|
2000
|
|
|
oso azalekoak dira ahozko euskarari buruz ematen diren arauak. Beti ibili gara idatzizko
|
hizkuntza
horrekin, ahozkoa landu barik. Zein da kontua?
|
|
|
Zuk diozun sistemak berdin funtzionatzen du eredu euskaldunetan dabiltzan umeen guraso erdaldunekin. Hasierako kezka izaten da ezin izango diola lagundu umeari etxeko lanetan eta abar, eta gero ikusten du dakien apur hori nahikoa dela umeak
|
hizkuntza
hori garrantzitsua dela sentitzeko. Euskalkiekiko ere jarrera hori oso interesgarria da, prestigiodun pertsonak eta irakaslea prestigioduna da umearentzat euskalki horretan zerbait egiteak garrantzia ematen diolako umearen aurrean.
|
|
|
Baina hori beste kontu bat da. Eta Saizarbitoriak esaten duena hala izango da, baina garai batean euskaraz egiteko erabakia hartuta, konturatu gabe
|
hizkuntza
horretan trebatzen zara. Gogoan dut, nire ikasle garaietan," Oh, Euzkadi" literatur aldizkaria ezagutu eta harrituta geratu nintzela guztia euskaraz ikustean.
|
|
|
Bi aldetako elkarteak sortu dira eta salomonikoki, Bablearen legean gehigarria ezarri zuten IU eta PSOEk, asturierarentzat erabakitakoek" galaicoasturiano" arentzat ere balio zutela esanez, baina
|
hizkuntza
hori zer zen zehaztu barik. Erdibidean daudenen iritzia hortik doa:
|
|
|
tontu, chapurriau... Ezezagutzaren eta mesprezuaren gainean eraikitako ideiak gaindituz, gaur eguneraino heldu da ordea
|
hizkuntza
hori bera, eta Kantauriko kostaldetik Duero ibaiaren haraneraino laurehun mila lagunek baino gehiagok mintzo dute. Mendetako ukazioaren aurka, ezagupen ofiziala eta hizkuntza eskubideen borroka puri purian bizi dituzte, eta azken urteotan eztabaida politikoa interesgarria piztu da.
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen hizkuntza bat badago,
|
hizkuntza
hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Hala ere, datu honek bi desbideraketa dakartza berez: egunkari nagusienekbeti dute ale bakoitzeko irakurle gehiago eta, EUSKALDUNON EGUNKARIArenkasuan, euskara hutsez dela eta, jakina denez
|
hizkuntza
horren ezagutza ez dago tokizein maila guztietara zabalduta, oraindik.
|
|
|
Egunkari honetan, batez ere, agenda atala da euskaldunena; horrekin batera, kultur atala. Erdaldunena, ostera, kiroletakoa, bertan, batez beste, albisteen %8, 8besterik ez baita argitaratzen
|
hizkuntza
horretan.
|
|
|
Azpimarratunahi dut hizkuntzaren sisteman ideia, kontzeptu, balioen sare bat dugula, gurehausnarketei bizitzan ibiltzeko ahalmena ematen diena. Mintzairak kultura bateskatzen du gai bati buruz hitz egiteko orduan,
|
hizkuntza
horri dagokion kultura, alegia. Kultura eta mintzaira hain lotuak izaten dira, ezen askotan hizkuntzarenadjektiboarekin adierazten baita kultur esparru osoaren edukia.
|
|
|
Izan ere, garaiko euskaldungoa, gerrarekin, hizkuntzaren kultur eta erakunde mailan hain ahuldua gertatu zena?, parte estimagarri batez bederen, bere hizkuntzohituretan praktikan elebakarra ere bazela esan liteke: erdara zekien euskaldun askokgaizki zekien, artean, bigarren
|
hizkuntza
hori. Halako bat bateko administrazio kolpeakbaino min eta kalte handiagoa egin zizkion euskaldungoari, bere hizkuntz erabilpenetan, ondoko bi hamarkadetako hizkuntz politika orokorrak().
|
|
|
Zuk egiten duzun
|
hizkuntza
hori, jende euskalduna, euskara hori zurekin batera galtzen ari da: ez du ardura, zure antzera, hark ere galdu beharra duelako; beraz, hil ezazu bera lehenbailehen eta ehortz ezazu ohorez; mintza zaitez espainieraz! 2
|
|
|
Nik behintzat ez dut lortu. Artearen hizkuntza unibertsala izango da, konforme, baina
|
hizkuntza
hori erabiliz sortzen diren komunikazioak anitzak dira. Caravaggiok bere koadroak ikusten ditugun guztiekin eta bakoitzarekin hitz egiten du, eta gurekin lortzen duen komunikazioa ez da, noski, orain ehun urteko gure aurrekoekin lortzen zuenaren parekoa.
|
|
|
94 Dena den, honi buruzko Carnapen ikuspegia konplexua izan zen, oinarri edo
|
hizkuntza
horren aukeraketa konbentziozko gauza zela uste zuelako. 1934an (op., 76 orr.), esan bezala, hizkuntza fisikalista aukeratzera aldatu zen, hau subjektuartekoa baitzen eta, beraz, subjektuen arteko komunikaziorako hobea.
|
|
|
97 Carnapentzat ‘gauza hizkuntza’ (thing language)" inguratzen gaituzten gauza hautemangarriei buruz mintzatzerakoan eguneroko bizitzan erabiltzen dugun hizkuntza" zen.
|
Hizkuntza
horri buruz aritzen diren beste hizkuntzak metahizkuntzak lirateke ikuspegi horretan. Ikus CARNAP, R.:
|
|
2001
|
|
|
Egiaztaturik dago ikastetxean 6 urtetik 18ra bitartean astean hiru orduz atzerriko hizkuntza bat ikasi duen pertsonak hutsune handiak izaten dituela
|
hizkuntza
horretan moldatzeko, batez ere ahozko espresioan.
|
|
|
Horregatik, oso positiboa da ikastetxe batek atzerriko hizkuntzari Administrazioak ezarritako orduak baino gehiago eskaintzea eta eskolaz kanpo
|
hizkuntza
hori indartzeko ikastaroak edo ikasitakoa hobetzeko atzerriko egonaldiak antolatzea (udan edo ikasturte osorako).
|
|
|
hain zuzen. Hala ere,
|
hizkuntza
horrek baditu bere, akatsak?, bere auzi arazoak... Hala nola, gehiegikeria, debaldekeria, gauzak modu opakoan ematea, edukia modu zuzenean ez ematea, formak edukiaren aurretikjartzea, etab. Edota astunegia, erritmo gutxikoa, hitz jariotsua... gerta daiteke.
|
|
|
–Euskarak motibatu egingo ditu ikasleak baldin eta
|
hizkuntza
horren bidezbestelako harreman batzuen lekuko badira, baldin eta euskal guneetan giroona, osasuntsua ikusten badute, baldin eta euskara eta ludikotasuna, euskaraeta bitalismoa lotzen badituzte. Hortaz, euskararen aldeko dei agonikorik ez, mesedez, akabo hileta jotzeak, biba euskara, biba Pellot eta biba festa!?
|
|
|
Testuen prozesua jasotzetik produzitzera doa. Ikasleak H2n helburu moduraadierazpenak sortzea badu, lehenengo eta behin adierazpen horien erreferentziaizan behar du, eta
|
hizkuntza
horretan horrelako testuak zelakoak diren jakin behardu; hau da,, inpuf bat jaso behar du, bere hipotesiak eraikiz joateko. Beraz, gurelana testuak jaso eta ulertzen direla jakitetik abiatu behar da, hortik, apurka apurkaprodukziorantz joateko.
|
|
|
Bestelakoa da, ordea, aholkulariaren eginkizuna. Ez du hizkuntza irakatsi nahi,
|
hizkuntza
hori ikasten lagundu baizik. Beraz, ikasleari aukera guztiak emango dizkion hizkuntza erabili da aholkularitza saioetan.
|
|
|
Hizkuntzen irakaskuntzan era askotan integratu izan dira eduki kulturalak.Zenbaitetan programetan atal berezi bat hartu dute, gainontzekoetatik aparte; beste askotan, berriz, gainerako edukiekin lotzeko saioa egin da. Batera edo besterajokatu, guztietan onartzen da hizkuntza bat ikasi nahi duenak derrigorrezkoaduela
|
hizkuntza
hori sostengatzen duen kultura ezagutzea eta kultura horren legepean aritzea.
|
|
|
Norbaitek esan dezake nahikoa delaerabilera aztertzea ondoren hizkuntza era egokian erabiltzeko. Ordea, gu konbentzituta gaude
|
hizkuntza
horren kulturan murgildu ezean ikaslea ez dela inoiz jabetuko bigarren hizkuntzaz, eta atzerritar hizkuntza modura ikasiko duela. Badirudigaur egun bereizketa hau ere eztabaidatik kanpo geratu dela.
|
|
|
– Errazle gidatzaile aholkulari moduko bat izango dute ondoan, barnean garatzen ari zaien tarteko
|
hizkuntza
hori onik ateratzen lagunduko diena. Eskuratzaile bakoitzaren euskaldunaldia etengabe kontrolatuz eta diagnostikatuz, norkbere prozesua ezagutzeko eta hobetzeko neurri eraginkorrak errezetatuko dizkie.Eta gauzak ondo baldin badoaz, amaieran, euskaldun berri bat sortuko da.Psiko drama baten aurrean gaude.
|
|
|
Atal horretanmailen irudi erraz eta, aldi berean, argia eskaintzen saiatu gara. Horretarako, alde batetik, maila bakoitzean kokatu genituzkeen ikasleen ezaugarriakazaldu ditugu (ikasle horien hasierako egoera), eta bestetik, dagokigun mailagainditzeko lortu dituzten helburuak deskribatu ditugu (xede hizkuntzaren jakintza, horren bidez komunikatzeko gaitasuna, eta
|
hizkuntza
horrekiko etaikas prozesuarekiko jarrera). Atal honek erakutsiko dizkigu maila bakoitzeanegin dugun lanaren ildo nagusiak.
|
|
|
Matizazio hori Gardner eta Smythe k (1975b) zehaztu zuten beren bigarrenhizkuntza baten jabekuntza ereduan. Autore horiek hauxe zioten, hots, ingurunekultural batean subjektuak bigarren
|
hizkuntza
hori ikastea espero badu (testuinguruformala), pisu gehiago izango dutela errendimenduan gaitasun kognitiboek.
|
|
|
Ekarpen hoirek ondoko hau demostratzera zeuden zuzenduak: 2H ikastenduen ikaslearen jarreraren garrantzia 2H hori sostengatzen duen talde etnolinguistikoarekiko,
|
hizkuntza
horretako arrakasta azaltzeko, ikaslearen hizkuntz gaitasunaren eta inteligentziaren gainetik.
|
|
|
Integratiboki motibatuta dagoen ikasleak beste hizkuntza taldearekiko jarrerapositiboa agertzen du, eta baita hizkuntzaren ikaskuntzarekiko, ikaskuntza egoerarekiko (ikastaroa eta irakaslea) eta edozein hizkuntzaren ikaskuntzarekikoere, eta gurasoengandik
|
hizkuntza
hori ikasteko animo handia jasotzen zuten.
|
|
|
jarrerek motibazioan gertatzen diren gizabanakoen arteko desberdintasunen kontu ematen dutela, eta jarrerazko oinarri egonkorbat behar dela bigarren hizkuntza bat eskuratzeak suposatzen duen denbora luzeanmotibazioa mantentzeko. Jarrera hori ezkorra baldin bada, behaztopa galantak egondaitezke norberaren barnean
|
hizkuntza
hori ikasteko; behartuta ikasten bada, kanpoko eskakizunak betetzeko, adibidez, gutxiengoaren mailetaraino bakarrik iritsikoda ikaslea.
|
|
|
Aldi berean, motibazioak bigarren
|
hizkuntza
horren errendimendu mailaneragiten duenaren ideia mantentzen da.
|
|
|
Hizkuntza gutxituekiko orientazio instrumentalak, euskara kasu, esanahiberezia du:
|
hizkuntza
horren erabilpen erreala egitea esan nahi du.
|
|
|
Dirudienez, probetxugarria da orientazio instrumentala elebitasunak balioinstrumental handia duen egoeretan: hau da, bigarren hizkuntza menderatzeaketekinik ematen duenean eta
|
hizkuntza
hori askotan erabili behar den lekuetan, orientazio instrumentala izan daiteke ikaskuntzan arrakasta izango delako bermea, euskararekiko ere esan den bezala (Bergara, 1986).
|
|
|
Motibazioen izaeraren berri zehatzik ematen ez badu ere, argi uzten du haienaukera zabala eta askotariko jatorria, eta, modu berean, ikastean eta erabiltzeanjokatzen duten zeregina. Helduen 2Hren ikaste prozesua
|
hizkuntza
horren aldekomotibazioetatik abiatzen da, eta motibazioak mota askotakoak izan daitezke.Halako motibazioak, nahikotasun mailara, iristean, orduan ematen du helduakikasten hasteko pausoa.
|
|
|
Ikaskuntza berantiarrean motibazio mota orok, edozein dela ere bere natura, subjektuengan
|
hizkuntza
hori ikasteko bultzada eragiten ez badu, termino erabatlogikoetan motibazio ez nahikotzat eman behar da. Ez da gai hizkuntz ibilbideakaurrera egin dezan, nahikotasun maila gainditzeko.
|
|
|
Clement eta Noels ek (1996), taldearteko analisi maila erabiliz, bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesua eta erabilera ikertzen dituzte. Ikertzaile horien ustez, hizkuntzaren jabekuntza eta
|
hizkuntza
horrekin lotzen den kulturaren jabekuntzaaldi berean gertatzen dira. Autore horiek, nagusiki, bi ikuspegi teoriko erabiltzendituzte:
|
|
|
Noiz edo behin etxera gutun egiteko gogoa etortzen zaio. Berak ordea, kannada hizkuntzaz bakarrik daki idazten eta postan
|
hizkuntza
horretaz idatzitako eskutitzik etxera ez dela iritsiko esaten diote.
|
|
|
Asian ia ez da indoeuropar hizkuntzarik, hindia eta honen ahaideak baizik. Indiara joan aurretik, bi urtez
|
hizkuntza
hori neure kontura ikasten jardun nuen Deustun. Gero bi egonaldi egin nituen Indian.
|
|
|
Baina nolabait ere jende guztia hizkuntza txikiez eta handiez mintzatzen da, eta gutxi gorabehera horrelako zerbait esaten denean, lehenbiziko lekuan behintzat adierazi nahi da, jende askok edo gutxik erabiltzen duen hizkuntza den ala ez,
|
hizkuntza
hori erabiltzen den eremua zabala den ala meharra, eta horrelako arrazoiak izaten ditugu gogoan hizkuntzaren tamainaz mintzatzen garenean. Milioi askok egiten duten hizkuntza bat, beraz, lurralde zabaletan hedatua dagoena, hizkuntza handia da eta Euskal Herria bezalako eskualde mehar edo estu batean egiten dena, besteen aldean jende gutxik egiten duena, hizkuntza txikia da.
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke,
|
hizkuntza
hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek
|
hizkuntza
hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua", hizkuntza bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota
|
hizkuntza
hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna baizik.
|
|
|
Bestela ez bageneki, beraz, pentsa genezake garai batean, Gipuzkoan bertan esate baterako, mundu guztiak gaztelaniaz egiten zuela; paperetan ageri den lekukotasunaren arabera badirudi gaztelaniaz egiten zutela. Guk badakigu ez zela horrela, guk gerok ezagutu dugu egoera hori eta badakigu hor gertatzen dela euskara trebe eta ausart, Axularrek zioen bezala, ez izatea aurreratzeko eta beti beste
|
hizkuntza
hori dela aurrera agertzen dena.
|
|
|
Nire ustez lehen esan dudanak baino ondore larriagoak ditu beste gauza batek; lehen esan dut, eta ez dut gauza berririk esan, mundu guztiak baitaki, euskara erabili den eskualdea, guk dakigun garaian, esan dezagun azkeneko bi mila urte honetan, aski meharra eta laburra izan dela. Esan dugu gainera eskualde horretan bizi zen eta
|
hizkuntza
hori erabili zuen jende multzoa ere ez zela ugariegia. Baina ez da hori bakarrik.
|
|
|
hizkuntza eta ideiak. Lotsagarri da, sarri esan dugun legez, beti hizkuntzaz mintzatzen aritzea
|
hizkuntza
horren bitartez beste sakonagoko zerbait adierazi beharrean. Lotsagarri eta penagarri eta halaz guztiz nahitaezko.
|
|
|
hazia, dudarik gabe, aspaldidanik ereina nuen. Askok bezala, berreuskalduntzea ere ezagutu nuen, fabrikan hasi nintzenean,
|
hizkuntza
hori berez baitzetorren ahora batarekin eta bestearekin mintzatzeko6.
|
|
|
Gauza bat da, ordea, esango dit edonork, hizkuntza jakitea eta bestea oso
|
hizkuntza
horren bitartez zernahi gaitaz aritzea. Dudarik gabe esan dezakegu ez zutela uste euskal irakaskuntzarako premiazkoa zen lan eskergan barrena abiatzeak gehiegi balio zuenik.
|
|
|
Bestetan Onaindia jaunari eta besteri egin diodan galderatxo bat egin nahi nioke Mokoroari: Erromak deitu zituen kontseilari euskaldunen artean, ba ote zen, kristau euskaldunei edo euskaldun kristauei hainbeste dihoakien arazo horretan, gure
|
hizkuntza
hori ere artean baitabil, nahitaez?, kontseilari laikorik. Ez naiz kontentagaitza, eta ez ditut berrogeita hamar eskatzen, Sodomako hartan bezala, ez berrogeita bost, ez berrogei, ez hogeita hamar, ez hogei, ez hamar.
|
|
|
Hango eta orduko hizkuntza ere ezagutu behar, bai alajaina, eta ez ezagutzetik etorri dira gure artean  lehen eta are orain bertan ere irakur daitezkeen hainbat bitxikeria. Eta
|
hizkuntza
hori per definitionem hizkuntza idatzia dugunez gero orain, ezagutu behar dira, eta errotik bururaino ezagutu, orduko, lehenago eta geroagoko idazlegeak; grafia moldeak, letra bakunak edo letra multzo bakoi  tzak zer adieraz zezakeen igartzen ez badiogu, ez baitugu gauza zuzenik aterako gure edizioetan. Badute bekatu bat baino gehiago gure orain  tsuko argitaratzaileek ere.
|
|
|
Aski dena aski da, eta noan bidez bide Sagarzazuâtar Josebaren kezka larriak zertxobait arintzera4 Ez, zaude trankil, ni ez naiz euskara. Are gehiago, ez dugu zientifikoek (gizatalde zantar horretan ni ere sartzen banau  zu)
|
hizkuntza
hori, euskalki eta guzti, asmatu. Ez da gehiegizko harrokeria, sinets iezadazu, baina, inoren obra zuzentzeko eta hobetzeko gogorik gabe, guk asmatu bagenu, egungo eguneko premietarako prest sortu bagenu, euskalkirik gabe sortuko genuen.
|
|
|
Baina batean biziraupenerako kezka izan dena, bestean arlo zabalkunde bihurtu da. Ekonomia eta zientzia izan dira arlorik landuenak gaztelaniaren biltzarrean, eta
|
hizkuntza
horren Errege Akademiaren Buruak argi adierazi ditu bere zerak: lehena, gaztelania zabaltzea, giza rtea ren arlo desberdinetara; gero, gaztelania mintzodun diren herrialdeetako akademiekin batera lan egitea; eta, hurrengoa, hiztegia eta gramatika gauzatzea.
|
|
|
Laburbilduz, dagozkigun eskubideen gaineko eskaerak erakunde eta botere publikoei exijitu ez ezik, jendaurrean eragina izan dezaketen beste marketing ildoak ere landu behar ditugu; besteak beste, Iparraldean eta Unescoren aldarrikapenetan erabili diren berberak, hain zuzen. Izan ere, (euskal) herri eta nortasunaren eskutik euskaran inoiz bilduko ez liratekeen horiek,
|
hizkuntza
horren balio kultural eta erakargarritasunaren bitartez saiatu behar dugu hurbiltzen; hori lortu ezean, gutxienez zailagoa izango litzateke haiengan euskararen aurkako jarrerarik errotzea eta hedatzea.°
|
|
|
Bestetik hizkuntzaren, kasu euskararen, egoera. Zenbat eta urrats gehiago eman hizkuntzaren normalizazioan, orduan eta kezkatiago jartzen da
|
hizkuntza
hori zanpatuta izan nahi duena, eta ondorioz, defentsa erreakzio gisa, orduan eta eraso bortitzagoak ematen dira.
|
|
|
Euskarak komunikaziorako tresna baliagarria izan behar du. Herritar batek hizkuntza bat ez mantentzea eta hurrengo belaunaldiari ez uztea aukeratzeko arrazoiak izateak, ez du zerikusirik berak
|
hizkuntza
horrekiko duen gutxiespenarekin, baizik eta sentimendu pragmatiko batekin, zeinak hizkuntza honen gaitasuna eta erabilera, nagusitzat hartzen den beste hizkuntza baten erabilerarekin konparatzen duen.
|
|
|
Beste modu batera esanda, hizkuntza bateko hiztunek,
|
hizkuntza
horren aldeko jarrera izan arren, hizkuntza hori erabiltzeari uztea erabaki dezakete.
|
|
|
Beste modu batera esanda, hizkuntza bateko hiztunek, hizkuntza horren aldeko jarrera izan arren,
|
hizkuntza
hori erabiltzeari uztea erabaki dezakete.
|
|
|
Hizkuntzak agerian egon behar du, gizartean toki bermatua izan, prestigioa eduki. Halaber, badira bestelako arrazoiak hizkuntza baten irautea edo eskuratzea baliogabetzeko, hala nola,
|
hizkuntza
hori aberasgarritzat jotzea, gizabanakoari bere bizitzan irtenbide eta aukera gehiago eman diezazkiokeen altxor preziatutzat hartzea.
|
|
|
Honetaz gain, edozein hizkuntzaren erabilera ofizialak, justizia alorrean, administrazioan, hezkuntzan, komunikabideetan, etab., pertsonengan jarrera aldaketa sortarazi dezake
|
hizkuntza
horren aurrean.
|
|
|
Dena den, ez bada hizkuntza baten prestigiodun ingurua sortzeko ahaleginik egiten, zaila izango da hizkuntza honen iraupena eta transmisioa familia barnean, zaila izango da irakaskuntzan
|
hizkuntza
horri dagokion eredua aukeratzea, beraz, azkenean, heriotza ailegatuko zaio.
|
|
|
Begira, kanon bat asmatzeko honako osagai hauek behar dituzu: lehenbizi, hizkuntza bat; bigarrenik,
|
hizkuntza
horretan idazten duten idazle batzuk; hirugarrenik, erakundeak: udalak, epaitegiak, gobernuak, ministerioak, poliziak, armadak, banderak, mugak, monetak... badakizu; a!, eta denetan garrantzizkoena, unibertsitatea.
|
|
2002
|
|
|
M. KAZALIS: Fernandok, nahiz eta Aragoikoa izan eta kanta bat aragoieraz abestu, haiek ez dute
|
hizkuntza
horretan hitz egiten beraien artean. Hizkuntza oso minoritarioa da Aragoien bertan ere.
|
|
|
\ Euskeria. Errderia be, badakije
|
izkuntza
ori egiten dan errijetan, alan da guzti be, asi erriko ikastegian ta gora beti errderia ta erderazko idaztijak erakusten deutses".
|
|
|
Ez badago nahiko irakurle, zein da euskaraz idazteko arrazoia? (...) Konturatzen zarenean idazteko hautatu duzun
|
hizkuntza
horren eznahikotasunaz, benetan sentitzen da absurdoa, haserre pixka bat, beldur pixka bat eta' merezi al du' galdera sortzen da. (...) Euskaraz irakurtzen dugun gehienok ez gara irakurle arruntak.
|
|
|
Gutxitan aipatzen da Marokoko herritarren %50 edo %60 tamazight hiztuna dela (gobernuarena da kalkulu apalena eta altuena hizkuntzalariena). Izugarrizko nombrea da hori, gero
|
hizkuntza
horrek duen onarpen ofizialarekin alderatuta. Marokoko hizkuntza ofiziala arabiera estandarra da.
|
|
|
Egija ixan be. ¿ Nun dozue euzkotarrak, zeuen
|
izkuntza
ori. Iru lau urixkaetan?
|
|
|
Urte askotan eta askotan, hizkuntza klasikoak (latina eta grekoa) erdi eta goi mailetako ikasketen oinarrizko ikasgai izan ziren, eta
|
hizkuntza
horiekin batera ezagutzen eta aztertzen ziren bi herri horietako literaturak eta mitologiak. Ikasketa guztietan, baita zientzietakoetan ere, bi hizkuntza horiek eta, orokorrean, kultura klasiko osoak pisu handia izaten zuten; zer esanik ez, letra?
|
|
|
65).
|
Hizkuntza
horren irakaskuntza ZuzenbideSailean eta lUTko Merkataritza Sailean eskaintzen da.
|
|
|
Hizkuntzari dagokionez, Euskal Unibertsitatearen aldekoek bat egiten zuteneuskarak bertan egon behar zuela aldarrikatzean; baina, ikusiko dugun moduan, desberdintasunak nabarmenak ziren erritmoari eta kantitateari dagokionez. Horrela, batzuek ezinbestekotzat ikusten zuten unibertsitate berriak euskaraz funtzionatzea; beste askok, ordea, mailakatu egiten zuten
|
hizkuntza
horren beharra, edota kritikatu euskarari emandako gehiegizko pisua Euskal Unibertsitatearen definizioan2.
|
|
|
Bestalde, araudiaz gain, ikasleen presioa izan zen urte horietakoeuskalduntzearen bultzatzaile nagusia. Euskara Batzordeko lehendakaria izan zenPatxi Goenagak, gainera, presio hori nahitaezkotzat zuen, euskalduntzeak aurreraegiteko37 Beren heziketa prozesua euskaraz egiten ari ziren ikasleek, neurrihandian, unibertsitatera heltzean
|
hizkuntza
horretan jarraitu nahi zuten ikasten.Zentro desberdinetako ikasleen Euskara Batzordeek, ordura arte eduki ez zutenkoordinazio eta kemena erakutsi zuten. 1985eko udazkenean sortu zen. Unibertsitateko Euskal Taldeen Koordinakundea?.
|
|
|
Orain unibertsitario euskaldunak dauden moduan, hala izanen da geroan. 1999an Nafar Gobemuak egin zitueninkesta ofizialen emaitzen arabera, 13 eta 14 urteko ikasle nafarren %20k euskaraederki ezagutzen zuten eta
|
hizkuntza
horretan ikasteko gai ziren. Baina badirudiNUPek gaitasun hori erabiltzeko aukera gutxi emanen dien mezua helarazi nahidiela nafar gazte euskaldunei.
|
|
|
Aldiz, Nafarroan ere euskal irakaskuntzaren beharrak geroago eta handiagoakdira. Gaur egun, ikasleen artean, %25ek ondo dakite euskaraz, ikasketak
|
hizkuntza
horretan jarraitzeko moduan, alegia, eta beste %13k badute euskararenezagupen mailaren bat.
|
|
|
Gaitasun orokorra zehazteko balio dutenak (hauek definitzeko, besteakbeste, alderatu dira hizkuntza erakunde nagusiek titulazio ofizialak emateko erabiltzen dituzten eskalak). Horiek balio digute, batez ere, hiztun bat, oro har,
|
hizkuntza
horretan zer egiteko gai den definitzeko.
|
|
|
Laburbilduz, hizkuntza ikasleek behar beharrezkoa dute ikasi nahi duten
|
hizkuntza
horren laginak jasotzea eta prozesatzea tarteko hizkuntza garatzeko. Komunikazio prozesuak abian jarri behar dira hizkuntza erabiltzen dutenean, hipotesiakegin ditzaten.
|
|
|
Une honetanfokalizatzen diren elementuak aldez aurretik erabilita dauzkate, erabili izanakikasleei testuinguru orokorra ematen die, ezagunak dira. Lehendabizi hizkuntzaprozesatzen dute esanahia bereganatzeko; gero
|
hizkuntza
hori birziklatu egingodute gramatikaren kontzientzia pizteko jardueren bidez; jarduera horiek ikasleenarreta formara bideratzen dute. Jarduera horiek bi eratakoak dira:
|
|
|
Kate horren emankizun donostiarra 1979ko apirilean hasi zen emititzen, aurretik Radio San Sebastián izenekoak programazio propioa eskaini eta gero. Emisora donostiarraren FMko emanaldietan euskara erabiltzen zen,
|
hizkuntza
horretan egiten zen parrillaren portzentajea oso murritza zen arren. Araban, Gasteizko Aurrezki Kutxaren Radio Vitoria emisoraren bidez eskaintzen zen kate musikalaren programazioa 1982ra bitartean, FMn zuen maiztasunean.
|
|
|
Tokiko iragarkiak soilik agertzen ziren euskaraz, eta normalean euskarazko saioetan tartekatuta, oso zaila baitzen horrelakorik entzutea programazio konbentzional erdaldunetan. Irrati komertzialek ere ez zuten euskararen aldeko apusturik egin, eta
|
hizkuntza
horretan iragartzeko espresuki eskatzen zuten bezeroei soilik ematen zieten aukera, besterik gabe.
|
|
|
Historiaren kausaz eta, inoiz, erlijioaren kausaz, hiztun talde bat besteren hiztun lurraldean geratzen da. Beharbada, talde horrek bat egiten du nagusi den hiztun taldeak beretzat dauzkan ezaugarri erlijiosoekin eta politikoekin; baina, bere berezko hizkuntza eta taldea bera?
|
hizkuntza
horren hiztun kolektibo moduan, baztertuak dira eguneroko bizitzan.
|
|
|
Batetik, aintzatespen sentikorra, hots, kognizioaren esparrukoa. Ildo horretatik begiratuta, hizkuntzaren aintzatespen ofizialak onartzen du ezen dena delako
|
hizkuntza
horrek munduaren ikuskera ahalbidetzen duela gizatalde jakin batean. Esan nahi baita, hizkuntzari, edozeini, modu publiko eta ofizial batez onartzen zaio hiztunentzat kognizio bide propiorik eta berezkorik garrantzitsuena izatea; eta, hartara, balio kognitibo eta kultural hori bestelako konnotazioez estaltzea, adibidez, konnotazio arrazistaz estaltzea (nahiz nahastea edo zikintzea)?
|
|
|
Esan ohi da hizkuntza bera dela oztoporik nagusiena kulturarteko komunikaziorako; baina hizkuntza jakiteak ez du beti bermatzen harreman komunikatibo asebetegarria, baldin eta
|
hizkuntza
hori erroturik dagoen kultura ezagutzen ez baldin bada. Ezin da hizkuntza abstrakzio huts legez komunikatu; hizkuntzaren atzetik beti dago beste zerbait, horren atzetik bizitza osoa dago.
|
|
|
Hizkuntzaren historia soziala, gizarte taldearen beraren historia da, eta gizarte historia, beste batzuen artean, hierarkia kuestioa ere bada, izan. Ez du funtsik hizkuntza bat ikasteak,
|
hizkuntza
horri eusten dioten hierarkia harremanak zein diren ikasten ez baldin bada. Hizkuntzak gizarte errealitatea islatzen du, eraikitzen du eta zuzentzen du.
|
|
|
Gizakiak sortu du hizkuntza bere beharren arabera, eta
|
hizkuntza
horrek, berak ere, moldatzen du sortzailearen pentsamendua. Sinbiosi moduko zerbait da gizakiaren eta hizkuntzaren arteko harremana.
|
|
|
Eredu entzungarrien sarea da hizkuntza, urteen joan etorrian gizaki talde batek sortua dena eta erabiltzen den tokian arautua izan dena, gizakiek euren beharrizan komunikatiboak asetu ahal izateko. Urteen poderioz, jakina, aldatu egin daitezke nola soinuak eta sinboloak hala esangura sareak; baina, normalean, aldaketa komunikatibo horiek
|
hizkuntza
horren erabiltzaile den giza taldearen aldaketa sozialekin zuzen zuzenean erlazionaturiko aldaketak izaten dira, ez espeziearen aldaketa genetikoekin.
|
|
|
Zuhur jokatu aurrekoarekin: hizkuntzen deskribapena egiterakoan, beraz,
|
hizkuntza
hori erabilia den kulturaren beraren deskribapena ere beharrezkoa da, baita erabiltzailearen prozesu psikologikoen nondik eta norakoa ere.
|
|
|
Horrela, autonomia erkidego batean bakarrik landu eta banatutako produktu tradizionalak berezko hizkuntza ofizialean etiketatu ahal izango dira, “kontsumitzaileek erraz ulertzeko modukoa” delako. Osagai zerrendari, kontserbatzeko jarraibideei eta erabiltzeko moduari buruzko aipamenak ere kontuan hartu behar dira, eta horiek
|
hizkuntza
horretan adierazi ahal izango dira. Bibliografía LEGE ERREFERENTZIAK Auzitegi Gorenaren epaia, 3 aretoa, 4 atala, 2002ko ekainaren 4ko epaia.
|
|
|
Eta tribulatua, zeren, ingelesa euskara baino hobea baldin badu, ez baitakit nik ez ote nukeen iruzkin hau hementxe berean amaitu behar eta liburua betiko itxi: ingelesez zerbait dakiena berehala ohartuko da
|
hizkuntza
horretan" Syntax" esan behar dela, eta ez" Syntaxis"; eta" Basque" idatzi behar dela, letra larriarekin hasieran; eta izenburuak, bestela ere, beti letra larriekin idazten direla; eta autoreak jakin luke euskara baino hobeki ezagutzen duen ingeles horretan (edo ez da ingelesa?), izatekotan ere, On Basque Syntax Literature esan litzatekeela.
|
|
|
Gainera, edukiz nahiko diferenteak diren eskolak prestatu behar izaten ditu. Azkenekoz, eskolan erabiltzen duen hizkuntzak arazo larriak sortzen dizkio, hizkuntzaz duen ziurgabetasunari gaineratzen baitzaio
|
hizkuntza
horretan eskolak prestatu beharra, hartarako behar duen terminologia asmatu beharra, edo bera bezalatsukoa izan daitekeen besteren batek asmatu duen terminologiari eutsi beharra, jetziko duen esnea gaina eta guztiarekin ageriko zaiolakoan. Bazkarik gabeko belaian alhan denak ez du elikadura egokirik aurkituko.
|
|
|
Nik dakidala, beste hizkuntzetan, behintzat, ez baita gertatzen. Egia da badirela maila handiko idazle bakan batzuk, mundu osoan dozena erdi batera neketan iritsiko direnak, beren ama hizkuntza alde batera utzi eta bereganatu duten hizkuntza berrian idazten dutenak, eta
|
hizkuntza
horretan hartzen dutenak, gainera, ondra, begiramen eta fama. Baina bakanak dira, apalki ari direnak, eta horregatik ere egiten dira harrigarri eta ezagun.
|
|
|
Nekez esan dezakete, hortaz, euskara dutela haiek ere beren ideologiaren euskarri. Nekez mintza daitezke haiek" gure" hizkuntzaz,
|
hizkuntza
hori besterena baita, ez haiena. Horrek baditu, badituzke, zenbait ondorio hemen aipatuko ez ditudanak; besteak beste, ez dakidala nik zertan oinarri daitekeen bestela abertzaletasuna, baina bego hor kontua.
|
|
|
Hola, zenbaitek ez dute inolako arazorik" gure hizkuntzaz" hitz egiteko, gaztelania erabiliz" gure" hizkuntza aldarrikatu nahi dutenean, jakina, nahiz nekez onar daitekeen" gure" multzo horretan sar daitezkeen gure hizkuntza honetan mintzatzeko gai ez badira. Nola izango da orduan haiena, hizkuntza bat, azken batean,
|
hizkuntza
horretan mintzo diren hiztunena bakarrik baldin bada. Sinbolo kontuetan gabiltza, halaber, erdaraz baizik ez dakienari, edo euskaraz erdipurdika, txalo eta xalo egiten bazaio, eta bizkarra likurtatu, euskararen izen onean gainera, eta aldez aurretik euskaldun garbia denari ziztu atsitua jo, hor inolako kontraesanik ikusi gabe.
|
|
|
" Urte asko egon naiz Bilbon bizitzen, nahiz Errioxakoa naizen eta orain han bizi naizen. Nire seme alabei beti esan izan diet
|
hizkuntza
hori ikasteko, kultura baten barnean integratzeko beste modu bat delako. Nik neuk ez dakit gehiegi, baina hemen nago".
|
|
|
Produktu/ zerbitzuen eskaera handiagoa
|
hizkuntza
horretan
|
|
|
Produktu/ zerbitzuen kontsumoa areagotzen da
|
hizkuntza
horretan
|
|
|
Produktu/ zerbitzuen eskaintza handiagoa
|
hizkuntza
horretan
|
|
|
Nola ote da posible pribilegiatua den belaunaldiak —ezsoilik euskara jaso eta
|
hizkuntza
horretan nahikoa ondo trebatua izanaren aldetik— horrela hitz egitea. Izan ere, euskararen historian inoiz izan bada ondo prestaturiko gazteria, oraingoa da.
|
|
|
Horretarako, baina, beharrezkoa da herri horretako hizkuntza ezagutzea; gutxienez, nazioartean gehien erabiltzen den hizkuntza ezagutu da. Hori dela eta, geure unibertsitateetan ingelesez edo beste hizkuntza horiez eskolak jasotzeko aukera ezin hobea litzateke, akademi alorrean
|
hizkuntza
hori trebetasunez erabiltzeko oso bide egokia baita.
|
|
|
Beste alde batetik,
|
hizkuntza
horrek ofizialtasuna Estatu bakar batean izateak (edota ofizialtasun hori bizpahiru Estatutan batera) ondorio nabarmenak ditu, gisa denez, irakaskuntza osoaren alorrean. Eta, beraz, gauza bera Unibertsitatearenean.
|
|
|
Ikastoletako ikasleek Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza bukatzerakoan (16 urte), Dekretu ofizialetan euskarari eta gaztela niari buruzko gaitasunak gainditzeaz gainera, ahozko eta idatzizko harremanakingeles ez mantentzeko gai izan behar dute elkarren arteko komunikazio arrunt batean, baita ingelesa transmisio hizkuntza bezala aldez aurretik seinalatutako eskola gaiak jorratzeko ere. Atzerriko bigarren hizkuntzari dagokionez, hau da, frantsesari eta kasu batzuetan alemanari dagokionez,
|
hizkuntza
horrekiko lehen hurbilpena egiten da egun. Euskaraz, gaztelaniaz ala frantsesez ondo dakien eta ingelesez ondo moldatzen den belaunaldi berria datorkigu, beraz.
|
|
|
Arrakasta ahalbidetu duten hiru faktore diferentzialak ikusi ahal izan dira; berreskuratu nahi den hizkuntza izendatzen dela administrazioko hizkuntza bakarra edo lan hizkuntza, administrazioarekiko harremanak beste hizkuntzan izateko eskubidea bermaturik; hezkuntza sistemak ziurtatu egiten duela haurrak
|
hizkuntza
horretan trebatuak izatea; eta, azkenik, sektore pribatua legez eta arauz derrigortzen dela hizkuntza gutxitua erabili eta honen hiztunen hizkuntz eskubideak errespetatzera.
|
|
|
Euskara ren kasuan jakina da abertzaletasunak, oroha r, euskararen defentsa bere egiten duen bitartean, espainiar sentitzen direnen artean axolagabekeria eta —gutxitan— aurkako jarrera direla nagusi. Hau da, euskal abertzaleek euskara euren nortasun kultural eta asmo politikoaren zutabetzat jotzen duten neurrian, esparru ideologikoho rretatik at daudenak arerio politikoaren ezaugarritzathartzen duten
|
hizkuntza
horretatik urruntzen dira. Euskal iritzi publikoak ere hala ikusten ditu euskara normal tzeko ahaleginak:
|
|
|
ingurune naturaleko landare eta animalien espezieekin gertatzen den bezala, hizkuntzen ugaritasuna eta oreka ere beharrezkoak dira: aberastasun kulturala berezkoa eta beharrezkoa zaio gizateriari,
|
hizkuntzek
horretan betetzen duten lekua funtsezkoa izanik. Beraz, hizkuntza bat hiltzean, aberastasuna galtzen du gizateriak, eta, horregatik, hizkuntza gutxitu ororen defentsak denon ardura behar du izan.
|
|
|
XX. mendeko une batzuetan
|
hizkuntza
hori partekatzen duten herrialdeek arabiar nazioaren baitako izatearen sentimendua garatu dute, baita prozesu integratzaile iragankorren bat ere. Dena dela, arabiarrak berezko kultura baten jabe izateaz kontziente dira, eta ez dira gehiegi identifikatzen beste hizkuntza batzuk erabiltzen dituzten beste herrialde musulman batzuekin —turkiarrak, irandarrak, kurduak, berbereak—.
|
|
|
Ondorioz, euskarak zenbait eremu publikotan lekua oraintsu berreskuratu arren, gizartean nagusitzen den esparru pribatuetako hizkuntza erdara izanez gero, joera indartsua egongo da azken
|
hizkuntz
hori eremu publikoez ere jabetu dadin. Hizkuntzaren normalkuntzak errealitate osoaz arduratu behar du, ez gutxiengo soziala den esparru publikoez soil soilik.
|