|
2007
|
|
|
Mundua, zer ere den bera, hizkuntzaren barruan da. Eta horregatik bakarrik izan daiteke eta da diferentea gizakiaren kasuan banako bakoitzarentzat (bakoitzari modu diferentean soinu egiten dio hitz bakoitzean hizkuntza osoaren hondo hark, hots, munduak), eta da diferentea
|
hizkuntz
komunitate bakoitzarentzat, hizkuntza bakoitzak bestela egin duelako, hitzak edo zer selekzionatu bakanak baino gehiago, erlazioen sare osoa, ahaidetasun, oposizio, barne eta azpibilketen sistema.
|
|
2008
|
|
|
Aurrez aipatutako hiru dimentsio horiek elkartu egiten dira eta era batera edo bestera eragiten diote
|
hizkuntza
komunitate bakoitzaren bizindar orokorrari (Giles eta beste batzuk, 1977). Hizkuntza talde bat ahula izan daiteke demografia aldagaien ikuspuntutik, baina sendoa babes instituzionalaren eta estatusaren faktoreen ikuspuntutik.
|
|
|
(esaterako, katalana, euskara eta galiziera) erabiltzea erabilera publikoetarako, baita hezkuntzan, lantokian eta administrazio publikoetan ere. Kontuan hartu 4a irudian azaltzen diren gezien luzerarekin eta norabidearekin adierazi nahi duguna dela zer nolako ahalegina (politikoa, ekonomikoa eta instituzionala) egiten duen
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak, gure ustez, talde gisa mobilizatzeko eta, mobilizazio horren bidez, babes instituzional eta demografia bizindar handiagoa lortzeko esparru elebidun edo eleaniztun jakin batean. 4a irudiko lehen koadrantean adierazten den moduan, ahalegin horiek nahiko handiak izan dira Katalunian.
|
|
2009
|
|
|
Edozelan ere, iturri batzuek eta besteek erabiltzen dituzten gutxi gorabeherako kopuruek argi eta garbi erakusten dute euskararen eta Interneten presenteen dauden hizkuntzen artean dagoen tarte ikaragarria. Ez dugu ahantzi behar ingelesa gaur egun sarean erabat nagusia den arren, nagusitasuna aldatuz doala beste hizkuntza batzuk gero eta gehiago hedatzen ari direlako interneten; beraz, ikusi da zer erabilera doazen finkatuz hedabide berri horretan, bertan zein hizkuntza erabiliko diren eta, bereziki,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzeko kideek zer hizkuntza erabiliko duten gutxieneko proiekzioa egin ahal izateko.
|
|
|
Berdintasunezko printzipioa hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen eta herrien eskubideak gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek lehentasun osoa izan dezaten beren lurralde historikoetan. Herritar guztien hizkuntz eskubideak bermatzeko,
|
hizkuntz
komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta munduko hizkuntz aniztasuna bermatzeko.
|
|
2010
|
|
|
Integrazioa: kultura eta
|
hizkuntza
komunitate bakoitzaren garapena ziurtatzetik dator... Euskal Herrian, gutxienez, hiru kultura eta hizkuntz komunitate ditugu. euskalduna, espainola eta frantsesa...
|
|
|
Benetako integrazioak... kultura eta
|
hizkuntz
komunitate bakoitzaren garapena ziurtatzetik dator... Zergatik ez da, behingoz, onartzen bakoitzak bere nortasun propioa duenez, bakoitzak autonomia osoa izatea bere garapen propioa bideratu ahal izan dezan? 10
|
|
|
Hizkuntzalaritza ez da guztiz errugabea baldin eta guk, hainbat eta hainbat lekutan, hizkuntza komunitateen bizi legeen aurkako erabakiak hartzen baditugu. Ze bere zereginetako bat, finean," hizkuntza komunitatearen" gertaeraren baitan gordeta dagoenaz kontzientziatzea da, eta baita
|
hizkuntza
komunitate bakoitzaren eta berorren ama hizkuntzaren arteko elkarreraginetik historian zehar sortutakoaz kontzientziatzea ere. Orduan, bada, agerian geratuko dira hizkuntza komunitateen existentzian biltzen diren ebidentziak eta, aldi berean, posible izango da ere hizkuntza komunitatearen lege espiritual unibertsalaren eta exijentzia politiko eta ekonomikoen arteko lotura lortzea, berori bilatu behar delarik bizi beharrak gainditu ahal izateko.
|
|
|
Orain arteko gure azterketatik, bada, zera bakarrik ondoriozta daiteke: " hizkuntza komunitatearen" gertaera modu orokorrean eta zientifikoan ikertzea —eta bertan
|
hizkuntza
komunitate bakoitzari bere tartea egitea— ezinbesteko zeregina da, baldin eta egiaz giza bizitza ulertu nahi bada. Eta zeregin horren ardura hartu behar duen zientzia, jakina, hizkuntzalaritza bakarrik izan daiteke, hain zuzen, ama hizkuntzaren eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzioa ikertuko duena eta, horrela, bi horien bizi legeak baloratzeko beharrezko ikuspuntuak ondorioztatuko dituena.
|
|
|
giza bizitzaren baitako komunitate forma ezberdinen artean, egiaz, hizkuntza komunitatea da —askorengatik gainera— salbuespen gutxien onartzen dituena. Hizkuntza komunitatearen banaketa indarra erabatekoa da —bai espazialki elkarren ondoan aritzerakoan bai historikoki elkarren ondoren aritzerakoan—, eta, zinez,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bere kideak lotzeko duen joera irmoak ez du parekorik bizitza espiritual osoaren esparruan. Gizadiaren mapa oso eta esanguratsu bat printzipio espiritual batetik ondorioztatzeko saiakera orok, finean, ezinbestean garamatza hizkuntzen mapara.
|
|
|
Hementxe bertan ikusten da, hain zuzen, hizkuntza komunitateak eta ama hizkuntzak elkarrekiko duten baldintzapena:
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak mendeetan zehar lantzen du bere hizkuntza, bai, baina hasieratik jasotzen du ere ama hizkuntzaren eragina. Eta horrela —elkarrekiko baldintzapen horren osotasunean— iristen dira biak, bata eta bestea, diren hori izatera:
|
|
|
Horrenbestez esan dezakegu, energeiaren hirugarren dimentsioaren haritik, agerian geratzen diren erlazio horiek lagungarri direla, hain zuzen,
|
hizkuntza
komunitate bakoitza dagokion ama hizkuntzaren indar historikoaren akzio esparru bezala ulertu ahal izateko. Ama hizkuntzaren eta hizkuntza komunitatearen arteko interakzio horretan sortutakoak produktu historikoak dira, bai, baina hazkunde" naturalaren" indar paregabea eta kontra egiteko gai den bizitzaren indar paregabea duten produktu historikoak.
|
|
|
Beti ere ziurra da honakoa:
|
hizkuntza
komunitate bakoitzaren kide ezberdinak —hizkuntza indarraren garapen komunaren legearen bitartez— apenas parekorik duen lotura espiritual batean biltzen dira, eta, aldi berean, baita bizitza espiritualaren ezinbesteko oinarri bat sortzen eta ziurtatzen duen zeregin batean elkartzen ere.
|
|
2011
|
|
|
–1996ko Deklarazio Unibertsalaren arabera,, hizkuntz komunitatea da zuzenbidezko subjektua?. Berdintasunezko printzipio hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen, eta herrien eskubideak ere gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek hizkuntz eskubideak bermatzeko,
|
hizkuntz
komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta munduko hizkuntz aniztasuna bermatzeko?. Inazio Agirre,? 30 urteren ondoren?, Gara,.
|
|
|
–Hizkuntza batek bestearen gain daukan nagusitasunaren adierazlerik onena honako hau dugu:
|
hizkuntz
komunitate bakoitzaren aldetik zer nolako proportziotan ikasi beharra daukate bestea elebidun bihurtuz??. La Europa de las lenguas, 2005, 96 or. Txit jakina denez, elebidundu beharra ez dagokio hiztun herri hegemonikoko hiztunari, mendekoari baizik.
|
|
2012
|
|
|
|
Hizkuntz
komunitate bakoitzak erabaki behar du zer bide egin nahi duen, baina gaur egungo etengabeko informazio trukaketa giro eta errealitate honetatik kanpo daudenak edo egon nahi dutenak gutxi dira. Bertako hizkuntzak sustatu eta babesteko lan gehien Europan egin da, eta hor eman izan zaie hedabideei inon baino garrantzi handiagoa. kontzeptu eta ideia berrientzako berezko hizkuntz ereduak eduki beharra. hori ezin du hiztunak egin, ezin dute akademiek egin.
|
|
|
BeRTaKO KOmuniKaBiDeaK SuSTaTuz y
|
hizkuntz
komunitate bakoitzak erabaki behar du zer bide egin nahi duen, baina gaur egungo etengabeko informazio trukaketa giro eta errealitate honetatik kanpo daudenak edo egon nahi dutenak gutxi dira. Bertako hizkuntzak sustatu eta babesteko lan gehien europan egin da, eta hor eman izan zaie hedabideei inon baino garrantzi handiagoa. kasuak askotarikoak dira. katalunian, esaterako, urrats handia egin zen 80ko hamarkadan bertako komunikabideak gaztelania baztertu eta prentsa idatzian zein irrati edo telebistan katalana erabiltzen hasi zirenean.
|
|
|
Kodeak dezifratzeko teknikak garatzen joan ahala, gero eta nabariagoa zen hizkuntza desberdinek (baita ordura arte ezezagun edo isolatutzat jotzen zirenek ere) nola funtzionatzen zuten jakitearen beharra. Esan gabe doa garapen horietan guztietan berebiziko garrantzia zuela itzulpengintzak, esate baterako
|
hizkuntza
komunitate bakoitzera egokitu behar zen propagandaren eta bestelako tresna kulturalen kasuan (Tymoczko 2007: 25).
|
|
|
II. Ekonomiaren mundializazio prozesua, eta ondorioz, informazioaren, komunikazioaren eta kulturaren merkatuarena. Horrek hankaz gora jartzen ditu
|
hizkuntza
komunitate bakoitzaren barne kohesioa bermatzen duten harreman esparruak eta elkarreraginak.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate bakoitzaren hizkuntza eta kultura unibertsitate mailako ikaskuntzarako eta ikerketarako gaiak izango dira.
|
|
2015
|
|
|
Fishmanen aburuz (1988a: 151),
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak estrategia desberdina jarraitu izan du. Batzuek (Venezuelako guajiroek, adibidez) hizkuntza albo batera laga eta beste ezaugarriren bati heldu dioten bitartean, beste batzuek (yiddisharen aldekoek, esate baterako) hizkuntza mugimendua osatu dute erakundetze politikoaren bidea urratu beharrean; horrez gain, afrikar estatu batzuetan jatorrizko hizkuntzarekiko atxikimendua txikia izanagatik euren sentimendu abertzalea handia dela nabarmentzen du.
|
|
|
–Quebec, Belgika, Finlandia, Eslovenia eta abarreko ereduek frogatu dute pertsona baten hizkuntzak bizirauteko bere inguruan azpiegitura elebakar ia osoa behar duela administrazioan, irakaskuntzan eta lan munduan. (...) iruditzen zait
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bere lurralde osoan lehentasuna baldin badu bakar bakarrik dela bideragarria Europako herritarren hizkuntza eskubideen berdintasuna.?
|
|
|
Dena dela, ez dezagun ahantz erabateko subiranotasuna edo bestelako Europa edo dena delakoa eduki arte zain egon beharrean,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak gauza dezente egin ditzakeela hemen eta orain ere. Gurean, zereginetan estrategikoenetakoa euskarazko komunikazio esparrua trinkotzea da.
|
|
|
(...) Kultura eta hizkuntz komunitate desberdinen arteko integrazioa ulertzeko modurik egokiena kultura eta
|
hizkuntz
komunitate bakoitzaren garapena ziurtatzetik datorrena da. Inori ezer kendu gabe.
|
|
|
Legeak xehetasunez arautzen ditu bere mekanismo eta eginbeharrak. Horren barruan,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bere zuzendaritza edukiko du, hizkuntza bakoitzak bere hizkuntza politika gara dezan. Eta kontseilu bat eratuko da, komunitate linguistikoek beren erara aukeratutako ordezkariekin, funtzio osagarriak betetzeko.
|
|
2017
|
|
|
Hori betetzeko, lehen urratsa
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak arestian aipatutako Kaiera prestatzea izango da. Modu horretara Protokoloak bere translazioa izango du hizkuntza gutxitu bakoitzera eta eguneroko politiketan eragiteko balio izango du.
|
|
|
Protokoloaren proiektua hizkuntza komunitate gutxiagotuetako eragileekin partekatu izan denean, ikusi da oso beharrezkoa zela gizarte eragileok geure proposamen bateratua mahai gaineratzea, baina, aldi berean, oso argi ikusi da
|
hizkuntza
komunitate bakoitzari dagokiola horren betetze mailak nolakoa izan behar duen definitzea eta zehaztea.
|
|
|
Sarri aipatzen da euskararen biziberritze prozesu malkartsu honetan, oso kontuan hartzeko bi elementu nagusi daudela: ...un izateko moduetan. ebidentzia horren jakitun izanik, interesgarri da espresuki biltzea gaia aztertzen ari diren ikertzaileen lanak. eta horretara dator hemen aurkezten dugun zenbaki monografikoa. izenburuak dionez, ez ditugu soilik euskararen hiztun berrien inguruko lanak bildu. hiztun berrien gaia, hizkuntzen biziberritze prozesuetan garatzen den gertakaria da, ezinbesteko prozesu komuna. baina
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bere ezaugarri propioak ditu, eta ez da beti samurra izaten orokortasunetara heltzea. edozein kasutan, esan daiteke zalantarik gabe, hiztun berriak estrategikoak direla bai euskararentzat eta baita gainerako biziberritzen ari diren hizkuntzentzat ere.
|
|
|
Kaiera da beste hitz giltzarria.
|
Hizkuntza
komunitate bakoitzak eta gizarte eragile bakoitzak, bere kaiera izango du. Protokoloak ez du denentzat berdin balio.
|
|
2018
|
|
|
Kanadan, elebitasuna ofiziala den zonaldeetan, gaixoaren eta osasunlangilearen arteko harremanerako hizkuntza gaixoak erabakitzen du (Desjardins, 2003) eta osasun txostenak hizkuntza horretan idazten dira. Belgikan, aldiz,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bere osasun zerbitzua kudeatzen duen sistema ez zentralizatua dauka, eta Bruselaren kasuan, zonalde elebiduna izanik, bi osasun zerbitzu sistema eskaintzen dira: frantziar komunitatearena eta flandiarrena (Gerkens eta Merkur, 2010).
|
|
2019
|
|
|
Aitor Montes – Arreta soziosanitarioa ele ofizialetan eskaintzeko estandarren aukera Euskal Herrian eskatu, akreditazio ofiziala eskuratze aldera. hizkuntzalariek ondo hauteman dutenez,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak zerbait ikas dezake beste batzuen egoerari erreparatuz, baina euskal herriak bere ezaugarri propioak dauzka. hori horrela, gure ingurunearen ezaugarri administratibo zein soziolinguistikoei egokituriko estandar batzuk sortzeko aukera egon daiteke, nazioarteko adituekin batera (kanadarrak eta galestarrak batik bat), kasu honetan aukera hori eskaintzen duen hSorekin.... Beste era batera esanda, kanadako estandarrak gurera ekarri eta gure egoerara egokitu daitezke. estandar hauek nazioarteko elkarlana sustatzen lagun dezakete, kasu honetan hainbat ezaugarri partekatzen dituzten eremu elebidunen arteko sinergiak bilatuz, arretaren normalizaziorako tresna gisa. azken batean, kanada, euskal herria eta gales bi ele ofizial dituzten eremuak dira, non hizkuntzen arteko aldea handia den (elkarren artean ulertezinak izaterainokoan sarri), eta antzerako kultura dutena, azken batean mendebaldeko herrialde aurreratuen artean baitaude horiek guztiak. osakidetzarentzat, beraz, aukera bat eskaintzen dutela esan daiteke:
|
|
2021
|
|
|
Garairik garai itzulpenak egon diren arren eta funtzio jakina bete duten arren, garai bakoitzean eta
|
hizkuntza
komunitate bakoitzean modu batean balioetsi izan dira itzulpenak, eta gizarte bakoitzak molde batera edo bestera hartu ditu aintzat (Rubio Tobar, 2013: 298).
|
|
|
«EAEn hiru eredu direnean, aurrerapen nabarmena lortu du ereduak, familiek beren seme alabak zein hezkuntza eredutan eskolatuko diren aukera baitezakete; gizarte gatazka gutxiago eragiten du horrek. Nolanahi ere,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bere estrategia eta diskurtso legitimatzaileak garatu behar ditu, bere baldintza soziolinguistiko partikularren arabera».
|
|
2023
|
|
|
Helburua oreka ekolinguistikoa bada, edo herritar guztion hizkuntza eskubideak bermatzea, erabili ohi den hizkeran, hemengo baliabide gehien gehienak euskarazko ekosistema kulturala elikatzera bideratu lirateke. Horrek baino ez gaitu hurbilduko benetako eleaniztasunera,
|
hizkuntza
komunitate bakoitzak bizitzeko behar dituen gutxieneko baldintzak bermatzera.
|