|
2000
|
|
|
Urtebete inguru daramate «Arraultza delikatuak» kafe antzerkirako ikuskizuna taularatzen UEMAren barne dauden herrietan. Nahiz eta eredutzat euskara erabili, lanaren mamia
|
hizkuntza
gutxitua duen beste herrialde batera egokitu liteke. Kataluniara, Bretainiara, Korsikara...
|
|
|
Nola esaten da" minority language" euskaraz?
|
Hizkuntza
gutxitua edo eremu urriko hizkuntza. Gogorra da esatea baina hala da, euskara" lesser used language" edo hizkuntza ez hain erabilia izatearen errua euskaldunek dute.
|
|
|
Euskarari"
|
hizkuntza
gutxitu" en baitan sartzea ez zaio batere mesedegarri, bere buruan gehiago sinesteko, batik bat.
|
|
|
Konstituzioaren II. artikuluaren arabera, Errepublikaren hizkun tza frantsesa da. Ez du hartara, Errepublikako gaineratiko
|
hizkuntz
gutxituen ofizialtasuna onesten.
|
|
|
etorkizuneko Asturiesko Irrati Telebista (RTVAS) asturieraz izan dadila. Baina hedabideei dagokienez, ofizialtasun gabeko
|
hizkuntza
gutxitua izateko ez dauka gutxi: bideak ia guztiz itxiak izan ditu orain arte, baina teknologia berriei dagokienez Interneten foro eta plataforma sendoak daude, agerkari inprimatuak ere badira batzuk," Les Noticies" astekaria tartean.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituen aldeko jendearen artean elkartasuna egon ohi bada ere, zenbait gunetan benetako ezinikusia sortu da asturleoneraren eta galizieraren aldekoen artean. Hizkuntza bien garapena begiratuta, Penintsulako gainontzekoen antzekoa dela ikus daiteke:
|
|
|
Ustez konstituzioak, hizkuntza eskubideak aitortzen dituen entitateak, behin eta berriz ahal dituen traba gehienak ezarri ohi ditu asturlleonera duintzeko orduan. Duela gutxi arte berriz Europako
|
hizkuntza
gutxituen bulegoak Batasuneko kultur askotarikotasuna aipatzerakoan Portugal gogora ekarri ohi zuen, berau baitzeukan hizkuntza gutxiagoturik ez zeukan herrialde bakartzat. Eta hara non, kanpoko presio barik bere borondatez begirune eta errespetuzko aldarrikapena ontzat eman zuen Parlamentuak.
|
|
|
|
HIZKUNTZA
GUTXITUEN KANPAINA
|
|
|
" Gure hizkuntzak bizi daitezen" lelopean, Frantziako
|
hizkuntza
gutxituen aldeko kanpaina abiatu dute Korsika, Bretainia, Okzitania eta Euskal Herriko hainbat lagunek. Frantziak Konstituzioko bigarren artikulua alda dezan eta Eurokarta berrets dezan eskatuko dute.
|
|
|
Baina hizkuntza oro ere bere hiztunen giza eskubide bat denez, euskararen egoerak kezkatzen du San Martin: euskarak epaitegietan dituen arazoak, Nafarroa hiru hizkuntz eskualdetan banatzeak dakartzan bidegabekeriak, Araban euskarari jarri zaizkion oztopoak, Treviño= Uda auzia, Frantziako Estatua bere Konstituzioa ez aldatuz
|
hizkuntza
gutxituen aldeko Eurogutunari jartzen dizkion trabak eta horrek Iparraldean sortzen dituen eragozpenak... Amaitzeko, Nazio Batuen Erakundeak onartutako Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala eskaintzen du osoki.
|
|
|
Hala ere, 1992an Europako
|
hizkuntza
gutxituen alde Europako Kontseiluan aurkeztu zen Eurogutun hura orain arte onartzeke egon da, Frantziak betoa jarri ziolako. Baina, Frantziako Estatua ez ote zen ba izan ONUren agiri hura bultzatu zutenetakoa?
|
|
|
Pozez irakurri nuen 1999ko urriaren 11ko Egunkaria k bere 15 orrialdean zekarren berria,. Eurokarta duintasunez sinatzea galdeginen dute Baionan urriaren 24an? izenburupean, non dei egiten zuen Frantziako
|
hizkuntza
gutxituen alderako elgarretaratzera, Baionan, urriaren 24an.
|
|
|
Orain arteko gure politikariak gehiegi nahastu izan dira elkarren arteko taldekerietan, beharrezkoena geroko bazterturik. Izan ere, herri nortasunez, zer dugu gure
|
hizkuntza
gutxitua baino baliagarriagorik. Orokorki, denok gara Europaren osagarri, hemen ez da inor sobera eta arrazoia ez dago gehiengoen edo indarraren baitan, elkar errespetatzean eta errespetaraztean baizik.
|
|
|
Orokorki, denok gara Europaren osagarri, hemen ez da inor sobera eta arrazoia ez dago gehiengoen edo indarraren baitan, elkar errespetatzean eta errespetaraztean baizik. Horretarako, egia hori aurrera eramango bada,
|
hizkuntza
gutxituetako biztanleek zuhur jokatu beharra dute.
|
|
|
Nondik nora bideratu beharra dugun eredurik ere ez zaigu falta. Nik zuzen ezagutu ditudanen artean, adibidez, hor dugu Suitza konfederatuaren Konstituzioa, hor txekiarrek txekera gutxituarentzat hautatu zuten jokaera, hor Tirol Hegoaldean
|
hizkuntza
gutxituaren babespena eta abar.
|
|
|
Han, 1993ko urriaren 29an, Tirol Hegoaldeko Ombudsmann den Dr. Werner Palla jaunak eman zigun hitzaldi jakingarriak ikasbiderik aski eskaini zigun,
|
hizkuntza
gutxituetan zelan jokatu behar genuen. Baina, zoritxarrez, gure politikorik azaldu ez eta Jaurlaritzan hizkuntz politikaz arduratzen zenik ere ez.
|
|
|
Handik laster jakin genuen, berriz ere, gure eta Europaren Batasun eta bakebidearen zoritxarrerako,
|
hizkuntza
gutxituen aldeko gutunari Frantziak betoa jarri ziola. Eta orain arte hor jarraitu izan du, onespenaren faltaz eta europarron ahalkegarri.
|
|
|
Horren arabera, ez luke behar laguntza berezirik. Baina, hara hor, Frantziako Estatu Kontseiluak bere esku du hizkuntzei dagokien arazo hau eta bera da Europako Batasunean
|
hizkuntza
gutxituen aldeko gutunari betoa jarri diona, bere Konstituzioaren 2 artikuluaren kontrakoa omen dela eta. Orain onartu duelarik, zer gertatuko ote bere Estatu barnean?
|
|
|
Bigarren parteko 7 artikuluak dioenez, Eskualde tipietako
|
hizkuntza
gutxituei dagokienez, erabiltzen diren herrialdeetan politika bideak egokitu behar zaizkie, praktikarako bideak indarrean jarriz eta maila guztietan behar diren aukerak eta bitartekoak ipiniz, hezkuntzan zein hizkuntz irakaskuntzan. Politika aldetik, debekatu egiten da hizkuntza tipiagoa ukatzea, bai eta garapena arriskuan jarriz baztertzea ere.
|
|
|
Politika aldetik, debekatu egiten da hizkuntza tipiagoa ukatzea, bai eta garapena arriskuan jarriz baztertzea ere. Horrez gainera,
|
hizkuntza
gutxitua erabiltzen ez dutenentzat, mintzatzen direnen herrialdean bizi badira, nahi duten guztiek ikas dezaten aukerak jarriko dira. Gurasoek hautatzen dutenaren arabera, maila guztietako ikasketak beraien hizkuntza jatorrean egiteko aukera emango zaie.
|
|
|
Era horretara jarraituz, 9 artikuluan, beste honako hauek azaltzen ditu: Justiziarako ere, bi aldeetariko bati
|
hizkuntza
gutxituan epaitzearen eskaria aski zaio, bere burua berea duen hizkuntzan defendatu ahal izateko. Horretarako, tribunalak, beharrezko diren bitartekoak jarri ditu, hizkuntza gutxitua dakitenekin osatuz eta aldi berean agiriak ere bere hizkuntza jatorrean jarriz.
|
|
|
Justiziarako ere, bi aldeetariko bati hizkuntza gutxituan epaitzearen eskaria aski zaio, bere burua berea duen hizkuntzan defendatu ahal izateko. Horretarako, tribunalak, beharrezko diren bitartekoak jarri ditu,
|
hizkuntza
gutxitua dakitenekin osatuz eta aldi berean agiriak ere bere hizkuntza jatorrean jarriz.
|
|
|
Ondotik, 10 artikuluan: Administrazio agintariek
|
hizkuntza
gutxituen erabilera lehentasunez eta bermez zaindu dute gizarte harremanetan, idazkietan ulergarri izatea zainduz, herriari begira administrazio formulak eta testuak argi jarriaz, hizkuntza ofizialetan aukerako erabilera eman ahal izateko. Ohizko toponimia ere eskualde bakoitzeko eran jarriko da.
|
|
|
11 artikuluak, berriz, komunikabideei dagozkien arauak eskaintzen ditu,
|
hizkuntza
gutxituek, gutxienez, irrati bat eta telebista bat izan ditzaten. Aldi berean, horren lagungarri, prentsa sortaraziz eta bultzaraziz.
|
|
|
Eurogutuna, Europako
|
hizkuntza
gutxituen aldeko agiria, Europako Kontseiluak aurkeztu zuen 1992ko otsailean lege proposamenez. Eta gaur egun oraindik geldi dago.
|
|
|
Eta gaur egun oraindik geldi dago. Zeren Frantziako Estatu Kontseiluak bere esku omen du hizkuntzei dagokien arazo hau eta Europako
|
hizkuntza
gutxituen aldeko gutun horri betoa jarri baitzion, arrazoibidetzat adieraziz bere Konstituzioaren 2 artikuluaren aurkakoa dela. Artikulu horrek, horrela, Europaren izaera naturala ukatzen du eta aldi berean anaikiro elkartasunean bizi ahal izateko era arriskuan jarri.
|
|
|
Soziolinguistikak euskararen fenomeno sozialak barrutik ezagutzera eraman beharbagaitu, ezin ditugu kanpoko esperientziak ahaztu,
|
hizkuntza
gutxituak edo erabileramurritzekoak normaltzeko egin izan dituzten bideak, alegia. Aldizkariaren erredakziotik Txillardegiren zuzendaritza lana ezagutu izan dugunok, zinez berretsi beharradaukagu berak gai horri eman izan dion garrantzia.
|
|
|
4.2
|
HIZKUNTZA
GUTXITUAK Europa berri bateko" beste" hizkuntzak eta kulturak. 40 zk. (1986), 63
|
|
|
4.2
|
Hizkuntza
gutxituak
|
|
2001
|
|
|
Euskal Soziolinguistika Institutua Sortzen erakundeak plazaratzen duen aldizkari honen 36 zenbakian, besteak beste, honako lan hauek aurki ditzakezue: Xabier Isasiren"
|
Hizkuntza
gutxitua, bizi iraupena eta normalkuntza", David Anaut en" Nafarroako administrazio publikoetan euskararen erabilera arautzeko dekretua", Olatz Altunaren" Euskal Herri mailako erabileraren laugarren kale neurketa abian", Pablo Suberbiolaren" Itzultzaile baten ametsa... egunero", Jordi Bañeres en" Hizkuntza politikako legearen eragina araua oraindik hedatu ... Hizkuntz Zuzenbideari buruzko Nazioarteko Kongresua" eta" Enpresetako normalkuntza plangintzak gaur egun" gaia hizpide zutela, Elhuyar, EMUN, Artez eta LKS ko ordezkarien artean eginiko.
|
|
|
|
Hizkuntza
Gutxituen Europako Bulegoak (EBLUL) Nafarroako Euskararen Dekretua jorratzen du bere aldizkariaren azken alean. Nafarroari buruzko datu orokor batzuk emateaz gain, 1986ko Euskararen Lege Dekretua du hizpide.
|
|
|
Koldo Gorostiaga EHko europarlamentariak eta Gorka Knorr EAko europarlamentari ohiak argi daukate Hizkuntzen Urteak zerikusi gutxi daukala euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxituekin. " Ekimena Europako Kontseilutik dator eta aurreikusi zuen hizkuntza gutxituen presentzia, baina Europar Batasuneko erabaki gunetik beto zuzena jarri zuten" dio Gorostiagak, eta azken idatziari ezetza azaltzen du:" Hainbat gauza onargarri zeuden proposamenean, baina hizkuntza gutxituen arrastorik ez.
|
|
|
Koldo Gorostiaga EHko europarlamentariak eta Gorka Knorr EAko europarlamentari ohiak argi daukate Hizkuntzen Urteak zerikusi gutxi daukala euskara bezalako hizkuntza gutxituekin. " Ekimena Europako Kontseilutik dator eta aurreikusi zuen
|
hizkuntza
gutxituen presentzia, baina Europar Batasuneko erabaki gunetik beto zuzena jarri zuten" dio Gorostiagak, eta azken idatziari ezetza azaltzen du:" Hainbat gauza onargarri zeuden proposamenean, baina hizkuntza gutxituen arrastorik ez. Plenoaren bezperan eztabaida izan genuen, esan ziguten gure emendakinak ez zirela onartuko, talde popularrak eta sozialistak borondate zehatza zeukaten, ez zuten konturatu gabe egin".
|
|
|
Koldo Gorostiaga EHko europarlamentariak eta Gorka Knorr EAko europarlamentari ohiak argi daukate Hizkuntzen Urteak zerikusi gutxi daukala euskara bezalako hizkuntza gutxituekin. " Ekimena Europako Kontseilutik dator eta aurreikusi zuen hizkuntza gutxituen presentzia, baina Europar Batasuneko erabaki gunetik beto zuzena jarri zuten" dio Gorostiagak, eta azken idatziari ezetza azaltzen du:" Hainbat gauza onargarri zeuden proposamenean, baina
|
hizkuntza
gutxituen arrastorik ez. Plenoaren bezperan eztabaida izan genuen, esan ziguten gure emendakinak ez zirela onartuko, talde popularrak eta sozialistak borondate zehatza zeukaten, ez zuten konturatu gabe egin".
|
|
|
EBLULen arabera berrogeitik gora
|
hizkuntza
gutxitu daude Europako Batasunaren mugen barruan. Jatorrizkotzat jotzen direnak dira, eta multzo zabala osatzen dute:
|
|
|
Gorka Knorrek, aurrerapauso gehiago gura lituzke,"
|
Hizkuntz
Gutxituen Ituna aurrerapauso txiki bat da, hizkuntz gutxituen babes eta sustapenaren kontzientzia zabaldu baita Europan. Etikoki oso garrantzitsua da, baina formalki ez digu gehiegi laguntzen".
|
|
|
Gorka Knorrek, aurrerapauso gehiago gura lituzke," Hizkuntz Gutxituen Ituna aurrerapauso txiki bat da,
|
hizkuntz
gutxituen babes eta sustapenaren kontzientzia zabaldu baita Europan. Etikoki oso garrantzitsua da, baina formalki ez digu gehiegi laguntzen".
|
|
|
Ez da erraza Europako hizkuntzen erradiografia egitea. Zein dira «hizkuntza», zein dira
|
hizkuntz
gutxitu. Komunikazio bide al dira hizkuntzok, ala, ondare, altxor?
|
|
|
Onurarik bai? Eta Europako gainontzeko
|
hizkuntza
gutxituei. Zein da euren egoera gurearen aldean?
|
|
|
EBLULek (Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Bulegoak) 40tik gora hizkuntza zenbatu ditu Europar Batasunean bakarrik eta eztabaida geroz eta biziagoa da. Euskaldunok bizi osoa eztabaidatzen dihardugun gaia heldu da Bruselara; ez zehazki hizkuntza gutxituen haritik, baina bai hizkuntzen oinarrizko betebeharrak eraginda:
|
|
|
EBLULek (Europako Hizkuntza Gutxituen Bulegoak) 40tik gora hizkuntza zenbatu ditu Europar Batasunean bakarrik eta eztabaida geroz eta biziagoa da. Euskaldunok bizi osoa eztabaidatzen dihardugun gaia heldu da Bruselara; ez zehazki
|
hizkuntza
gutxituen haritik, baina bai hizkuntzen oinarrizko betebeharrak eraginda: komunikazioa izaki mintzairaren zentzua, zelan gauzatu egun hamaika eta zenbait urtean hogeitik gora hizkuntza ofizial izango dituen Batasuna, gurea bezalakoak ahaztuta ere?
|
|
|
Globalizazioak ingelesaren nagusigoaren aurkako jarrera sortu du Europan, eta horren zipriztinak baliteke
|
hizkuntza
gutxituetara iristea. Baina argi dago Alemania, Frantzia edo Espainiaren xedea euren estatu hizkuntzetara mugatzen dela, eta gainontzeko estatuek ahal beste egingo dutela eurenak ere behar duen txokoa izan dezan, bigarren taldean besterik ez bada ere.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituen inguruan berebiziko eztabaida dago. Bojan Brezigar Europako Hizkuntza Gutxituen Bulegoko presidenteak gaiari aurre egiteko historikoki egon diren jarrerak hainbat multzotan bereizi ditu:
|
|
|
Hizkuntza gutxituen inguruan berebiziko eztabaida dago. Bojan Brezigar Europako
|
Hizkuntza
Gutxituen Bulegoko presidenteak gaiari aurre egiteko historikoki egon diren jarrerak hainbat multzotan bereizi ditu: gutxiengoen desagerpen fisikotik (naziek, Stalinek edo Bosnian jazoa) hizkuntza bultzatu eta normaltzeko neurrietara arte mila jarrera daude erdibidean:
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituekiko orientazio instrumentalak, euskara kasu, esanahiberezia du: hizkuntza horren erabilpen erreala egitea esan nahi du.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
gutxituekiko ospakizun antzua
|
|
|
•
|
Hizkuntza
gutxituekiko interesa areagotzeko marketing proposamenak
|
|
|
Baina gaitz horien sorburutzat euskararen co rpusaha rtzen du Zuazok, hizkuntza horrenestatus a ahaztuta, eta gaixotasun horiek, aldiz, beste hizkuntza nagusi batekiko meneko egoeran dagoen
|
hizkuntza
gutxituaren ahuleziak ohi dira gehienbat. Azter ditzagun, bada, eritasun horiek banan banan.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituekiko ospakizun antzua
|
|
|
Eskasak diot zentzu ezberdinetan: egun horrek kalean oihartzunik izan ez zuelako, komunikabide gehienen axolagabekeriak hutsune hori eraginez; mami eskaseko ospakizuna ere,
|
hizkuntza
gutxituentzat egunak ekarri zituen emariak ia hutsaren hurrengoa izan zirelako; gurean, bederen.
|
|
|
Egia da bi estatu horien gobernuek
|
Hizkuntza
Gutxituen Europako Ituna onartu zutela, eta baita Espainiakoak —Frantziakoak ez bezala— berretsi duela ere; horrezaz gain, Europako Kontseiluko Asanblada Parlamentarioak bere kideei hizkuntza gutxituak babesteko eta sustatzeko eskatu zien, hau da, Europako herrialde guztietako kideei; baina hala eta guztiz ere aldarrikapen eta gomendio horiek errealitatean gauzatzetik oso urrun daude....
|
|
|
Egia da bi estatu horien gobernuek Hizkuntza Gutxituen Europako Ituna onartu zutela, eta baita Espainiakoak —Frantziakoak ez bezala— berretsi duela ere; horrezaz gain, Europako Kontseiluko Asanblada Parlamentarioak bere kideei
|
hizkuntza
gutxituak babesteko eta sustatzeko eskatu zien, hau da, Europako herrialde guztietako kideei; baina hala eta guztiz ere aldarrikapen eta gomendio horiek errealitatean gauzatzetik oso urrun daude.
|
|
|
Esan bezala,
|
hizkuntza
gutxituen gaineko eskumenak dituzten estatuek ez dute berebiziko kemenik jartzen eta ez dira zinez inplikatzen hizkuntza horien alde; ez orain artekoan, ezta aurrera begirako asmotan ere. Horregatik, Hizkuntzen Europako Egunean hartutako jarrera geldoa da haien axolagabekeriaren adierazlerik hoberena.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituekiko interesa areagotzeko marketing proposamenak
|
|
|
A rrazoi bat daJaki n en 125 zenbakian aipatzen genuena; labur esanda: gizartearen gehiengoak euskararekiko adierazten duen interesaren azpian dagoen motibazio apala ez da nahikotasun mailara iristen berreskuratu eta normaldu nahi dugun
|
hizkuntza
gutxituak eskatzen duen ahalegin mardulari erantzuteko. Gogoan izan, kasu honetan, plangintza zorrotzak proposatzen zirela.
|
|
|
Egoera horri aurre egiteko baliagarriak izan daitezkeen hainbat planteamendu mahaigaineratu zirenHiz kuntzenEu ropako Egunean; nagusiki, Europak eta Espainia nahiz Frantziako estatuek araudi eraginkorra
|
hizkuntza
gutxituen alde sor dezatela eta euskararen ofizialtasun osoa ezar dadila. Duda izpirik gabe, egin beharreko planteamenduak dira horiek, baina ez nahikoak; ezta egokiak ere euskararekiko interesik adierazten ez dutenak erakartzeko.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituekiko aldaketa kulturala: izan ere, badaude gure hizkuntzaren aldeko motibazioak areagotzeko asko lagundu dezaketen beste arrazoibideren batzuk:
|
|
|
Europako haizeak eta
|
hizkuntza
gutxituak
|
|
|
Bojan brezigar,
|
hizkuntza
gutxituen europako bulegoko (EBLUL) presidenteak Euskal Herria bisitatu zuen udaberri bukaeran, Euskararen Kontseiluak (Donostian) eta Sabino Arana Elkargoaren Hermes aldizkariak (Bilbon) bultzatutako ekimenetan parte hartzeko.
|
|
|
Italiako, Triesteko esloveniar aditu hau guztiz interesgarria zaigu, bere bizitzako azken 30 urteak
|
hizkuntza
gutxituak normaltzeko lanetan eman dituelako, ibilia den kazetari eta politikari gisako jardue ren bitartez. Beraz, Brezigarrek gure artean azaldu zituen ideia batzuk gogora ekartzea egokia baino, derrigorrezkoa dugu soziolinguistikari eskainitako lerro hauetan.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituen garrantzia: lehendabizi, hizkuntza gutxituen ugaritasuna eta garrantzi kuantitatiboa aipa dezakegu.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen garrantzia: lehendabizi,
|
hizkuntza
gutxituen ugaritasuna eta garrantzi kuantitatiboa aipa dezakegu. Izan ere, Brezigarrek dioenez, Europako Batasuneko estatu guzti guztietan hizkuntza gutxitutzat jo daitekeen hizkuntzaren bat —gutxienez— erabiltzen da.
|
|
|
lehendabizi, hizkuntza gutxituen ugaritasuna eta garrantzi kuantitatiboa aipa dezakegu. Izan ere, Brezigarrek dioenez, Europako Batasuneko estatu guzti guztietan
|
hizkuntza
gutxitutzat jo daitekeen hizkuntzaren bat —gutxienez— erabiltzen da. Hau da, gaur egun 40 milioi hiztunek 60 hizkuntza gutxitu hitz egiten dituzte.
|
|
|
Izan ere, Brezigarrek dioenez, Europako Batasuneko estatu guzti guztietan hizkuntza gutxitutzat jo daitekeen hizkuntzaren bat —gutxienez— erabiltzen da. Hau da, gaur egun 40 milioi hiztunek 60
|
hizkuntza
gutxitu hitz egiten dituzte.
|
|
|
Datuok
|
hizkuntza
gutxituek Europan duten garran tzia agerian uzten dute eta, baten batek inoiz pentsatu izan badu hizkuntza bereziaizatea euskaldun, katalan eta galego bakan bitxi batzuen kontua zela, begi bistakoa da berezitasun hori uste baino hedatuagoa dela. Dena den, ezjakintasun edo uste oker hori gure artean nahikoa zabaldua dagoela susmatzen dut, hizkuntza gutxituak azpi-talde edoazpi giza rte batzuen berezitasuna izanik, hiztun komunitate horien bizipenak jendaurrean oihartzunik gabe gelditu ohi direlako; ezkutuan edo arlo pribatuan zokoratuta, duten garrantzi kuantitatiboa —eta zer esanik ez, kualitatiboa— dutela ere.
|
|
|
Datuok hizkuntza gutxituek Europan duten garran tzia agerian uzten dute eta, baten batek inoiz pentsatu izan badu hizkuntza bereziaizatea euskaldun, katalan eta galego bakan bitxi batzuen kontua zela, begi bistakoa da berezitasun hori uste baino hedatuagoa dela. Dena den, ezjakintasun edo uste oker hori gure artean nahikoa zabaldua dagoela susmatzen dut,
|
hizkuntza
gutxituak azpi-talde edoazpi giza rte batzuen berezitasuna izanik, hiztun komunitate horien bizipenak jendaurrean oihartzunik gabe gelditu ohi direlako; ezkutuan edo arlo pribatuan zokoratuta, duten garrantzi kuantitatiboa —eta zer esanik ez, kualitatiboa— dutela ere.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxituak eta Europa: 1990 urtetik aurrera, alabaina, hizkuntza gutxituak gero eta aipatuagoak dira Europan, Brezigarrek gogorarazten zigun bezala.
|
|
|
Hizkuntza gutxituak eta Europa: 1990 urtetik aurrera, alabaina,
|
hizkuntza
gutxituak gero eta aipatuagoak dira Europan, Brezigarrek gogorarazten zigun bezala. Baina, mugimendu berri horren pizgarria ez zen hizkuntza horien alde egiteko zioa, gatazka etnikoak —askotan, hizkuntza gutxituak tarte— ekiditea baizik.
|
|
|
1990 urtetik aurrera, alabaina, hizkuntza gutxituak gero eta aipatuagoak dira Europan, Brezigarrek gogorarazten zigun bezala. Baina, mugimendu berri horren pizgarria ez zen hizkuntza horien alde egiteko zioa, gatazka etnikoak —askotan,
|
hizkuntza
gutxituak tarte— ekiditea baizik.
|
|
|
Dena dela, EBLULeko presidenteak argi utzi zuen egindako bidea ez dela inolaz ere nahikoa
|
hizkuntza
gutxituen geroa ziurtatzeko. Lortutakoa ontzat jo arren, estatuek hizkuntz politikarako ahalmen osoa euren esku dute oraindik, eta EBko Europar Kontseiluak 2000 urteko Nizako bileran aldarrikapen politiko gisa Europar Batasunaren Oinarrizko Eskubideen Karta ontzat eman bazuen ere, dokumentu horrek juridikoki ez du inolako baliorik.
|
|
|
Orain arte bildutako ideiez gogoeta eginez, ondorio batzuk atera ditzakegu. Batetik, argi dago EBren eragile nagusia ekonomia denez, Europako erakunde horrek ez duela berez ahalegin berezirik egingo
|
hizkuntza
gutxituak bermatzeko eta zeregin hori ez da euren kezka nagusien artean sartuko.
|
|
|
Puntu biok batera jarrita, hauxe ondoriozta dezakegu: EBko
|
hizkuntza
gutxituen aldeko jarrera epelak pizgarri bat du hizkuntza horiekiko grina sortzeko; eta hor dago gure eginkizuna, hizkuntza horien hiztun komunitateen partaide eta ordezkari guztiena, hain zuzenere: hizkuntza gutxituen normalkuntza hizpide bihurtzea, etxean bertan nahiz Europan.
|
|
|
EBko hizkuntza gutxituen aldeko jarrera epelak pizgarri bat du hizkuntza horiekiko grina sortzeko; eta hor dago gure eginkizuna, hizkuntza horien hiztun komunitateen partaide eta ordezkari guztiena, hain zuzenere:
|
hizkuntza
gutxituen normalkuntza hizpide bihurtzea, etxean bertan nahiz Europan. Lan hori guk geuk bete ezean beste inork ez duela bere gain hartuko argi izan behar dugu.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxitu baten gainbehera iraultzen hasteko, edo Joshua A. Fishman-ek Reversing Language Shift bezala izendatu zuen gisako prozesuan abiatzeko, euskalgintzak aditu eta teknikarien premia handia duela esan duguarestian. Baina halako profesionalak non eta nola sortueta trebatu?
|
|
|
Hitza da gutxiena, bestalde. Beste kultura batzuetan bestelako izenak hartu izan ditu
|
hizkuntza
gutxituaren aldeko ekintza mota honek: language planning, amenagement linguistique, adibidez.
|
|
|
Eta oker ez banago era honetara ulertzen dute Komunitate Autonomoetako hizkuntz legeek normalkuntza.
|
Hizkuntza
gutxituari gizartean erabilera eta komunikazio gradua garatzeko neurriak hartzea, alegia. Normalkuntza litzateke hizkuntz politikaren bertsio autonomikoa, hizkuntz legeak normalizazio legeak dira eta.
|
|
|
Aurten
|
hizkuntza
gutxituen urtea izendatuta dagoela profitatu (ez dut holakoetan bereziki sinesten, baina joko horretan sartu beharra du euskalgintzak, barruraino). Egia da saiakera batzuk hasiak direla.
|
|
|
Ni banoa. Hor zehar, galaxiaren luze zabal osoan, badaude
|
hizkuntza
gutxituak dituzten planeta asko, eta segitu behar dut nire mezu askatzailea barreiatzen. Ez zenuten uste izango betiko geldituko nintzela, ezta?
|
|
2002
|
|
|
Frantziako Estatuan
|
hizkuntza
gutxituak ez dira ofizialak. Nola garatu daiteke euskararentzako hizkuntza politika bat administrazio honen barnean?
|
|
|
Europan eta Espainiako Estatuan, gainera, oso gutxik dakite Nafarroan ere euskaraz egiten dela. Horregatik Euskara Kultur Elkargoak Nafarroatik kanpo euskararen eta euskal kulturaren inguruko gorabeheren berri ematea erabaki du, bereziki EBLULi(
|
Hizkuntza
Gutxituen Bulego Europarra).
|
|
|
Bestalde, azken urteotan Europako Batasuna aniztasuna eta
|
hizkuntza
gutxituak kontuan hartzen hasi da, eta nahiko jarrera positiboa hartu du, nahiz eta oraindik berarentzat lehentasun bat ez izan. Ildo horretan, Europako Batasunak hartzen dituen erabaki guztiak lotesleak dira, hizkuntzei dagozkienak izan ezik, eta gainera arlo honetan hartzen diren neurriak kontsentsua exijitzen dute.
|
|
|
Ildo horretan, Europako Batasunak hartzen dituen erabaki guztiak lotesleak dira, hizkuntzei dagozkienak izan ezik, eta gainera arlo honetan hartzen diren neurriak kontsentsua exijitzen dute. Dena den, badirudi Irailaren 11ko erasoen ondoren aniztasuna Bruselan ez dutela hain begi onez ikusten, eta beraz ikusteke dago zer nolako garrantzia ematen zaien
|
hizkuntza
gutxituei dagoeneko zirriborratutako Europako konstituzioan.
|
|
|
Ez dakit Unescoren txostena okerra den ala ez, ez dakit hemendik eta hamarkada batzuetara zenbat hizkuntza desagertuko diren, baina batzuk bai. Dakidana da,
|
hizkuntza
gutxitu batek beti duela galtzeko arriskua. Duela hogei urte baino askoz hobeto gaude, bai, baina arriskua oso presente dago beti.
|
|
|
Askoz errazagoa da sortzen ari diren erakundeekin jokatzea daudenekin ohiturak aldatzea baino. Benetan aurrera egiten duen
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan, sortu berriak diren elkarte, enpresa edota harreman mota berri guztietan hizkuntza gutxituak leku jakina eta agerikoa izan luke; hau da, leku gehiena berari eskainita edo, gutxienez, hizkuntza nagusiaren parean, elebitasuna ezarrita. Horren ezean, gune berri horietan hizkuntza nagusiak hizkuntza gutxitua zeharo baztertuko du, eta hori ez da hizkuntza gutxitua normaltzea, diglosia egoeran sakontzea baino.
|
|
|
Askoz errazagoa da sortzen ari diren erakundeekin jokatzea daudenekin ohiturak aldatzea baino. Benetan aurrera egiten duen hizkuntza gutxitu baten kasuan, sortu berriak diren elkarte, enpresa edota harreman mota berri guztietan
|
hizkuntza
gutxituak leku jakina eta agerikoa izan luke; hau da, leku gehiena berari eskainita edo, gutxienez, hizkuntza nagusiaren parean, elebitasuna ezarrita. Horren ezean, gune berri horietan hizkuntza nagusiak hizkuntza gutxitua zeharo baztertuko du, eta hori ez da hizkuntza gutxitua normaltzea, diglosia egoeran sakontzea baino.
|
|
|
Benetan aurrera egiten duen hizkuntza gutxitu baten kasuan, sortu berriak diren elkarte, enpresa edota harreman mota berri guztietan hizkuntza gutxituak leku jakina eta agerikoa izan luke; hau da, leku gehiena berari eskainita edo, gutxienez, hizkuntza nagusiaren parean, elebitasuna ezarrita. Horren ezean, gune berri horietan hizkuntza nagusiak
|
hizkuntza
gutxitua zeharo baztertuko du, eta hori ez da hizkuntza gutxitua normaltzea, diglosia egoeran sakontzea baino. Hizkuntza normalkuntzaren benetako martxa ezagutzeko hauxe proposatuko nuke:
|
|
|
Benetan aurrera egiten duen hizkuntza gutxitu baten kasuan, sortu berriak diren elkarte, enpresa edota harreman mota berri guztietan hizkuntza gutxituak leku jakina eta agerikoa izan luke; hau da, leku gehiena berari eskainita edo, gutxienez, hizkuntza nagusiaren parean, elebitasuna ezarrita. Horren ezean, gune berri horietan hizkuntza nagusiak hizkuntza gutxitua zeharo baztertuko du, eta hori ez da
|
hizkuntza
gutxitua normaltzea, diglosia egoeran sakontzea baino. Hizkuntza normalkuntzaren benetako martxa ezagutzeko hauxe proposatuko nuke:
|
|
|
Nahiak nahi, errealitatea hor dagoela gogorarazi dio Xabier Aizpuruak, datu, ikerketa eta interpretazio askoren jabetzatik, Euskal Herriko hizkuntz errealitatea gutxik moduan ezagutzen duela erakutsiz. Iñaki Martinez de Luna EHUko irakaslea baikor agertu da datuen aurrean, baina
|
hizkuntz
gutxitu guztiek duten desagertzeko arriskua garbi utziz; horrexegatik, bere ustez, tentsio puntua mantentzea ezinbestekoa da.
|
|
|
Nazioarteko hizkuntza nagusi bihurtu denak, ingelerak,
|
hizkuntza
gutxituak ezagutzera emateko ere balio duela ikusi da behin baino gehiagotan. Bateko hiztegiak, oinarrizko gramatika liburuak… Beste behin ere ingelerak hartu du euskara zabaltzeko ardura; New Yorkeko Hippocrene Books argitaletxeak, Beginner' s bildumaren baitan, «Beginner' s Basque» liburua argitaratu baitu.
|
|
|
1992 urtean eman zuen ezagutzera Europako Kontseiluak. Europako
|
hizkuntza
gutxituen edo lurraldekoen gutuna?. Europako estatuek ez dute jarrera bera izan gutunaren aurrean.
|
|
|
Globalizazio mediatikoa, McDonalds kultura, ingeles hizkuntzaren gainjarioa, mestizajea? lokalismoa, eremu urriko kultura,
|
hizkuntza
gutxituen hilkortasun tasa modernoa, autobabes kulturala. Badago zertaz hausnartu mende berriaren lehen olatuetan.
|
|
|
Lehenenego atal honetan, gizarte batean bizirik dauden hizkuntzetako bat euren orrialdeetan modu sistematikoan enoratzen duten hedabideak sailka daitezke.
|
Hizkuntza
gutxituan idatzitako artikuluak hain dira gutxi, ezen balio estatistikorik ere ez duten. Kasu honetan, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albisteen kopurua ez da heltzen egunkariaren orrialdeetan argia ikusi dutenen ehuneko bostera.
|
|
|
Atal honetan, aurreko batez besteko kopurua gainditu arren,
|
hizkuntza
gutxituan eskainitako informazioek irakurleari munduaren narrazio intelektualki asetzailea eskainiko ez lioketen hedabideak sailka daitezke. Nolabait kuantifikatzeko, esan dezagun ezen baztertutako hizkuntzan idatzitako artikuluek ehuneko bost eta hamar bitarteko kopurua osatzen dutela.
|
|
|
ez baitu asebetetzen irakurlearen jakin mina ingurukoaren ezagutzan. Portaera anekdotikoaren aurrean, irakurlea derrigorturik dago
|
hizkuntza
gutxituan idatzi ez diren albisteak irakurtzera, baldin eta inguratzen duen munduaz modu moderno batean informaturik egon gura baldin badu. Kasu honetan, hizkuntza gutxituak medioan duen agerpena detektaerrazagoa den arren, konplimenduzko jarrera baino ez da islatzen.
|
|
|
Portaera anekdotikoaren aurrean, irakurlea derrigorturik dago hizkuntza gutxituan idatzi ez diren albisteak irakurtzera, baldin eta inguratzen duen munduaz modu moderno batean informaturik egon gura baldin badu. Kasu honetan,
|
hizkuntza
gutxituak medioan duen agerpena detektaerrazagoa den arren, konplimenduzko jarrera baino ez da islatzen.
|
|
|
Atal honetakoa litzatekeen egunkariak
|
hizkuntza
gutxituan idatzitako artikuluen bidez irakurlea modu minimo batez edukiko luke informaturik munduaz, nahiz eta, jakina, hizkuntza nagusiko irakurlea askoz hobeki informatuko lukeen. Kasu honetan, batetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albisteek multzo detektaerraza osatzen dute egunkariaren orrialdeetan, eta, bestetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albiste horiek egunkariaren atal guztietan aurki daitezke, eta ez hizkuntza gutxituarentzat sortutako atal espezializatu batean, non kokatzen baitira era eta tankera desberdinetako artikulu ia ia guztiak.
|
|
|
Atal honetakoa litzatekeen egunkariak hizkuntza gutxituan idatzitako artikuluen bidez irakurlea modu minimo batez edukiko luke informaturik munduaz, nahiz eta, jakina, hizkuntza nagusiko irakurlea askoz hobeki informatuko lukeen. Kasu honetan, batetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albisteek multzo detektaerraza osatzen dute egunkariaren orrialdeetan, eta, bestetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albiste horiek egunkariaren atal guztietan aurki daitezke, eta ez
|
hizkuntza
gutxituarentzat sortutako atal espezializatu batean, non kokatzen baitira era eta tankera desberdinetako artikulu ia ia guztiak. Egunkariaren portaera horrek ez du ahalbidetzen hizkuntza gutxituan; hala ere, hizkuntza gutxituarenganako begirune handiagoa sumatzen da ildo editorialean.
|
|
|
Kasu honetan, batetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albisteek multzo detektaerraza osatzen dute egunkariaren orrialdeetan, eta, bestetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albiste horiek egunkariaren atal guztietan aurki daitezke, eta ez hizkuntza gutxituarentzat sortutako atal espezializatu batean, non kokatzen baitira era eta tankera desberdinetako artikulu ia ia guztiak. Egunkariaren portaera horrek ez du ahalbidetzen
|
hizkuntza
gutxituan; hala ere, hizkuntza gutxituarenganako begirune handiagoa sumatzen da ildo editorialean.
|
|
|
Kasu honetan, batetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albisteek multzo detektaerraza osatzen dute egunkariaren orrialdeetan, eta, bestetik, baztertutako hizkuntzan argitaratutako albiste horiek egunkariaren atal guztietan aurki daitezke, eta ez hizkuntza gutxituarentzat sortutako atal espezializatu batean, non kokatzen baitira era eta tankera desberdinetako artikulu ia ia guztiak. Egunkariaren portaera horrek ez du ahalbidetzen hizkuntza gutxituan; hala ere,
|
hizkuntza
gutxituarenganako begirune handiagoa sumatzen da ildo editorialean.
|
|
|
Bestalde,
|
hizkuntza
gutxituaren aldekoa barik, hobeste jarrera hizkuntza nagusiaren aldekoa denean eta azken horrek lehena baztertu gura duenean, 1.1 tipologiaren aurrean aurki gaitezke, zeinean gutxituarenganako enorazio politika baita nagusi.
|