|
2001
|
|
|
Orain musika etnikoa eta folka ere beste musika askorekin nahasten da. Gerora begira, beste zonaldeetatik erritmo, melodia... elementuak hartuko ditugu, baina
|
hizkuntza
batek badu bere musikalitate inplizitua eta hizkuntza izango da musika bereiztuko duena.
|
|
2004
|
|
|
Ezin zaio jaioari ezarri horren neba arreba batek duen izena, hilda dagoenean izan ezik, ezta hark beste
|
hizkuntza
batean duen ohiko itzulpena ere.
|
|
|
Eta jauzi hori, gaur egun, funtsezkoa da euskararen normalizaziorako:
|
hizkuntza
batek dituen espezialitate hizkeren garapen maila, nolabait, haren modernizazioaren baldintza eta neurria ere bada. Horregatik da hain garrantzitsua, euskara unibertsitate munduan zabaltzea eta sendotzea?.
|
|
|
Zeren eta hizkuntza ez bada logikoa,
|
hizkuntza
batek duen barne estruktura nork eta zergatik eman dio?
|
|
2005
|
|
|
Gobernuak ez badio
|
hizkuntza
bat duela, edo beste hizkuntza hori beste bat bada, kasu honetan espainola, gizarte hori manipulazio politikoaren aurrean oso oso hauskorra da. Era berean, gizarte horretan gaztelaniara jo duten goi mailako indarrek darabilten diskurtsoa da neoliberalismo krudelarena:
|
|
|
Hau da, behin iberieraren irakurketa fonetikoa eginda duenean (edo aldi berean) 43, hitzen esanahia beste hizkuntzetakoekin konparatzen du, batez ere greziera, eta maila apalagoan euskararekin. Hau da, irakurketarako oklusiben eta bokalen aukeraketan kontutan hartzen du hitz horrek beste
|
hizkuntza
batean duen forma eta horren arabera finkatzen du transkripzio fonetikoa. Hitzak identifikaturik daudenean, esanahia aurkitu eta itzulpena prestatzen du44.
|
|
2007
|
|
|
Egia da beste adin tarteetan beste hizkuntza horien presentzia askoz apalagoa dela; egia da, halaber, haur eta gazteen artean euskararen erabilera handiagoa dela beste hizkuntza horiena baino. Hala ere, kontuan izanda beste
|
hizkuntzaren
bat duten etorkin berrien gertakaria nahiko berria dela, deigarria da hizkuntza horiek gure kaleetan erdietsi duten lekua; kasu batzuetan, euskarak duenaren ia parekoa.
|
|
|
Egia da beste adin tarteetan beste hizkuntza horien presentzia askoz apalagoa dela; egia da, halaber, haur eta gazteen artean euskararen erabilera handiagoa dela beste hizkuntza horiena baino. Hala ere, kontuan izanda beste
|
hizkuntzaren
bat duten etorkin berrien gertakaria nahiko berria dela, deigarria da hizkuntza horiek gure kaleetan erdietsi duten lekua; kasu batzuetan, euskarak duenaren ia parekoa.
|
|
|
Eta pentsatu zuten, legeok ikasiz eta aplikatuz, hizkuntza historikoen antzinagoko estadioetara heldu zitekeela: mende zaharragoetan
|
hizkuntza
batek zukeen morfologiaegitura zein zen jakitera. Bide horri jarraiturik senide diren hizkuntzen antzinako egitura bakar hura ezagutu zitekeela uste zuten:
|
|
|
(...)
|
Hizkuntza
batek duen barne estruktura nork eta zergatik eman dio?
|
|
2008
|
|
|
Erreferentzia estandarra dira hizkuntza lantzeko. Informazioaren gizartean,
|
hizkuntza
batek duen garrantzia neurtu nahi denean, aplikazioak garatzeko dituen baliabide linguistikoak aztertzen dira gaur egun. Baliabide horien artean, corpus handien garapena lehenetariko helburua izan ohi da.
|
|
|
|
Hizkuntza
batek dituen silaben kopurua hitzena baino askoz ere txikiagoa denez, idazketa silabikoak logografikoak baino ekonomikoagoak dira.
|
|
|
Atzerriko hizkuntzako ariketa: ikasleak atzerriko
|
hizkuntza
batean duen ulermena eta ahozko eta idatzizko adierazpena baloratzea da helburua. Azken gaitasun hori ebaluatzeko, aukeratutako hizkuntzaren ahozko proba bat sartzea aurreikusten da ikasturtean.
|
|
|
Hego Euskal Herriko bezeroez ere mintzatu zen. «Ez dezagun ahantz gure lurraldean
|
hizkuntza
bat badugula: euskara.
|
|
|
Ez dezagun ahantz
|
hizkuntza
bat badugula: euskara.
|
|
2009
|
|
|
Euskara batuarekin gertatzen den bezala, Txinako eskola guztietan irakasten den hizkuntza da eta eskolara joan den pertsona orok ulertzen du. Kantondarrek, esate baterako, beste
|
hizkuntza
bat dute, baina eskolan Pekineko mandarina ikasten dute. Euskadin bizi diren txinatar gehienak Txinako hego ekialdetik datoz eta mandarina ez diren beste hizkuntza batzuk dituzte, baina askok hizkuntza ofiziala menperatzen dute, komunikaziorako oinarrizkoa baita.
|
|
|
Aurrekoaren ildotik, nire ustez, antolakuntza konplexua baldin badaukazu, hizkuntza behar duzu komunikaziorako. Froga batzuek
|
hizkuntzaren
bat bazutela adierazten dute. Nolako hizkuntza?
|
|
|
Ez dakigu. Nik uste dut
|
hizkuntzaren
bat bazutela.
|
|
|
alde batetik, espainiar guztiek nahitaez jakin behar dute gaztelania; ez dute, ordea, gaztelania erabiltzeko obligaziorik, eskubidea baizik. Bestetik, elebitasuna bermatzea ez da, ez behintzat Konstituzioaren arabera, gaztelania ez beste
|
hizkuntzaren
bat duten autonomia erkidegoek soilik beren bizkar egin behar duten eginkizun bat. Egia da Estatuak eta Estatuko erakunde zentralek, demokraziaren mende laurden pasatxo honetan, hitzak hitz, praktikan, oro har, bizkarra erakutsi diotela elebitasunari, ez ordea Konstituzioak hartara behartu dituelako.
|
|
2010
|
|
|
Euskararen aldeko jakin mina piztu nahi dugu. Ezin dugu euskal kultura zabaldu
|
hizkuntza
bat dugula eta hori zer den azaldu gabe.
|
|
|
Testuinguru horretan, oso lagungarria da irakasleak parte hartzeko eta lankidetzan oinarritutako jardueretan oinarritzea irakaskuntza, ikasleek ahozko eta idatzizko gaitasunak beste hizkuntza batean gara ditzaten. AICLEren abantailak “Ikasleek gehiago ikasten dute eta motibatuago daude irakaskuntza tradizionalean baino” Eskoletan AICLE ikuspuntuari buruzko azterketek eta ebaluazioek agerian uzten dute ikasleek beste
|
hizkuntza
batean duten hizkuntza gaitasuna nabarmen hobetzeaz gain, irakasgai kunikularra ikastea ere eredu horren alde egiten dela. Dieter Wolff Wuppertal Unibertsitateko (Alemania) hizkuntzalaritza aplikatuko irakasleak dioenez, “ikasleek gehiago ikasten dute eta motibatuago daude irakasgai espezifikoen irakaskuntza tradizionalean baino”.
|
|
2011
|
|
|
Hizkuntza bat da. Egun batez Europa batu batean sortzen baldin bada Euskal Herri osoa,
|
hizkuntza
bat ukanen dugu eta euskara batu horrek egingo du lur eta euskaldun guztien batasuna, politikan ere denen biltzaile baita. Nik pentsatzen dut zernahi gisaz zuberotarrek segituko dutela beren maskaradak edo pastoralak zubereraz idatziz, eta ez dut nahi hori izan dadin egun batez euskara batuan.
|
|
|
"
|
Hizkuntza
bat bazuen ezin gehiago garbia; bainan hain tinki, hain jori, hain mamitsu, non laborari gaizo gehienak akitzen baitziren, hura ezin jakituz.
|
|
2012
|
|
|
Orain, independentzia lorturik, bi helburu nagusiditu Estoniako hezkuntza sistemak: bata, haur guztiak eskolatzea; eta bestea, ama
|
hizkuntza
bat duten haur guztiak estonierara ekartzea. Hezkuntza sistemahizkuntzari oso lotua dago Estonian, eta ez gaur egun independentzia aroanbakarrik; horren aurretik, bitarteko sobietarren okupazio garaian, eskolekborroka handiak egin zituzten hezkuntza estonieraz garatu ahal izateko, Errusiakhezkuntza hizkuntza errusiera ezarri baitzuen.
|
|
|
Europass web orriak “hizkuntzen pasaportea” atala proposatzen du. Bertan, hizkuntza bati buruz dagoen ezagutza ebaluatzen da eta, baloraziotik abiatuta, ikasleak
|
hizkuntza
batean duen ezagutza maila jasotzen duen pasaportea lortzen da. Nola erabaki okupazioa Trebetasunak eta gaitasunak ezagututa, zalantza gehien dituzten ikasleek lanbide bat aukeratzeko adina informazio dute.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak banaka irakatsi beharrean, beste mota bateko hurbilketa eskaintzen du EuroComek, hizkuntzen senidetasun harremanak baliatuz eta hizkuntza batetik bestera dauden urratsak sistematikoki erakutsiz. Intelligent guessing (asmatze azkarra) delakoaren bidez, gai izaten da ikaslea
|
hizkuntza
batean dituen ahalmenak familia horretako beste hizkuntzetara eramateko.
|
|
|
Auzi horiek eta beste asko izan zituzten hizketagai joan den astean Donostiako Kursaal jauregian, IMFAR Autismoaren Ikerketarako Nazioarteko Biltzarrean. Alor hori jorratzen duen munduko ekitaldirik handiena da, eta hamabigarren aldi honetan, ingelesa ez beste ama
|
hizkuntza
bat duen herrialde batera ekarri dute lehenengo aldiz. 1.700 parte hartzailetik gora izan ziren, maiatzaren 2tik 4ra.
|
|
|
Hirugarren motibazio adarrera iritsi gara hala. Ezinbestean behar ez den
|
hizkuntza
bat dugu, emari uholde bat dakarten hizkuntza handiago eta aberatsagoen erdian hautu bat eskatzen duena. Eta galdera bat formula liteke motibazioaren dimentsio batzuk ukitzeko:
|
|
2014
|
|
|
Erantzun hauen inguruan Ondarroa eta Iruñearen artean alde oso nabarmenak ikusten dira. Ondarroan eskola bitartean eta jolas orduetan euskara erabiltzen da %100ean; Iruñean, aldiz, %100 ez bada ere, oso altua da euskara ez den beste
|
hizkuntza
batek duen presentzia.
|
|
2015
|
|
|
Gehienezko helburua: aurreko biak eta aloglotak (beste
|
hizkuntza
bat duten etorkinak) gure hiztun komunitatean integratzea. Eta ondoren datoz marko politiko juridikoaren gainean aipatzen dituzten hiru aukerak.
|
|
|
Ahoskeraren gardentasunak
|
hizkuntza
batek ukan lezakeen maila jantziarekin eta arta edo txukuntasunezko tradizioarekin lotura zuzena du, hezkuntzarekin eta kulturarekin, erkidegoko kide gehienengana gizartetik heldu den mintzatze kulturarekin, nahiz norbanako batek ere eduki lezakeen mintzatzeari dagokion elitezko ezagutza edo jakituria. Ipar Euskal Herriaz dihardugunez, balio luke auzi honetan katixima aipatzea, errient errientsek eskolan ez bezala, denboraz apezek euskaraz eginarazten baitzuten katixima Elizan.
|
|
|
Euskal marrazkigintza bat ba ote den,
|
hizkuntza
bat baduen Euskal Herrian marrazkigintzak?
|
|
2016
|
|
|
Adibidez, Mintzalaguna programa litzateke irtenbide hau azaltzen duen kasu esanguratsu bat. Bigarrenik, hizkuntzaren erabileran eragiten duten aldagai psikologiko eta soziologikoak ondu daitezke, esaterako,
|
hizkuntza
batek duen prestigioa (Grenoble, 2013: 797). Prestigioa lortzeko eman beharreko pausoak zailagoak dira, eta Hizkuntza Plangintza eta Politika (HPP) arloa arduratzen da horretaz.
|
|
|
|
Hizkuntza
batek dituen berezko hiztunen artean hiru motatakoak ditugu, bai behintzat, euskararen kasuan: elebakarrak, elebidunak eta eleaniztunak.
|
|
2017
|
|
|
Korrikak ez du inor baztertu nahi, hala ere.
|
Hizkuntza
bat badugu, zergatik ez ezagutu eta hitz egin?
|
|
|
UNESCOk hizkuntza gutxituez dioenaren arabera, oro har, estatuen babesik jasotzen ez duten (edo oso gutxi jasotzen duten) hizkuntzak dira. Hauek ez dira ofizialak estatuan, estatus hori beste
|
hizkuntza
batek baitu. Batzuetan, ofizialki onartuak badaude ere, gizarte mailan baztertuak dira.
|
|
|
— Motibazio integratiboa: ikasleak benetako interesa du
|
hizkuntza
bat duen komunitatean, harreman estuagoak eskuratzeko ikasi nahi du.
|
|
|
Biscaya, bestela, puntu txiki baina interesgarri bat da. Berori da, europar herri guztien artean, benetako jatorrizko
|
hizkuntza
bat duen bakarra, gainontzeko hizkuntza berri guztiak baino zaharragoa dena eta bestelako hizkuntzekin soilik urrutiko antzekotasun bat duena.
|
|
2018
|
|
|
|
Hizkuntza
batek dituen berezko hiztunen artean hiru motatakoak ditugu, bai behintzat, euskararen kasuan: elebakarrak, elebidunak eta eleaniztunak.
|
|
2019
|
|
|
Barne belarriaren frogarekin ere antzeko zerbait gertatzen dela uste du Lakak: " Eduki dezakezu belarria egituratuta maiztasun jakin batzuk bereziki ondo entzuteko, baina horrek ez du esan nahi, ezinbestean,
|
hizkuntza
bat duzula eta maiztasun horietan ahoskatzen dituzula hitzak. Izan ere, giza hizkuntza entzumenaz askoz harago doa; badira entzumenik ez baina hizkuntza baduten gizakiak.
|
|
|
Denok dakigu zenbat kostatzen den ondo menderatzen ez dugun hizkuntza batean hitz egitea. Baina gurean, gainera, denok ezagutzen dugun beste
|
hizkuntza
bat dugu eskura! Zertarako gaizki pasa euskaraz egin ezinik, erdaraz eginez gero inolako arazorik ez badugu?
|
|
|
Itzulpenik gabe, irakurleak idazleak barne ez dauzka etxeko sorkuntzak baino bere hizkuntzan. Itzulpenik gabe, beste
|
hizkuntza
bat dugu, ez euskara, literatura unibertsalaren munduan ibiltzeko bidaide. Itzulpenik gabe, beste hizkuntza batean hartzen ditugu literatura unibertsalaren testuak eta erreferentzia historikoak, beste hizkuntza batean bilatzen ditugu berrikuntzak ere.
|
|
|
" Oihenartek, bere garaiko jakintsuek bezala, latinez idatzi zuen bere Nottitia Utriusque Vasconiae". Urteak joan urteak etorri, bertze ama
|
hizkuntza
bat zuten zientzialariek latinez idazterakoan, zer eragina izan zuten latinaren lexikoa eguneratzeko. Eta, jarraian, egina ote da latinaren hiztegian dauden hitz bakoitzaren historia?
|
|
|
Helduekin berdin; baldin bertze ama
|
hizkuntza
bat duten pertsona helduek euskara nola ikasten duten kontuan hartzen baduzu, gauza bera erranen duzu; hori da, behintzat, guk esperientziaz ikasi duguna.
|
|
2020
|
|
|
DBH2rako mudantzaren tamainak goranzko bidea hartzen du familiako hizkuntzaharremanak erdaldundu ahala, salbuespena familian beste
|
hizkuntza
bat dutenak izanik.
|
|
|
gure komunitateko pertsonak zaindu eta beste lurraldeetako lurren eta gorputzen esplotazioa ekiditeko alea jartzea. Eta horixe bera da hizkuntza gutxituak zaintzea ere, elkarreraginean gaudenok bizitzeko eta komunikatzeko ezinbesteko elikagai
|
hizkuntza
bat duten gorputzak baikara. Pertsona gisa eraikitzeko era bat daukagunak, kultura baten parte garenak.
|
|
2021
|
|
|
Ondare zaharreko hitzetan Darrunta ez bada ere, hasierako kontsonanteari bagagozkio, ez da erabat ezinezkoa Dialco euskal jatorrikoa izatea. Haatik, gaurdaino Pirinioez honaindi lekukotu diren euskal sustraiko gainerako jainko izenen antzik ez duenez gero, zentzuzkoena da pentsatzea (berezia bada ere) Arrasateko teonimoak sorburua euskal jatorkikoa ez den
|
hizkuntzaren
batean duela.
|
|
|
Euskal Herriko Gidoigileen Elkarte Profesionaleko idazkaria da Ana Hormaetxea Ibarbengoetxea (Algorta, 1974); halaber, lau urtez, iazko irailera arte, presidentea izan da FAGAn, hau da, gaztelaniaz gain beste
|
hizkuntza
bat duten Espainiako Estatuko erkidegoetako gidoilari elkarteen federazioan. " Munduko lanbiderik onena da hau", aldarrikatu du.
|
|
|
Iraganean, tokiko hizkuntzen babesa hautazko ekintza bat zen, interes publiko lokalaren izenean plantan ezarri zena. Orain, haien lurraldean tokiko
|
hizkuntza
bat duten erakundeek derrigor diseinatu behar dute babes eta sustapen politika publiko bat. Legeak agintzen die eskumen hori gauzatzea.
|
|
|
Hor, kasuan kasuko katalana gaztelania elebidunen ehunekoez gainera, kontuan hartu behar ditugu ere beste hizkuntza konbinazio batzuk eta beste hizkuntza batzuetako hiztunen ehunekoak. Hori horrela, 2003an,% 4,4 ziren lehen hizkuntzatzat katalanaz edo gaztelaniaz bestelako
|
hizkuntza
bat zuten kataluniarrak; 2018an,% 10,8 Hau da, katalanaren galerak lotura handiagoa du beste hizkuntza batzuen gorakadarekin gaztelaniarenarekin baino.
|
|
|
Kataluniara itzulita, lehen hizkuntzatzat katalanaz eta gaztelaniaz bestelako
|
hizkuntza
bat duten herritarren% 10,8 mendeko hizkuntza batean mintzo dira sarri. Eta hala ez dela uste dugunean ere, oker egon gaitezke.
|
|
|
Jean Baptiste Coyos (buruordea): " Gaur egun hizkuntza eta kultura aniztasuna estu lotuta dago mundu digitalean
|
hizkuntza
batek dituen gaitasun eta baliabideekin, hau da, gure kasuan mugaz gaindiko hizkuntza azpiegitura sortzearekin."
|
|
|
“Hizkuntza baten garapena, eta beraz, hizkuntza horretatik elikatzen den kultura, erabat loturik dago hizkuntza horrek ingurune moderno eta aldakorretan, hala nola mundu digitalean funtzionatzeko duen gaitasunarekin. Hala, hizkuntza eta kultura aniztasuna estu lotuta dago mundu digitalean
|
hizkuntza
batek dituen gaitasun eta baliabideekin, hau da, gure kasuan, mugaz gaindiko hizkuntza azpiegitura sortzearekin”.
|
|
2022
|
|
|
Bizkaia eta Araba datoz ondoren, %26, 4 eta %17, 44ekin, hurrenez hurren. Araba Bizkaia eta Gipuzkoan, %61, 95ek dute gaztelania ama hizkuntza eta %4, 33k, berriz, beste
|
hizkuntza
bat du ama hizkuntza. 1991an, duela ia 30 urte, euskara ama hizkuntza zuten 25 urtetik beherako gazteen kopurua %22, 31koa zen.
|
|
|
Bi multzo horietako askok ezaugarri bera partekatzen dute: espainiera edo frantsesa ez, beste
|
hizkuntzaren
bat duen herrialde edo hizkuntza komunitate batetik etorriak dira4.
|
|
|
Gurasoak dira proiektuaren bultzatzaileak, baina Agirrek uste du haurrekin ere badela zer landu. Beste
|
hizkuntza
bat duten haurrei buruz hitz egiten ari direnean esku hartuz, adibidez: «Umeekin ere landu behar dugu:
|
|
|
Ikus ere bai" vasco" hitzaren erabilera gaztelaniaz EITBn, EAEra murriztua, 90eko hamarkadan gertatu ohi zen ez bezala (Bidegain, 2021: 24), edo Eusko Jaurlaritzaren www.basquecountry.eus webguneko Euskadiren definizioa (webgune berean," Basque Country", ingelesez): " herrialde txiki bat, baina identitate sendokoa, 5.000 urtetik gorako historiarekin, kultura berezi bat eta munduan bakarra den
|
hizkuntza
bat ditu"; ondoren, Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburuak eta biztanleria datuak ematen ditu. Sabinon Aranak asmatu" Euskadi"(" Euzkadi") koronimoaren hedadura geografikoa txikitzen joan da 80ko hamarkadatik aurrera; ordu arte, euskaldunen zazpi lurraldeak aditzera ematen zituen (Bidegain, 2021: 24). bera detaile kronologikoetan inkongruentea den arren47 Bada, antzinako garaietan Nafarroak ez bide zuen erregerik, hitzaurre horren arabera48.
|
|
2023
|
|
|
" Gero" liburuarekin Axular jauzian sartzen da mundu berrian, haren idazle garaikideak bezala hizkera oparoa erabiliz, jatorri ezberdineko erreferentzia guziak bereganatuz, latinezko aipamenekin indartuz.
|
Hizkuntza
batek dituen baliabideak oro erabili zituen: sinonimoak, hitz jokoak, errefrauak, irudiak, eta atsotitzak tartekatuz.
|
|
|
Espainiako Estatuan biztanleen laurdena,% 28 inguru, elebiduna da (gaztelania eta tokiko
|
hizkuntza
bat du) (Burgueño, 2002: 188).
|
|
|
• Aipamen berezia merezi du jatorriz gaztelania ez den bigarren
|
hizkuntza
bat zutenengan –galegoa euskararen aurkako jarrerarik ez ikusteak, oro har. Altzako galiziar batzuek galegoarekin lotutako hainbat bizipen traumatikoren berri ere ematen dute:
|