|
2003
|
|
|
Modernotzea oso inportantea dute gutxiengoetakoek, norbera kosmopolita dela sentitu beharra dute.
|
Hizkuntza
gutxituaren komunitatekoek frogatu egin behar dute, gai direla, leku dutela egungo gizartean eta munduan.
|
|
2011
|
|
|
Skutnabb Kangasen (2008a) arabera,
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateei haurrak etxeko hizkuntzan eskola ditzaten eragoztea giza eskubideen bortxaketa garbia da, genozidio linguistikoa dakarrelako horrek. Baieztapen hori egiteko autoreak Nazio Batuek genozidioari emandako bi definiziori begiratzen die:
|
|
|
Hala ere, jarraian ikusiko dugunez, eta ezintasunak ezintasun, azken urteetan ekarpen garrantzitsuak egin dira hezkuntzaren esparruan
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateen hizkuntza eskubideak bermatzeko bidea zabal dezaketenak.
|
|
|
Ez da bermatzen eskolako hizkuntzaren ikaskuntza, ezta beste eskolako gaiena ere. Aitzitik, azpiratzeak ondorio latzak dakarzkio
|
hizkuntza
gutxituaren komunitateari (Skutnabb Kangas, ibid.): eskola porrota areagotzea, gizarte bazterketa hedatzea edota langabezia tasa izugarri handitzea, esaterako.
|
|
|
Garapen bidean diren herrialdeetan are zailagoa izaten da hau, hizkuntza nagusian egiten dutenak elite txiki bat izan ohi direlako eta ez dutelako interesik agertzen hizkuntza gutxitua ikasteko. Bolivian eta Hego Afrikan egin dira saiakerak hizkuntza nagusiko komunitateko haurrak hizkuntza gutxituak ikas ditzaten, baina oraindik ere gailentzen den ikuspegia kontrakoa da, alegia,
|
hizkuntza
gutxituko komunitateko haurrak direla hizkuntza nagusia ikasi behar dutenak, eta ez alderantziz (Albo eta Anaya, 2003; Chatry Komarek, 2003, Bensonek aipatuak).
|
|
2012
|
|
|
1 HizKunTza guTxiTuen JaRRaiPena liTeRaTuRa SOziOanTROPOlOgiKOan hizkuntzari iraunarazte eta hizkuntza ordezkapen ikerketa arloan gutxi dira mintzaira atxikitzea eta beraz, belaunaldi berrien hizkuntza sozializazio baldintzak bermatzea erdietsi duten
|
hizkuntza
gutxituen komunitateen adibideak. Fasoldek (1995:
|
|
|
Kontzeptu hori hizkuntzen eremura ekarrita, esandezakegu euskararen komunitateak ere pairatzen duen bortizkeria dela. Alegia,
|
hizkuntza
gutxituaren komunitateak men egiten dio hizkuntza nagusiari bereplanteamenduetan eta mendetasun horrek hizkuntza gutxituko hiztuna hizkuntzanagusiarekin bat egitera, erabiltzera, darama, joera hori portaera automatikobihurtzeraino.
|
|
2013
|
|
|
Honaino iritsita, Euskal Herrira etortzeko tenorea dugu, eta hemengo telebista publikoak garatzeko unean
|
hizkuntza
gutxituko komunitatearen eta populazio osoaren arteko kontraesanaren auzi horri nola heldu dion aztertuko dugu hurrengo ataletan.
|
|
|
Europan, bederen, hizkuntza gutxitua duten komunitate gehientsuenak saiatu dira beren komunikabide propioak izaten, saiakera horretan batzuk bestetzuk baino urrunago iritsi direlarik. Telebistara etorrita, esan dezagun Europako Batasuna osatzen duten estatuetan 90 baino gehiago direla
|
hizkuntza
gutxituko komunitateak, Euromosaic txostenaren arabera (Euromosaic 2004). Horietatik erdiak baino gehiagok aukera dute haien hizkuntza ofiziala den estatuetatik datozen telebista emanaldiak hartzeko, satelitez, kablez, lur gaineko uhinez edota Internetez (esaterako, hungarieradunek Errumanian, errusieradunek Estonian, eta abar).
|
|
|
Beraz, hona lehen konstatazioa: aukera dagoenean,
|
hizkuntza
gutxituko komunitateak beren hizkuntzazko komunikabideak izaten saiatzen dira, horien eta hizkuntzen joan etorrien arteko loturari buruzko teoria landuegirik egon ez arren.
|
|
|
Hori bereziki nabarmena da telebista propioa duten komunitateen kasuan. Izan ere, Katalunia, Galizia eta Luxenburgo kenduta (non lurraldeko populazioaren ehuneko oso altu batek uler baitezake hizkuntza gutxitua), telebista propioa duten gainerako
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateak (euskara, galesera, gaelikoa, irlandera, frisiera, Finlandiako suediera, Esloveniako italiera, friulera, Suediako finlandiera, bretoiera, korsikera, ladinera, sorbiera eta saamiera) gutxiengo demografikoak dira beren lurraldean. Hartara, kontraesana sor liteke hor, lurralde osoko populazioak eskatzen duen politikaren eta bertako hizkuntz gutxiengo batek behar duenaren artean.
|
|
|
Ildo honetan, jadanik esan dugu teoriak ez duela oraindik orain erabat argitu zein diren komunikabideek hizkuntza gutxituen joan etorrietan eragiteko moduak eta aukerak. Intuizioz jokatu da
|
hizkuntza
gutxituko komunitate gehienetan jakintza sendoz baino gehiago, eta ETB ez da salbuespena izan. Agian arlo horretan izan den ekarpen interesgarrienetako bat hizkuntzaren ekologiarena izan da (Haugen 1972).
|
|
2017
|
|
|
Programa hauei esker, aurrerago azalduko den bezala, hizkuntza gutxituen kasuan ere emaitza positiboak lor daitezkeela frogatu da, Euskal Herria kasu. Hala ere,
|
hizkuntza
gutxituaren komunitatearentzat erronka handia da murgilketa bezalako eredu bat jartzea, lan handia eta azpiegitura asko baititu atzean, hala nola, irakasleen hizkuntza prestakuntza, hezkuntza elebidunerako prestakuntza edota hizkuntza gutxituan irakasteko material didaktikoen sorkuntza, hauek ez baitira egun batetik bestera lortzen diren erronkak. (Manterola & Berasategi, 2011).
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituaren komunitatearentzat erronka handia da murgilketa bezalako eredu bat jartzea, lan handia eta azpiegitura asko baititu atzean, hala nola, irakasleen hizkuntzaprestakuntza, hezkuntza elebidunerako prestakuntza edota hizkuntza gutxituan irakasteko material didaktikoen sorkuntza.
|
|
2018
|
|
|
Sentipen horiek ekintza bihurtu zituzten Garabide kultur elkarteko kideek, eta hizkuntza lankidetzarako gobernuz kanpoko erakunde gisa sortu ziren. Elkarlanaren oinarrian alde biek eman eta jaso egiten dutenez, Garabideko kideek euskalgintzaren esperientzia eskaini diete gainontzeko
|
hizkuntza
gutxituen komunitateei. Azken hamarkadetan Euskal Herrian egindako lana ezagutzera ematea da erronka.
|
|
|
" Gorabeherak izan dira euskalgintzan, baina, gutxienez, badira 60 urte ibilbideari ekin zionetik. Gure eskarmentua parteka dezakegu munduko beste
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateekin".
|
|
|
EKB k, SEI k eta Klusterrak egindako kale erabileraren neurketak 1989 2016 Euskararen erabilera sozialaz ari gara. Kontuan hartu behar dugu
|
hizkuntza
gutxituaren komunitateari, hobeto, euskararen hiztunelkarteari, aldaketei aurre egitea eta egokitzea gehiago kostatzen zaiola egoera asimetrikoan murgildurik bizi delako. Hau da, euskararen hiztun elkarteak hizkuntzen arteko asimetriari aurre egiteaz gainera jendartearen aldaketei heldu behar baitie hizkuntza normalizatuko bada.
|
|
|
Hortik abiatuz, beste eremuetako hiztun komunitateekin adosturiko adierazpen bat abiarazi daiteke, botere guneetan, bai nazio mailan zein nazioartean, eragiteko. Egun, Osasunerako Mundu Erakundean ez dago
|
hizkuntza
gutxituen komunitateentzat adosturiko estandarrik.
|
|
2019
|
|
|
Euskal Herriak ez du hizkuntza gutxituak dituzten beste komunitateetan berariaz turismoa sustatzen. Gipuzkoako Foru Aldundian aurkeztuta daukagu Airbnb moduko plan bat,
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateen artean egitekoa. Guk nahi dugun turismoa erakarri behar dugu.
|
|
|
3 hortaz, desagertzeko prozesuari aurre egiten dioten
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateen hppek eta Gizarte Berrikuntza aldarrikatzen dutenek, biak abiapuntu oso ezberdineko dinamikak badira ere, ez dute halabeharrez bidaide izan gizarte eredu berri bat eraikitze aldera?
|
|
|
Oro har, ideia hori defendatzen duten lanek baliabide falta dute ardatz. honako hau diote: Iktek eta internetek garrantzi handia dute hizkuntzentzat, eta
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateek ez badute hizkuntza Iktetan garatzeko behar haina baliabiderik, horrek haien aurka egingo du. hala justifikatzen
|
|
|
— Finantziazio falta: hizkuntza teknologiak sortzeko dirua eta denbora behar da. Ohikoa da
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateak eskala ekonomikoen behekaldean egotea, eta, ondorioz, hizkuntza baliabideei eskaintzeko diru gutxiago izatea.
|
|
|
— Elkartasun falta: zenbait
|
hizkuntza
gutxitutako komunitateek ez dute hizkuntza horren forma bakar bat. era berean, sarritan gertatzen da halako hizkuntzek ez izatea estandarizatutako kode idatzia edota hizkuntza arautzen duen erakunderik.
|
|
2020
|
|
|
" Bertako gizartean
|
hizkuntza
gutxituetako komunitateetako eta herrietako hizkuntza berreskuratzeko prozesuekiko sentiberatze ekimenak, hizkuntzaren ekologiaren eta soziolinguistikaren oinarriak plazaratuz, hizkuntza aniztasunaren alde onak aldarrikatuz eta hizkuntzak berreskuratzeko ekimenen aldeko balioak sustatuz, gizaki orok ditugun erantzukizunak eta aukerak azpimarratuz." (Uranga, 2013:... 30)
|
|
2022
|
|
|
Hala ere, aurreko belaunaldiak jomugan jarri beharrean, eten horretan arakatuko bagenu, segur aski arrazoi sakonagoak aurkituko genituzke. Izan ere, borondatezkoak diruditen erabakien atzean egiturazko testuinguru jakin bat egon da, transmisioaren aurka jokatzen zuena,
|
hizkuntza
gutxituen komunitateetan arrotz ez zaiguna. Testuinguru horren ezaugarriei xeheki begiratzea aberasgarriagoa izan liteke, errua nori egotzi deliberatzea baino.
|
|
2023
|
|
|
Hala ere, kontsumitzaileek hizkuntzarekiko duten jarrera eta pertzepzioa aldatzeko gai izan daitezke, lehenago eremu itxi edo bakandu bateko hizkuntzatzat zutena esfera publikoan kokatzen baitute (Ó Laoire 2000, 152).
|
Hizkuntza
gutxituen komunitateek esfera publiko aktibo bat behar dute" heldutasun" politikoa lortzeko, eta hedabideek horretan lagundu dezakete (Cormack 1998, 45). Irlandako TG4 telebistaren (Moriarty 2009, 146) edo Korsikako RCFM irratiaren (Jaffe 2009, 152) adibideak hartuta, irlandera edo korsikera" behe mailako" edo" atzerakoi" gisatzat zutenen ikuspuntua aldatzeko balio dutela ikusi da.
|
|
|
Irlandako TG4 telebistaren (Moriarty 2009, 146) edo Korsikako RCFM irratiaren (Jaffe 2009, 152) adibideak hartuta, irlandera edo korsikera" behe mailako" edo" atzerakoi" gisatzat zutenen ikuspuntua aldatzeko balio dutela ikusi da.
|
Hizkuntza
gutxituko komunitatea ahalduntzeaz gain, ekonomian (ikus entzunezko industria sortuz) eta kultura transmisioan zein produkzioan ere egiten dute ekarpena (Guyot 2007, 39).
|