|
2002
|
|
|
Alferrik gabiltza honetan haserretzen bagara. Nire irakasle batek, amerikarra bera, zioen
|
hizkuntza
bat galtzea Louvreko museoan lehergailu batek eztanda egitea bezalatsu dela. Eta nola museoek ez duten bereizten margolanetako kolorea baizik, hizkuntzetan ere hizkuntzaren kolorea bakarrik bereizi genuke, ez ideologiarena.
|
|
2007
|
|
|
–
|
Hizkuntza
bat galdu, hamar mila aurkitu.
|
|
2008
|
|
|
Zoritxarrez, urtetik urtera, ehunka hizkuntza desagertzen dira, eta beraiekin itzelezko aberastasuna.
|
Hizkuntza
bat galtzen denean gizakiaren ondare biologikoaren zati bat galtzen da. Hizkuntzak ez dira izate abstraktuak, emaitza historikoak baizik.
|
|
|
Pertsonak bai izan gaitezke elebidunak, baina herri elebidunik ez dago. Itxura hori izan dezake momentu batean, baina argi izan behar dugu bietako
|
hizkuntza
bat galtzen ari dela. Eta, kontuz, dagoeneko ingeles batzuk ere hasi dira kezkatzen ingelesaren etorkizunarekin.
|
|
2009
|
|
|
Zer dakar
|
hizkuntza
bat galtzeak?
|
|
|
Europako testuinguruan, europar nortasuna askotarikoa da, nortasun guztien multzoa; beraz,
|
hizkuntza
bat galtzen denean, nortasun horren zati bat galtzen da. Arlo pertsonalean, iraganarekiko lotura galtzen duzu; historiarekin, familiarekin, bizitza garatu duzun ingurunearekin duzun lotura hori galtzen da.
|
|
|
Asko dirudite, baina, nire ustez, gutxi dira, eta babesik ez duten hizkuntzak etengabe galtzen ari dira.
|
Hizkuntza
bat galtzeak herri batek errealitate ikusi eta ulertzeko ikuspegia galtzea dakar, eta tximeleta gorria galtzeak baino kezka handiagoa eragin behar liguke horrek, azken hori ere kezkagarria den arren.
|
|
|
Ziurrenera egia da ez dagoela ezinbestekoa den hizkuntzarik (esan ohi da" bizitzan ezinbestekoak omen zirenen gordeleku" direla kanposantuak), baina hori bezain egia ere da ez dagoela alferrikakoa den hizkuntzarik, behinola Maalouf-ek ederki azaldu zuenez.
|
Hizkuntza
bat galtzearekin guztiona den zerbait galtzen dugu. Koldo Mitxelenak gogorarazi zuenez, Humboldt-ek esana da:
|
|
|
Europa Batuaren identitateak bateratzailea izan du, nahitaez, identitate ugarien bateratzailea, inola ez identitate ezberdinen suntsitzailea. Alde horretatik begiratuta, Europa batuaren eraikuntzak arreta berezia jarri behar du hizkuntza pluraltasunaren sustapenean, kontuan hartuz
|
hizkuntza
bat galtzeak edo ahultzeak europar identitatearen puska bat galtzea edo ahultzea ekarriko duela beti.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza bakoitzak kolore nabardura berezia emango lioke munduari, hizkuntza guziek osatzen duten prismaren partea izanik.
|
Hizkuntza
bat galtzea, prismaren zatia galtzea bezala, galera orokorra litzateke.
|
|
2011
|
|
|
–Teoria batek dio hizkuntzen arteko aldeak gainaxaleko kontuak direla, eta beraien arteko itzulpena dela horren erakusgarri, eta, horrenbestez, azken buruan, itxura gorabehera, gauza berbera direla denak. Teoria horren aldekoentzat, beraz, munduko hainbat
|
hizkuntzatatik
bat galtzea ezin da kezka iturri izan. Haatik, itzulpegintzan jardun duen edonor ohartuko da aurreko iritzia faltsua eta okerra dela, bestelako kulturen isla baitira hizkuntzak?.
|
|
|
Unescoren (Arriskuan diren munduko hizkuntzen atlasa, 2010) arabera?
|
hizkuntza
bat galtzen da haren hiztunak akitzen direnean, eta hizkuntza erabiltzeari uzten diotenean, oro har zabalduago dagoen eta hiztun komunitate indartsuagoa duen hizkuntza batekin ordezkatuta?. Iñaki Petxarroman,. Mundu bat galzorian?, Berria,.
|
|
|
|
Hizkuntza
bat galtzean kultura bat galtzen da eta kultura bat galtzean identitate bat. Hala ere, galera prozesu horretan ez omen da nazio identitatearen hainbat geruza galtzen:
|
|
|
Z ER GALTZEN DUGU
|
HIZKUNTZA
BAT GALTZEAN?
|
|
|
Zer da hizkuntza bat? Zer da
|
hizkuntza
bat galtzea. Zertan datza galera horren atarramentua?
|
|
|
Noiz sartzen da, ordea, hiztun herri bat atzera bueltarik gabeko egoera kritikoan? Noiz jotzen da
|
hizkuntza
bat galdutzat. David Crystalen ihardespenak zera dio:
|
|
|
|
Hizkuntza
bat galtzen denean faktore ekonomikoak ez dira urrun ibiliko. Ekonomiaren eragina ukaezina baita hizkuntzen heriotzan, hiztunek jasandako bereizkerian.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
bat galtzen denean, mundua ikusteko eta ulertzeko era berezi bat galtzen da, mendeetako tradizioa. Hori azpimarratu du Unescoko zuzendari nagusi Koichiro Matsuurak:
|
|
|
Hori azpimarratu du Unescoko zuzendari nagusi Koichiro Matsuurak: ?
|
Hizkuntza
bat galtzeak ondare kultural materiagabearen beste era batzuk galtzea dakar, eta, bereziki, hizkuntza erabiltzen duen komunitatearen ahozko adierazpenen eta tradizioaren ondare neurtezina; besteak beste, txiste eta poemak, esaerak eta elezaharrak?? .
|
|
|
–
|
Hizkuntza
bat galtzen den bakoitzean giza adimenari begira dagoen leiho berezi bat ixten da? .
|
|
|
baititugu, izan, munduko aniztasunaren iturri eta euskarri. Ez elebitasun indibidualaren izaria.
|
Hizkuntza
bat galtzen denean, ez da hiztun bat isiltzen, herri oso bat mututzen da. Aniztasunaren baldintza hiztun herrien askotarikotasunean datzalako, ez hiztun banakoan.
|
|
|
Haatik, hizkuntzaren zerizana hiztun eta herrien bizitzaren baitakotzat jota, mintzairaren galerari giza heriotzaren itxura dario.
|
Hizkuntza
bat galtzen denean, beraz, giza bizitza berezko eta jatorrizko modu jakin batean bizitzeko duintasuna hiltzen da.
|
|
|
–Gure funtsezko identitateak geure hizkuntza minorizatuaren barne mamitzean oinarritzen dira. Eta
|
hizkuntza
bat galtzen den bakoitzean, materiagabeko ondare kulturala galtzen da: ondare hori familiakoa, barne bizitzakoa eta komunitarioa izan daiteke.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
bat galtzea ikaragarrizko galera da hizkuntza horren baitan bizi direnentzat?.
|
|
|
Bestalde, mintzaira baten galerak eragin ditzakeen ondorio traumatikoak ezin dira behar bezala neurtu, gizabanakoaren maila hutsean esan nahi dut, harik eta ondorio horiek gizataldearen antolamenduan sortzen duten aztoramendu makurra balioetsi arte. Adibidez,
|
hizkuntza
bat galtzen denean luzaro gabe belaunaldien arteko integrazio sozio-ekonomikoa higatu eta eten egiten da. Alegia, belaunaldien arteko harremanetan naturaltasuna, identitate sentimendua eta talde balioa murriztu egiten dira.
|
|
|
Zer galtzen dugu
|
hizkuntza
bat galtzean?
|
|
|
Joan Lluís Lluís, Nire zakurrarekin solasean Frantziaz eta frantsesetaz, Gatuzain, 2006, 100 or. Ekonomiaren eta hizkuntz heriotzaren arteko loturaz, hona beste iritzi bat: ?
|
Hizkuntza
bat galtzeko arriskuan jartzen da komunitate batek erabakitzen duenean bere hizkuntza nolabait gizartean edo ekonomian aitzina egiteko oztopoa dela?. Gregory Anderson,. Mintzairen erdiak isilduko dira?, Berria,.
|
|
|
–Edozein animalia espezie galtzeak bezala,
|
hizkuntza
bat galtzeak ere txikitu egiten du mundua. Zalantzarik gabe, guk, hizkuntzalariok, badakigu, eta jende arruntak ere suma dezake hizkuntza bat talde jeinuaren lorpen goren eta originala dela, misterio sakratu eta infinitua, edozein organismo bizi bezala.
|
|
|
Komunitate bakoitzak bere hizkuntz (ar) en bidez ingurua irudikatzeko, inguruan eragiteko (eraldatzeko, berritzeko?) edota bere kultura eta historia (ahozko/ idatzizko literatura, tradizioa?) gordetzeko modu partikularra dauka.
|
Hizkuntza
bat galtzearekin batera, mundua ikusteko, munduan eragiteko eta munduarekiko esperientzia historikoa gordetzeko modu berezi bat galtzen da. Hau da, hizkuntza bat galtzen denean gizateriak bere ezagutzaren zati bat galtzen du.
|
|
|
Hizkuntza bat galtzearekin batera, mundua ikusteko, munduan eragiteko eta munduarekiko esperientzia historikoa gordetzeko modu berezi bat galtzen da. Hau da,
|
hizkuntza
bat galtzen denean gizateriak bere ezagutzaren zati bat galtzen du.
|
|
|
Hau da, biodibertsitatearen defentsa egiten den modu berean, justua, egokia, aurrerakoia… dela kultura aniztasuna eta hizkuntza aniztasuna defendatzea; galtzeko zorian diren baleak, hartzak, tigreak... naturako aniztasuna, kontserbatzeko baliabideak jartzen ditugun moduan, bidezkoa eta aurrerakoia dela gizakiok sortu ditugun kulturak eta hizkuntzak kontserbatzea. Hizkuntza bat badela komunikatzeko tresna bat, baina, horretaz gain, badela mundua eraikitzeko modu bat ere eta, ondorioz,
|
hizkuntza
bat galtzen den bakoitzean mundu ikuskera bat ere galtzen dela eta gizateria osoa dela pobreago.
|
|
2012
|
|
|
En castellano, por favor edota vous etes oblige d' utiliser le français entzun behar izan duen euskalduna.
|
Hizkuntza
bat galtzen da dakitenek ezin dutelako erabili, elebakarrek hizkuntza inposatzen dutelako.
|
|
|
Hori da hemen gertatu izan dena diktadura agintzen zegoenean. Halaz ere,
|
hizkuntza
bat galtzeko edota ez berreskuratzeko arrazoi asko daude, oso ezberdinak. Ez dakit non irakurri dudan Mexikon, Tabascoko estatuan, zoque deituriko hizkuntza betiko galtzera doala.
|
|
|
Inoiz ez dira hizkuntzak galdu halako erritmo azkarrean. Bi astean behin
|
hizkuntza
bat galtzen da egun. 1999an argitaratutako ikerketa batek zioenez, baziren 51 hizkuntza hiztun bakarra zutenak, horietatik 28 Australian. da zortzi urte hauetan horietatik bat baino gehiago hilko zela, eta bistakoa da gizajo horren heriotzak berez ekarri duen galera berreskuraezina.
|
|
2014
|
|
|
Ez. Elebitasun itxura
|
hizkuntza
bat galtzen den bitartean baizik ez da ematen. Gurean elebiduna den bakarra euskalduna da, ez erdalduna.
|
|
2015
|
|
|
Euskararen aldeko mezu gehienak euskaldun norbanakoengan oinarritu ditugu: "
|
Hizkuntza
bat galtzen da euskaraz dakizun horrek ez baduzu egiten"," zuk beti egin lehen hitza euskaraz"," zu ahaldundu"... Indibidualismoak elikatutako" zu"," zu" eta" zu" hori ari zaigu etengabe, esan gabe esaten" ez baduzu egiten nahi ez duzulako da"," librea zara nahi duzuna egiteko"," denok dugu ahalmena denerako"...
|
|
|
" Mesedez, kendu Artzeren oharra, ez du ezertarako balio eta mezua aldatu behar da: '
|
Hizkuntza
bat galtzen da ez dakitenek ikasten ez dutenean'. Urepelen izan den kataluniar bat.
|
|
2016
|
|
|
ez da
|
hizkuntza
bat galtzen.
|
|
|
Goiko partean agintariak, gero erdiko klasea eta azkenik behereko klasea. Jakina da ere
|
hizkuntza
bat galtzen hasten da agintariek, aitzindariek, kolonialisten, menperatzaileen hizkuntza hartzen dutelarik. Erdiko klaseak goikoaren etsenplua hartzen du, eta, azkenik, beherekoa gelditzen da bakarrik herriko hizkuntza hitz egiten duena.
|
|
2017
|
|
|
|
Hizkuntza
bat galdu eta haren lekua familia eta egitura ezberdineko beste batek hartzen duenean ez dira asko izaten batetik besterako jauzia ematea lortzen duten hizkuntza elementuak. Duela bi edo hiru mende euskara galdutako Nafarroako edo Arabako eskualdeei erreparatzea aski hortaz ohartzeko.
|
|
2019
|
|
|
Igoera digitala honen alderantzizko prozesua da, eta ondoren zehazten den kasuetan gertatzen da: hizkuntza jakin batek gero eta funtzio berri gehiago eskuratzen duenean, alde batetik, eta, bestetik, haren hiztunek gero eta konpetentzia digital handiagoa eskuratzen dutenean.
|
hizkuntza
baten galtze arrisku larria edo heriotza bere ohiko adieran oso ikertua izan da, eta haren aurkako borroka ere zabalduta dago. gaur egungo egIdS sailkapenak (Lewis mp, Simons gF, 2010), Fishman-en gIdS sailkapenak (Fishman Ja., 1991; 431pp) 13 kategoria1 ezartzen ditu: (0) Nazioartekoa, (1) Nazionala, (2) eskualdekoa, (3) komunikazio zabalekoa, (4) hezkuntzakoa, (5) garapenean, (6a) Indartsu, (6b) arriskuan, (7) galeran, (8a) hilzorian, Ia iraungia (8b), Lozorroan (9) eta Iraungia (10).
|
|
|
Bortxatua izan nauzu
|
hizkuntza
baten galtzea beste baten ikasteko(...) irakaslea jin baitzen etxerat erraiteko: " ez da behar harekin euskaraz behar mintzatzen haboro.
|
|
|
“Kitxua berreskuratzeko zerbait egiten saiatzen ari naiz, ez baita
|
hizkuntza
bat galtzen, kultura oso bat galtzen da”
|
|
|
" ikasi nahi dut, erakutsi". Berreskuratzeko zerbait egiten saiatzen ari naiz, ez baita
|
hizkuntza
bat galtzen, kultura oso bat galtzen da. Hitz asko daude gaztelerazko esanahiaren bestelakoak direnak, baina ahaztu egiten dituzu eta gainera eskolan esaten dizute ez direla horrela esaten.
|
|
2020
|
|
|
" Nekazaritza kultura da.
|
Hizkuntza
bat galtzen den bezala haziak galtzea oso garrantzitsua da. Baina oraindik ez da sentsibilitate hori garatu".
|