|
2000
|
|
|
Hori idatzita dago, onartua eta hurrengo hilabeteetan hasiko gara bilerak egiten Euskaltzaindian gai hau nola eraman daitekeen aztertzeko. Gero hitz egingo dugu
|
hizkuntza
politikakoekin eta beste batzuekin. Bat nator Josunek dioenarekin, aparteko jardunaldi eta horrelakoen barik, esparruka aztertzen hasi eta jendea lanean jartzea da egokiena.
|
|
|
Hori konpondu behar dela esaten da. Plan orokor bati ez dagokio gehiago esatea, gero etorriko dira
|
hizkuntz
politikako arduradunak, Euskaltzaindiakoak, unibertsitatekoak, aditu, euskaltzale eta abarrekoak eta zerbait zehatzagoa adostu dute. Gauzak egiteko bide ematen du.
|
|
|
Xabier Aizpurua da Eusko Jaur laritzako
|
Hizkuntza
Politikarako sailburuorde berria. Josune Ariztondok EAJko EBBko kide hautatu zutelako utzi du kargua.
|
|
|
NAFARROAN
|
HIZKUNTZ
POLITIKA MURRITZA
|
|
|
Aurtengo udaberrian Frantziako Estatuak, Erregio Kontseiluak eta Pirinio Atlantiarreko Departamenduak Ipar Euskal Herrirako hitzarmen berezia abian jartzea adostu zuten lehenbizikoz. Bertan, besteak beste, euskararentzat
|
hizkuntza
politikaren beharra aurreikusten zen, eta honen barruan bertako euskal irratien (Lapurdiko Gure Irratia, Nafarroa Behereko Irulegiko Irratia eta Zuberoako Xiberoko Botza) finantziaziorako aurrerapausoa ematen zen.
|
|
|
Orain arteko Nafarroako Gobernuek halako" laisser faire" politika kontrolatua eraman dute, oro har,
|
Hizkuntza
Politika Zuzendaritzaren ekimen ugarirekiko eta euskal mugimendu guziarekiko. Hemendik aurrera badakigu konplizitate horiek bukatu direla eta Hizkuntza Politikak berak euskararen garapenerako kaltean jokatuko duela modu aktibo eta eraginkorrean.
|
|
|
Orain arteko Nafarroako Gobernuek halako" laisser faire" politika kontrolatua eraman dute, oro har, Hizkuntza Politika Zuzendaritzaren ekimen ugarirekiko eta euskal mugimendu guziarekiko. Hemendik aurrera badakigu konplizitate horiek bukatu direla eta
|
Hizkuntza
Politikak berak euskararen garapenerako kaltean jokatuko duela modu aktibo eta eraginkorrean.
|
|
|
Nafarroako euskararen aldeko taldeen artean elkargunea bilatu beharra dago; irekia, inork manipulatu gabea, araubide jakin batzuen legez funtzionatu eta erabakiak hartuko dituena. Lehen dimititu zuen Euskararen Kontseilu eta orain ezabatu den
|
Hizkuntza
Politika Zuzendaritzaren hutsuneak betetzeko, neurri batean bederen, eta Euskal munduaren barnerako eta kanporako erreferentzia eta gida izateko. Euskal komunitatearen ordezkaritza honek noski, txukun eta zarpailkeriarik gabe agertu eta jokatu behar du.
|
|
|
Werner Palla jaunak eman zigun hitzaldi jakingarriak ikasbiderik aski eskaini zigun, hizkuntza gutxituetan zelan jokatu behar genuen. Baina, zoritxarrez, gure politikorik azaldu ez eta Jaurlaritzan
|
hizkuntz
politikaz arduratzen zenik ere ez.
|
|
|
Baina horiekin batera, badira, halaber, beste mota batzuetako lege eta arauak, ikus entzunezko sektorea bere osotasunean araupetu edota jarduera honi muga berezituak ezarri nahi dizkiotenak. ...hizkuntz kuota zehatzak ezarri zaizkion (programazio europarrarinahitaez eskaini beharreko emisio denboraren laurdena, jatorriz katalanez egindakoprogramekin osatua izatea; bikoiztuta edo azpi-idatzita ematen diren programak, gutxienez, katalanez ere emanak izatea; telebista lokalen kasuan, emakidetan, katalanarenerabilera eta Kataluniako kulturari egindako ekarpenaren balorazioa,...) 55 Halaber,
|
Hizkuntz
Politikaren Legeak zenbait hizkuntz eskakizun ezartzen ditu, telebistaz gainirratian ere agintzen dutenak, hala nola Kataluniako erakunde publikoek zuzeneangestionatutako irrati eta telebistek normalean katalanez jardun beharra, edo, orokorrean, Kataluniako eremuko telebistek beren produkzio propioaren erdia katalanez egitea,... Beste maila batean, Ikus entzunezkoen Kataluniako Batzordea (CAC) er...
|
|
|
Telebistan bezala,
|
hizkuntz
politikarako aginduari jarraituz, emakidadunei emisio denborarenerdian katalana erabiltzea eskatzen zaie, baita emango diren kantuen laurdena (hitza dutenena behintzat) katalanez izatea ere (269/ 1998 dekretua, urriaren 21ekoa). Neurri hauen parean Euskadi eta Nafarroakoakbarregarriak dira.
|
|
|
Gure inguruko hedabide hizkuntzanitzen artean, Gara da euskarari tratamendurikonena eskaintzen diona. Hala ere, Gipuzkoako egunkari horren
|
hizkuntza
politikak ezdu hizkuntza berdintasunik erakusten bere orrialdeetan. Gararen orrialdeetan, hamarretik bi hartzen ditu euskarak.
|
|
|
K. Mitxelena, F.Krutwig, A. Irigoien, Villasante, G. Aresti eta beste batzuekin batera, Txillardegi beraizan da Euskara Batuaren aitaqbitxietako bat. Euskaltzaindiko urgazle iraunkorra, hizkuntzalaritzan,
|
hizkuntza
politikan eta, bereziki, soziolinguistikan Euskal Herrikoaditurik nagusienetakoa.
|
|
|
1995eko 17 zenbakiko hitzaurrean
|
Hizkuntza
Politikarako Sailordetzako JokinAzkue ren. Euskararen erabileraren normalkuntza prozesuaren ebaluazioa EuskalHerriko Administrazioan, artikuluari kontrapuntu kritikoak jarri beharrean aurkitzenda:
|
|
|
Areago,
|
Hizkuntza
Politikarako Sailburuordearen proiektuak aipatuz, baikortasunari lekua ireki nahi dio Txillardegik, nahiz eta ekintzazko frogen zain geratzenden: –Aristondoren idatziak betetzen baldin badira, giroa aldatu egin dela esanbeharko dugu.
|
|
|
Ez du ia inoiz hutsik egin. Pentsaera ezberdineko autoreen artikuluakerrespetu osoz aurkeztearekin batera, Txillardegik bere ideiak ere isuri izan ditu sarrerahorietan, soziolinguistikari nahiz Euskal Herriko
|
hizkuntz
politikari buruzkoak.
|
|
|
Euskara bost lege eremutan zatiturik egoteak, horietako bitan ofizialtasunik ez izateak, EuskalHerri osorako
|
hizkuntz
politikarako legerik edo legeak egiteko eskumenik ez izateak ederki askoadierazten dute zein den gure egoera.
|
|
|
Oro har, hizkuntz gobernabide instituzional hau ez zitzaion Gobernuari eramangarria gertatuko, eta, bere amore emateekin ere, urrunegi uzten zuen elizetako hizkuntzbizitza gobernari frankistentzat onargarria izan zitekeen
|
hizkuntz
politika eredutik.
|
|
|
Ministroaren galdera proposamena probintziako gobernarientzako irizpidebateratuak lantzeko aitzaki edo arrazoiarekin aurkeztu zitzaien gotzainei, eta goianikusi ditugun testuen arabera,
|
hizkuntz
politika adostua lortu nahi zuen ministroak, agintari zibil eta eliztarren artean.
|
|
|
pasa ziren Espainiako politikan, eta hizkuntzarena ere ozpinduz joan zen. Haren ingurukoek eta jarraitzaile anitzek (hain zuzen, lehen urteetan indarrik erabakiorrena izan zutenek)
|
hizkuntz
politikaren arazo hau osobero hartu zuten, gerrakoan eta gero. Hori frogatzen duten testuak eta orduko jarrerapraktikoaren lekukoak bukaezineko errenkan luzatzen dira hemeroteketatik jasotakoantologietan.
|
|
|
Bakarra ote, lehen frankismoaren
|
hizkuntz
politika?
|
|
|
Frankismoaren lehen urteetako arrastoa begiratzeko, badugu gaur tresnarik.Orduan gauzatutako
|
hizkuntz
politikaren historiarako langairik franko bildu zuenBenet ek (Benet 1973, 1979), eta ezaguna dugu gurean ere (Torrealdai 1982, 1998). Bada hor perla ederrik (Torrealdai 1998: 85, 93, 97, 104, 106).
|
|
|
Lehen Gobernu horretan (1938, otsaila) Altxamenduko joera guztietako indarpolitikoak zeuden, monarkikoengandik hasi, eta tradizionalista eta falangistenganaino. Ez zitekeen espero, beraz, Gobernu hartatik kultur eta
|
hizkuntz
politikan moldeerabakarrik, eta Sail bakoitzeko arduradunaren nortasunak eta alderdien eraginakbazuten kaleratu ziren erabakiekin zerikusirik, Pedro Sainz Rodriguez lehen Gobernuhartako Hezkuntza Ministroak askoz geroago (1982) Euskaltzaindiari aitortu zionarenarabera (ik. Euskera.
|
|
|
Erregimen Zaharreko pasadizo ezagunetara gabe (esaterako, Kalahorrako Sinodalak ditut gogoan), 1885eko Sinodo Arauek tradizio zaharrari eutsi zioten, eta bidehorretatik zetorren. Eusko Pizkundeko planteamolde berriak ere tarteko zirela. Gotzaindegiaren beraren eta, ondorioz, apaiz diozesitarren
|
hizkuntz
politika eliztarzahar eta berritua. Hor, berez, ez zegoen artean geroagoko politika, separatistarik?, gatazka berezirik gabeko eliz tradizio heldua baizik.
|
|
|
Baina Elizan zaharra zena eta Monarkian Administrazio eta Eskola bidez egin nahiizan zen
|
hizkuntz
politika nahikoa aldenduak zeuden beren irizpide eta helburuetan.Eta, aldenduak ez ezik, kontra ere bai arlo batzuetan. Eliza erromatarraren EuskalHerriko (eta beste hainbat tokitako) hizkuntzazko kulturapenean historikoki alde kritikagarririk franko ageri bada ere, arlo honetan elkarren lehian jarri ziren bi botereenhizkuntz politiken aldea nabaria da.
|
|
|
Ondoko idazlana lehenengo Gobernu frankisten
|
hizkuntz
politikaz ari da, eta zuzenagoelizkizunetan euskara debekatu eta gaztelania nola ezarri nahi izan zen azaltzen du.Estatuaren (Martinez Anido, Serrano Suñer ministroen) eta Elizaren (LauzurikaGotzainaren) arteko gatazka eta negoziazioak gogoratzen ditu. Lana lau ataletanbanaturik dago:
|
|
|
1937ko abenduko debekua
|
hizkuntz
politika orokor baten funtsa eskainiz emanzen, eta halaxe ulertu zuten gertakari haietako protagonistek. Frankismoaren barneanpiztu zuen eztabaidagatik, agintari zibil militarren eta eliztarren artean sortutako gatazka tenkatuagatik eta erabili ziren prozedura politikoengatik, debekuaren hura hizkuntzpolitikan urte haietako jazoera politiko ofizial larriena izan zen().
|
|
|
643). Bakoitzakzuen Espainiaren ikusmoldea (gutxi asko, berariazkoa), eta bakoitzak aldarrikazezakeen bere
|
hizkuntz
politika.
|
|
|
Monarkiazaleen
|
hizkuntz
politika
|
|
|
Dakidanez, Espainiako alderdi politiko liberalek ez zuten izan
|
hizkuntz
politikarako egitarau orokor onarturik. Batez ere praxiak agindu zuen alderdi progresista etamoderatuaren ekimenetan.
|
|
|
388, 399). Horrek ez du esan nahi, ordea,
|
hizkuntz
politika hura bidegaldutan zebilenik, ez ikusiaren planta egiten zuela baizik. Baina Penintsulako nazionalismoek beren hizkuntz eskakizunak aldarrikatu zituz tenetik aurrera (Azurmendi1979b:
|
|
|
passim),, oharkabeko?
|
hizkuntz
politika hura ez zenizan halakoa (Intxausti 1978: 19, 26..).
|
|
|
erdara zekien euskaldun askokgaizki zekien, artean, bigarren hizkuntza hori. Halako bat bateko administrazio kolpeakbaino min eta kalte handiagoa egin zizkion euskaldungoari, bere hizkuntz erabilpenetan, ondoko bi hamarkadetako
|
hizkuntz
politika orokorrak(). Hala ustedugu, behintzat, hori baieztatzeko azterlanik ez dagoen arren.
|
|
|
Hori historian hala izan baldin bada, esan beharradago bestalde lehen frankismo hartan erakunde boteretsua zela Eliza, herriarenganairisteko lanabes eraginkorra. Honen
|
hizkuntz
politika maneiatzean, mezu emaile horrenbizitza hobeki kontrolatzeko erosotasuna irabaz zitekeen, baina ez da hori bakarrik.Espainia Berriko proiektu nazionalaren funtsean dago, azkenik, hizkuntz batasunarenaere: denek jakin behar zuten gaztelania.
|
|
|
1937ko abenduaren 17ko Ordena ez zen asmo eta jite horretako lehenengoa: lehenagoere Gobernu espainolak eginda zuen saioren bat elizetako
|
hizkuntz
politika bere gisaramoldatzeko. Gerrate bat, eta halako zama ideologikoa zekarrena?
|
|
|
Aliatu ala menpekoizan behar zuen Elizak hizkuntzen arlo horretan? Ez da hau urrunagoko arazo horiargitzeko egokiera, eta gurera mugaturik, zuzenean
|
hizkuntz
politikaz jazotakoakekarriko ditugu hona.
|
|
|
Falangearen
|
hizkuntz
politika
|
|
|
Iraultzek
|
hizkuntz
politika osorik birmoldatu behar izan dutelarik, bi jarreraarrunt kontrajarriak erakutsi izan dituzte:
|
|
|
, (1989): . Iraultzaren
|
hizkuntz
politika?, Jakin. 51 z., 69
|
|
|
Jean Claude Corbeil, Quebec-eko
|
hizkuntz
politikarako ministrordeak, oso ongiezagutzen du Quebec-en azken 30 urteotan egindako hizkuntz politika. Bartzelonanizandako hizkuntzen nazioarteko mintegian, 1999ko urrian, honela zioen IñakiPetxarroman ek egindako elkarrizketan (ikus Egunkaria, 1999ko urriaren 5a):
|
|
|
Jean Claude Corbeil, Quebec-eko hizkuntz politikarako ministrordeak, oso ongiezagutzen du Quebec-en azken 30 urteotan egindako
|
hizkuntz
politika. Bartzelonanizandako hizkuntzen nazioarteko mintegian, 1999ko urrian, honela zioen IñakiPetxarroman ek egindako elkarrizketan (ikus Egunkaria, 1999ko urriaren 5a):
|
|
|
Aurrerago galdera hauxe egin dio Petxarroman-ek J. C. Corbeil i: Zein dira gauregun Quebec-eko
|
gobernuaren
hizkuntz politikaren oinarriak. Eta erantzuna:
|
|
|
Eman dezagun hizkuntzaren batasun indarrarenbalioaren ohartzapena berria dala. Baiña, halere, konturatu gabe, edo erdizka baizikez konturaturik ere, erresumak betidanik izan du
|
hizkuntza
politika bat? (1966b, 442)
|
|
|
Hizkuntzaren instituzio izaera hori, horieta horrenbestez, nazionalismoaren ardatzean funtsatutako gertaera berria delahizkuntzaren historian. Bigarrenik, Estatu modernoen aldetik indarrean ezarritakohizkuntza politika, Konstituzioetako formulazioak gorabehera, de facto beti berenazio
|
hizkuntzaren aldeko
politika izan dela. Liberalismoaren zorigaitzeko printzipioa, hizkuntzen arazoari dagokionez, ez dela izan inoiz harako, laisser faire, laisserpasser?
|
|
|
hizkuntzamerkatuaren joko horretan, aldez aurretik galduak dauzkala hizkuntza menderatuakdeus lortzeko aukera guztiak, labur bezain zehatz esateko. Eta, hirugarrenik,
|
hizkuntza
politika arrazoituaren politika ez dela hasi burgesiaren gidaritzapean burututakoiraultzaren garaian. Aitzitik, honen aurrekari garbiak Estatu absolutuaren aldikoakditugula, aurrenazionalismoaren hastapen zantzuak oso argiak direlarik.
|
|
|
Baina eskolak,
|
hizkuntz
politikak,, kultura larriak, eta jazarpen politikoak eginazuten bidearen erdia.
|
|
|
latina, gaskoinera, Nafar Aragoiko erromantzea; gero gaztelania erebai eta, azkenaldian, frantsesa ere. Erromak ere, bere inperioaren euskarri izan zedin,
|
hizkuntz
politika hertsiari ekin zion, non latinaren eta honen gramatikaren zabaltzea, obsesioa, izan omen zen, Mann Michel-en esanetan (1991).
|
|
|
Estatu Nazio frantsesaren ikuspegitik, ezin da ukatu aipaturiko elementu hauen garrantzia, eta guztiz oinarrizkoak suertatzen dira, bestalde, dagoeneko behin baino gehiagotan aipatu dugun
|
hizkuntza
politikaren aldetik. Balibar ek eta Laporte k diotenaren arabera, nazioaren formazioa erabat lotuta dago hizkuntza nazionalaren ezarpenarekin, azken hau nahitaez erabaki politikoetan oinarritzen delarik; eta Frantziaren kasuan iraultzaileen politika nazionalak hizkuntza politika ere ekarri zuen, eskola politikatik bereiz ezin daitekeena hain zuzen72 Zentzu horretan,. Convention, eko Irakaskuntza Publikorako Batzordeko partaidea zen Grégoire k aparteko ardura erakutsi zuen frantsesa ezartzeko, bere iritziz nazioaren kohesiorako guztiz oinarrizkoa baitzen:
|
|
|
Estatu Nazio frantsesaren ikuspegitik, ezin da ukatu aipaturiko elementu hauen garrantzia, eta guztiz oinarrizkoak suertatzen dira, bestalde, dagoeneko behin baino gehiagotan aipatu dugun hizkuntza politikaren aldetik. Balibar ek eta Laporte k diotenaren arabera, nazioaren formazioa erabat lotuta dago hizkuntza nazionalaren ezarpenarekin, azken hau nahitaez erabaki politikoetan oinarritzen delarik; eta Frantziaren kasuan iraultzaileen politika nazionalak
|
hizkuntza
politika ere ekarri zuen, eskola politikatik bereiz ezin daitekeena hain zuzen72 Zentzu horretan,. Convention, eko Irakaskuntza Publikorako Batzordeko partaidea zen Grégoire k aparteko ardura erakutsi zuen frantsesa ezartzeko, bere iritziz nazioaren kohesiorako guztiz oinarrizkoa baitzen:
|
|
|
Hemen agertzen dena, hizkuntzaren nolabaiteko errepresentazio edo irudi ideologikoa dugu. Berez ez du hizkuntza nazionala sortzen, baina, zalantzarik gabe, beste elementu batzuekin konbinatuz (oinarrizko irakaskuntza, alfabetatzea, merkatu nazionala,
|
hizkuntza
politika, etab.) hizkuntza nazionalaren eraikitze prozesuan funtsezko oinarri ideologikoa dugu. Bestalde, Breuilly ren esanetan,, la lengua francesa, un sistema uniforme de administración y de leyes y un Gobierno muy centralizado, se consideraron como emanaciones?
|
|
|
|
Hizkuntzarekin
politika
|
|
|
Erdaldun elebakarren eskubideen bandera harturik, euskararen aldeko gehiegikeriak geldiarazi beharraz egin du predikua.
|
Hizkuntza
Politikako Zuzendaritza utzi dute kargudunek. Susmopean zeuzkaten, desautorizaturik.
|
|
|
Nafarroan eta Araban, PP UPN alderdiak nagusi diren eremuetan, eskandaluzkoak diren erabakiak hartzen ari dira euskararen erabileraren aurka, berriz ere hizkuntza eta kultura politikagintzaren bidez kriminalizatuz.
|
Hizkuntz
Politikako Idazkaritza Nagusia desaktibatu, euskararen alorrean 0 mailako hizkuntz eskakizuna ezartzeko asmoa proposatu, eta euskarazko komunikabideei laguntzak ukatzea eta, oro har, Gasteizko Udalak, Nafarroako Gobernuak eta beste hainbat erakundek hartu dituzten neurrien asmoa hizkuntz komunitate elebakarra sortzea da, espainieraz moldatuko dena. Eta gaur egun ez dute lotsarik hala agertzeko.
|
|
|
Kultura Sailak, katalogazioaren
|
hizkuntz
politikari dagokionez, sareko bibliotekei hizkuntza hautatzeko aukera eskainiko die. Horrela, euskaraz katalogatu nahi duen liburutegiak euskaraz egin ahal izango du eta gaztelaniaz nahi duenak gaztelaniaz.
|
|
|
ARRIETA, Joxe Austin Gabriel Arestiren oroitzapenetan. 37 zk. (1985), 167 Zenbait gogoeta narratibako ikuspuntuari buruz. 40 zk. (1986), 99 HBren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 29 Hiru liburu, hiru begirada. 86 zk. (1995), 65
|
|
|
38 zk. (1986), 143" Goi Zikloko Hizkuntza eta Matematika arloetako ikaskuntzarako laguntza" esperientzi proiektua. 46 zk. (1988), 95 (Itz.: Xanti Iruretagoiena). Administrazioen
|
hizkuntz
politika euskalduntze alfabetatzearekiko.
|
|
|
EBren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 111
|
|
|
BERRIOZABAL, Roman EAJren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 11
|
|
|
Jon Bergaretxe). Komunikabideak erakundeen gatibu. 81 zk. (1994), 21 (Itz.: Juan Mari Mendizabal). Hizkuntz hedapena eta arriskuan dauden hizkuntzetarako
|
hizkuntz
politika. 48 zk. (1988), 5 (Itz.:
|
|
|
GURRUTXAGA, Xabier EEren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 77 Bertsolaritza gaur eta bihar. 14/ 15 zk. (1980), 38
|
|
|
41 zk. (1986), 109 Armenia ala Soviet Batasuna? Berriro ere nazio arazoa. 48 zk. (1988), 23 Iraultzaren
|
hizkuntz
politika. 51 zk. (1989), 69 125.000 euskal hiztun Ameriketan? 52 zk. (1989), 99 Eliza Katolikoa eta euskaldungoa. 53 zk. (1989), 131 Euskal Herriaren Adiskideak eta nabigazio zientziak:
|
|
|
IRIART, Alain EMAren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 121
|
|
|
OREGI, Eneko EAren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 53
|
|
|
PETRIZAN, Estebe
|
Hizkuntz
politika Nafarroan. 56 zk. (1990), 129
|
|
|
hizkuntza arautzen (Orain eta Hemen). 41 zk. (1986), 93 Iraultzaren
|
hizkuntz
politika. 51 zk. (1989), 69
|
|
|
BASTARRIKA, Iñaki Eberkera eredu... 3 zk. (1957), 147 Hizkuntz hedapena eta arriskuan dauden hizkuntzetarako
|
hizkuntz
politika. 48 zk. (1988), 5 (Itz.:
|
|
|
ASKOREN ARTEAN Administrazioen
|
hizkuntz
politika euskalduntze alfabetatzearekiko. 59 zk. (1990), 67
|
|
|
PETRIZAN, Estebe
|
Hizkuntz
politika Nafarroan. 56 zk. (1990), 129 Nafarroako hauteskunde orokorrak. 6 zk. (1978), 88 (Itz.: Gotzon Nazabal).
|
|
|
4.3.4 NORMALIZAZIO PROZESUA.
|
HIZKUNTZ
POLITIKA
|
|
|
HBren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 29
|
|
|
BAXOK, Erramun EBren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 111
|
|
|
BERRIOZABAL, Roman EAJren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 11
|
|
|
GURRUTXAGA, Xabier EEren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 77 Bai eta bai (Orain eta Hemen). 7 zk. (1978), 87
|
|
|
IRIART, Alain EMAren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 121
|
|
|
OREGI, Eneko EAren
|
hizkuntz
politika. 62 zk. (1991), 53 Ezin da gehiago zain egon...! (Orain eta Hemen).
|
|
|
4.3.4 Normalizazio prozesua.
|
Hizkuntz
politika
|
|
2001
|
|
|
Aurtengoan, tamalez, Nafarroako Gobernua ez da Jaurlaritzarekin batera azokan izan. Bestalde, Jaurlaritzako
|
Hizkuntza
Politikako Sailburuordetza Europako Eremu Urriko Hizkuntzen Biltzarran izan zen joan den astean.
|
|
|
987 milioi pezeta (40 milioi libera) bideratuko ditu Eusko Jaurlaritzako
|
Hizkuntza
politikarako Sailburuordetzak hizkuntza normalizaziorako. Euskal komunikabideei 623 milioi pezeta emango dizkie, 134 milioi pezeta hizkuntza sustatzen duten erakunde eta taldeei, 100 milioi pezeta Euskara Biziberritzeko Plan Nagusian diharduten toki entitateei eta 131 milioi pezeta euskara planak garatzen dituzten entitate pribatuei.
|
|
|
Legeak, halaber,
|
Hizkuntza
Politikarako Zuzendaritza bat sortuko zela aipatzen zuen; 1988ko irailean sortu zen eta Estebe Petrizan Eusko Alkartasunako militantea gaur egun izan zen bere lehenbiziko zuzendaria. Honako iritzia zuen Petrizanek berak kudeatu zuen legeaz 1994an jadanik zuzendari ez zenean lehen aipatutako" Jakin" aldizkarian:
|
|
|
Azken alderdi honek kritika leun batzuk egin dizkio dekretuari baina, oro bat, funtsezkoarekin bat datorrela erakutsi du. Irakaskuntza eta administraziorako dekretu berri bat egin zedin lanean ari zen aspaldi eta iazko ekainean Nafarroako Gobernuari
|
hizkuntza
politika sakonki berrikus zezan eskatu zion mozio bidez Legebiltzarrean. Administrazioan zein irakaskuntzan ezagutzen ari diren datu asko ez dira gobernuaren aurrekontua sostengatzen duten UPN eta PSNren gustuko:
|
|
|
Euskal Soziolinguistika Institutua Sortzen erakundeak plazaratzen duen aldizkari honen 36 zenbakian, besteak beste, honako lan hauek aurki ditzakezue: Xabier Isasiren" Hizkuntza gutxitua, bizi iraupena eta normalkuntza", David Anaut en" Nafarroako administrazio publikoetan euskararen erabilera arautzeko dekretua", Olatz Altunaren" Euskal Herri mailako erabileraren laugarren kale neurketa abian", Pablo Suberbiolaren" Itzultzaile baten ametsa... egunero", Jordi Bañeres en"
|
Hizkuntza
politikako legearen eragina araua oraindik hedatu gabeko eremuetan", Iñigo Urrutia Libaronaren" Kronika: Hizkuntz Zuzenbideari buruzko Nazioarteko Kongresua" eta" Enpresetako normalkuntza plangintzak gaur egun" gaia hizpide zutela, Elhuyar, EMUN, Artez eta LKS ko ordezkarien artean eginiko.
|
|
|
|
HIZKUNTZ
POLITIKAREN AUZIA" JAKIN" EN
|
|
|
Eskubideak ez dira ikusten. Ikastola alegala da, euskaldunek ez dute eskubiderik,
|
hizkuntza
politikarekin nahasten dute,... Lege aldaketa behar da normalizazioa lortzeko, eta aldaketa soziala, bideak ireki behar dira euskaldunek bertan euskaraz egin ahal izateko.
|
|
|
Horrela, aztertuko den gaiaren egoera honelakoa dela kontsidera daiteke: 1) ukipenezko 2H menpeko tipokoa izango da, 2) helburu orokorra,
|
hizkuntz
politika ofizialarenarabera behintzat, elebitasuna eta elebiduntasuna, gehi eta kulturbiduntasuna lortzea da, hau da, taldeen arteko estrategia integratzailea erabiliz, ukipenezko hizkuntzen eta kulturen arteko integrazioa egitea; hori horrela daEuskal Autonomi Erkidegoan, helduen euskalduntze prozesua gehien ematen denlurraldean, ez ordea Nafarroako eta Iparraldeko lurraldeetan; 3) 16 urtetik go... Kontestualizazio hori beharrezkoada, eta horrek gidatuko du ondoko azpikapituluetako literaturak eskaintzen dituenteorien eta ereduen arteko aukerak zeintzuk izan daitezkeen ikustea.
|
|
|
Esan bezala, lan hau batez ere ikerketa psikosozialaren barruan kokatzen da.Lanaren mugak non jarri aukeratzerakoan, irizpide nagusi batzuk jarraitu dira, adibidez: 1) doktorego tesia izanik, Unibertsitateko arlo batean kokatu beharra izatea eta psikologia sozialaren arloan egotearena; 2) ikuspegi psikosoziala izateaagian interes handiena duena helduen euskalduntze prozesua eta portaera ulertzeko; hori horrela da, neurri batean behintzat, helduen euskalduntze prozesua EuskalHerrian pertsona bakoitzaren baitan edo aukerapean dagoelako; 3) euskalduntzearen
|
hizkuntz
politikarako eta hizkuntz plangintzarako erabat beharrezkoa delako, hain zuzen, aldagai psikosozialak pertsona bakoitzaren aukeran gehiago oinarritzen direlako aldagai psikosozialak eta soziolinguistikako eta psikopedagogiakoaldagaiekin konparatuz, horiek baino hautazkoagoak direlako.
|
|
|
2) Plangintzaberrirako kontuan hartu beharrekoak:
|
hizkuntz
politikan eragiten dutenmehatxuak eta aukerak, datozen hamar urteetarako erronka nagusiak etahorretarako behar diren giza eta diru baliabideak. 3) Plan Nagusiaren gauzatzea eta jarraipena eta erabiliko den prozedura.
|
|
|
5
|
Hizkuntz
politikan eragiten duten mehatxuak hauek dira (47 or.): «Euskaldun berrien behar funtzionalak eta sinboliko afektiboak ez betetzeak agerian jar dezake euskara ikasteko ahaleginak ez direla nahikoa atsegingarri»; «erdararen aldeko arau sozialpean jarraitzeko inertziaren zama.
|
|
|
6
|
Hizkuntz
politikan eragina duten aukerak dira (48 or.): «Elebitasunarenaldeko jarrera»; «bezero jarrera areagotzea»; «elebidunen masa kritikoa»; «teknologia berriak»; «azken urteotan euskarak lortu duen ospea etaindarra».
|
|
|
8
|
Hizkuntz
politikan giza eta diru baliabideak jarri (61 or.): itzulpen politikan; hizkuntz irizpideak adostean, administrazio eremuan, honako ataletan: zerbitzuetan, argitalpenetan, dirulaguntza deialdietan, erosketa eta kontratazioetan, langileen etengabeko prestakuntzan; funtzionarioen euskalduntze alfabetatzean; euskararen sustapenean, «Administrazioak finkatu eginbeharko luke zeintzuk diren estrategikotzat (eta, beraz,, ezinbestez?
|
|
|
1990eko hamarkada hasieran, orain arte garatutako
|
hizkuntz
politika eta plangintzan hausnartzeko beharra ikusten da, ez bakarrik instituzio ofizialetatik, baitaerakunde sozialetatik ere.
|
|
|
HABEk 1993an antolatutako gogoeta jardunaldietan (1994), hamabi urtekobere historia eta etorkizuneko proiektuak ziren garapen didaktikoari dagozkionak,
|
hizkuntz
politika, etab. Horien artean aipagarriena, euskalduntze orokorraren, helburua da, ezagutza formaletik harantzago doana, euskararen ohiko erabilera etaeuskaraz bizitzeko aukera helburutzat dituena.
|
|
|
Horretarako norantza horretan egindako ekintza guztiak batu eta integratzekobeharra planteatu zen, liderraren eginkizuna
|
hizkuntz
politika publikoak izangolukeelarik.
|
|
|
Urtebete beranduago, 1994an, Euskal Parlamentuko Instituzio eta BarneKomisioan, Eusko Jaurlaritzako
|
Hizkuntz
Politikarako Idazkaritzak egindakoAgerpenean, Idazkaritza horretatik egindako burutapenak adierazi ziren. Lehenkapituluan hamar urtetan lortutako emaitza ikusgarriak azpimarratzen dira:
|
|
|
95.000elebidun gehiago, batez ere hezkuntza sistemari esker; erdaldunen (ez euskalhiztunen) gutxitzea, populazioaren hiru laurdenak izatetik erdia izatera pasatuz; etab. Bigarren kapituluan
|
hizkuntz
politikaren aurrerantzako bidea aipatzen da:
|
|
|
|
Hizkuntz
politikari eta plangintzari dagokienez, bi mundu osatzen duten taldehauetan, ofiziala eta soziala, antzekotasunak eta desberdintasunak aurkitzen ditugu. Antzekotasunen artean aipagarriena hauxe da:
|
|
|
Galiziaz oroit zitekeen. Baita ere (zergatik ez?) URSSen (SSSRen, nahiago baduzue) eta beste zenbait erresuma sozialistetan segitu duten
|
hizkuntz
politikaz. Davies enak baino berri berriagoak, Galesko hizkuntzaz, aurki daitezke hemen bertan.
|
|
|
Azkenez, Eusko Jaurlaritzaren
|
Hizkuntza
Politika Sailburuordetza rekin izenpetu dugun egiunea aipatu behar dut, era horretan aurreko urteetako segurtasunik eza eta banan bananeko deialdiekiko menpekotasuna alde batera uzten baikenuen behingoz, eta benetako proiektuak antolatzen hasteko aukera jasotzen. Izan ere, elkartearen barne ikuspegitik hori da, nik uste, joan den urteko gertakaririk garrantzitsuena, elkartea ren hasierako urteak bazter utzita, lehen aldiz gertatzen baita elkarte gisa aurrekontu egoki bat ematen zaigula, kontrol zorrotzekin bada ere, guk kudeatzekoa.
|
|
|
Kontseiluaren plan pilotuak tokian tokiko euskalgintzaren eskariz eta udalaren elkarlanaz edota dirulaguntza rekin egiten ari dira. Aldi berean, Eusko Jaurlaritzako
|
Hizkuntza
Politikako Sailburuordetza Euskararen Biziberritze Plan Nagusia udal mailan inplementatzea sustatzen ari da. EAEko alkate eta zinegotzi asko bi planen artean harrapatuta daude zeini heldu ez dakitelarik ezagutza egokiaren faltagatik.
|
|
|
Arazoa kezkatzekoa zen, eta orain ahantzixea badugu ere, aitortu beharra dago euskaltzale guztiok benetan kezkaturik geundela. Gure naziogintzaren bidean azken hogei urte autonomikootan egindakoa, askotxo izanik ere, neurri handiz oraindik behin behineko egoeran aurkitzen da, erabat sendotu eta gotortu gabe, eta, horregatik, hezkuntzan edota
|
hizkuntz
politikan aurkako jokabideak praktikan jarriz gero, beldur izatekoa zen ez ote zitzaigun orain arteko lan guztia goitik behera amilduko, kolokan dagoen karta gaztelu bat bezala. Aurretikorik ere bazen, aski baikenuen Nafarroan gertatuari begiratzea, Autonomia Erkidegoan ere zer jazo zekigukeen konturatzeko.
|
|
|
Beraz, Eusko Jaurlaritzaren Kultura sailburu berriari buruz ezer gutxi esan daiteke momentuz, nahiz eta iragan zapal eta oparoko emakumea izan. Eta kulturarekin batera, berea duen bigarren betebeharrean ere,
|
hizkuntz
politikari dagokionean ere, zer egingo ote duen jakitea ez da erraza, baina niri behintzat, nondik datorren ikusita, itxaropen apur bat piztu zait. Hala ere —zilegi bekit transgresio koxkor hau— ezin dut burutik kendu, Euskaltzaindiaren eraginez, edo akademiaren erabakiak gizarteratzeaz arduratzen direnen eraginez, nire burua askotan eta askotan analfabeto gisa ikusten dudala euskaraz, ez dakidala ziur zuzen idazten dudan, ez ditudala ulertzen hainbat eta hainbat erabaki, eta iruditzen zaidala, gainera, ez naizela honetan bakarra.
|