|
2000
|
|
|
Kidetasun elementu horien artean, euskalduntasunaren adierazlerik markatzaileena hizkuntza den neurrian, euskara galtzen denlekuetan beste naziotasun sentimen bat nagusituko da nortasun alienazioaren buruan.Honek ez du, haatik, Ipar Euskal Herriko eta beste hainbat tokitako fenomeno hauukatzen:
|
hizkuntza
nagusia euskara izanagatik (euskaldun peto petoa edo euskaldunelebiduna, adibidez) nazio kidetasunaz espainol edo frantses sentitzea, alegia.Zoritxarreko, kari, horiek arautzen baitute azken buruan giza bizitzaren zer nolakoa; funtsean, komunitate bakoitzaren oinarrian dauden gizarte indarren botereharremanek.
|
|
2002
|
|
|
Askotantalde horien barruan azpitaldeak eratzen dira, lan orokorraren zatiketaren arabera, eta gerta daiteke taldearen eta azpitaldearen lan hizkuntzak desberdinak izatea.Beraz, talde euskalduna partaideen arteko, bereziki, erakunde horretakopartaideena? lan
|
hizkuntza
nagusia euskara duena litzateke.
|
|
|
Zer izan daiteke, bada, euskarazko ikerkuntza? Gure ustez, ikerketa taldebaten bameko lan
|
hizkuntza
nagusia euskara denean, nahiz eta argitalpen nagusiakingelesez izan, eta proiektuak kasuan kasuko hizkuntzan aurkeztu. Izatez, oso zailada ikerketa talde euskaldunak sortzea, aski baita taldekide bat euskalduna ez izateahizkuntza horren erabilpena asko mugatzeko.
|
|
|
Dagoenekoerakutsi diogu geure buruari gai garela euskaraz edozertaz aritzeko. Oraingoerronka, beraz, geure herri
|
hizkuntza
nagusitzat euskara jotzen dugunontzako, euskaraz aritzea eta herri aurreratua izatea bilbatzea da. Unibertsitategintzan aridiren euskaldunek hizkuntzez askotarikoak izan dute, herriarekiko dutenzorra euskaraz behar den moduan bete dezaten.
|
|
|
Izan ere, Unibertsitate bilakatzeko onespena Kontseilu honi dagokio eta organo honek, normalki, oztopo ugari ipintzen du, are gehiago publikoa ez baldin bada. Eta ez dut pentsatu nahi ere zer nolako eragozpenak egongo diren
|
hizkuntza
nagusia euskara izango delako, nahiz ingelesa ere hizkuntza arrunta izan lukeen, garaiok eskatzen duten legez. Beraz, ez da lan makala izango onespen hau lortzea, Espainia rekiko harremanak honetan dirauten bitartean.
|
|
|
Etorkizuneko Euskal Unibertsitatea euskara ardatz duen ele askotariko gune modura ulertzen dugu. Irakasteko, ikasteko, ikertzeko eta eguneroko harremanetarako
|
hizkuntza
nagusia euskara izango duena, baina lurralde bakoitzean ofizialak diren hizkuntzak (gaztelania frantsesa) eta gaur egun" lingua franca" bihurtu den ingelesa ere euskararekin batera irakasteko eta ikasteko eta bereziki kanpoko harremanetarako eta ikerketen argitalpenetarako erabiliko liratekeen hizkuntzak izan liratekeela uste dugu. Euskal Unibertsitatearen eredu honetan ez luke lekurik orain UPV/EHUn indarrean dagoen euskararen eta gaztelaniaren bide paraleloaren ereduak, are gutxiago oraindik ere nagusia den ele bakarreko ereduak.
|
|
2004
|
|
|
Beharrik, poetaren euskal sena oraindik ere aurrerago doa euskaltasunaren izaera eta adiera zentzu oso beteagoan mugarriztatu nahirik. Egia esan, soziolinguistikako adituen artean ere gutxik zehaztuko zuen kontzeptu hori horren zehatz eta argigarri euskaldunaren
|
hizkuntza
nagusia euskara dela dioenean. Ez dago, halere, adituen artera argi bila joan beharrik:
|
|
|
Harako hartatik honako honetara heldu gara, antza denez.
|
Hizkuntza
nagusia euskara ez den lekuetan ereduan ikasitako haurrak nekez erdietsi omen dezake elebidun izatea. Hizkuntza nagusia, berriz, erdara da bazter guztietan, bazterrik bazterrenean ez bada.
|
|
2005
|
|
|
Erabili beharreko hizkuntza dela eta, adibidez, asteotan eztabaidatzen ari diren testuetako batean unibertsitate eleanitza izango litzatekeela baieztatzen da; beste batean, Euskal Unibertsitatea euskaraz autozentraturik jardungo lukeela esaten da, eta, beste batek dio Euskal Herriko Unibertsitatea Euskal Herrian dagoena besterik ez dela eta Euskal Unibertsitatea, aldiz, euskarazko unibertsitatea bakarrik izan daitekeela. Denon buruan dago, nik uste, Euskal Unibertsitatearen
|
hizkuntza
nagusia euskara izan behar dela, baina ez zait iruditzen huskeria bat hori aldarrikatzeko orduan sumatzen den desberdintasuna.
|
|
|
\ Euskal biztanleen %70 eta gehiagok uste dute atzerriko pertsonen etorrerak ez duela makalduko euskararen garapena, ez EAEn, ez eguneroko
|
hizkuntza
nagusia euskara den lekuetan.
|
|
2008
|
|
|
– Euskaraz ondo hitz egitea eta idaztea bada euskararen normalizaziorako helburua, eskoletako
|
hizkuntza
nagusia euskarak izan du.
|
|
2009
|
|
|
Tratamiento Integral de Lenguas edo Hizkuntzen Tratamendu Bateratua. Ereduak bi bertsio ditu: irakaskuntzako hizkuntza nagusia gaztelania denean, eskola orduen %40 ingelesez eman daitezke. irakaskuntzako
|
hizkuntza
nagusia euskara denean, eskola orduen %30 ingelesez eman daitezke eta horri gaztelania gehitu behar zaio (denok ikastea behartuak baikaude).
|
|
|
Kontuan izan behar dugu, ahantzi gabe, D ikastereduan ibilita euskara gaitasun bikaina eskuratzen duten ikasleek ez diotela gaitasun hori zor ereduari bakarrik. Etxean jasotako lehen hizkuntza eta/ edo ingurune hurbileko harreman
|
hizkuntza
nagusia euskara izateari ere zor diote, zenbait kasutan ikastereduari baino neurri handiagoan gainera. Eta, jakina denez, etxeko hizkuntza euskara duten haur guztiak D ikastereduan matrikulatzen dira, eta gutxi batzuk B ikastereduan.
|
|
|
Aldaketa horrek ez du, ordea, esan nahi 2035ean elebiduna izango den gehiengo zabal horren ohiko hizkuntza edo lehen hizkuntza edo
|
hizkuntza
nagusia euskara izango denik. Batzuena hala izango da, bai, baina beste batzuena ez; batzuena hala izango da esparru batzuetan, ez ordea beste batzuetan; toki batzuetan bai, beste batzuetan ez.
|
|
2010
|
|
|
Ororentzakoa izanik ere bistan da, ordea, oso aplikazio aukera diferenteak dituela, eskola hizkuntza nagusiari dagokionez. Denentzat berdina den azken helburuak aski aplikazio diferenteak ditu, segun eskola
|
hizkuntza
nagusia euskara den, edo gaztelania.
|
|
|
Nori aitortzen dio EEN legeak, funtsean, ikaslearen eskola hizkuntza zein izango den aukeratzeko eskubidea? Nork erabakitzen du, azken azkenean, ikaslearen eskola
|
hizkuntza
nagusia euskara izango den, gaztelania edo biak. EAEk bere osoan?
|
|
|
a) derrigorrezko eskola-aldia amaitzean EAEko ikasle guztiek gai izan behar dute euskaraz eta gaztelaniaz hitz egiteko, irakurtzeko eta idazteko; b) gurasoek edo ikasleek beraiek erabakiko dute, horretarako zer eredubide erabili. Beraiei dagokie, eskola
|
hizkuntza
nagusia euskara ala gaztelania izango duten aukeratzea. 1982ko EEN legeari eusten dio hortaz 1/ 93 Legeak, puntu horretan ere100 Beste hitzetan esanik, oinarrizko arkitektura jurilinguistikoari dagokionez 1982ko EENren ildotik doa1993ko EEP.
|
|
2011
|
|
|
euskara hizkuntzaren dimentsio orokorra, balizko aplikazio ezberdinak hizkuntza lurralde ezberdinetan (ueMA, Lasarte..), subsidiaritatea non, funtzioen esklusibotasuna non, gutxiengoen diskurtsoa non... diskurtsoaren bidez, hizkuntza ekologiaren dibulgazioa egin maila ezberdinetan, hezkuntza arautuaren formazioan eta gizarte alorreko espazioetan: ...iak egikaritzen ari direnen arteko ezagutzaren truke foro baten sorkuntza, edota gasteiz europear hiriburu Berdea bezalako aitzakiarekin ekitaldi bereziak antolatu hizkuntza ekologiaren inguruan. gizarte erantzukizunaren kontzeptuaren bidean sakondu. gizarte erantzukizuna hizkuntza ekologiaren diskurtsoarekin jantzi eta planteagarria den kasuetan arauetan irizpideak finkatu, aplikatu eta ebaluatu.
|
hizkuntza
nagusia euskara duten lurraldeetan, hizkuntza ekologiaren diskurtsoari erantzungo dioten ‘habitat’ berezkoak eta zainduak sortu, euskarak naturalki funtzio hegemonikoa izango duen espazio ekosistemikoen gisara ulertuta. hausnarketan sakondu: hizkuntza ekosistemaren biziraupena bermatzeko habitat eta baldintza minimoak behar badira, baldintza horiek eta minimo horiek zeintzuk diren argitzeko gogoetan sakondu. garapen jarduerek lurralde eta gizarte esparruetan eduki dezaketen inpaktu soziolinguistikoa neurtzen hasteko ereduak sortu eta froga pilotuak egikaritu, ebaluatu eta aplikagarritasunerako ondorioak atera.
|
|
|
Herri honek bizi duen gatazka politikoarekin batera kokatu behar dugu, ezinbestez, herri hau menperatzeko aspaldi abiatutako asimilazio prozesua. Eta horrekin batera, noski, bizi dugun hizkuntza gatazka bera ere, eta egun espainiera eta frantsesa direla
|
hizkuntza
nagusiak euskararen herrian.Herri euskaldunarentzat benetako konponbideari ekiteko, asimilazio prozesua gelditzean jarri dugu lehentasuna. Euskarak menpeko izaera politiko eta soziala du bere lurralde osoan.
|
|
2013
|
|
|
Bestea, zein harreman saretan darabilten aztertuz, euskarak Arrasaten dituen berezko guneak identifikatzea. Ondorioztatu dugu etxeko
|
hizkuntza
nagusia euskara izatea erabakigarria dela oraindik gurean gazteek kalean ere erabili dezaten. Era berean, euskarak, hezkuntza araututik haratago, euskalgintzaren eta euskal kulturaren bueltan bakarrik dituela arnasguneak.
|
|
|
Gure abiapuntuko hipotesia izan da Arrasaten, euskararen aldeko herri mugimendu luze eta indartsua egon arren, ume eskolatu berri guztiak ereduan matrikulatuak izaten diren arren, aisialdirako eskaintza ia erabat euskaraz jasotzen duten arren... gazteek hartueman ez formaletan euskaraz egingo badute beharrezko eta erabakigarria dela, oraindik ere, etxeko
|
hizkuntza
nagusia euskara izatea.
|
|
|
Jendea trumilka egon da aitzineko egunetan, Gaztelu Zaharraren itzalpean lasai, euskal kulturaz gozatzen. Oholtzako
|
hizkuntza
nagusia euskara bada ere, ikusleen artean frantsesa da nagusi. Dantza eta kantuek erakargarritasuna agerikoa dute, jende anitz beha egoten baitzaie eta txaloetan igartzen baita preziatuak direla.
|
|
|
Azken hamarkadan euskara eta beste zenbait gairen irakasle jardun dut Euskal Herriko unibertsitate bitan, eta Ingalaterrako eta Frantziako unibertsitate banatan, baita 4 Hizkuntza Eskakizuneko eskoletan ere. Bizimodua hainbat hizkuntzatan eginagatik, nire bizitzako
|
hizkuntza
nagusia euskara da. Bada, hala eta guztiz ere, gaur da eguna, 2013ko udaberrian, bere burua euskaldun zahar gisa definitzen duen norbaitek ez duela galduko nire euskara zuzentzeko aukerarik.
|
|
2015
|
|
|
Lehen hizkuntzari erreparatuz, euskara lehen hizkuntza izan zuten herritarrak %58, 4 dira udalerri euskaldunetan eta %11, 6 gainerakoetan. Etxeko hizkuntzari jaramon eginda, azkenik, %47, 5 dira udalerri euskaldunetan etxeko
|
hizkuntza
nagusi euskara dutenak eta %7, 5 besterik ez gainerako udalerrietan. Udalerri euskaldunen eta gainerakoen arteko alde soziolinguistikoak, hortaz, agerikoak dira.
|
|
|
Euskara lehen hizkuntza izan zuten herritarrak %58, 4 dira udalerri euskaldunetan eta %11, 6 gainerakoetan. %47, 5 dira udalerri euskaldunetan etxeko
|
hizkuntza
nagusi euskara dutenak eta %7, 5 besterik ez gainerako udalerrietan.
|
|
2016
|
|
|
Bi helburu planteatu izan dira: bat, Euskal Herri euskalduna izatea, non denek jakingo duten euskaraz eta gizarte
|
hizkuntza
nagusia euskara izango den; bestea, definitu gabe egon den helburu bat, pausoak ematea. Planteamendua bada gizarte euskalduna izatea, ez dira mezu okerrak izan; ahal dena egitea bada helburua, bai, zeren esaten ari gara tentsiorik ez dela sortu behar.
|
|
|
Kasuak eta kasuak daudela dio Arrutik. «Urte asko dira eskola barruan
|
hizkuntza
nagusia euskara dela, eta ausartuko nintzateke esatera horrek eskatzen eta ametitzen zuen neurrian ez direla erabakiak hartu eskolaz kanpoko jarduerak euskaraz izateko».
|
|
|
Adituen arabera, munduko hizkuntzen %5 besterik ez dago Interneten. «Multzo horretan
|
hizkuntza
nagusiekin batera euskara dagoenez, Interneten osasun ona duela esan daiteke», azaldu du Josu Waliñok. PuntuEus fundazioko zuzendaria da.
|
|
|
Diasporako kideak, kanpoan lanean bizi edo lanean ari diren profesionalak edo Euskal Herritik atzerrira begira lanean ari direnak sare berean ezarri eta elgar ezagutu eta informazioa elgarri pasatzea du helburu. Lan
|
hizkuntza
nagusi euskara, gaztelania, ingelesa eta frantsesa ezarri ditu. Azpitaldeak ere sortu ditu bere baitan, kultura, ekonomia, hezkuntza, kooperazioa eta gastronomia, adibidez.
|
|
2017
|
|
|
1.3 Ikerketa arazoa huhezi fakultate euskalduna izanik eta ikasleen lan
|
hizkuntza
nagusia euskara izanik, kezka nabaria sortu da azken urteotan ikasleen hizkuntza portaerari dagokionez. Fakultateko kafetegian, korridoreetan, klaustroan... euskara gero eta gutxiago entzuten ote den susmoa dago eta ikasleen hizkuntza portaeretan hausnartzeko premia sortu da.
|
|
|
Are larriagoa da, berriz, arnasgune geografikoetan gertatzen dena: dirudienez, ahozko jardunean pentsamendu
|
hizkuntza
nagusia euskara izanda ere, kultura hizkuntza idatzian espainierak ordezkatzen du neurri ohargarri batean. Datu honek ez al digu frogatzen, besteak beste, hizkuntzak funtzio nazional estandarraren aldetik legitimazio sozialik jaso ezean, ahozko funtzio informalak ezin diola eutsi motibazioaren giharrari? 228.
|
|
|
Euskal elebidunen artean izan ezik, nekez sentituko da halako kidetasunik hiztunaren eta euskararen artean.
|
Hizkuntza
nagusia euskara duten euskaldunik sortzeko politika eraginkorrik ez dago oraingoz Eusko Jaurlaritzaren aldetik. Euskararen altzoan erdararenean baino laketago sentitzen den euskaldunik ezin sorturik gabiltza hamarkada luzetako botere autonomikoaren buruan.
|
|
2018
|
|
|
Datu horiekin ondoriozta dezakegu Ondarroako etxebizitzetan hobeto eusten diotela euskarari. Bermeon ikus daiteke etxeko kide guztiak euskaraz jakinagatik, gaztelaniaz aritzeko joera handiagoa dela; eta Ondarroan, aldiz, alderantzizkoa, kideren bat erdalduna izanagatik, etxeko
|
hizkuntza
nagusia euskara dute.
|
|
2019
|
|
|
• herritarren arteko harreman
|
hizkuntza
nagusia euskara izatea, eta beste hizkuntzen presentzia batez ere heldu eta zaharren adinmultzoetara mugatzea.
|
|
|
Euskarazko eskaintza asko hobetu eta hedatu arren, hedabide eta ikus entzunezko eskaintza eta kontsumoa proportzio handi batean (nagusian?) hizkuntza hegemonikoetan izango da (kasu honetan, gaztelaniaz edo frantsesez izan beharrean, seguruenik ingelesez). Euskal herritar askoren etxeko eta ohiko hizkuntzak euskara ez bestelakoak izaten jarraituko dute, eta iristen joango diren etorkin gehienek ez dute euskararik berehala ikasiko, baina, topatuko duten egoeraren arabera, beren seme alaben erabilera
|
hizkuntza
nagusia euskara izango da ala ez. Alegia, estatu bat edo estatus politiko berri bat oso lagungarriak gertatu arren, hizkuntza normalizazio prozesua ez dela hor amaituko.
|
|
2020
|
|
|
Euskarazko eskaintza asko hobetu eta hedatu arren, hedabide eta ikus entzunezko eskaintza eta kontsumoa proportzio handi batean (nagusian?) hizkuntza hegemonikoetan izango da (kasu honetan, gaztelaniaz edo frantsesez izan beharrean, seguruenik ingelesez). Euskal Herritar askoren etxeko eta ohiko hizkuntzak euskara ez bestelakoak izaten jarraituko dute, eta iristen joango diren etorkin gehienek ez dute euskararik berehala ikasiko, baina, topatuko duten egoeraren arabera, beren seme alaben erabilera
|
hizkuntza
nagusia euskara izango da ala ez. Alegia, estatu bat edo estatus politiko berri bat oso lagungarriak gertatu arren, hizkuntza normalizazio prozesua ez dela hor amaituko". (180 orr.).
|
|
2021
|
|
|
Abenduaren 10ean legebiltzarrean egindako hitzaldian Cenozek nabarmendu zuen gaur egun Araba, Bizkai eta Gipuzkoako ikasleen %70 baino gehiago ari direla ereduan ikasten: alegia, ikasteko
|
hizkuntza
nagusia euskara duen ereduan. «Baina badakigu arazo batzuk daudela eta nahiko larriak direla:
|
|
|
Helburua: ahal beste herritarren telefono mugikorretako
|
hizkuntza
nagusia euskara izatea. Bada, azaroaren 7an egindako neurketen arabera, aplikazioaren erabiltzaileen %27, 37ak zuen euskaratua telefonoa; zortzi egun lehenago euskara lehenetsita zuten erabiltzaileen bikoitza, alegia.
|
|
|
Kide guziek harrera ona egin zidaten, militante arrunt bezala ekintza gehienetan parte hartu nuen. Azpimarratzekoa eztabaidetako
|
hizkuntza
nagusia euskara zen. Balizko zinegotzia izateko proposatu zidaten zerrendaren 29.postuan, azkenean, agertzeko.
|