|
2001
|
|
|
Ezagutza, hizkuntza honen funtzionamenduaulertzeko prozesu eta gaitasun bezala azaltzen du. Eta erabilpena, komunitateakmomentu historiko konkretu batean dituen edozein
|
hizkuntz
funtziotan hizkuntzahorren erabilpen efektiboa egitea bezala ulertzen du.
|
|
|
Euskaldu non Egunkaria n (2001.03.21) irakurri dudanaren arabera, atentzioa eman dit ondorio gisa agertu den pasarte honek: " Azterketaren ondorioetako bat da,
|
hizkuntzen
funtzioei dagokionez, gazteek hizkuntza ezberdinen artekomailaketa egiten dutela, bakoitzari garrantzi desberdina emanez. Hori dela eta, gaztelania edo ingelesari atxikitzen zaizkion funtzio eta balio komunikatiboak eta praktikoak —erabilerari zeharo lotuta dauden dimentsioak— azpimarratu lirateke, euskarari atxikitzen zaizkion balio eta dimentsio mitikoekin, politikoekin edo identitate emaileekin —hau da, hizkuntza erabilerari baino motibazio edo sentimenduei lotuak— desberdinduz".
|
|
|
Victor Hugok
|
hizkuntzaren
funtzioetako bat azaltzen du, komunio funtzioa, identitarioa. Baina ez da hor besterik ukatzen.
|
|
|
Orain ez dute horrenbeste aipatzen euskarak ez duela balio goi mailako irakaskuntzarako, edo maitasuna adierazteko eta antzeko zozokeriak, garai batean zioten moduan. Badakite jakin euskarak erroak bota dituela Euskal Herriko jendarteko esparru esanguratsuetan eta goi mailako
|
hizkuntz
funtzioetarako balioa baduela eduki. Zalantzan daude, gu gauden modu berean, euskararen normalkuntza atzera itzuli ezineko prozesuan sartu ote den.
|
|
2002
|
|
|
Era berean, lurraldez lurralde desberdintasunak antzematen badira ere, euskarak mendeetan ezagutu ez duen lurralde hedadura eta hedadura funtzionala lortu ditu azken hamarkadetan. Alabaina,
|
hizkuntza
funtzio gehiagotara zabaltzea lortu den arren, aldi berean, orain arte belaunez belaun transmisioa ahalbidetu duten funtzioak ahuldu zaizkio euskarari (lurralde batzuetan, besteak beste, familia eremuan euskararen transmisio katea eten egin da, e.a.) Hartara, kareletik ateratzea lortzen duen ur are gehiago kuberta azpitik sartzen ari ote zaio euskarari. Beharbada.
|
|
|
Guk oso gertutik bizi izan ditugu horiek guztiak: labur esanda, perpausaerako unitateetan oinarritutako deskribapenak,
|
hizkuntza
funtzio eta nozioetanoinarritutakoak, testu gramatikan oinarritutakoak eta teoria enuntziatiboetan oinarritutakoak. Horietako bakoitza, gainera, metodologia jakin batekin erraz lotukodugu irakasleok:
|
|
|
a. Esaldi formulak(
|
hizkuntza
funtzioen adierazle zuzenak, atsotitzak...).
|
|
|
–
|
Hizkuntza
funtzioen ezagutza
|
|
|
5.2.3
|
Hizkuntzaren
funtzioak makrodiskurtsoan
|
|
|
Gogora ekar ditzagun Roman Jakobson-en
|
hizkuntzaren
funtzioak: hizkuntzaren funtzio aipatzailea, hunkitzailea, konminatiboa, faktikoa, metahizkuntzarena eta poetikoa.
|
|
|
Gogora ekar ditzagun Roman Jakobson-en hizkuntzaren funtzioak:
|
hizkuntzaren
funtzio aipatzailea, hunkitzailea, konminatiboa, faktikoa, metahizkuntzarena eta poetikoa. Hona hemen, haren teorien laburpen gisako arin bat:
|
|
|
Batetik, hizkuntzak informazioa elaboratzeko, igortzeko eta gordetzeko balio duela esan ohi da. Bestetik,
|
hizkuntzak
funtzio afektibo eta emozional garrantzitsua du.
|
|
|
|
Hizkuntzak
funtzio desberdinak dauzka. Batetik, hizkuntzak informazioa elaboratzeko, igortzeko eta gordetzeko balio duela esan ohi da.
|
|
|
Gizakiak beharrezkoa du lengoaia bere pentsamendua arautzeko, antolatzeko eta komunikatzeko.
|
Hizkuntzaren
funtziorik nabarmenena komunikatzearena da. Hizkuntza ikasteak pentsamenduaren estrukturazioa dakar.
|
|
|
2.4.3 Berba komunikazioaren helburua,
|
hizkuntzaren
funtzioak
|
|
|
|
Hizkuntzaren
funtzio erreferentziala da, komunikazioaren oinarria. Mezuaren eta Objektuaren arteko harremanak ahalik eta erarik objektiboenean bermatzean datza.
|
|
|
Berba sistema lotuak, denotazioa eta konnotazioa. Berba komunikazioaren helburua,
|
hizkuntzaren
funtzioak.
|
|
|
Telebista diskurtsoaren bereizgarriak.
|
Hizkuntzaren
funtzioak makrodiskurtsoan. Telebista espektakulua da.
|
|
|
Gehien gehienez, nola halako diglosi egoera gerta daiteke (orain" diglosia" hitza Fergurson en jatorrizko balioaz erabiltzen dugularik). Zeren eta kasu hauetan ere, elkarren ondoan bizi diren bi
|
hizkuntzok
funtzio desberdinak betetzen baitituzte.
|
|
|
Batetik, Euskal Herriko herritarren zati handi baten eskubideak, beharrak eta nahiakerrespetatzeko bidea irekita legoke, beste inorenak ikutu gabe. Bestetik, euskal kultura eta hizkuntzaren biziraupenaren bermea litzateke, euskarak hizkuntza gutxituarenestatusari utzi eta goi mailako
|
hizkuntz
funtzioak lor eta gara ditzan ezinbesteko tresna gisa. Hirugarrenez, Euskal Herriak behar duen berezko Hezkuntza Sistemaren bidean urrats garrantzitsua litzateke.
|
|
2003
|
|
|
Mendeetan zehar nazio
|
hizkuntzaren
funtzioa bete du, «gaztelania batua» lasai eratzeko denbora izan du.
|
|
|
Pentsamendu sinbolikoan eta erritualean,
|
hizkuntzak
funtzio eroalea du. Arazoen azalean geratzeko ohitura duenarentzat hizkuntza azaleko berniza izango da, baina badakigu barne muina dela.
|
|
|
Elebitasuna hautatzekotan, nolakoa?
|
Hizkuntz
funtzio guztietan edo diglosia bezala ulertu ohi dena, hau da, hizkuntza bakoitzak bere funtzio eremu bereiztuarekin. Elebakartasuna (edo elebitasuna/ diglosia) eskualde guzti guztietan edo lekuan lekuko egoera propioa?
|
|
2004
|
|
|
Poesia
|
hizkuntzaren
funtzio espresiboari lotua dago. Hemen elkartzen dira sentimendu eta emozioak.
|
|
|
Limoiak bezala zukutzen gaitu.
|
Hizkuntzaren
funtzio hau ez da kasualitatea, ez da bigarren mailakoa. Muinekoa da, gure gauzarik garrantzitsuena agertzen duelako.
|
|
|
Nik gero eta garbiago ikusten dut askoz hobe dela euskara mordoiloa egitea, eta erdararen kalkoak egitea, ez ulertzea baino. Azken batean,
|
hizkuntzaren
funtzioa hori da, elkar ulertzea. Adibide argi bat jarri nahi izan nuen liburuaren hasieran, aldizkari batetik jasoa:
|
|
|
Euskara konnotazio makurretarik garbitzeko? Edozein modutan ere, asmoak asmo,
|
hizkuntzaren
funtzio andana ez dago gure esku, eta dagokion eginkizuna gure gogoaren gainetik beteko du. Kasu honetan, gainera, euskararen aldeko borroka daukagu tartean, eta ez dirudi oso bide egokia denik gure hizkuntza nazionalaren izaera itxuragabeki narrasten aritzea.
|
|
|
euskararen desideologizazioaren beharra aipatuko dizute batetik, euskara besteek ere bereganatu behar dutela gogorarazi hurrena, eta honako hau erantsi segidan: . Komunitate sendo bat izango bagara,
|
hizkuntza
funtzio guztiak normal beteko dituena, ezin dugu euskaltasuna ideologia bati lotu?. Tira, behin berbetan hasita, ez dut nik ukatuko euskararen patrimonializazioak192 kalte galantak dakartzanik; era berean, neuk ere ez ditut ortodoxiak eta komisario politikoak sobera maite, neu ere aniztasunaren aldeko nauzue, baina, hala ere, ez nago aniztasunaren izenean apo janean hasi edota errotarriak irensteko prest.
|
|
|
Gizartearen antolamenduan komunikazioaren zeregina gizarte horren berorren oinarrizko zutabea baldin bada, komunikazioa mamitzen deneko
|
hizkuntza
funtzioen zer nolakoa, orobat, oinarrizko adierazlea izan ohi da hizkuntza baten diagnostikoa egiterakoan. Eginkizun komunikatiboen esparru zerrenda luzean, aski jakina denez, hizkuntza funtzio guztiak ez dira balio berberekoak hizkuntza baten bizi indarra gorpuzteko orduan.
|
|
|
Gizartearen antolamenduan komunikazioaren zeregina gizarte horren berorren oinarrizko zutabea baldin bada, komunikazioa mamitzen deneko hizkuntza funtzioen zer nolakoa, orobat, oinarrizko adierazlea izan ohi da hizkuntza baten diagnostikoa egiterakoan. Eginkizun komunikatiboen esparru zerrenda luzean, aski jakina denez,
|
hizkuntza
funtzio guztiak ez dira balio berberekoak hizkuntza baten bizi indarra gorpuzteko orduan. Izan ere, eginkizun komunikatibo horien gizarte eragina sistema sozialaren barruan kokatua dagoela pentsatzea aski dugu, hizkuntza funtzioen eragin indarra botere harremanen sareko oihartzun modura eratua dagoela uste izateko.
|
|
|
Eginkizun komunikatiboen esparru zerrenda luzean, aski jakina denez, hizkuntza funtzio guztiak ez dira balio berberekoak hizkuntza baten bizi indarra gorpuzteko orduan. Izan ere, eginkizun komunikatibo horien gizarte eragina sistema sozialaren barruan kokatua dagoela pentsatzea aski dugu,
|
hizkuntza
funtzioen eragin indarra botere harremanen sareko oihartzun modura eratua dagoela uste izateko. Hona, bada, besterik gabe, zertara ekarri gaituen atal honetako izenburuak:
|
|
|
Euskararentzat hil edo biziko erabilera esparruak zein diren erabakitzeko unean, funts funtsean, bi ikuspegi daude gure artean. Alde batetik,
|
hizkuntza
funtzio ez formalen aldeko jarrera azaltzen dutenak dauzkagu: hauek, eskuarki, hiztunaren bertatik bertako bizi giroa osatzen duten ahozko komunikazio sareak euskaraz atxikitzearen aldeko hautu garbia egiten dute.
|
|
|
Gatozen, ordea,
|
hizkuntza
funtzioen zorioneko dikotomiara: hots, hizketajardunaren esparru ez formalak erabilera formalen aurrez aurre jartzeko gure arteko zenbaitek erakusten duen grina ezin gordezko horretara.
|
|
|
gabeko normaltze bideetan barrena abitu behar genuen.
|
Hizkuntza
funtzioen politikan dikotomiaren irizpidea orain arte egin den politika bezain baliogabea dela uste duen honek, are kontraesan larriagoa sumatu ohi du euskal industriaren kontu horretan. Gauza jakinik baldin bada, hauxe baita bat:
|
|
|
Osa ditzagun
|
hizkuntza
funtzioen eragin indarrak, kenketan jardun beharrean, Gotzon Garatek nahiko lukeen moduan. Funtzio formalen beharkizuna nabarmentzeko, Unibertsitatea bezalako hezkuntza eta kultura erakunde formala aipatuko digu hizkuntza normalizazioaren erakusgarri Deustuko Unibertsitateko irakasleak:
|
|
|
Funtzioen zer nolako hori izango dugu, inondik ere, hizkuntzaren erropen eta erakarpen indarraren adierazlerik zuzenena. Hizkuntza, gizartearen antolamendurako oinarrizko lanabesa eta zimentarri izanik, horrek gizarte egituren eta harreman ehunduren baitan eskueran daukan kokagunea omen dugu
|
hizkuntza
funtzioen oinarri. Mezu hori dakarkigute bederen Iñaki Martinez de Lunak eta Nekane Jausorok; eta, horrenbestez, aurrera mezulariak:
|
|
|
Mezu hori dakarkigute bederen Iñaki Martinez de Lunak eta Nekane Jausorok; eta, horrenbestez, aurrera mezulariak: ?
|
Hizkuntzen
funtzioak aztertzea interesgarria zaigu, oso loturik daudelako hizkuntza horien kokapen, irudi eta legitimitate sozialekin eta, horrekin batera, hizkuntzarekiko norabide eta interesekin (motibazioekin, zentzu zabalean). Azken finean, hizkuntza baten ospea edo prestigioa (gizarte balorapena) loturik doakie betetzen dituen gizarte funtzioei?. 352
|
|
|
|
Hizkuntza
funtzioen beste aitzin gibel bat ikusi nahi genuke orain. Euskaltzale gehienon begietan euskarak galduak edo irabaziak dituen funtzioen zenbatekoa baldin badago, bada zenbatekoaren aurretik funtzio horien zer nolakoa jartzen duenik.
|
|
|
Jakina da, bestalde, ez teorian ez praxian elebitasun sozialaren kontu hori modu iraunkor batean bideratu ezina dela. Izan ere, gizarte berean bi
|
hizkuntza
funtzio berberak betetzeko erabiltzea proposatzen denean, jakina da zer proposatzen den: bietako bat soberan edo alferrikakoa denez (superflue, deitzen dio W.F.
|
|
|
Euskal edukien baitan oratutako euskararen izpiritua behar omen dugu. Euskal mezuaren garapenean lanabes izandako
|
hizkuntzaren
funtzioak atxiki ditzakeen ezaugarrietan ikusten du aterabidea Lizarduikoak, adieraziaren eta adierazlearen arteko lotura semantikoa eta ideologikoa gorpuztuz. Bigarren hizkuntza gisa, atzerriko edozeinen pare, ez luke legokiokeen egitekorik mamituko.
|
|
|
Oinarrizko hezkuntza sistemaz gaindi ibili beharra daukala egungo gizarte ereduan hizkuntza batek, noranahiko lanabes zolia bihurtu behar genukeela, atarramentu makurrik nahi ez badugu. Ez al gaude, proposamen honetan ere,
|
hizkuntza
funtzioen sistema guztizko baten aldeko eskakizunaren aurrean. Ikastolak aski ez baldin badira, pentsatzekoa da zergatik ez diren aski; hau da, hizkuntzaren bizitzan kulturak eta pentsamenduak ez dute onartzen barruti bakarturik, gizarte antolamenduaren barne logikak kultura eta jakintza barruti ororen arteko osagarritasuna duelako baitezpadako baldintza.
|
|
2005
|
|
|
Alabaina, helburuak desberdinak dira ez baitira azken horiek ardatzak, ez gaztelaniak ez frantsesak ez gaituzte euskaldun guztiak batzen, euskarak baizik. Hori esanda, garbi dago, gizarte honetan, ofiziala izan ala ez, ingelesak nazioarteko
|
hizkuntzaren
funtzioa betetzen duela eta gizartearen behar horri hezkuntza sistemak erantzun egin behar dio.
|
|
|
beronen erabilpena.
|
Hizkuntzaren
funtzio nagusiak ezagutu eta erabiltzea. Horien artean, funtzio komunikatiboa agertzen da, behin eta berriro esan dugun bezala.
|
|
|
Humboldten obrak, bestela, eta gurera itzuliz, badu eraginik egungo hizkuntzaren pedagogian eta hizkuntzen didaktikan, batez ere L. Weisgerber-ek XX. mendearen lehen erdian haren hizkuntz teoria suspertu eta honen hezkuntz irakurketa ahalbidetu zuenetik193 Hari esker, batetik, hezkuntzaren, hizkuntzaren eta baita ere bi hauen arteko erlazioaren dimentsio antropologikoa hobeto ulertzeko moduan gaude: zentzu honetan esanguratsua da jakitea, eta batez ere pedagogiaren perspektibatik, hark bere egitasmo antropologikoen baitan garatzen duela bere pentsamendu linguistikoa, alegia, hain zuzen
|
hizkuntzari
funtzio humanizatzailea aitortzen diolako hartzen duela hizkuntza aztergai bezala. Gizakiaren izaera linguistikoa eta hizkuntzaren izaera gizatiarra antzematen dituen unetik, ondorio guztiekin onartzen dituenetik, garbi ikusten du ezinbestekoa dela hizkuntza kontuan hartzea, baldin eta gizakiari bere formazio eta hezkuntza prozesuan lagundu nahi bazaio.
|
|
|
L. Austin, J. R. Searle)," konpetentzia komunikatiboaren kontzeptuan" (D. Hymes) eta"
|
hizkuntzaren
funtzioen deskribapenean" (M. A. K. Halliday) oinarritzen da197 Bere sortzaileen arabera, estrukturalismoak edota generatibismoak bultzatutako planteamendu formal gramatikalak motz geratzen dira, eta, hauen ekarpena nabarmena eta onartzekoa bada ere, beraiek hizkuntz irakaskuntza perspektiba funtzional eta komunikatibotik artikulatzeko beharra aldarrikatzen dute198 Egia da, bai, Humboldtek e... Esan dezagun, bukatzeko, bere hizkuntz teoriaren irakurketa pedagogiko berri hau guztia, zuzen zuzenean, pentsamenduaren historiak XX. mendearen erdialdera ezagutu duen" biraketa linguistikoarekin" dagoela erlazionatuta.
|
|
2006
|
|
|
Euskararen berreskurapen prozesua kualitatiboki
|
hizkuntz
funtzioen berreskurapenari lot badakioke ere, prozesuaren norabideaz askoz ere esanguratsuagoak dira alderdi demolinguistikoak. Hiztun kopuruen aldakortasuna eta hiztun
|
|
|
|
Hizkuntzaren
funtzio erregulatzailearen bidez pentsamendu sekuentzialagaratu nahi da haur hiperaktiboarengan. Hitzezko autoinstrukzioen bidez arazoenebazpenaren prozesua fase hauetan zatitzen da:
|
|
|
Elebitasunaren kasuan, helburu gisa aipatzen denean, suposatzen da elebitasun sozialaz ari garela, eta, beraz, suposatzen da euskarari gaur egun sozialki betetzen ez dituen funtzio batzuk bete ditzan bidea egiteaz ari garela. Baina, jakin badakigu, gizarte berean, bi
|
hizkuntzek
funtzio guztiak ezin dituztela bete. Horrela dio Bibilonik (34 or.):
|
|
2007
|
|
|
Nazio kulturala, batez ere, hizkuntzaren berezitasunaz elikatzen da; hizkuntza izango baita, nazioaren kultur desberdintasunen eraikuntza politikoa ahalbidetuko duen erreminta. Kultur jatorriak, identitatearen dimentsio esanguratsua izaten jarraitzen du eta
|
hizkuntzak
funtzio nagusia betetzen du hor.
|
|
|
Datu hauek argi adierazten digute jendearen gustuko programak direla hauek, motibazio ezberdinetatik abiatuta mintzapraktika egitasmoetara gero eta gehiago hurbiltzen baitira. tesian hizkuntzaren ikas prozesuan parte hartzen duten hiru elementuak ezagutza, motibazioa eta erabilera direla azaltzen da. " Txepetx" ek azaltzen dituen hiru faktoreak gurera ekarrita, motibazioa izango litzateke hizkuntza bat ikastera edo hizkuntza batean irautera bultzatzen duten arrazoiak, desioak, emozioak edo interesak; ezagutza, hizkuntzaren funtzionamenduaz jabetzeko prozesua zein ahalmena; eta erabilera, hiztun komunitatearen esparru guztietan eta
|
hizkuntza
funtzio guztietan jardutea.
|
|
|
Bigarren hizkuntzak, hala, ez dauka gaitasunik eta eragin indarrik hiztunsubjektuaren nortasun linguistikoa eta kulturala eratzeko, bigarren izate horrek ezduelako biderik ematen gizakiaren sozializazioan gizarte bizitzaren edukiak etaesanahiak barneratzeko. Euskara, ondo dakigunez, bigarren hizkuntza da euskalhiztun gehienentzat, eta bigarren izate hori ez dagokio noski hizkuntzen erabileranhalako orden kronologikoari,
|
hizkuntzen
funtzioei baizik. Euskara ez da euskalhiztun gehienen hizkuntza nagusia, ez da bere bizitzaren mundua irudikatzeko, pentsatzeko eta sortzeko darabilen mintzaira.
|
|
|
Entzuleak, iristen zaion hots seinale segidaren arabera, irudikapen bat eraiki behar du eta hori da hizkuntza ulertzea. Wundten hizkuntzaren ikuspegiari hertsia deritzote Nerlich eta Clarkek (1998), zeren harentzat
|
hizkuntzaren
funtzio bakarra pentsamenduaren adierazpen izatea baitzen eta, hala, haren hizkuntzaren psikologia ez zen Ausdruckspsychologie baizik, adierazpenaren psikologia alegia, eta ez zituen kontuan hartzen hizkuntzaren beste funtzio pragmatikoago batzuk1383.
|
|
|
izaera zein den, gizon emakumearen izaeratik ondorioztatzen den esplikazioa. Ikusiko da, Herder eta Humboldt orobat abiapuntu beretik hasiko direla, ez
|
hizkuntzaren
funtzio (eta) tik, haren natura zein den argitu bila.
|
|
|
Locke-ren iritzian
|
hizkuntzaren
funtzioak hiru dira: «1) gure pentsamenduak besteei ulertaraztea, 2) hori ahalik errazkien eta agudoen egitea, eta 3) gauzen ezagutza helaraztea»71 Funtzio instrumentala, beraz, bera gabe lortzen den ezagutza baten (ideien) hedakuntzarako.
|
|
|
Ib., 38 (§ 18). Ik., segidan,
|
hizkuntzaren
funtzioei buruzko eztabaida (ez dela komunikazioa soil).
|
|
|
galde genezake berriro.
|
Hizkuntzaren
funtzioa komunikazioa dela, ez dago dudarik. Baina, haur txikiari so, badirudi, hizkuntzaren aurren aurreneko betekizuna, zerbait komunikatzea baino lehen, norbaitekin komunikatzea dela, harreman soziala sortzea eta antolatzea; Humboldt egaz esateko, ni, hi eraikitzea.
|
|
|
hizkuntzak badu didaktika linguistiko oro gainditzen duen berezko interes pedagogiko bat, hizkuntzak berak funtzio hezitzaile propioa duenez eta, bide batez, hezkuntzaren beraren posibilitate baldintza osatzen duenez. Aipatutako
|
hizkuntzaren
funtzio hezitzailea, finean, gizakiaren berezko linguistizitatean oinarritzen da —gizakia berez da hiztuna—, eta, horrenbestez, gizakiaren izaeran eta garapenean eraginkorra den hizkuntzaren zeregin antropologiko edo humanizatzaileaz hitz egiten dugu. Hizkuntz eta kultur kontuak, alabaina, gizabanako eta gizatalde ezberdinek dituzten hizkuntzetan eta kulturetan bakarrik dira errealak, eta horrek berak nahitaez eramaten gaitu hizkuntza eta kultura ezberdinen araberako hezkuntza prozesuen aniztasuna onartzera.
|
|
|
Horregatik esan dezakegu hizkuntzak berezkoa duela dimentsio humanizatzailea edo, bestela, hizkuntzak soilik ahalbidetzen diola gizakiari bere ingurunetik kritikoki urruntzen, gertatutakoari buruzko hausnarketa egiten, egin nahi duena aldez aurretik arrazoitzen... "
|
Hizkuntzaren
funtzio emantzipatzaile horiek", finean," autonomiaren eramaile bezala" edo" autoerrealizazioaren eta bizitza pertsonalaren estiloaren baliabide bezala" dihardute, horrela gizakiak aukera duelarik" bere burua berak izan nahi duenaren arabera moldatzeko" 124 Hala ere, aurrekoaz gain, Lochek beharrezkoa ikusten du hizkuntzaren zeregin askatzaile hori hizketa ekint... Esate baterako," hizkuntza errepresiboa —mehatxuan edo gaitzespenean, kalumnian edo bidegabeko epaian agertzen dena— hitz egiteko modu emantzipatzailearen kontrakoa da" 125 Era horretan, bada, gizakiak —eta bereziki hezitzaileak— zaindu egin behar du bere hizketa, alegia, norbaitek bere buruaren eta besteen askapenaren alde egin nahi badu, egiaz," arau emantzipatzaile" batzuk bete behar ditu hitz egiteko orduan.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
funtzio emantzipatzailearen kontzeptuak, horrela, helburutzat adin nagusitasuna duten hezkuntzaren baitako jarduera linguistiko guztiak biltzen ditu.127
|
|
|
Horregatik, bada, funtzio horrek gainontzeko
|
hizkuntzaren
funtzio pedagogikoen abiapuntua eta helmuga osatzen du128, hain zuzen, Lochek aipatzen dituen —eta guk aurrerago landuko ditugun— funtzio" operatibo"," instruktibo" edota" komunikatiboaren" erreferentzia nagusia.
|
|
|
Hizkuntzaren pedagogiari buruzko lehen puntu honetan, beraz,"
|
hizkuntzaren
funtzio hezitzailea" antropologia filosofikoaren ikuspuntutik aztertzen saiatu gara, hizkuntza egiaz bai gizakiaren izaerarako bai berorren garapenerako funtsezkoa den heinean. Hain zuzen horregatik kritikatzen ditu Weisgerberrek" hizkuntza bitarteko huts bezala ezaugarritzen duten definizio" guztiak, hala nola," espresio bitarteko, informazio bitarteko edota komunikazio bitarteko" bezalako definizioak129 Horiek guztiak, esanguratsuak izanda ere, ez dira hainbeste hizkuntzaren definizioak baizik eta berorren aplikazioak, hau da, hizkuntzaren berezko eta sakoneko funtzio antropologikoaren baitatik ondorioztatutako funtzio deribatuak.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
funtzio hezitzailea antropologia filosofikoaren eskutik aztertu ondoren, jarraian funtzio hori bera antropologia sozio-kulturalaren perspektibatik aztertuko dugu, zeregin horretan —hasieratik— hizkuntz aniztasunaren errealitatearekin topo egiten dugularik. Azken batean, hizkuntza delakoa, Coseriuk azpimarratzen duen bezala, hizkuntzetan bakarrik da erreala:
|
|
|
Ondoren, eta
|
hizkuntzaren
funtzio pedagogikoetara itzuliz, Lochek —jada ikusitako emantzipazioarenaz gain— aztertzen dituen beste hiru funtzioak azalduko ditugu150, horiek egiaz lotuago daudelarik hizkuntz aniztasunarekin eta hezkuntzaren antropologia sozio-kulturalarekin. Lehenik," hizkuntzak" hezkuntzan betetzen duen" funtzio operatiboa" aipatzen digu, berori" kultura ren produkzioarekin eta erreprodukzioarekin" zuzenean lotzen duelarik151:
|
|
|
Horren baitan kokatu behar dugu, hain zuzen,
|
hizkuntzaren
funtzio pedagogiko hori, alegia, errealitate kulturalak eragitera eta birsortzera zuzenduriko giza jardueren baitan. Ezin gara ahaztu, alabaina, hezkuntzak hemen oso kontuan hartu duela giza aniztasunaren errealitatea eta, zehazki," alde kultural ezberdinen ‘hizkuntza’ espezifikoei buruzko galdera" 153 Lochek, bigarrenik," hizkuntzak" hezkuntzan betetzen duen" funtzio instruktiboa" aztertzen du, gizakiak berori" kultura ikasteko ekintzetan" erabiltzen duen heinean154:
|
|
|
azken batean," kultura —zein bere forma historiko sozialean— ez da sortzetikoa baizik eta transmititutakoa", eta, horregatik," beraren jabekuntzak gizakiaren ikasteko gaitasuna" aurresuposatzen du155 Ikasketa prozesu horretan, alabaina, gizakiak hizkuntza erabili behar du, ze, finean," horrek ematen dio berari aukera egitura kulturalak produzitzeko eta erreproduzitzeko" 156 Hemen bistaratzen zaigun funtzio instruktiboa, beraz, aurrekoaren" eraldaketa espezifiko" bat baino ez da, bertan garrantzitsuena ez delarik" hizkuntzaren ikaskuntza bera", baizik eta" hizkuntzaren bidezko ikaskuntza" 157 Aipatzekoa da ere, pasadan edo, hemendik abiatzen direla hainbat" teoria pedagogiko" eta" ikerketa linguistiko" ezagun158 Hirugarrenik," hizkuntzak" hezkuntzan betetzen duen" funtzio komunikatiboa" aipatzen digu, hark egiaz ikasleen eta irakasleen arteko" interakzioa eta ulermena ahalbidetzen baitu" 159: esan dezagun, lehenik,"
|
hizkuntzaren
funtzio komunikatiboa" —orokorrean—" pertsonen arteko elkarreragin sozialaren bitarteko nagusi izatetik" datorrela, hemen aurkitzen dugularik ere hizkuntzak —zehazki—" hezkuntza interakzioari" egiten dion ekarpena160 Kontua da, baina, hezkuntza prozesuan partaide direnen arteko interakzio soziala berezia dela, ze irakasleak bertan ikasleari eskaintzen ... Hizkuntzak, horren ondorioz, zeregin propio bat du ere prozesu horretan, hala nola," kultura ikastearen jarduera" eta" kultura irakastearen jarduera" lotzea161 Funtzio komunikatibo horrek, beraz, aurrekoaren dimentsio soziala ikusarazten du162 Hizkuntzaren funtzio hezitzaile horiek, beti ere, hitz egiteko modu egoki bat eskatzen dute, ze bestela —honela berriz Loch— funtzio horien onura desitxuratu egin daiteke, hizkuntza bera, hurrenez hurren," alienatzaile"," suntsikor" eta" diskriminatzaile" bihurtuz163.
|
|
|
esan dezagun, lehenik," hizkuntzaren funtzio komunikatiboa" —orokorrean—" pertsonen arteko elkarreragin sozialaren bitarteko nagusi izatetik" datorrela, hemen aurkitzen dugularik ere hizkuntzak —zehazki—" hezkuntza interakzioari" egiten dion ekarpena160 Kontua da, baina, hezkuntza prozesuan partaide direnen arteko interakzio soziala berezia dela, ze irakasleak bertan ikasleari eskaintzen dion laguntza ezin daiteke bestelako ekintza sozialen bitartez ordezkatu. Hizkuntzak, horren ondorioz, zeregin propio bat du ere prozesu horretan, hala nola," kultura ikastearen jarduera" eta" kultura irakastearen jarduera" lotzea161 Funtzio komunikatibo horrek, beraz, aurrekoaren dimentsio soziala ikusarazten du162
|
Hizkuntzaren
funtzio hezitzaile horiek, beti ere, hitz egiteko modu egoki bat eskatzen dute, ze bestela —honela berriz Loch— funtzio horien onura desitxuratu egin daiteke, hizkuntza bera, hurrenez hurren," alienatzaile"," suntsikor" eta" diskriminatzaile" bihurtuz163.
|
|
|
Aztergai hori honako hiru puntutan jorratuko dugu: 3.1
|
Hizkuntzaren
funtzio hezitzailea; 3.2 Hizkuntz aniztasuna eta hezkuntza; eta 3.3 Hizkuntz pedagogiaren dimentsio etikoa.
|
|
|
3.1
|
Hizkuntzaren
funtzio hezitzailea
|
|
|
(zeinuak" seinale" bezala hartzailearekiko duena) 109 Beti ere esan beharra dago, Buhlerren eskema hirukoitz hori osatuz, egun
|
hizkuntzaren
funtzio komunikatiboaz edota bestelako funtzio sozialez ere hitz egiten dela110 Gure aldetik, alabaina, zera bakarrik azpimarratu nahi dugu: hizkuntzaren kontsiderazio funtzional hori antropologikoa da —lehenik eta behin hizkuntzaren antropologia filosofikoaren baitakoa—, horrek finean hizkuntzaren funtzio hezitzaileaz hitz egitera eramaten gaituelarik.
|
|
|
(zeinuak" seinale" bezala hartzailearekiko duena) 109 Beti ere esan beharra dago, Buhlerren eskema hirukoitz hori osatuz, egun hizkuntzaren funtzio komunikatiboaz edota bestelako funtzio sozialez ere hitz egiten dela110 Gure aldetik, alabaina, zera bakarrik azpimarratu nahi dugu: hizkuntzaren kontsiderazio funtzional hori antropologikoa da —lehenik eta behin hizkuntzaren antropologia filosofikoaren baitakoa—, horrek finean
|
hizkuntzaren
funtzio hezitzaileaz hitz egitera eramaten gaituelarik.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
funtzio pedagogiko zehatzetara etorrita, jarraian, Lochek" hizkuntzaren funtzio emantzipatzaile" bezala ezaugarritzen duena aztertuko dugu, hain zuzen berori hezkuntzaren antropologia filosofikoaren perspektibatik biziki interesgarria delako. Azken batean," hezkuntza", hark hasieratik azpimarratzen duen bezala," egituraz eta halabeharrez dago emantzipazioaren helburuaren esanetara", alegia, hezkuntzak funtsean gizabanakoaren" bere kabuz jokatzeko gaitasuna" edota" adin nagusitasuna" sustatu nahi du122 Hezkuntzaren helburu antropologiko hori, alabaina, ezin daiteke planteatu ere egin hizkuntza kontuan hartzen ez bada, ze, azken batean, berorri esker bakarrik ahal ditzake gizakiak bere erreakzio automatiko edo instintiboak akzio intentzional edo kontzienteetan eraldatu.
|
|
|
Hizkuntzaren funtzio pedagogiko zehatzetara etorrita, jarraian, Lochek"
|
hizkuntzaren
funtzio emantzipatzaile" bezala ezaugarritzen duena aztertuko dugu, hain zuzen berori hezkuntzaren antropologia filosofikoaren perspektibatik biziki interesgarria delako. Azken batean," hezkuntza", hark hasieratik azpimarratzen duen bezala," egituraz eta halabeharrez dago emantzipazioaren helburuaren esanetara", alegia, hezkuntzak funtsean gizabanakoaren" bere kabuz jokatzeko gaitasuna" edota" adin nagusitasuna" sustatu nahi du122 Hezkuntzaren helburu antropologiko hori, alabaina, ezin daiteke planteatu ere egin hizkuntza kontuan hartzen ez bada, ze, azken batean, berorri esker bakarrik ahal ditzake gizakiak bere erreakzio automatiko edo instintiboak akzio intentzional edo kontzienteetan eraldatu.
|
|
|
3.1
|
Hizkuntzaren
funtzio hezitzailea 38
|
|
|
Azpimarra dezagun, hasteko, hizkuntzak hezkuntzarako duen esanahia eta garrantzia, egiaz, gizakiaren berezko linguistizitatean oinarritzen dela: gizakiaren izaera propioa eta pentsatzeko gaitasuna, finean, ezin daitezke kontsideratu ere egin hizkuntzak bertan jokatzen duen papera kontuan hartu gabe, alegia, gizakia bera bestelako izaki bizidunekiko gehien bereizten duen
|
hizkuntzaren
funtzioa aintzat hartu gabe. Gizakiak, alabaina, etengabeko prozesu batean garatzen du bere nortasuna, eta, horrexegatik, hizkuntzaren garrantzi antropologikoak ez du bakarrik zerikusia haren hominizazioarekin baizik eta baita beraren humanizazioarekin ere.
|
|
2008
|
|
|
Zirkuluaren funtsezko osagaiak hauek dira: gizarteko
|
hizkuntza
funtzioak, hizkuntzaren gizarte funtzioak, eta atzeraelikadura (feedback) positiboa edo negatiboa. Erdian, gizartearen hizkuntza funtzioen eta hizkuntzaren gizarte funtzioen artean, hizkuntza sistemaren kaxa beltza dago; kaxa horretan, aurretiaz, hizkuntza politikari eta plangintzari dagozkien kontzeptuak eta ekintzak kokatzen dira:
|
|
|
" Batetik, hizkuntzaren" gizarte funtzio" famatuak izango ditugu(= hizkuntza sistemaren outputa); eta, bestetik, gizartearen
|
hizkuntza
funtzioak, itxuraz ilunak direnak, edo hizkuntzari dagozkion gizarte egiturak eta prozesuak(= hizkuntza sistemaren inputa). Gainera, hizkuntza funtzioetan, funtsezko bi mota bereizi dira:
|
|
|
kultura aitorpena izateko itxaropena edota hizkuntza beharraren adierazpenaren aurreko etapa12 Hala ere, Aracilen ereduan, maila horretan eragiten du hizkuntza normalizazioaren kontzeptuak ere: batzuentzat, hizkuntza sistemak gizartearen
|
hizkuntza
funtzio berriei emandako erantzuna izango da hizkuntza normalizazioa; L. J. Calvetentzat (1993, 2000), berriz, ereduaren bilakaeraren adierazlea izango da, deskribapenetik edo azalpenetik inplikazio operatiborako, are militanterako, bilakaera13.
|
|
|
" Ikusi dugu hizkuntza normalizazioa dela atzeraelikadura negatiboaren edo konpentsaziozkoaren adibide nabarmenena. Hizkuntza normalizazioa gizartearen
|
hizkuntza
funtzioak berrantolatzea da, hizkuntzaren gizarte funtzioak aldatzen diren" kanpo" baldintzetara berregokitzeko"
|
|
|
16. " Pribatuan, soziolinguista askok inolako arazorik gabe onartzen dute ez dituztela bereizten hizkuntzaren gizarte funtzioak eta gizartearen
|
hizkuntza
funtzioak: hitz joko erraza, baina deszifratu ezina" (Bañeres & Roman� 1994:
|
|
|
gizarteko hizkuntza funtzioak, hizkuntzaren gizarte funtzioak, eta atzeraelikadura (feedback) positiboa edo negatiboa. Erdian, gizartearen
|
hizkuntza
funtzioen eta hizkuntzaren gizarte funtzioen artean, hizkuntza sistemaren kaxa beltza dago; kaxa horretan, aurretiaz, hizkuntza politikari eta plangintzari dagozkien kontzeptuak eta ekintzak kokatzen dira:
|
|
|
" Batetik, hizkuntzaren" gizarte funtzio" famatuak izango ditugu(= hizkuntza sistemaren outputa); eta, bestetik, gizartearen hizkuntza funtzioak, itxuraz ilunak direnak, edo hizkuntzari dagozkion gizarte egiturak eta prozesuak(= hizkuntza sistemaren inputa). Gainera,
|
hizkuntza
funtzioetan, funtsezko bi mota bereizi dira: hizkuntza kontzientzia(= language consciouness) eta hizkuntzakontrola(= language control).
|
|
|
Bestalde, hizkuntzaren gizarte funtzioak output gisa ageri dira, eskaintzaren mailan, hizkuntza sistemaren eta hiztunen gizarteingurunearen artean; hizkuntzaren gizarte funtzioak, hain zuzen, hizkuntza sisteman erabiltzen dira eta bertan eragiten dute. Hizkuntzaren gizarte funtzioak berregokitzeko hizkuntza sistemak gizarteko
|
hizkuntza
funtzioak berrantzolatzeak feedback negatiboko dinamika sortzeko aukera ematea dakar berekin, eta feedback horren eragina hizkuntzaeskariaren edukia zuzentzea ekar dezake. Eredu horren arabera, gizarte jakin horrek ikusiko du erakundeek edo hizkuntza sistemako arduradunek eskaintza egiten diola, hizkuntza berreskuratzeko prozesu bat sustatzeko itxurazko ospe adierazpenen eta leialtasun aktiboko jarreren bitartez.
|
|
|
Hori horrela izanda, badirudi (hizkuntzarako) gizarte beharra bat datorrela hizkuntza beharrarekin. Azken hori, eskariaren edo inputen mailan kokatuko litzateke zirkulu funtzionalean, eta, ondorioz, gizarteko
|
hizkuntza
funtzioen mailan. Horri dagokionez, L. J. Calveten iritziz, Frantziako eskualde hizkuntzak, hizkuntza sistemaren ibaian behean," eskaririk gabeko eskaintza osatzen dute" (Calvet 1993:
|
|
|
Baina baieztapen hori zehaztu beharraz gain, inkesta emaitzak kritikagarriak eta urriak direla bistakoa izanik, hizkuntza sistemak eskaintza horren alde egingo lukeela iradoki dezake horrek (Frantzian, eskualde hizkuntzen irakaskuntzarekin lotutako neurrien bidez?). Egiaztapen horretatik harago, hizkuntza kontzientzia edo autokontzientzia(
|
hizkuntza
funtzioa> eskaria) L. V. Aracilek (cf. supra) aipaturiko hizkuntza kontrolarekin batera doa. Hizkuntza kontrolaren kontzeptu horrek kodetzearekin edo arautzearekin —eta beraz, estandarizazioarekin— lotutako kontzeptu operatiboak hartzen ditu, printzipiuoz hizkuntza sistemako berezko jarduerekin zerikusia dutenak.
|
|
|
Feedback positiboa egonez gero, berriz, aldaketak egin lirateke edo funtzionamendu krisia sortuko litzateke. Eskariek (gizartearen
|
hizkuntza
funtzioek), ekonomiaeta gizarte eraginkortasunaren aldetik benetako beharren eramaile ez direla kenduta, input gisa jarduten dute, eta haien kudeaketa homeostasiaren doikuntzaren menpe dago. Azken horren moldagarritasunik ezak input horien masa handitzea eragin dezake, eta input horiek atean blokeatuta geldituko lirateke, gero diluitzeko, beste input batzuetara transferitzeko edo forzatzeko.
|
|
|
Hizkuntzaren estatus sozialak nazio hizkuntzaren baldintza guztiak betetzen dituenean, dirudienez, hizkuntza horren hitza nazio lantegiko faktorerik eraginkorrena izan ohi da. Aldiz, euskararen egoeran bezala, hizkuntzaren estatusak nazio
|
hizkuntzaren
funtziorik betetzen ez badu, elebitasun diglosikoaren mende, hizkuntza hori ez da gai izaten nazio efekturik eragiteko. Ez da gai herri edo gizarte bat nazionalizatzeko, egituratzeko.
|
|
|
hizkuntzaren egituraren ulerpen hobea lortzeko asmoz,
|
hizkuntzen
funtzioa komunikazioa dela ulertuz. Era berean, Hizkuntzaren Soziologiaren helburua gizartearen egitura hobeto ulertzea da hizkuntzaren ikerketaren bitartez, eta hizkuntza ezaugarri batzuez baliatzea gizarte eraketa batzuk aurkezteko.
|
|
|
Gai gatazkatsu bati buruzko eskutitz bana idatzi dute formaltasun maila ezberdineko hartzaileei zuzenduak. Eskutitzean jaso behar dituzten edukiak,
|
hizkuntza
funtzioak, zehatz mehatz adierazi zaizkie ikasleei.
|
|
|
|
Hizkuntza
funtzioen ezagutza
|
|
|
Bi osagai nagusitan banatua dago:
|
hizkuntza
funtzioen ezagutza eta hizketako egintza sorten ezagutza.
|
|
2009
|
|
|
Nola lortzen da oreka ingelesa edo gaztelania bezalako, eta euskara bezalako hizkuntzen artean? Menpeko
|
hizkuntzei
funtzio esklusiboak emanez. Hau da, gure kasuan euskaraz egin litekeen guztia euskaraz egingo genuke eta gainerako esparruak utzi funtzio globalagoetarako.
|
|
|
Hizkuntza nagusiak zortzi ziren, estatu hizkuntzak. Bederatzi
|
hizkuntzatan
funtzio defizita atzeman zuten. Bost hizkuntzek funtzio gehiegi betetzen zituztela ondorioztatu zuten:
|
|
|
Bederatzi hizkuntzatan funtzio defizita atzeman zuten. Bost
|
hizkuntzek
funtzio gehiegi betetzen zituztela ondorioztatu zuten: gaztelania, ingelesa, frantsesa, italiera eta txinera.
|
|
|
Planta baten barruan lekuan lekuko hizkuntza, hizkuntza gutxitua lehenetsiko da. Bi planten arteko harremanetan lekuan lekuko estatu
|
hizkuntzei
funtzio gehiago emango zaizkie, ingelesa baztertuz. Adibidez, Euskal Herriko eta Poloniako planten artean dokumentu finkoak euskaraz eta polonieraz egongo dira eta ahozko komunikazioa gaztelaniaz edo polonieraz egingo da.
|
|
|
|
Hizkuntzen
funtzio lehena izaki komunikazioa, erabat onesten dut ezagutzen ez dudan hizkuntza bat ulergarri egingo didan edozein laguntza. Eta hau diot gai labainkorrean sartu aurretik ondo bustitzeko.
|
|
|
Nik Hizkuntzalaritza aplikatuan nenbilen:
|
hizkuntzen
funtzioak, glotodidaktika, hizkuntzei buruzko motibazioak. Hots gure irakasgaiak bat bestearen osagarri ziren eta elkarrizketa askoren iturburu.
|
|
|
|
Hizkuntzen
funtzioek leku desberdina hartzen dute gizabanakoaren bizitzan; ezinbestekoa da hizkuntza gaitasuna izatea, baina ez da nahikoa, eskola eredu euskaldunenean ikasi bada ere.
|
|
|
Ludolinguistika zer den,
|
hizkuntzaren
funtzio ludikoak hizkuntz normalizazio prozesuan duen garrantzia, bereziki irakaskuntzan, hizkuntzaren alderdi jolastia euskararen historian, esperientzia praktikoak...
|
|
|
Ludolinguistika zer den,
|
hizkuntzaren
funtzio ludikoak hizkuntz normalizazio prozesuan duen garrantzia, bereziki irakaskuntzan, hizkuntzaren alderdi jolastia euskararen historian, esperientzia praktikoak...
|
|
|
Bistan da diglosia aurreragarri eta egonkor baten eskutik
|
hizkuntzei
funtzioak mugatzen badizkiegu, euskararen arnasa gune bat izango litzatekeela derrigorrezko hezkuntza, hots, euskara gaztelania baino proportzio altuagoan normaltasunez erabiltzen den gune bat izango litzatekeela, jadanik gaur egun den moduan, eta horrek ez du zerikusirik hizkuntza bat bestea baino garrantzitsuagotzat jotzearekin edo hizkuntza bat bestearen gainetik jartzearekin. Hizkuntza guztiak dira duintasunez eta balio afektiboei dagokienez berdinak, eta balio bera aitortu behar zaie.
|