|
2000
|
|
|
Esan nahi nuen, ez ote den gertatuko geure artean beste
|
hizkuntza
handi batzuetan gertatu dena. Adibidez, euskalkien erabilera idatzia desagertu, hizkuntza bera indartu eta ñabardurak fonetikan eta horrelakoetan azaleratu.
|
|
|
" Unibertsaltasuna aterik gabeko partikulartasuna da". Sorkuntzaren mailara eramanda,
|
hizkuntza
handi eta txikiek lehia normala daramate, eta hiztunen kopuruak berak ez du ziurtatzen une honetan finlandiar bat ez aritzea ingeles guztiek baino obra interesgarriago bat idazten.
|
|
2001
|
|
|
Jatorrizkotzat jotzen direnak dira, eta multzo zabala osatzen dute: batetik, gaelikoa, katalana, frisiera, bretoia... dira ezagunenak guretzat, arreta gehien eman ohi diegunak, egoerak euskararen antzeratsuenak direlako sarri;
|
hizkuntza
handiak ere gutxituak dira askotan auzoko estatuetan, horiek eskubideak babestu samar dauzkate eta ekialdeko estatuetan ohikoak diren gutxiengoak dira; azkenik, dialekto hizkuntza eztabaida dago sarri. Mintzairez dihardugula, ez dago beti muga zehatzik, inoiz aipatutako esaera ez bada:
|
|
|
Atzean utzi dugun mendeko aurrerapausoek, heriotza ekarri diote hainbat hizkuntzari, eta estatu hizkuntza eta gutxituen arteko tartea inoiz baino zabalago egin dute. Badirudi gainera, etorkizunerako rolak onartuta daudela, eta biziko badira, euren lekuan egin dutela,
|
hizkuntza
handiaren garapena amestu barik.
|
|
|
Gurean ere portzentualki oso urria da HGLren presentzia. Euskaraz urtero argitaratzen diren liburu guztien %25a HGLkoak dira; azken urteotan ia egunero liburu bat kaleratu da; hala eta guztiz «Euskaldunon Egunkaria»ko «Begia" gehigarrian edo beste komunikabideetan hori baino askoz txikiagoak dira liburu hauen inguruko komentarioak, albisteak, kritikak... baina gure inguruko
|
hizkuntza
handietan ematen dena baino askoz handiagoa. Hots, gure artean nahiko normala da haurrentzat edo gazteentzat idatziriko liburu bat izatea" Begia" ko erreseinan, ohikoak ditugu aldizkari honetan HGL liburuen komentarioak edo liburu horien idazleei eginiko elkarrizketak; «Nabarra» aldizkari berrian ere ez dute inolako eragozpenik «Baloika» gaztetxoen liburua komentatzeko helduen poesia lanen ondoan;" Sautrela" telebista saioan ere egin izan dira HGL inguruko erreportaiak, elkarrizketak, komentarioak...
|
|
|
Indiako 25 estatuetan hamalau
|
hizkuntza
handiz mintzatzen dira (guztira ba omen dira 1600en bat), konta ezinezko erlijio motak daude, arraza eta ohitura harrigarriak loratu dira eta edozein bazterretan ustekabeko bizimolderen bat eriden dezakezu.
|
|
|
Baina nolabait ere jende guztia hizkuntza txikiez eta handiez mintzatzen da, eta gutxi gorabehera horrelako zerbait esaten denean, lehenbiziko lekuan behintzat adierazi nahi da, jende askok edo gutxik erabiltzen duen hizkuntza den ala ez, hizkuntza hori erabiltzen den eremua zabala den ala meharra, eta horrelako arrazoiak izaten ditugu gogoan hizkuntzaren tamainaz mintzatzen garenean. Milioi askok egiten duten hizkuntza bat, beraz, lurralde zabaletan hedatua dagoena,
|
hizkuntza
handia da eta Euskal Herria bezalako eskualde mehar edo estu batean egiten dena, besteen aldean jende gutxik egiten duena, hizkuntza txikia da. Lehen atomo bonbekin edo zebiltzanean âorain ere badabiltza, baina gauza zaharra delako gutxiago mintzatzen da jendea horretazâ inoiz irakurri nuela uste dut halako zerbait, alegia uranioak (eta oker baldin banabil, barka) bere egitekoa egiteko (uranioa ez, plutonioa dela uste dut) behar zuela tamaina bat izan, gaztelaniaz masa crÃtica deitzen ziotena eta hortik behera ez zuela ezer egiten.
|
|
|
Nik esango nuke hizkuntza kontuan ere badela masa crÃtica horren antzeko zerbait, baina muga hori ezin jar daitekeela, alegia, beste zenbait gauzatan dagoen bezain zehatza, ezta gutxiagorik ere. Baina muga bat badago; esan nahi dut, honenbeste hiztunetatik behera erabiltzen den hizkuntza txikia da eta txikia denez, eta hor dago kontua, besteren premian dagoena, edota hortik gora pasatzen baldin bada,
|
hizkuntza
handiagoen artean sartzen da eta ez du horrenbesteko besteren laguntzaren premiarik. Hizkuntzak berez ez du inoren premiarik; hizkuntzak berez, hizkuntza den aldetik, ez du inoren eta ezeren premiarik.
|
|
|
Liberalizazio hori beste eremu batean gauzatu nahi da gehienetan, hala ere. Gaztelania eta hizkuntza periferikoa daude lehian, eta ez gaztelania munduko beste
|
hizkuntza
handiekin.
|
|
|
a) Elebitasun funtzionalaren kontzeptua (elebitasunsozialaren kontra): euskaldunok, herri txiki bat garen neurrian, munduko beste herri txiki guztiek bezala, bigarren eta hiruga rren
|
hizkuntza
handiren bat edo batzuk ikasi behar ditugu, baina argi edukita elebitasun hori, batezere, Euskal Herritik kanporakoa dela eta arrotzak gurean daudenerako. Haatik, ezin dezakegu ahantz hainbat euskal herritar oraindik ere erdaldunak direna, eta justiziaz beraz, ezin ditzakegula ezelan ere zapal eta bazter.
|
|
2002
|
|
|
Bilerak aspergarriak dituk hiru lau egunetan, ez ditek balio nazio hizkuntza bakoitza indartzeko, ez zeukatek inongo eraginik gizarte mailan. Bukaeran manifestu bat ateratzen duk, ia gehienetan panfleto antikastillanu bat izaten dena,
|
hizkuntza
handiaren aurkako gauza kutre bat. (...)
|
|
|
Hiru eragile horiek modu batera edo bestera mundukohiztunengan eta hizkuntzetan eragiten ari dira, eta, ondorioz, hizkuntzekinerlazionatutako kontzeptuak ere aldatzen ari zaizkigu, didaktika barne. Horienartean ditugu eleaniztasunaren kontzeptua, giro hizkuntzaren kontzeptua, lehenengo eta bigarren hizkuntzen kontzeptuak, etab. Alabaina, zoritxarrez, oraindik ez dakigu hizkuntzetan nolako eragina izango duten fenomeno horiekguztiek, ez
|
hizkuntza
handietan ezta txikietan ere. Momentuz, inor ez da ausartzenesatera hizkuntza txikiekin zer gertatuko den eta entzuten ditugun iritziak motaguztietakoak dira.
|
|
|
Eta ez soilik kopuruz; sarri askotan baitakalitatez ere. Puntako liburuak, artikuluak eta hitzaldiak, ingelesez, gaztelaniaz, frantsesez eta gainerako
|
hizkuntza
handietan egin ohi dira. Badirudi, euskarazatzean geratzen garela.
|
|
2004
|
|
|
Bestalde, hizkuntza aniztasuna, eremu handiko eta eremu txikiko hizkuntzen harremanak iraunkorrak izatean datza, hala ez bada, luzera harreman horrek txikien ordezkapena ekarriko baitu. Ikuspegi horrek, egungo mundu globalizatuan hizkuntzen arteko harremanak paradigma konplexu gisa azaltzen ditu eta, hizkuntza iraunkortasuna bermatzeko,
|
hizkuntza
handi eta txikien erabileraren arteko nolabaiteko" subsidiaritatea" proposatu dute: egin tokiko hizkuntzan egin daitekeen guztia, eta utzi hizkuntza handian egiteko soilik hizkuntza txikian egin ezin daitekeena.
|
|
|
Ikuspegi horrek, egungo mundu globalizatuan hizkuntzen arteko harremanak paradigma konplexu gisa azaltzen ditu eta, hizkuntza iraunkortasuna bermatzeko, hizkuntza handi eta txikien erabileraren arteko nolabaiteko" subsidiaritatea" proposatu dute: egin tokiko hizkuntzan egin daitekeen guztia, eta utzi
|
hizkuntza
handian egiteko soilik hizkuntza txikian egin ezin daitekeena.
|
|
|
Gizataldeen arteko nahasteak nahaste, etorkizunean ere kukuak alde bakar horretatik joko duela iruditzen zait. Hau da,
|
hizkuntza
handietako hiztunak, funtsez, jaiotzetikako mintzaira soilean bizi ahal izatea; eta erabaki ahalmenik gabeko hiztun herriak, berriz, elebitasun jasanezinean bizi beharra.
|
|
2005
|
|
|
Frantsesak hain dira harro haien hizkuntzaz, haien patrimonioaz, ez dela gaizki hori erratea, on egiten die, munduan arrakokatzen ditu. Munduko hiru
|
hizkuntza
handiak, ingelesa, gaztelera, eta txinera dira, eta gero frantsesa. Eta frantsesak ez dira beharbada horretaz ohartzen.
|
|
|
Beste alderdi askotan ez bezala, hemen sentitzen dut eman duela euskal idazlegoak hausturarik handiena. Inguruko
|
hizkuntza
handietako idazle gehienek aski dute bere tradizioarekin: gaztelerazko, frantsesezko edo ingelesezko tradizioarekin.
|
|
|
gaztelania eta, beste maila batean, ingelesa bezalako
|
hizkuntza
handi eta boteretsuak direla hizkuntza menderatzaileak. Hain zuzen ere honek ekarri du euskararengan hizkuntzen mailakako heriotzaren?
|
|
|
Bigarrenik, goi mailako jendek erabiltzen dituen hizkuntzak dira eredu modura ezartzen direnak eta hizkuntza txikiak lan munduan baliogabe bihurtzen direlarik, modernitatearekin zerikusirik ez duten esparruetara muga turik geratzen dira (nekazarien gizartea, erlijioa, maila pribatua).
|
Hizkuntza
handiak dira aro modernoarekin hatera etorri diren teknologiaz, medikuntzaz, zientziaz, eta abarrez mintzatzeko erabilgarri diren bakarrak. Azkenik, mendekotasun kulturalari dagokionez, aipatu beharrekoa da hizkuntza txikiek testu idatzirik edota literaturarik ez izateak ezinez koa egiten duela hizkuntzen iraupena eta, jakina, eskolan hizkuntza menderatzailea erabil tzeak erabateko garrantzia du hizkuntza menderatuaren galtzean, horrelako heziketa jaso duten hiztunek, idazteko, irakurtzeko eta oro har kultur eginkizunetarako askoz ere hobe to menderatzen baitute hizkuntza handia txikia baino.
|
|
|
Hizkuntza handiak dira aro modernoarekin hatera etorri diren teknologiaz, medikuntzaz, zientziaz, eta abarrez mintzatzeko erabilgarri diren bakarrak. ...alari dagokionez, aipatu beharrekoa da hizkuntza txikiek testu idatzirik edota literaturarik ez izateak ezinez koa egiten duela hizkuntzen iraupena eta, jakina, eskolan hizkuntza menderatzailea erabil tzeak erabateko garrantzia du hizkuntza menderatuaren galtzean, horrelako heziketa jaso duten hiztunek, idazteko, irakurtzeko eta oro har kultur eginkizunetarako askoz ere hobe to menderatzen baitute
|
hizkuntza
handia txikia baino. Azkenean, hizkuntza txikia bizitza modernoaren esparruetarako erabilgarria ez dela pentsatzera heltzen dira hiztunak eta hiz kuntza menderatzaileaz baliatzen dira.
|
|
|
Uste dut munduan
|
hizkuntza
handi bi daudela: guk hitz egiten duguna eta latina.
|
|
|
Europan oso zabaldua dago azpidatzi bidezko itzulpengintza. Aldiz, herrialde handienak eta
|
hizkuntza
handienak dituztenek —alegia, hiztun kopuru handiena—bikoizketa ren bidea hobetsi izan dute, hala nola Alemaniak, Erresuma Batuak, Espainiak, Frantziak eta Italiak.
|
|
|
Inguruan ezagutzen ditugun
|
hizkuntza
handiek ez diote uko egin bikoizketari (gaztelania, frantsesa, italiera...); ezta hizkuntza txikiagoek ere (katalana, galegoa...). Azken urteetan telebista ia guztietan barne programazioaren joera gailendu den arren, kanpo programazioari eskainitako orduak aztertzea besterik ez dago konturatzeko oraindik pisu handia dutela telebista generalistetan, eta espezializatuetan zer esanik ez.
|
|
2006
|
|
|
Eta halakoetan metaforabatekin erantzuten dut beti.
|
Hizkuntza
handietan idaztea, frantsesa, gaztelania, ingelesa, autopista batean ibiltzea bezala da.
|
|
|
Unamuno-k orduan beste arrazoi batekin korapilatzen du:
|
hizkuntza
handi bat mintzatzea abantailatsuagoa dela hizkuntza txikia mintzatzea baino. " Que se vaya hoy a los habitantes de la antigua Lituania y se les pregunte si quieren volver a hablar lituánico, dejando el alemán, y se verá lo que contestan.
|
|
|
– Mas esta nuestra raza no puede pretender consanguinidad; no la hay en España misma. Nuestra unidad es, o más bien será, la lengua, el viejo romance castellano convertido en la gran lengua española" 335 Helburua orain
|
hizkuntza
handi hori egin egitea da: " hay que fraguar la gran lengua española o hispanoamericana, amigo Maeztu" 336 Unamuno, beharbada modan jarria zen arrazaren kontzeptuari ez uko egitearren bestelako proiektuen faboretan, hartaz esanahi linguistikoan baliatzen da (Renan ek inspiratua agian), lexiko arrazialista guztia (odola eta, edo" arimaren hezurra") hizkuntzari aplikatuz metaforikoki:
|
|
2007
|
|
|
Ariarraren kontzeptua berez linguistikakoa izan da (F. Schlegel, 1819) 799 Sir William Jones-en ondoren (1786), XIX. mendearen lehen partean erreparatu da, Europako
|
hizkuntza
handiek (greko, latin, zeltiko, germaniar, eslaviarrak) guztiek sanskritoarekin antz handia zutela, eta hizkuntza guztion iturburua hizkuntzalariek Pamir-eko goi ordokietan hipotesizatu dute, handik Iran eta India eta Europaraino berduratzen. Fantasia linguistiko historikoak ziren, nolabait kultur historia, guztia?
|
|
2008
|
|
|
Euskaraz idazteaz, eta horrek dakartzan ondorioez. Zergatik idatzi hizkuntza txiki horretan, munduan errazago dabiltzan, eta haienak ere badiren beste
|
hizkuntza
handiagoak erabili beharrean. Hori izan da behin eta berriz aipatu den galdera.
|
|
|
|
Hizkuntza
handien kasuan, bereziki bi arrazoiengatik ari dira Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak garatzen eta bultzatzen:
|
|
|
|
Hizkuntza
handien kasuan, bereziki bi arrazoiengatik ari dira Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak garatzen eta bultzatzen:
|
|
|
TTS edo ahots sintesiari dagokionez, naturaltasun handiko ahotsak lortu dira gaur egun
|
hizkuntza
handietarako, teknika berriei eta corpus bidezko sintesiari esker. Testu Ahots Bihurgailua (TAB) formatu elektronikoan dagoen testu bat seinale akustiko bihurrarazteko sistema bat da.
|
|
|
Euskararen gaixotasun, kronikoei?, hau da, bere betiko txikitasunari eta alda meneko
|
hizkuntza
handiekin lehian jardun beharrari, beste bat gehitu zaio, beraz, orain: gozakaitz izatearena, hiztunak erakartzeko indarra galtzearena.
|
|
|
., indoeuropeoa? sortu zen hizkuntza prototipo legez,. Europako
|
hizkuntza
handien arteko erlazioak azaltzea baimentzen zuena. Horregatik, indoeuroparrak deitzen dira enbor edo postulatutako prototipo hartatik datozen hizkuntzak.
|
|
|
Lhande-k hiru pundutan egituratzen du bere erantzuna. Lehenik onartzen du ez daitekeela aurki euskal letretan obra nagusien zerren da luze haietarik bat, Europako
|
hizkuntza
handietan bezala. Bainan, kontze zioa egin ondoan, bi mailetan aurreratzen du bere ikusmoldea.
|
|
|
Oso antzeko fenomenoa gertatzen da (g) oa> atzizkiarekin ere. Erdal
|
hizkuntza
handiei dagozkien azterketetan abstrakzio atzizki> esan ohi zaie, sarri, adiera horretako morfemei. Abstrakzio eta multzo adieren arteko harreman bide posibleez eta bereizgarri nabariez xehekiro hitz egin liteke, noski.
|
|
|
Nolanahi ere, Europako beste
|
hizkuntza
handi bat ere ikasten aritu zen Azkue: alemana.
|
|
|
Manifestu gisako salaketa artikuluen eredua Azkuek La Abeja aldizkarian bertan baliatu zuen 1890ean, euskara zauritzen zuten erdaldun eskolak salatzean. Dena dela ohiko intelektualek,
|
hizkuntza
handietakoek, aurkitzen ez zuten arazo bat zeukan Azkuek euskaraz aritzean, irakurlego askozaz urriagoa baitzuen eta agintariengan eragiteko gaitasun ahulagoa. Horregatik ohiko intelektualena baino maila baxuagokoa da Azkueren artikuluetako tonua, herritar arruntagoari zuzendua.
|
|
|
Egiari zor, azken 40 urteotan ez da makala euskaldunok egin duguna. Bi estatutako
|
hizkuntza
handien aldeko politika eta euskararen desagerpenerako lege eta praktika glotozida egin dute Estatu Espainiar eta Frantsesak, euskara putzu sakon eta ilunean itotzeko arrisku bizian jarriz. Euskara putzutik ateratzeko herritarrok lan handia egin dugu:
|
|
|
Baina irudipena bera da urtetik urtera. Gauza gehiago egin litezkeela, nahiz eta inguruan dauden
|
hizkuntza
handien nagusitasunak ez duen asko laguntzen.
|
|
|
Manifestu gisako salaketa artikuluen eredua Azkuek La Abeja aldizkarian bertan baliatu zuen 1890ean, euskara zauritzen zuten erdaldun eskolak salatzean. Dena dela, ohiko intelektualek,
|
hizkuntza
handietakoek, aurkitzen ez zuten arazo bat zeukan Azkuek euskaraz aritzean, irakurlego askozaz urriagoa baitzuen eta agintariengan eragiteko gaitasun ahulagoa. Horregatik ohiko intelektualena baino maila baxuagokoa da Azkueren artikuluetako tonua, herritar arruntagoari zuzendua.
|
|
2009
|
|
|
industria produktu gordin bat dugu, Internetera konektatzeko gaitasuna, eta hedabide maila oso aurreratua. Horrek dakar, gaur gaurkoz, demografikoki txikiak diren Europako hainbat hizkuntza izatez globalagoak izatea Afrikako edo Asiako
|
hizkuntza
handiak baino.
|
|
|
Alde on batzuk izanagatik ere, kalteak ez dira makalak. Telekomunikazioak, eremu fisikorik eta mugarik ez duenez, oraindik ere babesgabeago uzten du hizkuntza minorizatua, eskualdeetako eta munduko sare globaletako
|
hizkuntza
handien aurrean. Izan ere, leiho hori ezin da itxi; euskara mundura ateratzen den leihotik ordenatu, antolatu, kontrolatu ezin daitezkeen sare, irudi, mezu, ekoizkin kopuru amaigabea sartzen da.
|
|
|
Ekintza sinbolikoa izango da, gero,. Peregrinación vascongada? solemne bat antolatzea Lur Santuetara (den dena erdaraz), ontzian euskarazko Aita Gure(. Gure Aita?) baten axuleiuak eramanez, moja karmeldarren Pater Noster komentuko klaustroko hormetan ezartzeko, munduko beste hogeita hamabi
|
hizkuntza
handiren ondoan, inola ez dadin falta gero Palestinako mendi bortuetan euskara (1902) 147. Errebeldiazko ekintza sinbolikoa izango da (telegrafoetan debekatua dago euskara erabiltzea!) Teodoro Arana diputatu karlistak Madrilgo Kongresutik euskarazko aurreneko telegrama bidaltzea (1904) 148. Ekintza sinbolikoak dira Cervantesen mendeurreneko euskarara itzulpen esibizioak (1905) 149, etab., urteota... Beste batzuk, ekintza praktiko eta efikazak izanik, momentuan balio sinboliko apartekoak ere suertatu dira:
|
|
|
Irlanda (1968), Gales (1988), Bretainia (1999)? Alde batetik, historia luzeko akademia handien parekoak dira,
|
hizkuntza
handiek bezala norbere hizkuntzaren normatibizazio beharrei erantzuten dietelako; baina, beste aldetik, oso bestelako erakundeak dira, hizkuntza nagusiek ez dauzkaten arazoei eta beharrei aurre egin behar dietelako.
|
|
|
Noski, badagoelako jendea bere hizkuntza inposatu nahi duena,
|
hizkuntza
handiek txikiak jan behar dituztela ulertzen duen ikuspegi darwinista horrekin. Baina hori ez da arazoak konpontzeko modua, handitzekoa baizik.
|
|
|
Horietan lehena, hizkuntzaren erabilera formaletatik ez formaletarako zubia igarotzeko ezinbestekoa den adierazgarritasuna eta hizkuntz baliabideen aberastasuna eskuratzea. Eta, gainera,
|
hizkuntza
handi baten presio komunikatibo saihetsezinak markaturiko giro batean.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza bat txiki edo minoritario izendatzen baita Estatua erreferentzia nagusitzat hartuta; beste hitzetan esanda, Estatuan aitortua duten lege estatusaren arabera aitortzen dira txiki edo handi hizkuntzak; inoiz ez, ordea, Estatu barruko beren lurraldeetan duten pisuaren arabera, ez eta hiztun kopuruaren arabera ere. Horrela, bada, maltera edo estoniera estatu hizkuntzak izate hutsagatik
|
hizkuntza
handiak edo ez txikiak dira; katalana Espainian (ez hala Andorran, estatu hizkuntza baita han) edo euskara Espainian eta Frantzian, berriz, hizkuntza txikiak dira, estatu hizkuntzak ez direlako, ez beste ezergatik, horregatik bakarrik, nahiz eta malterak edo estonierak baino hiztun gehiago dituzten. Ia milioi bat europarren hizkuntza da euskara, eta katalana, berriz, Europar Batasuneko hamabigarrena, hiztun kopuruaren araberako hizkuntzen sailkapenean.
|
|
|
Menderatzaileen eta menderatuen logikari jarraiki, badira balioa
|
hizkuntza
handiei (milioika hiztun dituztenei) eta Estatua dutenei bakarrik aitortzen dietenak. Moreno Cabrera hizkuntzalariak" nazionalismo linguistikoa" eta" inperialismo linguistikoa" izenez bataiatu eta kritikatu du jarrera hori.
|
|
|
Bestalde, gainera, ez dezagun pentsa
|
hizkuntza
handien handitasuna beren merezimendua denik, hizkuntzalari madrildarrak ongi dioenez (Moreno Cabrera, 2000):
|
|
|
Ongizate, aurrerapen eta aberastasunak handi, indartsu, erabilgarri, eraginkor dena estimatzen dute. Euskara, berriz, txiki, ahul, baldar eta alferrikakoa da, ingeles, espainol, frantses edo edozein
|
hizkuntza
handirekin konparatuta. Ez dezagun geure burua engaina.
|
|
2010
|
|
|
" Lehengo diskurtsoak hitz egiten diren lurraldeen arabera sailkatu ditu hizkuntzak... Izan ere, herrialdeak edo lurraldetasunak hizkuntza bera eta bere oinarriak definitzen ditu, neurri handi batean. Alde horretatik,
|
hizkuntzak
handiak edo txikiak, boteretsuak edo ahulak izaten dira, baldin eta dagozkien lurraldeek ezaugarri horiek baldin badituzte".
|
|
|
3. "...
|
Hizkuntza
handien hedapenaren garaian bizi dira gazte horiek eta gaztelania, frantsesa, ingelesa eta alemana eskura dituzte. Hizkuntza horiek boteretsuak, hiritarrak, konplexuak, irekiak, zabalak, eta aukera ugarikoak izango lirateke.
|
|
|
Ekolinguistika ekologiaren eta linguistikaren artean sortutako kontzeptua da, eta hizkuntza guztiak elkarrekin orekan bizitzeko modua proposatzen du. Hots,
|
hizkuntza
handiak eta txikiak elkarrentzat mehatxu izan gabe modu iraunkorrean elkarren ondoan bizitzea posible dela proposatzen du.
|
|
|
6) Gaur egun etengabe garatzen ari diren teknologia elektroniko berriek eragindako aldaketek hezkuntza sisteman eragina dute, baina baita hezkuntzatik kanpo ere. Hizkuntzen bitartez egiten diren harremanak aldatu dira, eta kontuan izan behar da hori garrantzizkoa bada
|
hizkuntza
handientzat, are garrantzizkoagoa dela euskara bezalako gutxiengoaren hizkuntza batentzat;
|
|
|
pbilbao@kontseilua.org ezer baino lehen bat aldizkariari zorionak eman beharra dago. hogei urtez geure hizkuntza komunitatearentzat erreferente bihurtu zaigu soziolinguistika aldizkaria. euskal herriko zein kanpoko ekarpenak, monografikoak, azterketak, eta abar eskura jarri dizkigu aldizkariak. zoriontzekoa, bai, hogei urteko ibilbidea eginik, baina beste hainbat urtez aurrera egiteko eskaera ere egin behar zaio; bat aldizkaria behar dugulako. horrela, 20 urteurrena dela-eta, azken hogei urteotan europan hizkuntzetan izandako mugimenduen argazkia egiteko eskaera helarazita, oso ariketa zaila zela uste nuen; izan ere, hogei urte hizkuntzen bizitzan ezer ez bada ere, egia da azken hogei urteotan estatuak Europa berria eraikitzen ari diren honetan, hizkuntzak ere tartean egon direla. ez da erraza europan zenbat hizkuntza bizi diren adieraztea, ez eta europan zein hizkuntza mintzo diren ere. adibide bat jartzearren, iturri batzuen arabera, europako batasunean 125 hizkuntzatik gora erabiltzen dira, horietako asko azken hamarkadetan izandako migrazio mugimenduen ondorioz sartuak. berezko hizkuntza komunitateei dagokienez, 60 inguru direla esan ohi da. horrekin batera, azken hogei urteotan estatu berriak sortu dira europan, eta horrek hizkuntza politika berriak ezartzesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain az gain, hizkuntzen estatusetan ere eragina izan du. garai batean estatuko hizkuntza nagusia zirenak, egun gutxiengotzat hartzeko eskatzen diote europari. Finean, inposizio hizkuntza izateari utzi diotenean ohartu dira
|
hizkuntza
handiak ezartzen duten inposizioez. aurreKo mugimenduaK gutxiengoen hizkuntzen direlakoen bilakaera historikoa egingo badugu, zenbait egilek XVii. mendera1 eramaten gaituzte, hain zuzen ere, westfaliako biltzarreko itunera, non gutxiengo erlijiosoen babesa aitortu baitzen. aro Modernoak hizkuntzen bilakaeran garrantzia hartuko zuten elementuak ekarri zituen: erresumen egonkortzea, erreforma eta inprentaren asmakuntza. erresumak egonkortzean hizkuntza batzuk besteen aurrean indartu ziren; erromako katolizismoaren eta ortodoxoaren arteko zismak eliza nazionalen sarrera eragin zuen, eta inprentak literatura guztiaren hedapena ahalbidetu zuen. hainbat egilek adierazi izan dute aro Modernotik aurrera bi jarrera izan dela hizkuntzei dagokienez. batetik, erreforma luteranoak zuzendua, non kristauak hizkuntza berdintasunetik hartzen baitziren eta bestea estatuko hizkuntzen inposizioan oinarrituta, latina eta estatuetako berezko beste hizkuntzak b aztertuz. adibide gisa ingalaterrako eta galesko batasun ituna har dezakegu, zeinaren arabera erresuma hizkuntza ofiziala ingelesa izango baitzen, edota Felipe V.ak aldarrikatutako planta berriko dekretua, zeinek katalanaren erabilera ofiziala baztertu baitzuen.
|
|
|
5 Gaztelania hutsa ez zenean latina edo beste
|
hizkuntza
handi bat (frantsesa, ingelesa, alemana) izaten zen, normalean, idazten eta idazten ikasitako bigarren (Ipar Euskal herrian lehenengo) hizkuntza.
|
|
|
Bide bat zein beste hartu, azken helburua asmatzen ez da oso zaila: , ahaztu ditzagun hizkuntza txikien kontuak eta bizi gaitezen lasai, gizartea bere osoan hartuta, guztiona bihurturik dugun
|
hizkuntza
handiaren magal erosoan! Gero, hortik aurrera eta maila indibidualean, nahi duenak nahi duena egin beza?.
|
|
|
Mohamed Xukrirena eta arabieraz edo frantsesez idazten duten beste idazle bereber batzuen literatura," literatura txikia" litzateke Franz Kafkaren kontzeptuan, baina Gilles Deleuze eta Felix Guattarik interpretatu duten eran.1118 Hau da, hauentzat," literatura txikia" ez da hizkuntza txikian egiten den literatura, baizik eta minoria batek
|
hizkuntza
handian idazten duena.1119 Franz Kafka yiddishera, hebreera, txekiera eta alemanaren artean bezala, Mohamed Xukri arrifera, arabiera arrunt, espainiera, frantses eta arabiera literarioaren artean zegoen. Hizkuntza handiko literatura handiaren bazterrean hasi zen idazten, baina hizkuntza handiaren kanonetik eta literatura nazionalaren errepresentaziotik apur bat aparte, ereduez, ideologiez edo kultura nagusiez bestaldean, ume arrifien eskarmentuen azalbidea bilatu baitzuen.
|
|
|
Mohamed Xukrirena eta arabieraz edo frantsesez idazten duten beste idazle bereber batzuen literatura," literatura txikia" litzateke Franz Kafkaren kontzeptuan, baina Gilles Deleuze eta Felix Guattarik interpretatu duten eran.1118 Hau da, hauentzat," literatura txikia" ez da hizkuntza txikian egiten den literatura, baizik eta minoria batek hizkuntza handian idazten duena.1119 Franz Kafka yiddishera, hebreera, txekiera eta alemanaren artean bezala, Mohamed Xukri arrifera, arabiera arrunt, espainiera, frantses eta arabiera literarioaren artean zegoen.
|
Hizkuntza
handiko literatura handiaren bazterrean hasi zen idazten, baina hizkuntza handiaren kanonetik eta literatura nazionalaren errepresentaziotik apur bat aparte, ereduez, ideologiez edo kultura nagusiez bestaldean, ume arrifien eskarmentuen azalbidea bilatu baitzuen.
|
|
|
Mohamed Xukrirena eta arabieraz edo frantsesez idazten duten beste idazle bereber batzuen literatura," literatura txikia" litzateke Franz Kafkaren kontzeptuan, baina Gilles Deleuze eta Felix Guattarik interpretatu duten eran.1118 Hau da, hauentzat," literatura txikia" ez da hizkuntza txikian egiten den literatura, baizik eta minoria batek hizkuntza handian idazten duena.1119 Franz Kafka yiddishera, hebreera, txekiera eta alemanaren artean bezala, Mohamed Xukri arrifera, arabiera arrunt, espainiera, frantses eta arabiera literarioaren artean zegoen. Hizkuntza handiko literatura handiaren bazterrean hasi zen idazten, baina
|
hizkuntza
handiaren kanonetik eta literatura nazionalaren errepresentaziotik apur bat aparte, ereduez, ideologiez edo kultura nagusiez bestaldean, ume arrifien eskarmentuen azalbidea bilatu baitzuen.
|
|
|
" Zer
|
hizkuntza
handia espainiera! Ona litzateke Espainia ere gure auzoko estatu handi bihurtzea". 983
|
|
2011
|
|
|
Normalizazio bidean dauden hizkuntzek berebiziko lanak izaten dituzte kanpoko herri eta leku geografikoen izenak zehazten. Eremu berberean hitz egiten diren
|
hizkuntza
handiagoen eragina itzela da, eta hizkuntza horietara jo ohi dute hiztunek kanpoko herrien eta pertsonen izenak erabiltzeko orduan. Burujabetasun linguistikoa beharrezkoa dute hizkuntza gutxituek, normalizazioaren bidean jarraitu eta hizkuntza handien eraginaren itzaletik atera daitezen.
|
|
|
Eremu berberean hitz egiten diren hizkuntza handiagoen eragina itzela da, eta hizkuntza horietara jo ohi dute hiztunek kanpoko herrien eta pertsonen izenak erabiltzeko orduan. Burujabetasun linguistikoa beharrezkoa dute hizkuntza gutxituek, normalizazioaren bidean jarraitu eta
|
hizkuntza
handien eraginaren itzaletik atera daitezen. Ataka zail horretan dago euskara.
|
|
|
Bai.
|
Hizkuntza
handien menpe gaude eta egoera orain beharbada gogorragoa da garai batean baino, baina haur eskola gurasoek sortzen ahal dute herri batean, eta oso gutxitan ematen dira horrelakoak. Beharbada neke handia daukagu, beharbada euskara ez dago gure lehentasunetan…
|
|
|
Elebakartasuna… Uste dut Europan gero eta zalantza gutxiago dutela gai horren inguruan; alegia, gero eta ageriagoa da elebakartasuna arazo dela. Behingoz,
|
hizkuntza
handietako hiztunak, beraien hizkuntzarekin munduan zehar lasai bizitzeko aukera zeukatela sinesten zutenak, konturatzen hasi dira beraiek ere badaukatela, hizkuntza kontuan, ikastekorik. Elebidun edo are hobe eleanitz bihurtzea ezinbesteko erronka da norbanakoarentzat eta eskolarentzat.
|
|
|
eta nagusikeria antiekologiko hori aintzat hartu nahi ez izateak utopiko, maximalista, diskurtso politikoen gidaritzapeko bihurtu (ko) gaitu. ez da, bada, jada hala? esaiozu, esaiozu anglofono elebakar horri beste hizkuntza funtzional bat (txinera, arabiera, gaztelania...) ikasi behar duela, nahitaez, hizkuntza ekologia zer den usaintzen hasteko. esaiozu, esaiozu
|
hizkuntza
handi hori ez ezik funtzionaltasun handirik eskainiko ez dion beste hizkuntza bat ere ikasi egin behar duela (euskara, ketxuera, norvegiera...), ikasi bai! benetan ulertu eta biziko badu hizkuntza ekologiaren sakoneko adiera. horretaz ere idatzi du Txepetxek, baina gogoeta horiek ez dirudi iristen direnik iparrameriketako jakintsuengana (Txepetx 1999:
|
|
|
Bertze batzuetan hizkuntza txikiak bere toki (txo) a eta aukerak izatea garrantzizkoa da. Eta izan badira jardun gune batzuk
|
hizkuntza
handiaren erabilera gizarte araua izanda ere, hizkuntza txikiaren jarraipena arriskuan paratzen ez dutenak.
|
|
|
B. U. Txepetxi erreferentzia egin diozula baliatuz, esango genuke haren hainbat ideia zabaltzea lortu dela, baina iruditzen zait hizkuntzen inguruko aurreiritzietan, aldiz, ez dugula asko aurreratu:
|
hizkuntza
handiak, txikiak, modernoak, zaharkituak...
|
|
|
ekologiak espezieak eta haien habitata lotzen ditu. hainbat tresna kontzeptual eta eredu sortu ditu ekosistemak aztertzeko. ekosistema bat hainbat elementuren bat egitea da; bat egite horren helburua da funtzionalki integratutako sistema bat mantentzea. hau da, ekosistemak bereizi egiten ditu elementu nagusiak eta gainerako elementuak. Ideia hori hizkuntzen eremura ekartzen badugu, helburua da hizkuntza ekosistemaren elementu nagusiak zein diren identifikatzea; hau da, hizkuntza batek ezin baditu
|
hizkuntza
handi baten elementu guztiak izan, zer elementu dira funtsezkoak hizkuntza hori gordetzeko eta garatzeko?
|
|
|
Hizkuntza batek ezin baditu
|
hizkuntza
handi baten elementu guztiak izan, zer elementu dira funtsezkoak hizkuntza hori gordetzeko eta garatzeko, dugu. guk ez dugu isolatzerik nahi, ez dugu elebakar izan nahi.
|
|
|
...tura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke. hizkuntza batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu egin dezakegu; izan ere, hizkuntzen galeraren eragileetako bat
|
hizkuntza
handien jarduna da; hau da, gizadia menderatu duten hizkuntza talde handien jarduna. Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira hizkuntzak handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia, hartu behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
Beraz, hizkuntza ekologiari buruz teorizatzen dugunean, kontuan hartu behar dugu lehiaren kontzeptua; izan ere, hizkuntzen arteko lotura —erromantikoak izan nahi badugu ere— tirabiratsua eta gatazkatsua izan daiteke. hizkuntza batek beste hizkuntza baten eginkizuna bereganatzen duelako gertatzen da hori. hori dela eta, arazo bat sortuko da; pertsonok arrazoizkotasunez, senidetasunez eta elkartasunez konpondu dugun arazo bat, hain zuzen. eta hori teorizatu egin dezakegu; izan ere, hizkuntzen galeraren eragileetako bat hizkuntza handien jarduna da; hau da, gizadia menderatu duten hizkuntza talde handien jarduna. Beste hizkuntza batzuk jan dituztelako dira
|
hizkuntzak
handiak; hau da, jatorrizko eremutik atera eta beste hizkuntzei zegozkien eremuak eta eginkizunak bereganatu dituzte. horregatik, espezieen arteko lehia, eta, beraz, hizkuntzen arteko lehia, hartu behar dugu abiaHizkuntza bat salbatzeko, ez da hizkuntza bera salbatu behar, baizik eta haren habitata; hau da, haren garapen eremua, existentziaren testuingurua.
|
|
|
Askorentzat utopia izango da, baina perspektiba apur batekin begiratzen bada ez dugu hain urrun, hain ezinezko ikusiko, eta batez ere, ez dago beste erremediorik! asko elikatzen da irakurketa eta idazketa; etxeetan liburuak eta egunkariak ugariak ez badira ere gauza asko irakurri behar da; era guztietako paper eta iragarkietan, bilgarrietan, eta pantailetan eten gabe dauzkagu irakurtzera behartzen gaituzten mezuak; oharrak idazten dira, paperean edo telefonoan, edota interneten; ordenagailuetan dabiltza umeak etengabe idatziarekin harremanetan.
|
hizkuntza
handi dominanteak ikasteko ere, hegoaldean gaztelera edo frantsesa Iparraldean esaterako, ez dago eskolaren hainbesteko beharrik. hizkuntza horiek eskolatik kanpo ere ikasten dira leku gehienetan, batez ere, adin batetik aurrera. hizkuntza kontuetan, eskolaren zereginak berrikusi eta birplanteatu beharra dago, bestela alperrik galdu egingo da denbora eskoletan, umeak dagoeneko ikasi dituen gauzet...
|
|
|
deus ez, alegia!). Halere, munduaren bukaeraraino iritsi da
|
hizkuntza
handiaren erpea txikia jatera, ezin izan dute menditzarrek, arroilek, ibaiek, ekaitzek lautadan ekurarazi. Zub. jas. gerarazi.
|
|
|
Oraingoan Unescoren 2002ko txostena hartuko dugu iturritzat: . Nabaria da Afrikako
|
hizkuntza
handiak direla txikiagoak arriskuan jartzen dituztenak, nahiz eta herrialde batzuetan, eliteek frantsesa edo ingelesa inposatu nahi dituzten. Nigeria, Kamerun, Sudan eta Etiopiak dute aniztasun gehien.
|
|
|
Iker Aranburu,. Afrika:
|
hizkuntza
handien presioa ere handia da?, Egunkaria,.
|
|
|
Eta antzera gertatzen da estatuen
|
hizkuntza
handia handitu eta jatorrizko herri txikien hizkuntza txikia txikitzen duten hitz eta esapide guztiekin. Soziolinguistikaren estatus teorikoak asko du ideologiatik, eta ez, hain justu, hiztun herri menderatuaren ideologiatik, mendekotasuna eragin eta egituratu duten estatu ideologien aldetik baizik.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
handiak eta txikiak. Kultura handiak eta txikiak.
|
|
|
Baina muga bat badago: esan nahi dut, honenbeste hiztunetatik behera erabiltzen den hizkuntza txikia da eta txikia denez, eta hor dago kontua, besteren premian dagoena, edota hortik gora pasatzen baldin bada,
|
hizkuntza
handiagoen artean sartzen da eta ez du horrenbesteko besteren laguntzaren premiarik? .
|
|
|
–
|
Hizkuntza
handien ideologiaren, jomugan aurreko asmo horixe bide dago Albert Branchadellek jakinarazten digunez:
|
|
|
Liburuhonetan Skutnabb Kangasi (2000) jarraituz hamaika milara heltzen da kopuru hori, keinu hizkuntzak ere hizkuntzak baitira. Nolanahi ere, hizkuntza aniztasun horiarrisku bizian dago, hizkuntza gehienak(% 95) gutxituak direlako, alegia, berenkomunitatean ere beste
|
hizkuntza
handiagoen menpe edo itzalean, ukipen egoeraezegonkorrean bizi direlako. Ezagutza orokor hau zehaztasunez aurkezten da liburuan, bere aberastasun eta arriskuak agerian jarriz.
|
|
|
54). Horregatik atal honetan, ezin dezakegu hamarkada osoko euskal liburugintza xeheki aztertu eta deskribatu, euskarazko liburuen produkzioa zabalegia baitzen(
|
hizkuntza
handietan egindako produkzioarekin alderatuta, urriegia bazen ere). Beraz segidan goi mailako euskarazko liburugintza zertzelada lodien bidez agertuko dugu, eta ondoren euskarazko lehen argitaletxe unibertsitarioan zentratuko gara:
|
|
|
Hala, Euskaltzaindia euskal kulturgintzan diharduten eragileetako bat da (adb. liburuak argitaratuz). Hirugarren eta azken esparruak berriz, agente normalizatzaileari dagokionak,
|
hizkuntza
handi eta nagusituen akademia askorengandik bereizten zuen. Izan ere, Euskaltzaindiak, aurreko garaietan bezala, baina areago 70eko hamarkadan, hizkuntzaren normalizazio ekimen ugari bere gain hartu zituen, adibidez, helduen euskalduntze alfabetatzea edo euskara irakasle tituluen kudeaketa.
|
|
|
Jatorrizko hizkuntzekiko atxikimendua indartzen lagundu behar zaie, eta horretarako, gorago aipatu dugun Eskisabelen artikuluan agertzen zena bezalako ekimenak bultzatu behar dira. Ikasleei eleaniztasunaren onurez ohartarazi behar zaie, baina ez ingelesa edo frantsesa edo gaztelania bezalako
|
hizkuntza
handiak ikasiz eleaniztun izatea soilik. Baizik eta jatorrizko hizkuntzak garatuz lortzen den eleaniztasuna ere onura eta abantaila handia dela argi adierazi behar zaie ikasleei.
|
|
|
Euskararen antzeko egoera duten hizkuntza txiki ugari dago bai Europan, baita munduan ere. Intuizioa erabilita nahikoa erraz asma daiteke hizkuntza gutxitu bat hiztun gutxi dituen hizkuntza dela, edo
|
hizkuntza
handi bat (zu) en ondoan mendekotasun egoeran dagoen hizkuntza dela. Baina intuizioetatik haratago, hizkuntza gutxituen definizio zehatza bilatzea ez da dirudien bezain erraza, hurrengo atalean ikusiko dugun bezala.
|
|
|
Atal berezi bat eskainiko diogu boterearen aldagaiari, eta hor, bizindar etnolinguistikoaren kontzeptuari. Aurreko definizio batzuetan ikusi dugun modura, hizkuntza gutxitua zer den adierazterakoan sarri egiten zaio erreferentzia hizkuntza gutxituaren ondoan dagoen edo harekin ukipenean dagoen
|
hizkuntza
handiago bati. Alegia, hizkuntza gutxituak berekin dakar beti ukipen egoera bat, hizkuntza handiago batekiko ukipen egoera.
|
|
|
Aurreko definizio batzuetan ikusi dugun modura, hizkuntza gutxitua zer den adierazterakoan sarri egiten zaio erreferentzia hizkuntza gutxituaren ondoan dagoen edo harekin ukipenean dagoen hizkuntza handiago bati. Alegia, hizkuntza gutxituak berekin dakar beti ukipen egoera bat,
|
hizkuntza
handiago batekiko ukipen egoera. Halako egoeren berri emateko balio du diglosiaren kontzeptuak (Fishmanek emandako zentzuan):
|
|
|
– Fishmanek komunitate txikiak bere baitan gorde behar duela dio, komunitate eta
|
hizkuntza
handiarekin inolako harremanik izan gabe.
|
|
|
XX. mendera arte, eskolak kontuan hartu dituen eta bertan gehien irakatsi diren hizkuntzak
|
hizkuntza
handiak izan dira, batez ere goi mailako hezkuntzan. Hizkuntza horien erabilera handitzea eta garapena bultzatzea izan dira eskolaren helburuak, eta ondorioz, hizkuntza txikiek ez dute izan, XX. mendera arte behintzat, hizkuntza handiek lortutako lekurik hezkuntza sisteman (Idiazabal, 2003; Martí eta beste, 2005).
|
|
|
XX. mendera arte, eskolak kontuan hartu dituen eta bertan gehien irakatsi diren hizkuntzak hizkuntza handiak izan dira, batez ere goi mailako hezkuntzan. Hizkuntza horien erabilera handitzea eta garapena bultzatzea izan dira eskolaren helburuak, eta ondorioz, hizkuntza txikiek ez dute izan, XX. mendera arte behintzat,
|
hizkuntza
handiek lortutako lekurik hezkuntza sisteman (Idiazabal, 2003; Martí eta beste, 2005). Dena dela ere, Skutnabb Kangasek (2008b) dio batez ere XIX. mendearen erdialdean hasten dela eskolak hizkuntza gutxituak erabat baztertzeko joera.
|
|
|
Askotan erakunde publikoen eskutik, baina gehien gehienetan, herri mugimenduen ahaleginari eta akuilu lanari esker (Euskal Herria eta Ikastolak horren lekuko), eskola elebiduna eta eleaniztuna sustatu da han eta hemen, eta horrek ordura arte itxita zeuden ateak zabaldu dizkie hizkuntza txikiei. Horrela, eskolaren helburua ikasleak
|
hizkuntza
handian elebakar bihurtzetik ikasleen elebitasuna eta eleaniztasuna bultzatzera pasatu da munduko leku askotan. Martí eta besteren lanean adierazten den bezala, eskolaren bilakaera honetan garrantzi handia izan dute hezkuntzaren zientziek eta hezkuntzaren esparrua ikertzen duen hizkuntzalaritzak erakutsitako emaitzek.
|
|
|
Eta hau ezin da onartu estatuaren ikuspegi homogeneizatzaile batetik. Baina halako planteamenduen aurrean eman beharreko erantzuna da estatu elebakarrak talde etnikoen arteko kooperazioa eta konfiantza hausten dituela, eta
|
hizkuntza
handiaren eta ofizialaren komunitatera harrokeria, etnozentrismoa eta arrazismoa dakartzala. Eta horren ondorio izan ohi dira, sarri sarritan, komunitate txikiekiko errespetu falta, gorrotoa, eta azken muturrean hizkuntza gutxituen desagerpena (Skutnabb Kangas, 2000).
|
|
|
Halaber, estatu elebakarrak talde etnikoen arteko kooperazioa eta konfiantza hausten ditu.
|
Hizkuntza
handiaren eta ofizialaren taldera harrokeria, etnozentrismoa, arrazismoa, «hizkuntzazidioa»ren aldeko ekimenak ekar ditzake.
|
|
|
Eta hauen arabera, edo hauengatik, itzulpengintzak askotan bide bakarra egiten du:
|
hizkuntza
handietatik txikietara.
|
|
|
Skutnabb Kangasek dioen bezala, ordea, hizkuntza berri bat ikasteak ez du berez lehen hizkuntzaren kaltetan izan behar. Munduan zehar erkidego minoritario askok eta askok
|
hizkuntza
handiak ikasi behar izan dituzte, eta era berean, euren hizkuntzak gorde ere egin dituzte. Ez dago zertan «bata edo bestea» moduko planteamendurik egin.
|
|
|
Ziur asko, hizkuntza aniztasunaren berme nagusia, gaur egun, hizkuntza gutxituak dira.
|
Hizkuntza
handiak euren garapena (hau da, aniztasunaren kontrako garapena) hizkuntza gutxituen kontura egiten ari diren bitartean, hizkuntza gutxituak dira «euren burua» iraunaraziz munduko hizkuntza aniztasuna gordetzen ari direnak.
|
|
|
Halako prozesu sozial batek, bistan da, hizkuntzen arteko lehiari eragiten dio,
|
hizkuntza
handiaren eta hizkuntza txikiaren arteko lehiari (edo nahi bada, menderatzailearen eta gutxituaren arteko lehiari). Hizkuntza gutxituak, horrelako normalizazio prozesu batean, hizkuntza menderatzailearenak izandako funtzioak bereganatzen ditu.
|
|
|
Hizkuntza gutxituak, horrelako normalizazio prozesu batean, hizkuntza menderatzailearenak izandako funtzioak bereganatzen ditu. Ondorioz, pentsa liteke hizkuntza baten normalizazio edo indarberritze prozesuak nola edo hala, gehiago edo gutxiago, eragin egin diezaiokeela hizkuntza gutxituaren alboan dagoen
|
hizkuntza
handi edo menderatzaileari (Coyos, 2010). Eta halakoetan ohikoa da hizkuntza handiaren nagusitasuna defendatzen eta bultzatzen dutenek hizkuntza gutxituen indarberritze prozesuei aurre egitea eta kontrako jarrera ere agertzea (Moreno Cabrera, 2000).
|
|
|
Ondorioz, pentsa liteke hizkuntza baten normalizazio edo indarberritze prozesuak nola edo hala, gehiago edo gutxiago, eragin egin diezaiokeela hizkuntza gutxituaren alboan dagoen hizkuntza handi edo menderatzaileari (Coyos, 2010). Eta halakoetan ohikoa da
|
hizkuntza
handiaren nagusitasuna defendatzen eta bultzatzen dutenek hizkuntza gutxituen indarberritze prozesuei aurre egitea eta kontrako jarrera ere agertzea (Moreno Cabrera, 2000).
|