago
|
hizkuntza
gutxituen hiztunen artean, eta hori buruan sartu diguten zerbait da. Hizkuntza gutxituen hiztunak askotan urpekariak gara:
|
|
|
" auto-estima falta handia dago hizkuntza gutxituen hiztunen artean, eta hori buruan sartu diguten zerbait da.
|
Hizkuntza
gutxituen hiztunak askotan urpekariak gara: ur azalaren azpian geratzen gara eta soilik eremu ziurretan ateratzen gara azalera."
|
|
|
Edozelan ere, elebitasun sozial (eta ez indibidual, bereizketa hori funtsezkoa baita, aurrerago ikusiko dugunez) orekatuaren kasuak salbuespen bakanak baino ez dira elebitasunari buruzko literaturan. Hortaz, argi ibili behar du
|
hizkuntza
gutxituko hiztunak, ezen Txepetxek berak dioenez (1991: 246):
|
|
|
Eta hori predikatzen ihardutea, jendea iruzurtzen ibiltzea da. (...) elebitasunaren predikua erabat bihurriturik dator, hizkuntza menperatukoei ezarri egiten bait zaie hizkuntza menperatzailea ikasi eta erabili beharra(...)
|
Hizkuntza
gutxituko hiztunen osagarritzat(...) predikatzen dute elebitasuna, izatez haientzat erbesterako bidea den elebitasuna: azken batean, hizkuntza ordezkapenerako bide demokratiko eta modernoa!
|
|
|
Denek Garabide zoriondu zuten, egindako lanagatik.
|
Hizkuntza
gutxituen hiztunen esperientzia zuzenean jasotzea oso aukera polita iruditu zitzaien eta emozionatzera iritsi zirela aitortu zuten. Ana Carreren ustez, dokumentalak agerian jartzen ditu hizkuntza gutxituen oinarrizko adierazleak eta berdintasunak.
|
|
2016
|
|
|
Euskarak estatua behar du, baina hura lortzeko beharrezko izango da erdaldunen babesa.Katalunian hizkuntzaren ezagutza unibertsala izatea lortu dute, katalanez diharduen administrazioa daukate (gurean espainolez egitea eta euskaratzea esan nahi du elebitasunak), eta, egindakoak eginda ere, ez da aski izan. Edozein
|
hizkuntza
gutxitutako hiztunek duten agonia berarekin bizi dute askok hizkuntza badoakiela; hartutako neurriak hartuta ere espainolaren morrontzan segitzen duela, ezin dela Europako herri txiki arrunt bateko normalizaziora iritsi. Egindakoak eginda, ez dutela lortzen norvegiera, esloveniera edo antzeko hizkuntza txiki ertain baten pare egotea.
|
|
2017
|
|
|
Horrekin zerikusia du baita ere euskararen aldaeren prestigioak eta legitimitateak. Izan ere,"
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berriek segurtasun falta, konfiantza falta eta benetako hiztunak ez direlako sentipena izan ohi dute, eta norbere burua euskaldun berri moduan ikusteak izan dezake ondoriorik".
|
|
|
Esate baterako, Jaffe k (2015) hiztun berri izatea faktore sozialak eragiten duen jarrera batekin lotzen du, hots, hizkuntza komunitate batean hiztunak duen gaitasunarekin, ‘jatorrizko hiztunen’ iritziekin... Honekin loturik, bere iritziz," hiztun berri" eta" hiztun zahar" terminoek karga ideologiko handia daramate eskutik,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun izatea zer den eztabaidara ekarriz.
|
|
|
• Itunak aukera eman du hizkuntza ofizial edota indartsuen hiztunek dauzkaten aurreiritzi batzuei aurre egiteko (eta, kasu batzuetan,
|
hizkuntza
gutxituen hiztunek dauzkatenei aurre egiteko ere), bereziki, eremu urriko hizkuntzen aldeko diskriminazio positiboa egitea eragin du. Nabarmentzekoa da Gutunak 7.2 artikuluan honakoa adierazten duela:
|
|
|
" l2 hiztuna"," ikaslea"," hiztun elebiduna", eta abar. hiztun berriaren kontzeptua, hain zuzen ere, kategoria horien kritika batean oinarrituta dago. ...a ramallo 2011, 2013). hiztunaren hizkuntza ekoizpenean gabeziak nabarmentzea baino," hiztun berria" terminoa har daiteke hizkuntzalaritzan autoritarioak izan arren arazoak sortzen dituzten jatorrizko etiketetako batzuk ezabatzeko ahalegin bat bezala (o’rourke et al 2015; o’rourke eta Walsh 2015; ikusi, baita ere, davies en kritikak 2003). beti ez da posible irlanderaren moduko
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berrien eta hiztun zaharren artean garbi bereiztea. Sarritan, errealitatea askoz anbiguoagoa eta zalantzazkoagoa da, funtsezko desberdintasunak daudelako gaur egun hiztun gazteak irlanderarekin hazi diren testuinguruaren eta testuinguru soziolinguistiko historikoaren artean, zeinetan irlanderak presentzia sozial handiagoa baitzuen Gaeltacht 1 eremuan, hau da, neurri batean edo bestean irlandera komunitate hizkuntza bezala hitz egiten den eskualde historikoan.
|
|
|
Soziolinguistika kritikoaren paradigmaren barruan kokatzen da, horrela esaten baitzaio hizkuntzalaritza kritikoaren eta diskurtsoaren azterketa kritikoaren espezialitateari. ikuspegi kritikoaren kezka nagusiak boterea eta gatazka dira, eta zer eratan dituen hizkuntzak desberdintasunak eta hierarkiak gizartean (Mesthrie 2009; ikusi, baita ere, bourdieu, 1991; heller 2001; heller & Martin Jones 2001). ...ntor gisa aurkeztu izan dira, eta esan izan da horien moldea eredugarritzat hartu luketela" ikasleek"," hiztun zahar ez direnek" edo" bigarren hizkuntzako ikasleek". ingelesaren moduko munduko hizkuntza nagusien kasuan, hiztun zaharraren nozio ukaezin bat luze kritikatu bada (davies 2003), esan daiteke are gatazkatsuagoa izan dela hizkuntza gutxituen kasuan. izan ere,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunak" hiztun zahar" eta" hiztun ez zahar" izatearen arteko muga lausoaren bi aldeetara daude, eta" hiztun zahar" diren gazte askok hiztun zahar ez izatearekin lotutako ezaugarri linguistiko post tradizionalak erabiltzen dituzten, eta alderanIrlanderadun berriak: jatorria, motibazioa, erabilera eta ideologia – Jon Walsh tziz. o’rourke et al en arabera (2015)" hiztun berri" bat hizkuntza bat naturaltasunez eta erregulartasunez hitz egiten duen pertsona bat da, hizkuntza hori lehen sozializazioko hizkuntzatzat izan gabe hazi dena, hizkuntza hori tradizioz hitz egiten den eremu batean. hizkuntzalaritzan autoritarioak izan arren arazoak sortzen dituzten jatorrizko etiketetako batzuk ezabatzeko ahalegin bat bezala har daiteke" hiztun berria" terminoa, hiztunaren hizkuntza ekoizpenean gabeziak nabarmentzeko baino (o’rourke et al 2015; o’rourke eta Walsh 2015). beti ez da posible irlanderaren moduko hizkuntza gutxituetako hiztun berriak eta hiztun zaharrak zein diren garbi bereiztea.
|
|
|
Soziolinguistika kritikoaren paradigmak" hiztun berria" kontzeptuaren berri eman du, eta kritikatu du, bereziki, hizkuntzalaritzan eta horri lotutako adarretan" hiztun zaharraren ideologia" nagusi dela. historikoki, hiztun zaharrak benetakotasunaren eta legitimitatearen tontor gisa aurkeztu izan dira, eta esan izan da horien moldea eredugarritzat hartu luketela" ikasleek"," hiztun zahar ez direnek" edo" bigarren hizkuntzako ikasleek". ingelesaren moduko munduko hizkuntza nagusien kasuan, hiztun zaharraren nozio ukaezin bat luze kritikatu bada (davies 2003), esan daiteke are gatazkatsuagoa izan dela hizkuntza gutxituen kasuan. izan ere, hizkuntza gutxituetako hiztunak" hiztun zahar" eta" hiztun ez zahar" izatearen arteko muga lausoaren bi aldeetara daude, eta" hiztun zahar" diren gazte askok hiztun zahar ez izatearekin lotutako ezaugarri linguistiko post tradizionalak erabiltzen dituzten, eta alderanIrlanderadun berriak: ...azi dena, hizkuntza hori tradizioz hitz egiten den eremu batean. hizkuntzalaritzan autoritarioak izan arren arazoak sortzen dituzten jatorrizko etiketetako batzuk ezabatzeko ahalegin bat bezala har daiteke" hiztun berria" terminoa, hiztunaren hizkuntza ekoizpenean gabeziak nabarmentzeko baino (o’rourke et al 2015; o’rourke eta Walsh 2015). beti ez da posible irlanderaren moduko
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berriak eta hiztun zaharrak zein diren garbi bereiztea. Sarritan, errealitatea askoz anbiguoagoa eta zalantzazkoagoa da, funtsezko desberdintasunak baitaude testuinguru soziolinguistiko historikoaren eta gaur egun hiztun gazteak hizkuntza gutxituekin hazi diren testuinguruaren artean. izan ere, testuinguru soziolinguistiko historikoan hizkuntzek presentzia sozial handiagoa zuten eskualde historikoetan. horrez gain, herritarrak ez ziren mugitzen modernitate berantiarrean mugitzen diren bezain beste, eta herritarrek ez zuten modernitate berantiarrean hitz egiten den bezain erraz hitz egiten. hiztun berriaren kontzeptuak arazoak sortzen ditu" l1" eta" l2" hizkuntzen arteko banaketa binario sinplean, eta bide ematen du kategoria batean edo bestean argi eta garbi sartzen ez diren hizkuntza ohiturak arretaz aztertzeko. horrek hautsi egiten du" hiztun zaharraren" nagusitasun (sozio) linguistiko historikoa, eta legitimitateari nahiz hizkuntza jabetzari buruzko auziak jartzen ditu agertokiaren erdi erdian:
|
|
|
Hitzarmenaren arabera, estatu sinatzaileek bermatu dituzte
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek euren lurraldeetako administrazioaginteekin hizkuntza gutxitua erabiltzeko baldintzak.
|
|
|
— Seigarrenik, Europako Kontseiluaren 1994ko Gutxiengo Nazionalen Babeserako Hitzarmen Markoa aipatuko dugu. hitzarmen markoaren 10 artikuluaren bigarren atalaren arabera, estatu sinatzaileek bermatu dituzte
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek euren lurraldeetako administrazio aginteekin hizkuntza gutxitua erabiltzeko baldintzak.
|
|
|
Sarrera hitzaldian goraipatu egin du Euskaltzaindiak bere ibilbidean egindako, zaintza lana, baita ikerketa eta lege gramatikalen garapenean eginiko esfortzua, eta eskerrak eman dizkio Akademiari, hitz eta enuntziatuak biltzeko lan zehatza dagoelako gaur plazaratzen dugun hiztegi parlamentarioaren azpian?. Ildo beretik,, hizkuntzaren bitartez gure kultura sendotzen lagunduko duten? elkarlan gehiago sustatzera animatu ditu aurkezpenera hurbildu direnak; lehendakariak agerian jarri du Nafarroako Parlamentuak konpromisoa daukala, hizkuntza aniztasunaren errespetuaren alde, halaxe eskatzen baitu Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunak, bereizkeriarik ezaren printzipioan oinarrituta?. Hain zuzen,?
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen eskubideak babestera, jotzen duten Europako politikekin bat etorriz, Ainhoa Aznarezek, hainbat faktore eta omisio maniobra?
|
|
2018
|
|
|
Iragan uztailaren 16tik 19ra Gasteizko Letren Fakultatean eta Oihaneder Euskararen Etxean HIGA,
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hiztun Gazteen Topaketa egin zen. 32 hizkuntza komunitatetako 65 gaztek hartu zuten parte.
|
|
|
2011n egin zen estreinakoz
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hiztun Gazteen Topaketa. Gasteizen, orduan ere.
|
|
|
Eta hizkuntzari eusteko lanak areagotzea. " HIGAn ikusi dudanez, zailtasun bertsuak partekatzen ditugu
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun guztiek, nahiz bakoitzak bere espezifikotasunak dituen". Erantzunik ez dute, aurrera egiteko erabakia hartua besterik.
|
|
|
Azken urteotan, Europako arduradun politikoak eta ikertzaileak hasi badira eleaniztasuna gertakizun positibo gisa ikusten, ez da oraindik aho batez onartzen eleaniztasun mota guztiak onuragarriak direnik eta dendenek garrantzi maila bera dutenik. Horrez gain, Europako helburu politikoen eta
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek dituzten bizi baldintzen artean badira, tira-birak ez ezik, arrakala sakonak ere bai. Ahaleginak ahalegin, elebakartasunaren itzal ezkutua antzeman daiteke hizkuntzapolitiketan.
|
|
|
Hizkuntzen arteko ukipen egoeran,
|
hizkuntza
gutxituaren hiztunak elebidunak direnean, hizkuntza gutxituaren erabilera soziala mugatua dela erakutsi dugu. Horrek ez du esan nahi, berriro diogu, elebidun guztiek hizkuntza gutxitua maila berean erabiltzen dutenik.
|
|
|
Baldintza horien artean garrantzitsuenak, gure ustez, bi dira: elebidunen proportzioa eta
|
hizkuntza
gutxituaren hiztun elkartearen trinkotasun maila.
|
|
|
Balio dezala aurreko aipu labur horrek euskararen kasua kokatzeko munduko hizkuntza gutxituen multzo zabalean.
|
Hizkuntza
gutxituen hiztun elkarteak ahultzea, desegitea eta desagertzea berezko joerak direla esan dezakegu, beraz. Horregatik, euskararen hiztun elkartearen trinkotzea eta zabaltzea salbuespen gisa kontsidera dezakegu, salbuespenetako bat.
|
|
|
Planaren helburu nagusia da zerbitzu hizkuntza gisa euskararen ahozko eta idatzizko presentzia eta erabilera bermatzea kanpoeta barne harremanetan, bi funtsetan oinarrituta. Batetik, Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunak (1992)
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunei aitortzen dien beren hizkuntzan artatuak izateko eskubidea dago eta, bestetik, zerbitzuen kalitatea, pazientean oinarritutako osasun arretarako ereduan nahitaez komunikazioaren eraginkortasunaren garrantzia aintzat hartzera garamatzana.
|
|
|
Horretara, segurtasun klinikoarekin batera segurtasun kulturalaren kontzeptua ere sortu da. Zentzu horretan, osasungoa
|
hizkuntza
gutxituen hiztun komunitatearen arnasgune bezala ere identifikatu da. Esan daiteke eremu hauetan ez dutela itzulpen zerbitzuen beharrik antzematen; hizkuntza parekotasuna da, ordea, lehenesten dena, hots, erabiltzaileak eta hornitzaileak hizkuntza bera hitz egitea.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztun berriek benetako hiztunak ez izatearen sentipena izan ohi dute. Eta ikerketek erakutsi dutenez, nork bere buruari egotzitako legitimitateak zein kanpotik aitortutakoak (hauek ere elkarreraginean) berebiziko garrantzia dute hiztun berrien hizkuntza erabileran. ditu aztergai, haien hizkuntzaeta bertso ibilbideetan hiztun berri gisa izandako bizipen eta diskurtsoak ardatz hartuz.
|
|
|
hiztun legitimotzat hautemana izatea eta hautematea nork bere burua. Hiztun berrien legitimitatearen gatazka nabarmena da bestelako hizkuntzen testuinguruan ere (O’Rourke eta Ramallo, 2011); maiz,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berriek benetako hiztunak ez izatearen sentipena izan ohi dute. Eta ikerketek erakutsi dutenez, nork bere buruari egotzitako legitimitateak zein kanpotik aitortutakoak (hauek ere elkarreraginean) berebiziko garrantzia dute hiztun berrien hizkuntza erabileran.
|
|
|
Gutxitan, ordea, benetakotasunetik. Eta benetakotasunaren balorean oinarritzen den legitimazioak zailtzen duen bezala
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun berriak hiztun aktibo bilakatzea, benetakotasunaren balorean oinarritutako legitimazioak zaildu dezake benetako bertsolariaren ezaugarriak ez dauzkatenak bertsotara hurbiltzea.
|
|
|
Kultura
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunez osatuta dago Tosta Banda, eta herrialde bakoitzeko musika tradizio aberatsak jartzen dituzte amankomunean. Kide guztiak ibilbide ezaguneko musikariak dira haien herrialdeetan; haien artean daude Oreka TX taldeko Harkaitz Martinez de San Vicente, Mikel Ugarte, Iñigo Egia eta Mixel Ducau musika zuzendari gisa.
|
|
2019
|
|
|
Bourhis eta d.m. taylor ek Bizindar etnolinguistikoaren inguruan euren artikulu ospetsua argitaratu zutenetik(" towards a theory of Language in ethnic group relations", Language, Ethnicity and Intergroup Relations, 1977) munduko hizkuntzen egoera soziala aztertzeko bizindar etnolinguistikoarena erabiltzen den kontzeptu ohikoena da. ...baterako, uNeSCok, arriskupeko hizkuntzak identifikatzeko eta" galtzeko arriskuaren" araberako sailkapena egiteko. horren arabera, eta egileen artean iritziek ñabardurak izan ohi dituzten arren, munduko hizkuntzen erdia inguru galtzeko arriskuan dagoela onartu ohi da, nahiz eta, arrisku hori ez den kasu guztietan maila berekoa. aktibitate digitala aztertzen dutenek, ordea, ingurune hori
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunengan bereziki eragiten ari den aldaketekin kezkaturik, iragarpen ezkorragoak egin dituzte: euren azterketen arabera, esparru digitalean bizitzarik ez duten hizkuntzek diote aurre egin etorkizun hurbileko hizkuntzen arteko lehiari. eta, horrela, komunitateen bizindar linguistikoaren kontzeptutik hizkuntzen bizindar digitalera jauzi egin dute, etorkizunaren iragarle zorrotzagoa delakoan. esate baterako, andras kornairen ustetan, hizkuntza aniztasunaren etorkizuna oso kolokan dago kontuan izanda %5ak soilik egin duela jauzi mundu digitalera. hungariako ikertzaile horrek munduko hizkuntzen heriotza masiboaren aurrean gaudela baieztatzen du, bizindar linguistikoaren inguruko neurketarako ohiko metodoa eremu honetara egokituz.
|
|
|
azkenik, Jolyk (2010: 189) erakusten digu
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek beren hizkuntzaren balorazio anormala egiten dutela:
|
|
|
Normalean norberaren hizkuntza eta kultura besteena baino hobeto baloratzen da. Alderantziz, katalanek eta okzitanoek frogatu duten moduan, autogorroto fenomenoak
|
hizkuntza
gutxituaren hiztuna bere hizkuntza, hizkuntza menderatzailea baino okerrago baloratzera bultzatzen du.
|
|
|
Normalean norberaren hizkuntza eta kultura besteena baino hobeto baloratzen da. Alderantziz, katalanek eta okzitanoek frogatu duten moduan, autogorroto fenomenoak
|
hizkuntza
gutxituaren hiztuna bere hizkuntza, hizkuntza menderatzailea baino okerrago baloratzera bultzatzen du.
|
|
|
Bestalde, hiztun elebakarrak galtzeak eta
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen elebiduntze orokorrak ondorio larriak dituzte: hizkuntza hegemonikoarekiko menpekotasun linguistiko eta soziolinguistikoa, hizkuntzaren beraren biziberritzea moteltzea, birprodukzio mekanismoen indar galtzea eta hizkuntzaren, beharra?
|
|
|
Euskaltzaleon artean eta munduko
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen artean kezka eragiten duten fenomeno hauek alderdi positiboak ere badituztela nabarmendu nahiko nuke, hala ere, atala amaitzeko. Esate baterako:
|
|
|
Erants dezadan inportantea iruditzen zaidan aspektu bat. Wolfgang U. Dressler hizkuntzalariak omen dio âLourdes Oñederraren eskutik ari naizâ
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen auto-defentsa dela garbizaletasuna, beren hizkuntza babestu beharraren kontzientziak eragina. Beraz, hiztun kon  tzientziadunen kezkaren manifestazioa da garbizaletasuna, kontzientzia da hizkuntza gutxitu bati eusten dion motore nagusia.
|
|
2020
|
|
|
egunerokoan, komunikatzeko ahots sintetikoa behar dutenek dauden sistemak erabili behar dituzte, eta horiek oso mugatuak dira. Hala, kasu askotan, emakumeek gizon ahotsa erabili behar dute; edo
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunek, hizkuntza hegemonikoa; edo haurrek, Sirirena. Erabiltzailearen ahotsaren eta sintetizagailuak eskaintzen duenaren tartea txikitzea izan da Aholaben xedea.
|
|
2021
|
|
|
Errusieraz irakasten duten bigarren hezkuntzako ikastetxeen kopurua ia ez da aldatu azken bi hamarkadetan: ikasleen% 20,3 zegoen errusierazko eskoletan 2006/ 2007ko ikasturtean, eta %19, 2, 2020/ 2021ekoan8 Aipagarria da eskola horietako ikasleen eta, orokorrean, errusiera beren egunerokoan erabiltzen dutenen zati handi bat
|
hizkuntza
gutxituen hiztunak direla (Ciscel, 2008).
|
|
|
Bielorrusian, Ukrainan eta Moldavian, beste herrialde post sobietarretan bezala, legeek" gutxiengo etnikoen" hiritarren kategoria zehazten dute, eta ama hizkuntza erabiltzeko eskubidea aitortzen diete; hala ere, praktikan,
|
hizkuntza
gutxituen hiztunek askotan ez dute nahiko aukerarik beren eskubide hori gauzatzeko.
|
|
|
• Europako
|
hizkuntza
gutxituen hiztunei buruzko Europako Batasuneko araua/ zuzentaraua onartzea
|
|
|
• Hizkuntza bereizkeria arrazismotzat jotzea, eta
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen eskubideak oinarrizko eskubide gisa aitortzea
|
|
|
LISTEN proiektuak konpromisoa hartzen du etorkizuneko prestatzaileak hizkuntza asertibitatearen arloan trebatzeko, hizkuntza irakasle eta ekintzaile gisa, jarduna garatzen duten testuinguru soziolinguistikoetan ikastaro espezifikoak garatu ditzaten. LISTEN proiektuaren emaitza nagusia asertibitatearen kontzeptua egoera partikularretara egokitzeko eta
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunentzako ikastaroak garatzeko metodologia bat izango da.
|
|
|
Horien artean izango dira galegoak, katalanak, valentziarrak, aragoiarrak...
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztunak, alegia.
|
|
|
Horien artean izango dira galegoak, katalanak, valentziarrak, aragoiarrak...
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztunak, alegia.
|
|
|
2011ko uztailean
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hiztun Gazteen Lehen Topaketa antolatu zen Gasteizen. Proiektua Gazteria Zerbitzuak jarri zuen mahai gainean.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
gutxituetako Hiztun Gazteen Topaketa. HIGA
|
|
|
Hezkuntza, enplegua, osasuna, gizarte zerbitzuak, espazio publikoa... edozein gizarte ondasun eskuratzean hizkuntzan oinarritutako desberdintasunik badago, hori bidegabekeria bat da.
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztunentzat sarritan metatze bat izaten da, hezkuntza prozesu garrantzitsuetan baztertuak izan daitezkeelako oso gaztetatik, eta horrek haien bizi aukerak murriztu ditzakeelako gerora ere. Beraz, linguistikoki inklusiboa den gizarte batek bermatu egin behar du gizarte ondasunak berdintasunez eskuratu ahal izatea, edozein dela hizkuntza.
|
|
|
Nola islatzen da bidegabekeria hori
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunen eguneroko bizitzetan?
|
|
|
horrelako guneetan, haur eta gazte euskaldunak gela eta gune zehatzetan elkartzea da bidea, zalantzarik gabe, arnasgune txiki horiek sortuta soilik sortu daitekeelako antena eta motore efektua. Horrelako guneetan,[...] kontrakoa gertatzen baita
|
hizkuntza
gutxituko hiztunak hizkuntza eta kultura hegemonikoaren baitan nahasiz gero: beti, salbuespenik gabe, hizkuntza gutxitua desagertzen da».
|
|
2022
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztun berriek zilegitasun falta sumatu ohi dute hizkuntza menderatuta ere ez dutelako jatorrizko hiztunek duten" benetakotasun" zigilurik. Azken urteotan ikusi dugu, zenbait lanen argitan, euskararen kasua ez dela salbuespena.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztun berriak hizkuntza gutxituen indarberritze prozesuaren erakusgarri dira; izan ere, jaiotzazko beste hizkuntza bat izan arren, euren bizitzako uneren batean, zapalduta dagoen hizkuntza hori ikasten dute.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituetako hiztun berriak hizkuntza gutxituen indarberritze prozesuaren erakusgarri dira; izan ere, jaiotzazko beste hizkuntza bat izan arren, euren bizitzako uneren batean, zapalduta dagoen hizkuntza hori ikasten dute, gainerako hiztunek berari hizkuntza gutxituan hitz egitea ahalbidetuz. Gainera, posible da, beste aldaketa pertsonal edo sozial batzuekin lotuta, bigarren hizkuntza horren erabilerara muda egitea erabakitzea.
|
|
|
Lanttoren esanetan (2018), hiztunen paradigma berria hizkuntza gutxitua biziberritzeko testuinguruetatik garatu da nagusiki, eta, beraz, hiztun berriak
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun ‘berreskuratutzat’ hartzen dira maiz. Hiztun berriak, ordea, hizkuntza berriaren hiztunak izateaz gain, lehen hizkuntza erabiltzen jarraitzen dute hizkuntza berriarekin batera, eta, kasu gehienetan, bi hizkuntza edo gehiago beren eguneroko bizitzan dauden ingurune soziolinguistikoetan bizi dira.
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntza gutxituen biziberritzea HPPren alderdietako bat da.
|
Hizkuntza
gutxituaren hiztunak eta erabilera esparruak irabazteko prozesu soziala da, hizkuntza menderatzaileak izandako funtzioak bereganatuz (Manterola eta Berasategi 2011, 43). Prozesu horren teorizazioa da, hain zuzen ere, Fishmanek 1991ko Reversing Language Shift (RLS) lanean azaldutakoa.
|
|
|
Hala ere, edukiak ez dira horretara mugatzen, eta lan ildo berekoak diren hizkuntza gutxituen biziberritzea, alegia iturri ezberdineko beste bi artikulu eskaintzen dira: bata, Paula Laita Pallares en doktorego ikerlanetik eta, bestea,
|
Hizkuntza
Gutxituetako Hiztun Gazteen Laugarren Topaketaren (HIGA 2023) edukietatik.
|
|
|
Horregatik da garrantzitsua hizkuntza gutxituen biziberritzean lan egitea eta hori da HIGAren helburua. HIGA
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun gazteen topaketa da, hizkuntza gutxituen biziberritzea eta munduko hizkuntza komunitateen arteko sare lana helburu duena. 2023ko uztailean egitasmo honen 4 edizioa egin da Gasteizen, eta, antolatutako 5 eguneko programazioaren baitan, komunitate ezberdinetako kideek hizkuntzen biziberritzearen zein hizkuntza aktibismoaren alorrean formatzeko eta haien errealitatea partekatzeko zein besteena ezagutzeko aukera izan dute.
|
|
|
Hori dela eta, garrantzitsua da hizkuntza gutxituen biziberritzean lan egitea eta, hori da, hain zuzen ere, HIGAren helburua eta, hala, horrek erakusten du horrelako proiektuek duten garrantzia. HIGA
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun gazteen topaketa da, hizkuntza gutxituen biziberritzea eta mundu zabaleko hizkuntza komunitate ezberdinen arteko sare lana helburu duena. 2023ko uztailean egitasmo honen 4 edizioa egin da Gasteizen, eta, antolatutako 5 eguneko programazioaren baitan, komunitate ezberdinetako kideek hizkuntzen biziberritzearen zein hizkuntza aktibismoaren alorrean formatzeko aukera izan dute, bai eta haien errealitatea partekatzeko zein besteena ezagutzekoa ere.
|
|
|
Beñat Jusue Gazte Euskaltzaleen Sareko kidearen hitzak dira. Higa
|
hizkuntza
gutxituetako hiztun gazteen topaketaren lehen mahai inguruan parte hartu zuen atzo Gasteizen, Mariona Miret filologoarekin, Ainhoa Ruiz de Angulo Zeinu Kaxa hizkuntza akademiako fundatzailearekin eta Franca Umasoye Igwe hizkuntza indigenen defendatzailearekin batera. Lau hizkuntza aktibistek beren ibilbide eta bizipenak kontatu zituzten.
|
|
|
• Ikasitako babesgabetasuna (Suay eta Sangines 2005): Ferran Suay eta Gemma Sangines psikologo eta TELP tailerren sortzaileek diotenez,
|
hizkuntza
gutxituetako hiztunok gure praktika linguistikoengatik errefortzuak edota zigorrak jasotzen ditugu. Horien emaitza gisa, sozializazio prozesuan zehar, ikasitako babesgabetasuna barneratzen dugu.
|