|
2000
|
|
|
Urtebete inguru daramate «Arraultza delikatuak» kafe antzerkirako ikuskizuna taularatzen UEMAren barne dauden herrietan. Nahiz eta eredutzat euskara erabili, lanaren mamia
|
hizkuntza
gutxitua duen beste herrialde batera egokitu liteke. Kataluniara, Bretainiara, Korsikara...
|
|
2001
|
|
|
Ni banoa. Hor zehar, galaxiaren luze zabal osoan, badaude
|
hizkuntza
gutxituak dituzten planeta asko, eta segitu behar dut nire mezu askatzailea barreiatzen. Ez zenuten uste izango betiko geldituko nintzela, ezta?
|
|
2004
|
|
|
Bizkaiko enpresaburu eta profesional talde batek Club Unesco Metalingua Fundazioa osatu berri du. Fundazioaren helburua
|
hizkuntza
gutxituak dituzten komunitateen babeserako lana egitea izango da Informazioaren Gizartean dagoen hizkuntza aniztasunaren alde eginez. Talde horrek Erandioko Geinsa enpresan izango du bere egoitza, eta bultzatzaileek beste hainbat lan egiteko asmoa jakinarazi dute.
|
|
|
Talde horrek Erandioko Geinsa enpresan izango du bere egoitza, eta bultzatzaileek beste hainbat lan egiteko asmoa jakinarazi dute. Besteak beste,
|
hizkuntza
gutxituak dituzten komunitateetako erabiltzaile digitalen erabilerak eta ohiturak aztertuko dituzte.
|
|
|
Eskimalen hizkuntzak ergatibo sistema du, euskarak bezala. Antzekotasunek, euskararen berezitasunak eta
|
hizkuntza
gutxituetan duen interesak eraman dute nire ustez Suzuko ere euskara lantzera.
|
|
2008
|
|
|
Frantziako Kongresuak hizkuntza gutxituak Frantziako ondarearen parte izendatzea onartu zuen astelehenean, eta Konstituzioko 75.1 artikuluan aipatu ditu. Aipamen horrek ez du neholako hizkuntza eskubiderik bermatzen, eta eragile gehienek diote euskara eta antzeko
|
hizkuntza
gutxituek duten aitzinamendu bakarra onarpena dela. Nolanahi ere, Frantziak lehen aldiz onartu du bertan hizkuntza gutxituak daudela.
|
|
2009
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituak dituzten estatuek Euroituna berrestea garrantzitsua dela dio Gramstadek, hizkuntzak indartzen direlako.
|
|
2011
|
|
|
Horretarako, hasiera batean munduko hizkuntzek eskolan duten egoeraren inguruko hainbat datu emango dira. Ondoren, arreta berezia jarriko da hezkuntzaren esparruko zenbait deklarazio eta hitzarmen aztertzen, horietan
|
hizkuntza
gutxituek dituzten giza eskubide mugatuak nabarmenduz. Eta azkenik, nazioartekoan adostutako hainbat jarraibide aurkezten dira.
|
|
|
Horrek, era berean, erronka berriekin topo egitea dakar, esate baterako, nola kudeatu eleaniztasun eta kulturaniztasun hau? Galdera hau bereziki interesgarria gerta liteke
|
hizkuntza
gutxituak dituzten herrialdeetan. Eta horren adibide oso interesgarria Euskal Herria izan daiteke, horregatik, gai honi heldu nahi genioke liburuaren azken atal honetan.
|
|
|
Ni banoa. Hor zehar, galaxiaren luze zabal osoan, badaude
|
hizkuntza
gutxituak dituzten planeta asko, eta segitu behar dut nire mezu askatzailea barreiatzen".
|
|
2012
|
|
|
Estatu administrazioak
|
hizkuntza
gutxituekin dituen betebeharrak burutzeko langileen" proportzio egokia" behar duela gogorarazten zaio, eta puntu horretan" sistematikoki" huts egiten dela; gainera, Espainiako Gobernuaren informazio publikoan, Interneten batik bat, aldeak daudela ministerio batetik bestera, nahiz eta onartu webguneetako zenbait atal hizkuntza ofizial guztietan jarri dituztela.... Krisiaren ondorioz hainbat egitasmo murriztu behar izan dituela erantzun du Madrilgo gobernuak.
|
|
2013
|
|
|
Donostia 2016 izan da espedizio horren antolatzailea, eta artistei hemengo errealitate kulturala erakutsi nahi izan diete egitasmo horren bitartez. Gizarte zibilaren aktibismoa bultzatzea eta Europan kultura eta
|
hizkuntza
gutxituek duten egoera ezagutaraztea da espedizioaren ardatzetako bat. Horrez gain, oraindik indarkeria politikoak eragindako zauriak irekita daudenez, euskal herritarrek etorkizunari aurre nola egiten dioten azaleratzea da egitasmoaren asmo nagusietako bat, Iker Tolosa Donostia 2016ko programa kulturaleko teknikariak azaldu duenez.
|
|
|
Alabaina, errealitateari erreparatuta, zera konstatatzen da: Europan, bederen,
|
hizkuntza
gutxitua duten komunitate gehientsuenak saiatu dira beren komunikabide propioak izaten, saiakera horretan batzuk bestetzuk baino urrunago iritsi direlarik. Telebistara etorrita, esan dezagun Europako Batasuna osatzen duten estatuetan 90 baino gehiago direla hizkuntza gutxituko komunitateak, Euromosaic txostenaren arabera (Euromosaic 2004).
|
|
2014
|
|
|
Horrek zeharo harritu nau.
|
Hizkuntza
gutxituak dituzten komunitateen artean leku nabarmenik egiteko gauza ez bagara izan, zertan ibili gara euskaldunak denbora tarte honetan. Zerbait egin da, bai; badira ahalegin pribatuen zein publikoen eskutik sortutako ekimen sortatxoa, baina, begi bistakoa denez, ez nahikoa.
|
|
2015
|
|
|
Irakaskuntzari dagokionez, orain arte elebidunak izan diren testuinguruetako rol akademikoa bestelakotu egin du eleaniztasunaren paradigma nagusiak, dagoeneko ingelesa hizkuntza ofizialekin curriculuma partekatzen hasi den heinean.
|
Hizkuntza
gutxitua duten unibertsitate testuinguruetan, ingelesaren ezarrerak irakaskuntzan hainbat tentsio sortu ditu. Egiazki, egoera soziolinguistiko berezi horietan lingua franca zientifikoaren sarrerak eraginak sortzen ditu instituzioaren ekologia linguistikoan, hizkuntzen arteko orekak ahulak direlako eta hizkuntza gutxitua kokapen asimetrikoan egon ohi delako.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxitua duten unibertsitateetan, elebitasunetik eleaniztasunerako bidea berezia da. Izan ere, unibertsitate horietan eleaniztasunaren kontzeptuak esanahi eta helburu desberdinak hartzen ditu barnean.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxitua duten unibertsitateetan, elebitasunetik eleaniztasunerako bidea berezia da dagoen ethos profesionalaren ideal bati loturik agertzen da. Azken identitate horrek unibertsitateak tokiko komunitateari buruz lukeen konpromisoa eta zerbitzu publikoaren tradizioa ditu goiburu; horiek izan dira, hain zuzen ere, unibertsitate munduaren funtzionamendurako oraintsu arte aldarrikatu diren balio etikoak.
|
|
2016
|
|
|
Egiten genuen hori gaur baliagarria edo egokia al da? Egoera soziolinguistikoa aldatzen ari da etengabe, eta
|
hizkuntza
gutxitua duen gizarte batek derrigorrean egin beharrekoa da gogoeta». Azken hiru hamarkadetan egoera soziolinguistikoa nabarmen aldatu da Araban bertan, batez ere eskolaren bidez euskaldundutako gazteen eskutik.
|
|
2017
|
|
|
Besteetan, estatus hori berria izateagatik, oraindik ere hizkuntza gutxituak izaten jarraitzen dute. Azkenik, hizkuntzaren ofizialtasuna bere lurraldearen eremu batera soilik mugatzen duten
|
hizkuntza
gutxituak ditugu. Hiru sailkapen hauetako hizkuntzak, batez ere, Europa mendebaldean (galiziera, irlandera, euskara, bretoia, frisiera, katalanera, okzitaniera...) ekialdean eta erdialdean (ijitoera, ludera, jakatiera, istriera, ingriera...) kokatzen dira.
|
|
|
Zer ikasten dugu egoera honetatik? Bada, gehienez, Espainiak
|
hizkuntza
gutxituekiko duen jarrera eta hizkuntza eskubideen eskaintza mugatutako, tolerantziara bideratutako hizkuntza eskubideak, direla, Kloss en sailkapen hori gogoratuz.
|
|
|
Azkenik, hizkuntzahorren erabilera ere aztergai izan da. Beraz, ikasleek euskararen egoerarekiko dituzten pertzepzioak, horiek
|
hizkuntza
gutxituarekiko dituzten jarrerak eta horien euskararen erabilera, izan dira ikergaiak.
|
|
|
Alde horretatik,
|
hizkuntza
gutxitua dugu euskara, baztertua, itxitako bulegoko ofizialtasunekoa. Baina horren guztiaren berri aspalditik dugu, eta lan asko egin da arnasa har dadin, argi izpi ugariagoak irits dakizkion.
|
|
2018
|
|
|
Tola jauregiaren jabeek uztailaren 27tik 29ra utziko dute erabilgarri lorategia. Blues, swing, jazz, folk eta country doinuak entzungo dira hor;
|
hizkuntza
gutxituak dituzten kulturen kanta tradizionalak; eta Afrikako erritmo goxo zein indartsuak. " Kultur mazedonia" ziurtatuta dago Elorrion.
|
|
|
Azken honek hizkuntza gutxituei buruz lan egin du hamar urtez Europako Batzordean. Bereziki Europan dagoen egoeraz mintzatuko da eta Europako komunikabideen izaerak
|
hizkuntza
gutxituetan duen eragina aztertuko du.
|
|
2019
|
|
|
Eskoziak hala erabaki du. Euskal Herriak ez du
|
hizkuntza
gutxituak dituzten beste komunitateetan berariaz turismoa sustatzen. Gipuzkoako Foru Aldundian aurkeztuta daukagu Airbnb moduko plan bat, hizkuntza gutxituetako komunitateen artean egitekoa.
|
|
|
IKT en eragina euskaran – Xabier Madorrán de la Iglesia era berean, aipagarria da Châteaureynaud ek (2014) Iktek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eraginari buruz egindako ikerketa. Ikerketa horretan Iktek Okzitanieran, estatu Batuetako hungarieran eta Greziatik at hitz egindako grezieran izandako eragina aztertu zuen. eta honako ondorio hauek adierazi zituen (Châteaureynaud, 2014, 2.or):
|
|
|
Itaun horren atzean lausotasuna erantzuna bera baino argiago ikusten da, galderari erantzuteko zailtasuna tarteko. Zaila da Iktek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eragina benetan zehaztea, besteak beste:
|
|
|
Zaila da IKTek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eragina benetan zehaztea.
|
|
|
Teknologia berriak eta hizkuntza gutxituak: IKT en eragina euskaran – Xabier Madorrán de la Iglesia da jakin zehazki zenbat web orri dauden euskaraz interneten —halako zerbaiti erantzuteko boterea bakarrik Googlek, akaso, izango luke— hala ere, bada Iktek
|
hizkuntza
gutxituetan duten eraginaren galderari erantzuterik metodologia zailtasuna izan arren. horretarako, lehenik eta behin, Iktek egun duten garrantziaz jabetu behar gara. teknologia nonahi dugu eta haiekiko trantsizioa nahitaezkoa da. Aztertzen den hizkuntzakomunitatea aztertzen dela, Iktek eragina izan dute haiengan, eta hizkuntza gutxituek bizirik jarraitu nahi badute, ezinbestekoa dute teknologia berrietara iristea; osterantzean, ez dira eguneroko bizitzarako erabilgarri izango.
|
|
|
Andras kornai (2013) hizkuntzalari hungariarraren ikerketaren arabera, hori da munduko hizkuntzen %95ari gertatuko zaiona, ingurune digitalak sortutako bizitasun digital aukeretatik at geratzeak hizkuntza ahulak are ahulago bihurtuko dituelako. Beste aldetik, hizkuntza gutxitu batek trantsizio hori egiteko adina baliabide badu, 3 puntuko jarrera baikorretan ageri den moduan, Iktek hizkuntza gutxituaren mantentze nahiz suspertzearen alde egin dezakete. eta, hortaz, Iktek
|
hizkuntza
gutxituetan duten eragina zehazteko, baliabide langa bat ezartzea beharrezkoa da. Sinplea dirudi:
|
|
|
Lan honek bi helburu nagusi ditu: IkTek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eragina argitzea eta, euskarari teknologia berriek zer ondorio ekarri dioten adieraztea.
|
|
|
sare sozialetan, wikipedian, domeinuetan eta abar. Azkenik, eta Iktek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eraginaren itauna argitu nahian, ikertutakoaren inguruko ondorio nahiz hausnarketa du lanak. hortaz, hizkuntza gutxituen eta digitalizazioaren arteko talkaren inguruko lana da hau, eta bi helburu nagusi ditu: Iktek hizkuntza gutxituengan duten eragina argitzea eta, euskara kasu, teknologia berriek gure hizkuntzari zein ondorio ekarri dioten adieraztea.
|
|
|
Azkenik, eta Iktek hizkuntza gutxituengan duten eraginaren itauna argitu nahian, ikertutakoaren inguruko ondorio nahiz hausnarketa du lanak. hortaz, hizkuntza gutxituen eta digitalizazioaren arteko talkaren inguruko lana da hau, eta bi helburu nagusi ditu: Iktek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eragina argitzea eta, euskara kasu, teknologia berriek gure hizkuntzari zein ondorio ekarri dioten adieraztea. Bi itaun horiek ebazteko ondorioen atalean aurkigai dagoen" hizkuntza gutxituen Ikt garapenean eragina duten baliabideak" taula proposatzen du lanak, eta hori da lan honen ekarpen nagusia, taula horren bidezko erantzuna ematen diolako lanak aipatutako bi helburuei.
|
|
|
ekonomiatik, antropologiatik, soziologiatik, historiatik, filosofiatik... Nik, aldiz, komunikazioarekin lotzen dut globalizazioa, hura gizarteen arteko hurbilketatzat dudalako. eta lan honetan aztergai ditugun Iktek
|
hizkuntza
gutxituetan duten eragina dugunez, globalizazioaren tresna nagusi izandako teknologia berriak
|
|
|
Baina halako zailtasunak kontuan hartuta ere, beste zenbait ikerketen arabera, internetek eta sare sozialek hizkuntza gutxituak suspertzen lagun dezakete (Ferré pavia, Zabaleta, Gutierrez, Fernandez Astobiza eta Xamardo, 2018). Gaiaren inguruko ezbaia kontuan izanda, Iktek
|
hizkuntza
gutxituengan duten eraginaren inguruko zenbait jarrera ezkor nahiz baikor bildu dira.
|
|
|
Baina XXI. mende honetan euskaldunok lortzen dugun burujabetza maila lortzen dugula ere, gaur egun ditugun arazo eta erronka gehienek bere horretan jarraituko dute, independentzia lortu duten eta
|
hizkuntza
gutxituak dituzten munduko estatu gehienetan gertatzen den bezala.
|
|
2020
|
|
|
Baina XXI. mende honetan euskaldunok lortzen dugun burujabetza maila lortzen dugula ere, gaur egun ditugun arazo eta erronka gehienek bere horretan jarraituko dute, independentzia lortu duten eta
|
hizkuntza
gutxituak dituzten munduko estatu gehienetan gertatzen den bezala. Edozein estatus politiko lortzen dugula ere, eta mende honetan zehar, eremu batzuetan edo askotan euskarak nagusitasuna lortu arren, gaztelaniak eta frantsesak jarraituko dute Euskal Herriko eremu askotan hizkuntzarik nagusienak eta erabilienak izaten, aldaketa soziolinguistikoak mantsoak izan ohi direlako eta aurrean ditugunak oso hizkuntza indartsuak direlako.
|
|
2021
|
|
|
...rgitaratu diren hainbat lani esker. aukerak eta erronkak izango dira garapen iraunkorra eta hizkuntza ondarea bermatzeko aurreikusten diren aukerarik eraginkorrenetakoak; hurrengo puntua, eta Europako hizkuntza gutxituen eremuan kokatuta, Gales, Eskozia eta Irlandako ekimenei Euskal Herrikoak loturik, bideratu edo abian ditugun egitasmoen berri emango dugu, gogoeta batek irakaskuntza eleaniztunean
|
hizkuntza
gutxituak duen erronkari helduko dio, besteak hizkuntza gutxituak iraunkortasunaren alorrean egiten duten ekarpena izango du ikusmiran.
|
|
|
Azkenik, hilaren 29an, Mauleko plazan bilduko dira, heldu den ikasturtean euskarazko irakaskuntza elebakarra eskaintzeko eskaera egin duten lau eskola publikori babesa erakusteko. Egun horretan,
|
hizkuntza
gutxituak dituzten Frantziako Estatuaren meneko lurralde guzietan antolatuko dituzte protestak; Ipar Euskal Herrian autobusak antolatuko dituzte Maulera joateko. «Nahi genuke ahalik eta zabalena izan dadin», adierazi du Marie Andree Ouret Biga Bai guraso elkarteko kideak.
|
|
|
Hitza bera, murgiltzea, Quebecetik dator. Emaitzak izan ditu modeloak, eta
|
hizkuntza
gutxituak dituzten herrialdeentzat adibide eta eredu izan da. Egoera diglosikoan bizi diren herrialdeetan, are garrantzia handiagoa du murgiltzezko irakaskuntza sistemak:
|
|
|
Nazioartean eredu izan den Quebeceko abiapuntua berriro gogora ekarrita, Manterolak zehaztu du «ingelesaren eta frantsesaren pisu etnolinguistikoa nazioartean indartsuenetakoa» dela. Hala, ezin da «bere horretan» aplikatu
|
hizkuntza
gutxituak dituzten herrialdeetan. Haatik, Quebeceko murgiltze eredua ikertu duten adituen emaitzek argi utzi dute ikasleak hiztun oso bilakatzen direla bi hizkuntzetan:
|
|
2022
|
|
|
«Hizkuntza bakoitzak komunitate baten ateak irekitzen dizkizu.
|
Hizkuntza
gutxituek badute handiek ez duten abantaila bat». Haren ustez, komunitaterako sarbidea errazten du euskarak.
|
|
|
Orain dela 40 urte, hizkuntza politikak hasi berri eta orduko euskaldun kopuruarekin, uler zitekeen ez zehaztea, baina orain epeak jartzeko garaia da, horiei lotuko zaielako plangintza zehatzagoa. Bestela, in aeternum luza daiteke egoera hau, eta gurea bezalako
|
hizkuntza
gutxituek dituzten mehatxuekin, oso arriskutsua da: Europan estatu hizkuntzak ere ari dira geroa arriskuan ikusten, Islandian adibidez.
|
|
|
Horrek ingelesezko terminoen erabilera ugaltzea ekarri du kasu askotan (Orkestra 2019). Hori da, batez ere,
|
hizkuntza
gutxituak dituzten komunitateetan gertatzen dena.
|
|
|
Hizkuntzei atxikitako usteak, irakaslearen jardunean islatzeaz gain, hizkuntza irakaskuntzarako giltzarri dira informazioa sailkatu, iragazi eta egokitzeko (Li 2012). Usteek isla dute hizkuntzetan eta jardunetan, eta, beraz, garrantzi handikoak dira irakasleek curriculumeko hizkuntzekin dituzten usteak arakatzea (euskararen kasuan, bereziki); izan ere, irakasleek
|
hizkuntza
gutxituarekin dituzten usteak ikertzeak termometroaren funtzioa izango luke, horri lotutako ezkutuko pentsamendua argitan jartzeko euskararen ezagutzan, transmisioan eta erabileran hain funtsezko diren eragileen artean: Haur eta Lehen Hezkuntzako irakasleenak, alegia.
|
|
2023
|
|
|
Gurean
|
hizkuntza
gutxitua dugu irakaskuntzarako eta gure arteko harremanetarako finkatutako komunikazio hizkuntza. Euskara normalizazio bidean den hizkuntza da, eta azken aldian argitaratu diren ikerketek berretsi baizik ez dute egin eskolak berebiziko garrantzia duela euskararen normalizazio prozesuan.
|
|
|
Nazioarteko eta Europako araudiak erakusten digu
|
hizkuntza
gutxituek dituzten erreferentzia nagusiak zeintzuk diren. Aztertutakotik, Espainiako Estatuak, gutxienez, euskara, valentziera, galegoa eta katalanaren normalizazio bidean honakoak izan lituzke kontuan:
|
|
|
Izan ere —eta gurera etorriz—, Euskalgintzaren Kontseiluak joan den larunbateko manifestaziorako egindako deialdian jaso zuen baieztapen hau Galizian ere —eta
|
hizkuntza
gutxituak dituzten herrialde guztietan— aplikagarria da: «Munduaren ikuskera gure gertuko errealitatetik abiatuta etorri behar da, euskararen herriaren errealitatetik».
|