|
2000
|
|
|
Eguneratze jarduera hau, noski, errazagoa izan da hizkuntz familia ezagunetako mintzairen kasuan, antzeko beste
|
hizkuntza
batzuekin kidetasun argiak zituztelako —adibidez, katalanak aldamenean latina, gaztelania, frantsesa eta italiera izan ditu; txekierak ondoan poloniera eta gainerako hizkuntza eslaviarrak; hebreerak arabiera izan du auzoan—, baina egokitzapena nekezagoa gertatu zaie ahaidetasun hurbilik gabeko hizkuntzei, esaterako, finlandierari, turkierari edo euskarari.
|
|
|
Ildo horretan, saritutako lanak kanpoan zabaltzeko gainsariak sortu dira. Horrela, euskarazko literatur sariaren irabazle eta akzesit saridunek, beren lanak nazioarteko zabalkunderako hizkuntza batera itzultzeko eta euskara ez den beste
|
hizkuntza
batzuetan aurkez daitezen katalogoa egiteko dirulaguntzak jasoko dituzte.
|
|
|
Carnapek, erantzun gisa,
|
hizkuntza
batzuk beste batzuk baino hobeak direla mantendu zuen, baina aurresuposaketa pragmatikoen arabera, jakina85 Hau da, hizkuntza bat beste bat baino komenigarriagoa edo probetxugarriagoa izan zitekeen. Jadanik ideia filosofikoak ez ziren aztertzen beren egiaztapen gaitasunaren arabera, beren ondorioen arabera baizik, beren onura pragmatikoaren arabera, azken buruan.
|
|
2001
|
|
|
Hala dio Andoni Esparzak erreportaje hau egiteko baliatu dugun Bertizko Jaurerria (Bidasoa Ikerketa Zentroaren Koadernoak, 3 zenbakia) liburuak: ' Ziga kultura handiko gizona zen, eta gaztelania eta euskaraz gain, bertze
|
hizkuntza
batzuk ere bazekizkien: haren liburutegian badira liburu franko frantsesez, ingelesez eta alemanez'.
|
|
|
Bariantzaren %15.5a azaltzen duen 2 FAKTOREAn orientazio instrumentaledo pragmatikoari dagozkion itemak sailkatzen dira (p= 0.79): euskara lanpostuhobea edo lanpostu bat lortzeko ikasten du subjektuak, eta, horrekin batera, euskaraetorkizuneko ikasketetan lagunduko dion zerbait bezala eta geroago beste
|
hizkuntza
batzuk ikasten lagunduko dion zerbait bezala ikusten dute.
|
|
|
Unescon uste dugu iritsi dela hizkuntz erkidegoen arteko harreman gatazkatsuak gainditzeko ordua. Kultur giro berezia sortu behar dugu(...) Hizkuntz erkidego guztietako kideek aurki dezatela beste
|
hizkuntza
batzuk jakiteak dakarren plazera.
|
|
|
Bestetik, norbanakoari hizkuntza bat jakiteak berari buruzko irudi positiboagoa eman diezaioke. Gainera, frogatua dagoela ematen du hizkuntza baten ezagupenak beste
|
hizkuntza
batzuenak ere erraztu egiten dituela. Nire esperientziak hala esaten dit.
|
|
2002
|
|
|
Datozen hamar urteotan Europan, hizkuntzen, hiztun talde nola baita gizarteetan aldaketa esanguratsuak gertatuko dira, testuinguru horretan euskarak ez dauka bere biziraupena ziurtaturik, beraz, arian arian ari gara haren etorkizuna jokatzen eta eraikitzen. Egun euskalduntzen ari diren zein jada euskaldundu diren belaunaldien hizkuntza jokabideak (familian, lagun artean, lan munduan, e.a) etorkizun hurbilean euskararen bilakaeraren nondik norakoak utziko dizkigute agerian, hots, euskarak etorkizunik izango ote duen edo euskarak beste
|
hizkuntza
batzuen antzera museoko pitxi eder izatera iristeko bidea hartuko ote duen.
|
|
|
Irakaskuntza unibertsitarioak ezinbestekoak ditu testuliburuak, liburu osagarriak, artikuluak, eta abar. Horietako asko irakasteko erabiltzen ez den hizkuntzanegon daitezke, gehienetan ingelesez?, ikasleak beste
|
hizkuntza
batzuk ulertzekogai izan behar baitute. Hala ere, funtsezkoa da oinarrizko testuliburuak bedereneuskaraz edukitzea, hori baita terminologia finkatzeko modu ia bakarra.
|
|
|
a) Batetik, hizkuntzen ezagutza eta ikaskuntzari buruzko galderak biltzen dituena. Ikasleak beste
|
hizkuntza
batzuekin izandako esperientzia linguistikoak ebaluatu nahi dira, gainetik baino ez bada ere.
|
|
|
Arazoa estatusa da.
|
Hizkuntza
batzuek estatus bat dute gizartean eta beste batzuek beste bat; eta, horretan, jada, hizkuntzak ez dira berdinak.
|
|
|
Ez munduaren kognizioa eta komunikazio funtzioak bete ezin ditzaketelako, ezpada gizarteak berak edo botereek eurek jarrera oso desberdinak dituztelako hizkuntzen erabilpenarekiko:
|
hizkuntza
batzuk hobesten dira eta beste batzuk gutxiesten. Hizkuntzek asko baldintzatzen dituzte giza komunikazioa eta gizarte komunikazioa.
|
|
|
Belgika, Luxenburgo eta Suitza. Beste kontu bat da Estatu batzuetan beste
|
hizkuntza
batzuk toleratuak izatea ala ez administrazio partikularizatuetan. Espainian, esate baterako, gaztelania da hizkuntza ofizial bakarra; beste kontu bat da, adibidez, katalaniera koofiziala izatea Katalunian edo euskara berezko hizkuntza izatea Euskal Autonomia Erkidegoan; baina Espainia, estatu moduan, elebakarra da:
|
|
|
Gizarte klasearekin, generoarekin eta arrazarekin gertatzen den era berean gertatzen da hizkuntzekin ere: kultura produktu mediatikoek
|
hizkuntza
batzuk lehenesten dituzte besteen kaltetan. Hizkuntza batzuk indartsu daude, beste asko gaixo.
|
|
|
kultura produktu mediatikoek hizkuntza batzuk lehenesten dituzte besteen kaltetan.
|
Hizkuntza
batzuk indartsu daude, beste asko gaixo. Ez dira ingelesa, frantsesa edo gaztelania galbidean daudenak.
|
|
|
bizitzari buruzko zertzeladak, idazlanen zerrenda, lan garrantzitsuenen inguruko iruzkina, eta idaztankerari buruzko zerbait. Gainera datu horiek ez dira inoiz ikerketa sakon eta luzearen ondorio; beste
|
hizkuntza
batzuetan argitara emandako eskuliburuetatik eta idazleen inguruko monografietatik hartuak dira beti, gure aldetik sintesi ahalegina jarrita.
|
|
|
gramatikak, lan teknikoak, txosten modukoak... Kontuan izan antzera gertatzen dela euskal literaturan ere, doktrinak eta, beste
|
hizkuntza
batzuetako literatura historietan ez bezala, gure literaturako eskuliburu erabilienetan sartzen baitira.
|
|
|
Tresnarekin batera
|
hizkuntza
batzuen deskribapen morfologikoaren adibideak ematen dira, eta ingelesaren kasuan deskribapen zabala.
|
|
|
Fenomeno honen aurrean, analisi morfologikoa egiterakoan, sistema batzuetan alomorfoak erabiltzen dira, hau da, morfema bera adierazteko forma bat baino gehiago zehazten dira lexikoan. Aldaketa fonologiko konplexuaren adibide gisa,
|
hizkuntza
batzuetan gertatzen den bokal harmoniaren fenomenoa dugu: puntu batean gertatzen den bokal baten aldaketak ondoko edo aurreko bokal guztien aldaketa ere eragin dezake.
|
|
|
Gai juridiko bat baino zerbait gehiago, planteatutako gaia gai juridiko zorrotz bat baino gehiago da, beste batzuk nahasten baitira, hizkuntza, ekonomia eta kontsumitzailearen osasuna babestekoak. Izan ere, Estatuak “bestelako zehaztapenen” oinarrizkotzat hartzen ez dituenez, autonomia erkidegoek arauak eman ditzakete gai horri buruz, eta beste
|
hizkuntza
batzuk erabiltzeko baimena eman dezakete, gaztelaniaz ez direnak, elikagaiak etiketatzeari eta ontziratzeari dagokienez, “kontsumitzailearen desinformazioarekin eta osasunerako arriskuarekin”, FEIABek zioenez. Alde horretatik, errekurtso egileek uste dute Europar Batasuneko arauak ezarritako zehaztapen guztiak kontsumitzailearentzat erraz ulertzeko moduko hizkuntza batean adierazi liratekeela, eta ez soilik oinarrizkotzat jo diren hizkuntzetan, kasu honetan “norberaren hizkuntza duten autonomia erkidegoek beren hizkuntza produktuen etiketetan ezartzeko aukera ematen baitu”.
|
|
|
Nola antolatu mintegiak? Edo elebakarrekoa dela esanik, beste
|
hizkuntza
batzuk ere onartuko genituzke eguneroko praktikan?
|
|
|
Nik uste dut egokiena izango litzatekeela ikasgaiak aukeran ematea, euskaraz edo gaztelaniaz, ez denak euskaraz eta ez denak gaztelaniaz, ikasleek berek egin dezaten, egin dezazuen, aukera. Eta beste gai asko ingelesez orain" ingelera" jarri da modan, zergatik dute arrunkeriarik arruntenek holako arrakasta irakasleen artean?, jakina, eta beste
|
hizkuntza
batzuetan ere. Badakit nik eredu honen bideragarritasuna eskasa dela, gaur egungo irakasle gehienak gaztelaniaz bakarrik moldatzen direlako, baina uste dut, hala ere, hori litzatekeela eredurik egokiena etorkizunean.
|
|
|
• Iraultza teknologikoaren aurrean beste
|
hizkuntza
batzuek baino zailtasun gehiago ditu euskarak: baliabide eskasia, masa kritiko txikia...
|
|
|
Bai irakasgai batzuetan, bai bibliografiaren mailan, askotan atzerriko
|
hizkuntza
batzuk erabiltzen dira; ingelesa bereziki.
|
|
|
Gero eta gazte gehiagok euskara ikasten duelarik, erabat zentzugabea litzateke ikaste prozesuaren gailurtzea den Unibertsitatean ikasketak eten eta beste hizkuntza batera pasatzea. Hala ere, horrek ez du esan nahi ingelesa edo beste
|
hizkuntzaren
batzuk erabili behar ez direnik.
|
|
|
XX. mendeko une batzuetan hizkuntza hori partekatzen duten herrialdeek arabiar nazioaren baitako izatearen sentimendua garatu dute, baita prozesu integratzaile iragankorren bat ere. Dena dela, arabiarrak berezko kultura baten jabe izateaz kontziente dira, eta ez dira gehiegi identifikatzen beste
|
hizkuntza
batzuk erabiltzen dituzten beste herrialde musulman batzuekin —turkiarrak, irandarrak, kurduak, berbereak—.
|
|
2003
|
|
|
Bi mende luzeko kultur ezarpenak bere ondorioak ekarri ditu: Hexagonoaren
|
hizkuntza
batzuk hil zorian daude (bretoieraz, esaterako, biztanleriaren %10 baino gutxiagok hitz egiten du) eta denek frantsesaren mesedetan galdu dute haien hizkuntz nagusigoa. Lehen" gutxiengo linguistikoak" zirenak" hizkuntza gutxituak" bihurtu dira.
|
|
|
«Oteizaren obra bere ariman integratzeko desioa da» dio Urbeltzek, «baina bere hizkuntza ukatzen zitzaiolako, eten handi bat zuen hor Jorgek. Horregatik bilatu zituen beste
|
hizkuntza
batzuk; burdinaren, harriaren bidez, euskaraz hitz egin nahi zuen». Oteizarentzat euskara hizkuntza osoa zen, eta horrela, oso osorik, jaio zela zioen.
|
|
|
Oteizarentzat euskara hizkuntza osoa zen, eta horrela, oso osorik, jaio zela zioen. Beste
|
hizkuntza
batzuk garatuz joan diren bezala, Historiaurretik osorik iritsi zaigun hizkuntza omen da euskara.
|
|
|
Hamaikatxu zati eder buruz ikasten be ahalegindu gintzazan(" Pensum" esaten geuntsan horri). Eskola orduetatik kanpora, gaur eguneko beste
|
hizkuntza
batzuk ikasteko zaletasuna be erein euskuen gogo bihotzetan: ni, behintzat, orduantxe hasi nintzan italiano eta ingles apur bat ikasten, Gabonetako eta udako oporraldietan, batez be.
|
|
|
Anderson, 1983) ez dira berez negatiboak, ez ikurrak izateagatik, ezta tradizionalak izateagatik ere. Ez dira, Hemen eta Munduaneko kideen ustetan, beste kultura, ikur eta
|
hizkuntza
batzuekiko begirunearekin bateraezinak. Hemen etaMunduanek tokian tokiko kulturen, jabekuntza, ren (ingelesezko empoverment) bidea hautatu du, kontzeptu hori herrien eta pertsonen autodeterminazio askeaderitzon kontzeptuarekin lotuz.
|
|
|
Eta p letran painel hitza aurkitu zuen. Eta portugesezko painel hitza ‘koadro’ da beste
|
hizkuntza
batzuetan eta ‘picture’ beste batzuetan eta ‘tabula, tabulae’ beste batzuetan. Ilusioa egin zion Matiasi lanbidea aldatzeak, hau da," Trenak diseinatzeari utzi eta pintatzen hasi nintzen.
|
|
|
Ez noski" la langue de France" —hori argi asko esaten du Konstituzioak frantsesa dela— baina bai" une langue de France". Eta Frantziako errepublikaren lurraldeetan mintzatzen diren beste
|
hizkuntza
batzuekin batera jarri dute, Frantziako Gobernua ren eskutik, nolabaiteko exotismoa eta folklorea lotuz, Europa eta Ameriketako uharte konkistatuetako hizkuntzak nahastuz... Bost axola!
|
|
2004
|
|
|
Euskararen ofizialtasun ezak gure hizkuntza eskubideak zazpi lurraldeetan zapalduak izatea dakar," berdintasun" mingotsez. Funtzionarioek derrigor gureak ez diren hizkuntzak soilik jakin beharra, eskolak berea eskubidez dena Euskal Herriko ume gazteen erdiari ukatzea beste
|
hizkuntza
batzuk derrigor ematen dien bitartean, berdin berdin, zanpa zanpa. Eta honela jendarteko funtzio nagusietan.
|
|
|
Hizkuntza maioritario eta hiztun gutxikoen arteko oreka oso zaila da. Orain arte horrela izan bada ere, egun askoz konplikatuago gertatzen da erronka, hain zuzen komunikazioa globalizatu »mundializatu» egin baita eta
|
hizkuntza
batzuen eta besteen garapeneko abiadura ezin daiteke berdina izan, galtzaile nor den asmatzea ariketa samurra delarik. Aditu batzuen iritziz, gaurko hizkuntzetatik %90 desagertu egingo dira XXI. mendean zehar.
|
|
|
|
Hizkuntza
batzuk jakitea derrigorrezkoa da, edo hala dela esatera norbait ausartzen ez bada ere, ez jakitea ez litzateke ulergarria zein gizartean orobat onartzen den gertaera. Euskara jakitea, aldiz, aukerakoa da, eta, testuinguru horretan euskararik ez jakitea ohikoena da.
|
|
|
" Diru paperetan eta txanponetan estatuaren izena hizkuntza ofizial guztietan ager dadila eskatu genuen. Ez dakigu zergatik baina España izena beste
|
hizkuntza
batzuetara eramateaz ez dute ezer ere entzun nahi Madrilen". Orain kanpaina geldirik dago," halabeharrez", baina 2008an berriz heltzeko asmoa du OMk," orduantxe emango baitiete baimena estatu guztiei beren txanponak aldatzeko".
|
|
|
1978 urtean Espainiako Konstituzioa argitaratzean, aitortu egin zen, gaztelaniaz aparte, beste
|
hizkuntza
batzuk ere ofizialak direla euren autonomia erkidegoetan. Bistan denez, jokatzeko eremu berria eragin du horrek hainbat arlotan, eta, horien artean, prozesu zibilaren esparruan.
|
|
|
Euskal Herriaren hitza euskarak jaso du mendez mendeko bere bilakaera malkartsuan. Euskal hitz hori batez ere herriaren hitza izan da, agintarien hitzak beste
|
hizkuntza
batzuk ere izan dituelako adierazpide. Hitza eta hizkuntza, elkarren arteko hartu eman adiskidetsuan; horra hor gure historia hurbilean antzeman dezakegun haustura lazgarria.
|
|
|
Hizkuntzen balio sinbolikoa, pragmatikoa eta politikoa gizarte egituren eta Nazio estatuen arabera eratua dagoela uste dugunok, ez dugu berezko interesik inoren mintzairari ezeren markarik eransteko.
|
Hizkuntza
batzuk markadunak baldin badira, estatus nazionalaren espazioan duten egoera makurra dutela medio, eta beste batzuk markagabeak, botere politiko nazionalari esker bereganatua duten legitimitateari esker, gauzak horrela izana ez da bada Estaturik gabeko herrien errua izango. Goazen, ordea, aitzinago oraindik:
|
|
|
Goazen zatika. Batetik, euskara minoritarioa zen halako eta halako garai haietan, bost axola hemen noizko kontuak diren,
|
hizkuntza
batzuk berez eta jaiotzez halakoak balira bezala. Orain bertan ere halaxe omen.
|
|
|
–Gureak ditugu euskaldunok. Jean Haritxelhar eta Miren Azkarate, hurrenez hurren? euskara, gaztelania eta frantsesa; eta egunetik egunera geureago ingelesa eta beste
|
hizkuntza
batzuk ere?. 116
|
|
|
Hizkuntzaren izaera ofiziala Estatu modernoaren sorrerari atxikia dagoen gertaera izaki, Estatu honen hizkuntza politika izango da lehenik mendebaldean eta gero mundu osoan,
|
hizkuntza
batzuen estatus politikoa eta soziala gailenaraziz, herri mintzaira gehien gehienak ezerezean hondoratuko dituena. Estatu hauen gorpuzkeran hizkuntzaren osagaia oinarri oinarrizko funtsa delako, nazio identitate berriaren sorkuntzan eta kohesioan, noraezeko baldintza izango da hizkuntzaren izaera ofiziala.272 Oker egongo da, oker baino okerrago, hizkuntza ofizialen kategoria juridikoa eta politikoa Estatuaren materialtasunari atxiki nahi ez dion aburua.
|
|
|
Hizkuntza nagusien errepiderik sekula ezagutu ez duen herri mintzaira. Nolanahi ere, noiztik dabil euskara eta euskaldungoa bide bazterretan zokoratua, beste
|
hizkuntza
batzuek jauregi erreinuetan ostatu zuten bitartean. Inondik ere, txit aspaldiko kontuak dira bazterkeria honen hastapenak.
|
|
|
Zentzu honetan, Aranarenak badu gaurko tasunik, seriotan galdetzea baita, euskal kasura etorrita, literaturaren garape nak XX. mendeaz geroztik zer nolako eragina izan duen nazio askapenean. Euskal Pizkundeak, Aitzol buru zela, fede itsua ezarri zuen 1936ko gerraurre ko literatur mugimenduan; posfrankismoko azken hamarkada hauetan bide za bala ireki izan zaio literaturari eta bere ugaritasunean lortu da, Madriletik pa sata, euskal idazle batzuk atzerriko
|
hizkuntza
batzuetan ezagutzera ematea ere itzulpenen bidez. Baina zer suposatu du literaturaren loraldi honek aberrigin tzaren gorakadan. Honetaz eztabaida publikorik ez da egin.
|
|
|
Programa nazioartean jarri da abian (Japonian 2000 urtetik dabil). Hala ere, oraingoz ingelesez bakarrik dago eskuragarri, baina beste
|
hizkuntza
batzuetara itzultzea espero da.
|
|
|
Intermon Oxfameko komunikazio zerbitzuek CONSUMER eroski ri jakinarazi ziotenez, Espainian ez dago aurreikusita antzeko ekimenik egitea, oraingoz behintzat. Katie Kabotts Oxfamen ordezkariak esan dio CONSUMER eroski ri ez dagoela aurreikusita webgunea beste
|
hizkuntza
batzuetara itzultzea, baina azaldu du musika deskargatzeko lizentzia Espainiatik lor daitekeela. Halaber, baieztatu du Oxfamen ideia originala dela, eta deskarga daitezkeen abestien zerrendan musika joera guztiak daudela.
|
|
|
zeren eta hizkuntza bakoitzak bere gisara aztertzen baitu. Lumeroari buruz, adibidez,
|
hizkuntza
batzuk ba dute laugarren lumero bat: bikoitza, duala (greziera zaharrean bezela), gauza bikoitzei dagokiena.
|
|
|
bikoitza, duala (greziera zaharrean bezela), gauza bikoitzei dagokiena. Eta Australia’ko
|
hizkuntza
batzuk ba omen zuten hirukoitz bat ere, triala.
|
|
|
Fraintzia’ko eta Españia’ko erresumetan,
|
hizkuntza
batzuk galtzeko zorian daude, Probentzera eta Eskozia’ko" ersera" bide beretik abiatuak ikusi uste ditut, eta biak berak galduak. Ossian (Macpherson) eta Mistral parean ikusten ditut:
|
|
2005
|
|
|
Dirudienez, eta beste
|
hizkuntza
batzuetan ere gertatu izan da, bigarren hizkuntza hartzen da (kasu honetan frantsesa) eta lehenengo hizkuntza (katalana) mota horretako erabilerarako geratzen da, iraintzeko adibidez.
|
|
|
Euskararen hiztun komunitatea txikia da... baina jo dezagun atomo bat edo hazia bezain txikia ere badela. Ez da beste
|
hizkuntza
batzuk baino gehiago gizarte esparru batzuetan, baina aski da euskal sortzailearentzat. Euskal sortzaileak bere hizkuntza hautatu egin du, gure inguruko erdal sortzaile gehienek ez bezala.... eta hautaketa horretan, azpimarratu nahi nuke, ez direla arrazoi nazionalak eta abertzaleak bakarrik izan pisua dutenak.
|
|
|
Nola ikusten dituzu zeure poemak, beste
|
hizkuntza
batzuetara itzulita?
|
|
|
Hirugarrenean, zuzenean itzuli behar dira bi testu, oposiziogileak aukeratutako atzerriko bi hizkuntzatan. Eskaera orrian hala eskatuz gero, oposiziogileak modu berean egiazta dezake beste
|
hizkuntza
batzuk ere badakizkiela.
|
|
|
Guk ere oinarrizko ideia batzuk ekarri nahi ditugu horren heldugabe dagoen Euskal Soziolinguistikaren eremura, Antiguako hizkuntzalari donostiarrak esanen lukeenez, euskararen endoglosiaren alorrera. Han hemenka bildu ditugun ezpalak dira, beste
|
hizkuntza
batzuetan gauzak egun zer nola gertatzen diren erakusten digutenak; nola edo hala, euskararen baitan gertatuko diratekeen aldaketa eta berrikuntzek ez lukete aurkeztuko ditugunetarik guztiz urrun ibili; gune arras euskaldun batzuetako salbuespenak salbuespen direla eta egun nagusi dabilen eredutik guztiz urrun gelditu diren hizkeren errealitatetik landa, hori da euskara berriari buruz dakigun apu...
|
|
|
Hala ere euskararekin ezin du dena argitu eta askotan beste
|
hizkuntza
batzuk ere erabili behar ditu: gaztelania, hizkuntza erromantzeak (portugesa, aragoiera, katalana) eta hizkuntza klasikoak.
|
|
|
279). Iberieraren prestigio honek garai berean existitu ziren beste
|
hizkuntza
batzuk mutu utzi ditu (maila idatzian) eta aldi berean gu gortu gaitu.
|
|
|
Euskara antzekotasun tipologikoetan oinarrituz kaukasiar
|
hizkuntza
batzuekin edo guztiekin ahaidetzeko ahalegina azken mendeko joera da. Ustezko kidetasun horren inguruan egindako lanak beste ezein hizkuntza konparaketak baino hobeak dira, agian euskalari garrantzitsuenak eta hizkuntzalari ospetsuenak landu dutelako, esateko baterako H. Schuchardt, C.C. Uhlenbeck, R.
|
|
|
Eskolak ezin du globalizazio hori saihestu. Europakohezkuntza sistemen arteko harremanak lantzea, proiektu komunetan elkarrekin lan egitea, beste kultura eta
|
hizkuntza
batzuk ezagutzea, nazioartekomugak gainditzen dituzten lan merkaturako prestatzea... horiek guztiakdira gaur egungo eskolaren erronkak. Helburu eta erronka horiek honakoisla izan ohi dute hezkuntza sisteman:
|
|
|
Txosten horrek erakusten duenez, gaztelaniaren eskaera guztizkoaren %5, 95 da gaur egun. Atzetik datoz alemana(% 4,9), italiera(% 1,6) eta txinera(% 1,75). Gainerako% 9,46 beste
|
hizkuntza
batzuei dagokie. Gaztelania irakasteko eskaera handiena duten hamar herrialdeak, ordena horretan, AEB dira.
|
|
|
Bilaketak hobetzeko trikimailu asko daude, eta batzuek Googlek kalkulu matematiko konplexuak egitea edo beste
|
hizkuntza
batzuetako testuak eta hitzak itzultzea bezalako alderdi erabilgarriak dituzte. Gainera, bilaketa aurreratuen atala nabarmentzen da, baina artikulu honetan sei modu bitxi eta ez oso ohikoak erakutsi nahi ditugu zerbitzu horien erabilgarritasuna aurkitzeko.
|
|
|
Beste datu kezkagarri bat: Ministroen Kontseiluak egindako sei gomendioetatik hiru zuzenean euskarari lotzen zaizkio eta beste bi beste
|
hizkuntza
batzuekin batera.
|
|
|
Nola ikusten duzu gure literatura, beste
|
hizkuntza
batzuetakoekin alderaturik?
|
|
2006
|
|
|
Ondoren, hizkuntzen arteko harreman baketsuak edo bortitzak jorratuko dira testuingu geopolitiko batzuetan non bi hizkuntzek idar harreman bat daukaten arrazoi politiko administratibo ala sozio-ekonomikoengatik. Kasu horietan,
|
hizkuntza
batzuk gutxituak, eskualdekoak ala lekukoak bezala izendatuak dira, hizkuntza nagusia nazionaltzat ala ofizialtzat jotzen den bitartean. Horrek, hizkuntza politikak jorratzera garamatza, jakinik ez dutela nahi ta nahi ez ekintza publiko ofizial baten itxura hartzen baizik eta elkarteen zein gizabanakoen esku hartzeei lekua uzten diela.
|
|
2007
|
|
|
Beti alderatzen dut hizkuntzekin. Ahoz aho asko zabal daiteke hizkuntza bat, baina irakurtzen ez badakizu, beste
|
hizkuntza
batzuk ikastea zailagoa egingo zaizu. Musika ikasketak ez dira oso kontuan hartzen.
|
|
|
2003az geroztik, helduen alfabetatze eta euskalduntzerako ikastetxeez ari garelarik, euskaltegiak ez ezik, euskaltegiak eta autoikaskuntzarako zentroak aipatu behar dira. Azken hauek, euskaltegi izan gabe, beste
|
hizkuntza
batzuk irakasteaz gain, autoikaskuntzarako sistema bitartez euskara ere irakasten duten zentroak dira.
|
|
|
Izan ere, eskura ditugun datuek errealitate berri eta konplexuago bat erakusten digute. Gurean, jaramon gutxi egin ohi bazaie ere, egon badaude euskara eta gaztelania ez diren beste
|
hizkuntza
batzuk ere. Hori horrela dela frogatu digute, argi eta garbi, 2006ko hizkuntza erabilerako datuek.
|
|
|
Bestalde, elebakartasuna iraganean ahaztuta, euskararen berreskurapenarekin batera kanpoko beste
|
hizkuntza
batzuk ere gero eta entzunagoak dira gure bazterretan; etorkizuna eleaniztasunaren eta kultur aniztasunarenmoldez idatziko omen da, egungo egoera bi aro horien arteko igarobidea delarik.
|
|
|
Pedro de Medina sevillarra, Marineo Sículo italiarra, Juan de Valdés, Alonso Venero edo Martín de Viciana, kanpokoen artean. Baina horien aurrez aurre izan ziren beste batzuk bat ez zetozenak; hau da, erromatarrak etorri aurretik Hispanian beste
|
hizkuntza
batzuk ere egiten zirela baiesten zutenak: Ambrosio de Morales, Juan de Mariana edo Bernardo de Aldrete, esaterako.
|
|
|
Kaukasoko mendikatea, Europa eta Asiaren muga egiten duten mendiek osatua da. Han badira jatorri zaharreko jendetza eta
|
hizkuntza
batzuk. Hauek dira ezagunenak:
|
|
|
6.3 Euskara eta beste
|
hizkuntza
batzuk
|
|
|
Arrakasta gutxiago izan dute, euskara beste
|
hizkuntza
batzuekin lotu duten hipotesiek. Izan dira hizkuntzalariak, Mediterraneo inguruko lurralde osoak hizkuntza estrato bera zuela uste izan dutenak.
|
|
|
Zelan jadetsi ote du hain luzaro bizirik irautea, antzinate zaharraren lausopean galtzen diren denboretatik gaurdaino? Bien bitartean zergatik aldendu dira zeharo inguruko beste hizkuntza zahar guztiak, batzuetan arrastorik ere utzi barik, eta
|
hizkuntza
batzuk seguruenik euskarak baino hiztun gehiago zituztenak?
|
|
|
" Euskeriari eztakijo iñok arrezkero etorrerarik". Baditu, izan, beste
|
hizkuntza
batzuekin antz batzuk, baina jatorriarekin zerikusirik ez dutenak.
|
|
|
3
|
Hizkuntza
batzuen oinarrizko hitzak multzoka.
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, ez dago euskarazko emaitzak soilik agertzen dituen bilatzailerik. Hori arazo bat da aurkitu nahi dugun hitza berdin esaten bada beste
|
hizkuntza
batzuetan. Horixe gertatzen da, hain justu, zenbait hitz teknikorekin adibidez, anorexia, sulfuroso eta byte, hitz labur batzuekin katu eta esne, esate baterako eta izen bereziekin Fiji eta Newton, besteak beste.
|
|
|
Zoritxarrez, euskaraz gehien erabiltzen diren hitzak (eta, da, ez, ere) motzak dira, beste
|
hizkuntza
batzuetan maiz erabiltzen dira, eta, zenbaitetan, laburdura eta akronimoak izan daitezke. Beraz, ez dago hitz magikorik, alegia, euskarazko testuetan soilik agertuko den eta iragazki gisa erabil daitekeen hitzik.
|
|
|
biak dira ez niak, baina ni eta hak ni eta ez ni osoa biltzen dute (ni eta hik ez bezala); nia barne sentsuan eta ha kanpoko sentsuan oinarritzen da, hia norbere gogozko aukera batean339; hia ere ez ni bat da, baina ha izaki ororen izatearen esferan kokatzen den bitartean, hia ekintza komun baten eraginezko esferan kokatzen da, horrela, ni eta hi baino beste esfera batean kokatua? ha ez ni eta ez hi da340
|
Hizkuntza
batzuetan hirugarren pertsona ezin da abstraktuki espresatu ere: ha etzanik, zut, eserita dago, esan ohi dute; edo ezberdinki izendatzen dute hiztunarekiko urrun edo urrantasunaren arabera341 Edo aditzean marka propio gabe uzten da (euskaraz:
|
|
|
Gainera, auzi hau hurragotik aztertu eta hizkuntza ezberdinak zehatzago alderatzen baditugu, ohartu ahal izanen gara ezen, hizkuntzek itzulpenetan eta hiztegietan elkarren ordaintzat jotzen diren hitzak dituzten arren, ideia konplexuen eta bereziki modu mistoen izenen artean gutxik, hamarretik batek ere ozta ozta, adierazten dutela bete betean hiztegian ordaintzat daukan hitzaren esanahia(?). Ideia moralen izenak beste
|
hizkuntza
batzuetara itzultzeko direnekin ikusminez alderatzen ditugunean, ikusten dugu haietako oso gutxik erantzuten diela elkarri bete betean euren esanahiaren hedadura guztian90.
|
|
|
Hori baino lehen mundua dago, baina zumarra ez. Zumarraren posibilitatea munduak ematen digu, baina konkretuki zumarra egotea, gure sentimen/ adimenak jartzen du (hizkuntzak jartzen du, esango du Humboldt-ek; edo,
|
hizkuntza
batzuek bai, beste batzuek agian ez). Eta berdin, ez dago kolore bat, usain bat, etab., ere, subjekturen batek ipini izanak arte.
|
|
|
Hizkuntzak hizkuntzalaritzan bakarrik daude isolatuta. Bizitza errealean hizkuntzak, gizarteak, historiak bat egiten dute, eta gehienetan edozein hizkuntza beti beste
|
hizkuntza
batzuekin ere harremanetan bizi da; hizkuntza eta pentsamendua ere ez da, eman, isolatuki ematen den gaia. Hizkuntzaren izaera historiko sozial hori Ereñok gehiago eta hobeto baliatzen du, zalantza gabe, baina ez da Txillardegirengan ere oso presente ez dagoen zerbait (hizkuntza eta zirkunstantzia politikoak, esaterako) 1200 Bientzat hizkuntzak mundua bere erara ebakitzen eta antolatzen du, hizkuntza eta pentsamendua bat datoz, etab. Diferentzia erabakigarria bien artean doktrina linguistikoei ematen zaien edo ez zaien balio politikoan bilatu behar da apika.
|
|
|
Beste
|
hizkuntza
batzuetan ezinezko, edo gutxienez oso oso inprobable izango zen bilakabidea, grekoz natural naturala gertatu zen: «la structure linguistique du grec prédisposait la notion d? «être» à une vocation philosophique»592 Gizakiaren
|
|
|
Gramatikalki bete betean garatugabeko hizkuntza batean, gaitza omen da imaginatzea, posible dela garapen zientifiko gora batera heltzea. «Hizkuntza gramatikalki osobeteek bakarrik dutela erakotasuna ideien garabiderako, ukaezina da»608 Ordea,
|
hizkuntza
batzuek, antza, Humboldt-ek hala ebazten du, esaldian masa material asko pilatzen dute, baina formarik apenas ematen diote609 Holako hizkuntza ozta egituratzaileen artean, batez ere txineraren kasuak aztoratzen du Humboldt,
|
|
|
Oraingo eta lehenagoko hizkuntza denak alde bitan erdibitzeko irizpide gisa, Humboldt-ek erabili ahal uste duen diferentzia da, batzuk hizkuntzaren «printzipio garbitik lege arauzko askatasunean indarrez eta ondoriotsuki garatuak direla» eta besteak ez627 Aurrenekoak, beren eraikuntza antolatzeko metodo flexiboaz diharduten hizkuntzak dira, «hizkuntz eraikuntzaren printzipio garbia» gordetzen ei dutenak: horiek bakarrik lortzen dute ematea hitzari izpirituarentzat nahiz belarriarentzat tinkotasun egokia; eta frasearen atalak, ideien joaira eta loturak eskatzen duen erritmoan, garbi bereiztea628 Baina flexiboetan ere
|
hizkuntza
batzuek barneeta kanpo formaren sintesi harmonikoaren konkistan porrot egiten dute629 Hala ikusten ei da, arabiera eta sanskritoa konparatzen baditugu (izan aditzaren egituretan, adibidez) 630 Txinera ez da flexiboa, ez daki esaldiko osagarriak elkarri josten
|
|
|
Edozein hizkuntza da, izpirituaren gainean duen bere eragipen boteretsu eta biziaren arren, haatik tresna hil eta pasibo bat aldi berean, eta euren baitan guztiek daukate disposizio bat, baliamendu zuzenerako bakarrik ez, baino beteginenerako ere. Bere formazioa beste
|
hizkuntza
batzuetan erdietsi duen batek, ikasten badu hizkuntzaren bat gutxiago betegina, eta maisutzen bada hartan, beronen bitartez ahal izango du halatan produzitu emaitza bat, berez hari arrotza zaiona, eta zeharraldatuko du horrela haren baitara ikuskera bat, [hizkuntza] haren eraginpean soil bizi den nazioak duena baino. Alde batetik, hizkuntza pittin bat bere zirkulutik atera edo egiten da; bestetik, ulertze oro objektibo eta subjektiboaz osaturikoa baita, haren baitan zerbait berri ipini da; eta hala, ozta esan ahal daiteke, zer ezin den sortua izan hartan eta haren bitartez.
|
|
|
naturaren bizi indarra milaka espezie diferentetan bezala, izpirituaren bizi indarra milaka hizkuntzatan azaltzen da.
|
Hizkuntza
batzuk familiatan elkar daitezke, beste batzuk irlak dira (Steiner-ek euskara aipatzen du) 846, elkarren urrun edo hurranagoak izan litezke, baina denak diferenteak dira azal eta mami, denak «mundu diferenteak». Mundua ez da bat, ezpada hizkuntza bakoitzak berea egiten du, bestelakoa.
|
|
|
Saritua Johann David Michaëlis() semitologo eta teologo razionalistaren idazkia izan zen, frantsesez, alemanez, ingelesez, holandesez argitaratua izanik, Europa osoan biziki eragintsua izan baita. Michaëlis ek erakusten du (bere adibide batzuk Condillac-ek errepikatzen ditu) nola hizkuntza ezberdinek sistema botaniko ezberdinak dituzten, edo jainkoa, arima, etab. bezalako kontzeptu abstraktuak ere nahiko diferenteak, edo konnotazio diferenteak (entzulearen oniritzi edo gaitzespenen eragileak), edo nola
|
hizkuntza
batzuek hogeiraino baino ez duten zenbakirik (Locke), beraz matematikarik ez duten posible, etab. «Ce sont les opinions du peuple et le point de vûe sous lequel il envisage les objets, qui donnent la forme au Langage». Atal oso bat hizkuntzaren erreformatu beharrari eskaintzen zaio:
|
|
|
Nork: momentua albisteak ingelesez bakarrik agertzen dira, baina laster beste
|
hizkuntza
batzuk sartuko dituzte. Bai agerpenen mokoa dago, sistemak etiketa bat jartzen dio eta eskuineko aldean erakusten du zer albisterekin duen harremana.
|
|
|
Asko daude hizkuntza ikastaroen podcast ak, hiztunentzat pentsatuak baina baita ere gaztelania ama hizkuntza gisa dutenentzat edo ikasi nahi dute. Azkenik, hizkuntza ikastaroen osagarri on bat aurki daiteke Wikipediaren satelite proiektua Wikibook ak. Hizkuntza asko daude ikasteko jatorria gaztelania, ingelesa edo beste
|
hizkuntza
batzuetatik.
|
|
|
Europan
|
hizkuntza
batzuk desagertzear daude, zaila da aurrez jakitea zeintzuk izango diren. Egin ditzagun ahaleginak euskara izan ez dadin.
|
|
|
Seguru nago, gure etxeetan bezalaxe, gabon jaiak desberdinak izango direla batzuetan eta besteetan. Beheko solairuan, kale parean daudenetan, gazi gozoak, apur bat mingotsak, kaletik bertatik etorriko zaien durunda beste
|
hizkuntza
batzuetan adituko dutelako. Lehen pisuan, beharbada, kementsuago, ikastolara doazen haurrek alaituko dutelako euskararen kantuekin Eguberri ingurua.
|
|
2008
|
|
|
Horren arabera euskaldunok oso saiatuak izango ginateke. Hori ez dakit erabat poztekoa den, zeren eta oso saiatuak izanik ere, euskarazko Wikipediak duen edukia, beste
|
hizkuntza
batzuetakoarekin konparatzeko, hutsaren hurrengoa baita.
|
|
|
Bangor Unibertsitateko ikertzaile talde bat galeserarako zuzentzaile ortografikoak, ahotsaren sintesirako softwarea eta beste tresna batzuk garatzen ibili da. Ez da, ordea, galeserarako soilik ibili lanean, beste
|
hizkuntza
batzuetarako ere baliagarriak izan daitezkeen tresna generikoak ere garatu ditu.
|
|
|
Nazioartekoan puntako mailan mugituko den industria sendoa sortu dezakegu. Gure eskarmentua, eta tresnak beste
|
hizkuntza
batzuen prozesamenduan lagungarria izan daiteke. Ikerketa taldeek, industriak eta erakunde ofizialek koordinatu egin behar dira helburu hori lortzeko.
|
|
|
Gu ez gara soziolinguistak, eta nekez egin genezake ekarpenik hain espezializatua den ikertze arlo horretan. Artikulu honetan, gure asmo bakarra da euskarazko eta beste
|
hizkuntza
batzuetako corpus baliabideetan eta corpusgintzan egin dugun datu bilketa aurkeztea, eta datu horien azterketan oinarrituta gogoeta xume bat egitea, non gauden eta norantz jo behar genukeen hausnartzeko.
|
|
|
Aurreko taulak ez du bere horretan beste hizkuntzetarako balio, batez ere aldien arteko mugak ez direlako garai horietan gertatu, edo
|
hizkuntza
batzuetan urrats batzuk hasi ere ez direlako egin. Dena den, corpusgintzaren historian eragin handia izan du ingelesak (aitzindari, gehienetan), eta bilakabidearen eta joeren eskema orokortzat har genezakeela uste dugu.
|
|
|
4.2.2 Beste
|
hizkuntza
batzuen egoera
|
|
|
Aipagarria da alemanezko corpus batzuen neurri eskerga (DWDS Ergänzungscorpus eta DeReKo), adibidez, baina hizkuntza horren corpusgintza tradizio helduak azalduko luke hori hein batean. Nabarmentzekoa da, bestalde, hain ‘handi’ ez diren
|
hizkuntza
batzuetan oso corpus handiak eratu direla: eslovakiera (SNK), hungariera (MNSZ), suomiera (ftc), txekiera (SYN2000)...
|
|
|
katalanez (bertan Valentziako barietatea sartzen dugu, izen ofizial ezberdina badu ere), gailegoz eta euskaraz idatzitakoak, alegia. Gainontzekoak beste
|
hizkuntza
batzuetan agertzen ziren, Penintsulakoak (asturieraz, araneraz, aragoieraz) eta kanpokoak (batik bat, etorkinentzat zuzenduriko komunikabideak). Orduan ikertutako urteetan() 116 ziberkomunikabide aurkitu eta katalogatu genituen Euskal Herriko Autonomi Erkidegoan.
|
|
|
Eredu mota horrek, sistemikatik eratorria, berekin dakar homeostasia kontuan hartzea (hizkuntza sistemaren oreka) aplikatzean hizkuntza bakar batekin funtzionatzeko dela, edo nagusitasun handiko egoeran dagoen hizkuntza batekin, edo ukipen egoera nolabait orekatuan eta onartuan dauden
|
hizkuntza
batzuekin. Kasu horietan guztietan, feedback negatiboak multzoaren funtzionamendu zibernetikoa erregulatzeko balio du, ahalik ongien zuzentzen eta doitzen baititu outputak, inputetan eragiten dituzten sintometara.
|