|
2011
|
|
|
Azpimarratu nahi nuke Mikel zalbidek bere artikuluan egiten duen proposamena, Clearing Hause eraikitzeko ideia, alegia.6 etxe horretan euskararen inguruan burutzen diren lan guztiak bilduko lirateke, eta baita beste
|
hizkuntza
gutxituetakoak ere. Mota honetako zentro batek, eta ez liburutegiak, asko lagundu diezaieke, bai ikertzaileei, bai teknikariei egiten ari diren lanak zabaltzen. hantxe bildu daitezke udalek egindakoa, prentsak eta aldizkari espezializatuek argitaratutakoa...
|
|
|
Nola lortu eskolan (ama) hizkuntzaren erabilera anitzari aurre egingo dion prestakuntza? horiek dira artikulu honetan gaitzat hartutako galderak. gizarte mailako hizkuntza aniztasuna eta hiztun eleanitzak gizarte modernoaren errealitatean kokatzen du —munduko perspektibatik hartuta, eta horrela hizkuntza aniztasuna mantentzeko irtenbide bakarra
|
hizkuntza
gutxituak ere i (ra) ka (t) si beharreko ideia plazaratzen du. heziketa eleanitzak leku propioa hartzen du ideia horren baitan, jakina, horretarako, hezkuntza zientzien ekarpenak integratu beharraz ohartzen duelarik.
|
|
|
Atal hau laburbilduz gogora dezagun, alde batetik, hizkuntza aniztasuna geroz eta gertukoagoa eta arruntagoa den errealitate bezala irudikatu daitekeela, eta norbanakoaren gaitasun bezala ere edonorentzat eskuragarri edo beharrezko zerbait bezala planteatzen dela. Munduko hizkuntza aniztasuna mantentzeko, bestalde, irtenbide bakarra
|
hizkuntza
gutxituak ere, ikasi beharreko hizkuntza merkatuan sartzea izango da.
|
|
|
Aipatzekoa iruditzen zaigu 2011 urteko uNeSCoren batzar orokorrerako proposatu den hizkuntza aniztasunaren eta formazio eleanitzaren inguruan batzar orokor mundiala egitearen aldeko aldarrikapena ere, (uNeSCo, 2011: ...in batera, aspalditik ohartu gara munduko beste hizkuntza gutxituekin solidaritate harremanak indartu beharra, batzuen eta besteen ahaleginak, lorpenak, ekimenak konpartituz helburu onartuagoa, zabalduagoa, eskuragarriagoa egingo denaren esperantzarekin lan egitea askoz aberasgarriagoa da; eta emankorragoa ere bai seguruenik. euskararen/ hizkuntza gutxituen normalizazio eremuetan lortutakoek beste
|
hizkuntza
gutxituentzat ere eredugarri izan lukete, bereziki gertuago daudenentzat: komunikabideetan, giza zerbitzuetan, Esan beharrik ez dago, gizakia gai dela bi, hiru eta hizkuntza gehiago komunikatzeko moduan ikasteko, txiki txikitatik ere bai, eta bi, hiru edo gehiago jakiteak ez duela esan nahi bakarra dakienak baino okerrago hitz egingo duenik.
|
|
|
Munduko hizkuntza aniztasuna mantentzeko, bestalde, irtenbide bakarra
|
hizkuntza
gutxituak ere, ikasi beharreko hizkuntza merkatuan sartzea izango da. eta jakina, eskolan egindakoak ditugu gogoan. hasteko, hizkuntzak (ba) direla, gurea bezalako aberastasuna duen giza eraikuntzak direla, eta beraz, gure kultur ondarea aberasten dutela ozenki adierazi behar litzateke. hizkuntzen ezaugarriak, haien egoera, haiek dakizkienari dagokion aitorpena, eta behar bada, eta aukerak egonez...
|
|
|
Nola lortu eskolan (ama) hizkuntzaren erabilera anitzari aurre egingo dion prestakuntza? horiek dira artikulu honetan gaitzat hartutako galderak. gizarte mailako hizkuntza aniztasuna eta hiztun eleanitzak gizarte modernoaren errealitatean kokatzen ditu munduko perspektibatik hartuta, eta hizkuntza aniztasuna mantentzeko irtenbide bakarra
|
hizkuntza
gutxituak ere i (ra) ka (t) si beharreko ideia azaltzen. heziketa eleanitzak leku propioa hartzen du ideia horren baitan, jakina, horretarako, hezkuntza zientzien ekarpenak integratu beharraz ohartzen duelarik. • Hitz gakoak:
|
|
|
Ondorioz, munduko hizkuntzen egoera soziolinguistikoa aldatzen ari da, nabarmen.
|
Hizkuntza
gutxituek ere testuinguru eta erronka berriei egin behar diete aurre, beren inguruan gero hizkuntza gehiago dituztelako eta etorkizunean are gehiago izango dituztelako.
|
|
|
Ingelesezko literaturan «dual language bilingual education», «two way bilingual education» edota «two way immersion» izena hartzen dute eta helburua haur guztiek bi hizkuntzak ikastea da. Alegia, hizkuntza gutxitudun haurrek euren hizkuntza mantentzeaz gain, hizkuntza nagusia ikastea bilatzen du eredu honek, eta alderantziz, hizkuntza nagusidun haurrek, eurenaz gain,
|
hizkuntza
gutxitua ere ikastea.
|
|
2012
|
|
|
Eta lan eremu horretan kokatu nahi dugu hizkuntza gutxituen eta, zehatzago esanda, euskararen pertsuasio eraginkortasunaren inguruko ikerketa hau. Euskararen kasua da gertuen daukaguna eta hobekien ezagutzen duguna, eta haren inguruko ikerketa da gure hau, baina egoera antzekoan egon daitezkeen beste
|
hizkuntza
gutxituei ere ekarpenen bat egiteko asmoz dihardugu hemen.
|
|
2014
|
|
|
Beldak ederki ezagutzen ditu, hemengo eta hango errealitateak, baita beste hainbat
|
hizkuntza
gutxituenak ere. " Nola erraten da gaelikoz yes?" zirikatu zituen entzuleak.
|
|
|
Espainian, esaterako, aukeratutako kantaren zati bat ingelesez abestuko zela jakitean, RAE (Espainiako Errege Akademia) kexatu egin zen. Baina hizkuntza handiez gain,
|
hizkuntza
gutxituek ere izan dute tokia ekitaldian: Katalana, korsikera, irlandera...
|
|
|
Andres Urrutia euskaltzainburuak esan duenez, mintegiaren bitartez gogoeta sendoa eskaini nahi izan diogu euskal gizarteari".
|
Hizkuntza
gutxituak ere, euskara barne, unibertsalak direla aldarrikatu eta horiei guztiei etorkizun oparoa opa die. Juan Mari Atutxa, aldiz, honela mintzatu da:
|
|
2015
|
|
|
Aipaturiko lehen diziplinetakoek hizkuntza gutxituari funtzio dibulgatzaile hutsa eransten diote; hartara, funtzio zientifikoa ingelesari dagokio eta ez beste ezein hizkuntzari, haien aburuz. Bigarren multzoko diziplinetakoek, eta bereziki lehen belaunaldiko kide direnek, uste dute beren jakintza arloetan egindako ikerkuntza zientifikoa gizartearen erreferentziazko hizkuntzetan komunikatu ahal eta beharzaiola gizarteari berari, baita
|
hizkuntza
gutxituan ere. Are gehiago, gizarteari buruzko konpromisoa beren identitate akademikoaren osagarri dela pentsatzen dute eta, ildo horretan, intelektualaren zereginak esleitzen dizkiete beren buruei.
|
|
|
Horiek horrela, mundu zientifiko akademikoaren hierarkia sinbolikoetan gertatutako birmoldaketak ahuldu egin du diziplina sozial eta humanistikoetan aritzen diren akademikoen kokapena, eta, hein batean, indarrik gabe utzi du akademiko horiek unibertsitatea bera eta rol akademikoa ulertzeko duten moldea. UPV/EHUko giza eta gizarte zientzietako akademikoen ustetan, beren ekarpen intelektualak zentzua hartzen du ez soilik ekarpen hori
|
hizkuntza
gutxituan ere komunikatu diezaioketelako erreferentziazko gizarteari (beste hizkuntzetan egiten den aldi berean), baizik eta beren jakintza berezituen bitartez legitimitatezko argudioz hornitzen dituztelako hizkuntzen arteko kontaktuzko egoeretan garatzen diren borroka sinbolikoak, hizkuntza gutxituaren estatusean eta prestigioan eragina dutenak. Horregatik, akademiko horien beherakada unibertsitate egituretan tokiko gizartearen interesei lotutako produkzio akademikoaren gainbehera ere bada, neurri batean, eta, horrenbestez, hizkuntza komunitate gutxituarekiko betebeharrak eta konpromisoak dituen lanbide eredu batena ere.
|
|
2016
|
|
|
" Proiektuak benetako funtsa dauka. Jendeari esan behar zaio, proiektu hau haurrak hezteko eskola dela,
|
hizkuntza
gutxituetan ere hezi daitekeela".
|
|
|
Bestalde, Frantzia eta Espainiako antzerkigintzak oso genero aberatsak dira, euskal antzerkigintzaren ondoan garatu direnak, beraz horiei begirada botatzea beharrezkoa zen eta honen bilduma laburra egin dugu. Baina euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxituek ere antzerki bat garatu dute, gaur egun ikerlarien interesa ezagutzen duena, hizkuntza gutxituan idatzia. Hiru hizkuntza hautatu ditugu, bretoia, Gaskoinia eta Proventza eskualdekoa.
|
|
2017
|
|
|
Beste
|
hizkuntza
gutxituei ere iragarpen apokaliptikoak ez zaizkie arrotzak. Adibide gisa, har dezagun Irlandako kasua.
|
|
2019
|
|
|
Urteak pasa dira eta ez dut uste gizonezkook oraindik fundamentuzko erantzunik eman diegunik, baina feminismotik, ordea, hausnarketa sakonak eta euskalgintzarako guztiz baliagarriak iritsi zaizkigu. Mari Luz Esteban, Idurre Eskisabel edo Lorea Agirre bezalako aktibistak zentzu honetan egiten ari diren lana aitzindaria da eta hala izan daiteke beste
|
hizkuntza
gutxituentzat ere. 2019ko urtarrilaren 1ean Bilbon Euskaltzaleen Topaguneak antolatutako Topaldian Estebanek gako iradokitzaile hauek eskaini zituen feminismoaren eta euskalgintzaren arteko harremanez eta konparaketaz:
|
|
2020
|
|
|
agintari eta erakundeek batez ere, baina baita eragileok eta herritarrok ere, epe ertain eta laburreko ibilbideak ere zehaztuz. Eta estrategia horietan ezinbestekoa izango da herri honetan
|
hizkuntza
gutxitua ere badagoela kontuan hartzea. Gizarte ongizatea ez ezik, kohesioa, berdintasuna eta justizia ere lortzeko oinarrizkoa delako.
|
|
|
Argi dago ingelesaren inguruan eraikitako diskurtsoak, estatu hizkuntzei ez ezik, gurea bezalako
|
hizkuntza
gutxituei ere eragiten diela. Merkatuak areagotu ditu ‘markatuak’ diruditen hizkuntzak ikastearen aurkako diskurtsoak:
|
|
2021
|
|
|
Euskara, teknologia eta txirrindularitza; horiek genituen buruan. Gure erabiltzaile gehienak euskaldunak dira, baina beste hainbat
|
hizkuntza
gutxitutan ere nabigatu daiteke egun Tropelan, hala nola galegoz, katalanez, asturiarrez eta beste hainbatetan; beti izan dugu hori irekita mantentzeko asmoa. Jendea Galiziatik, Kataluniatik edota Madrildik parte hartzen ari zela ikusita, jauzia eman genuen.
|
|
|
Hots, baieztatu ahal izan da ikerketan parte hartu dutenek jatorri estatuetako hizkuntza hedatuetan hitz egiten dutela, (ofizialak edota ez ofizialak) eta kolonizazioaren ondorioz presentzia handia duten hizkuntzak ere Euskal Herrira heldu direla. Horiez gain, zenbaitek
|
hizkuntza
gutxituak ere hitz egiten dituztela ere baieztatu da. Era berean, jatorriko estatuetan gaztelania hizkuntza ofiziala duten biztanleen taldean nagusiki elebakarrak direla gaztelaniaz ere ikusi da; horietako askok jatorrizko herrialdeetan beste hizkuntza batzuk hitz egiten direla badakite, baina eurengandik oso urrun daudela adierazten dute (bai hizkuntzak eta baita hitz egiten dituzten bertako talde indigenak ere).
|
|
|
Mugaz haratago dagoen musika izan da nire bizitzako leloa.
|
Hizkuntza
gutxituetan ere abestu nahi nuen, mundua haien existentziaz jabetu dadin. Horregatik, hizkuntza gutxitu batzuk aukeratu nituen:
|
|
2022
|
|
|
Perezek, diskoaren bidez,
|
hizkuntza
gutxituetan ere konplexurik gabeko lan ederrak sor daitezkeela erakutsi nahi izan du. «Ez dugu pentsatu behar txikiak garenik, edo zerbait izateko musika kopiatu behar dugunik.
|
|
|
Bigarren eta hirugarren hizkuntza bat ikasi beharra izaten dute heldu askok. Eta kudeatu beharreko hizkuntza horien artean,
|
hizkuntza
gutxituek ere badute beren lekua gure gizarteetan.
|
|
|
Ez dut uste nahikoa transmititzen edo azaltzen dugunik zergatik zaigun garrantzitsua/ beharrezkoa euskaraz bizitzea, zergatik izan nahi dugun irekiak eta unibertsalak euskaratik. Geroz eta hizkuntza gehiago hitz egiten dira Euskal Herrian, eta horien artean badira beste lurraldeetako
|
hizkuntza
gutxituak ere, hala nola kitxua edota wolofera.
|
|
2023
|
|
|
Problematikak askotarikoak: adimen artifizialaren garai honetan eta hura heldu baino lehen, botek artikuluak sor ditzakete,
|
hizkuntza
gutxituetan ere bai, itzulpen automatikoan oinarrituz. Distortsioak harrigarriak dira:
|
|
|
Hortxe kosketako bat. Duela hilabete batzuk, 2023ko martxoan, izan da azken algoritmo eguneratzea, eta oraindik ere ez ditugu ikusi bete betean haren ondorioak, baina jakin izan denez, Errusiako
|
hizkuntza
gutxituek ere bisitak galdu dituzte 2023ko martxoko algoritmo aldaketaz geroztik (AA aplikatu zaiona). Dudarik gabe, gai kritikoa da euskarazko Wikipediak ikusgaitasuna izan dezan eta funtzio orotan digitalki ere euskaraz bizi ahal izan gaitezen.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak, Eusko Jaurlaritzak eta Euskararen Erakunde Publikoak («Hiruko Ituna» osatzen duten erakundeak) Gaitu izeneko kanpaina jarri dute abian, ahozko datu masa handia behar duten makina eta teknologia berriei euskara irakasteko,
|
hizkuntza
gutxituek ere esparru horietan beren tokia bermatuta izan dezaten, egunero erabili ahal izateko. Batu ditzagun gure ahotsak/ Unamos nuestras voces lelopean, euskal hiztunei gaitu.eus atarian sartzeko eskatzen zaie, beren ahotsa grabatuz, euskal hizkuntza eta kultura garatzen laguntzeko.
|