|
2001
|
|
|
Hizkuntzak jendarterako, harremanetarako, komunikaziorako balio duen neurrian, neurri horretantxe balio du, ez gehiago eta ez gutxiago. Hortaz,
|
hizkuntza
guztiek ez dute berdin balio, diote. Baina batez ere, hizkuntza batek ez du ematen mundu ikuskerarik, ez nortasunik, ez identitaterik, ez identifikaziorik.
|
|
2002
|
|
|
Zertaz hitz egiten dugun, horixe da erreferentea.
|
Hizkuntza
guztiek ez dute egitatea edo gertakizuna berdin ikusten; erreferentea ez da egitatea bera, hizkuntzaren ikuspuntutiko irudikapena baino. Egitateaz kodeak egiten duen itzulpena da erreferentea.
|
|
|
zelakotasunei buruz ere egiten digu berba.
|
Hizkuntza
guztiek ez dute berdin ikusten mundua.
|
|
2007
|
|
|
Baserritarrak, mendian ibilki, problemarik gabe esan ahal izango dizu arbola baten aurrean, «haritza ez da pagoa»; baina kaletarrak dizu esan «zuhaitza ez da zuhaitza»1308 Biak hizkuntza berean bizi dira, baina bi mundu ikuskeratan, esan genezake (mundu ikuskera hizkuntzak beste gabe eta berak bakarrik eratzen ez duelakoan); hizkuntza berean, baina bi modutan. Eta, hala ere, gaurko euskarak biei zuhaitz bereizketak egiteko aukera berberak eskaintzen dizkie;
|
hizkuntza
guztiek ez, eta agian garai bateko euskarak ere ez. Hizkuntza osoan inoiz ez, baina beti hizkuntzan bizi gara eta higitzen gara.
|
|
|
Diferentziak hemen nabaritzen dira.
|
Hizkuntza
guztiek ez bide baitute hiztunen nazioa norabide berean akulatzen, eta norabide berean denek ez indar berarekin. Brasileraz, adb., tuba hitzak aita, edo bere aita, edo berak aita bat badu, adierazten omen du, eta, iruzkintzen du gure autoreak?
|
|
|
Hitzaren esanahia hizkuntzan, hizkeran, hizketan haren tokiak doitzen du (ez «gauzarekiko» erlazioak), hau da, esanahia hizkuntzak berak egiten eta zermugatzen du, non ere baitu denak dena eta zertxo bakoitzak beste guztia erabakitzen. Beraz, hitz bat ez da posible beste hitz batzuk alboan izan gabe; kontzeptu bat ezin da ulertu beste kontzeptu batzuekin batera ez bada (nahiz horiek momentuan ezertarako ez gogoeman), batak bestea mugatuz, balioa elkarri xedatuz, eta hasieran ez dago aurreneko hitzik bat bakarra,
|
hizkuntza
guztia ez bada hitz hori (Logos). Hitz batto batek hizkuntza osoa suposatzen du (gauza batek, errealitate guztia).
|
|
|
litate izatera jasoz guretzat, parte txiki txiki bat baino ez da, zertxo selekzionatuak,
|
hizkuntza
guztietan ez direnak izaten berak (koloreen adibidea da klasikoa), eta gutxiago modu berdinean zermugatuak eta harremanduak, hitz bakanak baino hitzfamiliak konparatuz nabariago hautematen denez. Hizkuntzak munduari bere ordena eta bere logika ezartzen dizkio.
|
|
2008
|
|
|
Hortik abiatu naiz eta hipotesitzat hartu dut hori edozein hizkuntzatan berdintsu gertatuko dela, baina kontuan izan dut
|
hizkuntza
guztietan ez dela beti blog hitza erabiltzen. Horregatik Wikipediara jo dut hizkuntza bakoitzean termino hori nola erabiltzen den jakiteko
|
|
|
|
Hizkuntza
guztiek ez dute mundua era berean antolatzen, eta ez dituzte kontzeptuak era berean lexikalizatzen. Espainieraz lexikalizazio bakarra duen elementu batek euskaraz hainbat lexikalizazio izan ditzake.
|
|
2009
|
|
|
Elementu semantikoen eta azaleko elementuen arteko harremanak aldatu egiten dira hizkuntza batetik bestera. Hizkuntza bakoitzak ekintza horiek nola lexikalizatzen dituen ikusteko, Talmyk mugimenduzko ekintzak aztertzeari ekin zion, mugimendua munduko hizkuntza guztietan ageri den kontzeptua baita; hizkuntza bakoitzak mugimendua adierazteko elementu linguistiko desberdinak erabiltzen dituen arren, eta nahiz eta
|
hizkuntza
guztietan ez diren mugimenduaren alderdi berberak lexikalizatzen, munduko hizkuntza guztietan aurkitzen dira mugimendua adierazteko osagaiak. Mugimenduzko ekintzen azterketatik hizkuntza bakoitzaren «lexikalizazio ereduak» definitzeari ekin zion Talmyk (2000).
|
|
|
Hizkuntza guztietan, ordea, elementu semantikoak ez dira modu berean lexikalizatzen, hau da,
|
hizkuntza
guztiek ez dituzte azaleko elementu berberak erabiltzen elementu semantikoak hitzez adierazteko. Talmyk, munduko hizkuntzak harreman horren arabera sailkatu nahian, dikotomia tipologiko bat proposatzen du, mugimenduzko ekintzen osagai nagusia (Bidea) adierazteko erabiltzen den azaleko elementua oinarri hartuta:
|
|
2010
|
|
|
Irizpide berriek marko globalean erabilera fluxuak edo erabilera motak modu berrian zehaztera ekarriko dute, aukera berriak ekarriz. Baina bitartean, eta irizpide finko ezean, inprobisazioa da nagusi, bolada baterako beharrezkoa dena (bertatik erator daitezkeelako erantzun berriak) baina epe luzera nahikoa ez dena onartuz, eta, gainera, kontutan hartuz euskararentzat kaltegarria izan daitekeela hizkuntzen arteko parekotasun faltagatik(
|
hizkuntza
guztiak ez baitira abiatzen baldintza berdinetan lehian). Parekotasuna irabazteko prestigioa lantzeari garrantzia handia ematen diote, une aproposa dela jauzia emateko ustez.
|
|
|
0 euSKararen BilaKaera Soziala: paradigmaTiKoa eTa paradoXiKoa euskararen erabilera normalizatzeko helburuarekin azken hamarraldiotan garatutako prozesua, hiru bider da paradigmatikoa. lehenik, paradigmatikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren
|
hizkuntza
guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera kondenatuta. bigarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako hizkuntza minorizatu baten biziberritze prozesuaren arrakasta neurri handi batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta so... euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiaduran zuzenean eragiten duena, prozesu hori azkartzeko mugak oro har ez baitira legerian edo herri aginteen jardunean atzeman, euskal gizartearen beraren baitan baizik. horregatik guztiagatik da euskararena, nik uste, adibide paradigmatikoa hizkuntzen biziberritze ereduen artean. eta halaxe aitortua izaten ari da, gero eta gehiago, mundu zabaleko hizkuntza adituen artean.
|
|
|
Ezaguna denez,
|
hizkuntza
guztiek ez dute erabilera idatzia aldi berean lortu, eta hainbaten kasuan gure egunetan lortu da halakorik. Are gehiago:
|
|
|
Are gehiago:
|
hizkuntza
guztiek ez dute eskuratu oraindik ere kultura eskolatu jasoetarako ohiko erabilpen arruntik. Idazkuntza eta modernitate kulturalak lorpen preziatu eta zailak izan dira.
|
|
|
Cascante, c. 1530 bartzelona, 1589) gaztelaniaren aldeko" manifestu" suhar bat idatzi zuen, garaiko eta ondoko historialarien artean sarritan famatu izan dena. autorearen eta idazkiaren inguruan eman nahiko nuke hemen albisteren bat edo beste, Mendebaldeko hizkuntzen kultur idazkuntzaren aldeko eztabaidan une adierazgarria baita testu hori. ezaguna denez,
|
hizkuntza
guztiek ez dute erabilera idatzia aldi berean lortu, eta hainbaten kasuan gure egunetan lortu da halakorik. are gehiago: hizkuntza guztiek ez dute eskuratu oraindik ere kultura eskolatu jasoetarako ohiko erabilpen arruntik. idazkuntza eta modernitate kulturalak lorpen preziatu eta zailak izan dira. idazkuntza edo uneren bateko modernitatea iritsi direnetan ere ez dira beti garaipen horiek bere ondorioetan iraunkorrak gertatu:
|
|
|
1530 bartzelona, 1589) gaztelaniaren aldeko" manifestu" suhar bat idatzi zuen, garaiko eta ondoko historialarien artean sarritan famatu izan dena. autorearen eta idazkiaren inguruan eman nahiko nuke hemen albisteren bat edo beste, Mendebaldeko hizkuntzen kultur idazkuntzaren aldeko eztabaidan une adierazgarria baita testu hori. ezaguna denez, hizkuntza guztiek ez dute erabilera idatzia aldi berean lortu, eta hainbaten kasuan gure egunetan lortu da halakorik. are gehiago:
|
hizkuntza
guztiek ez dute eskuratu oraindik ere kultura eskolatu jasoetarako ohiko erabilpen arruntik. idazkuntza eta modernitate kulturalak lorpen preziatu eta zailak izan dira. idazkuntza edo uneren bateko modernitatea iritsi direnetan ere ez dira beti garaipen horiek bere ondorioetan iraunkorrak gertatu: gogora bitez erromantzeen artean erdi arotik idatzita zetozen okzitanieraren historia eta gaurko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste behar babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin dutenek ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak dira batzuk:
|
|
2011
|
|
|
Bada, azken diskoan, euskarara beharrean ingelesera egin dute jauzi. Larratxeren ustez, belarrira ondo egiteko
|
hizkuntza
guztiek ez dituzte ezaugarri berdinak, eta adibidez gaztelaniak, euskararekin alderatuta, ez omen du belarrira ondo egiten beraien musika estiloan, alegia, rock & rollean. Hizkuntza batek edo besteak belarrira ondo egiteaz ari gara, baina ingelesak ez al ditu atzerrirako ateak irekitzen?
|
|
2016
|
|
|
Bereziki, zerikusi handia du beste hizkuntzekiko erraztasun erlatiboak. Gaur egungo euskaldunak elebidunak edo eleaniztunak dira, eta
|
hizkuntza
guztietan ez da izaten gaitasun bera». Gazteekin ere hori gertatzen da:
|
|
2017
|
|
|
Bidaia bi norabidekoa ez izatearen arrazoietako bat da hizkuntzak musika tresna huts baino gehixeago direla, eta
|
hizkuntza
guztiek ez dutela ibilbide bera egin eta denek ez dutela ez indar ezta erresonantzia kutxa bera ere. Zenbait hizkuntzen musikaltasun nabaria ukatu gabe, batzuenak ez ote diren bafle nabarmen handiagoak, alegia.
|
|
2018
|
|
|
Bigarrenik, hizkuntz normalizazioaren definizio berria egin beharra sumatzen dut, paradigma berriak mahai gainean jarriko dizkigun galderei erantzun bat aurkitu nahi badiegu. Ziurrenik onartu da
|
hizkuntz
guztiak ez direla berdinak, eta eremu funtzional guztiak berreskuratzea zaila edo ezinezkoan izango dela.
|
|
2020
|
|
|
Eleaniztasuna erregetzaren eredu sozialaren ispilua zen:
|
hizkuntza
guztiek ez zuten balio eta funtzio sozial berdina. ‘Subjektu’ bakoitzaren maila soziala identifikatu zitekeen hizkuntza gaitasunaren edo ezagutzaren arabera, eta frantsesa gutxiengo letratu baten esklusibitatea zen.
|
|
2021
|
|
|
sintetikoki, hau da, hitz bakar baten bidez, edo analitikoki, erran nahi baita hitz bat baino gehiagoko egitura bat erabiliz. Alabaina,
|
hizkuntza
guztiek ez dituzte forma bata eta bestea neurri berean baliatzen. Hizkuntza erromantzeetan, aditz guztiek dituzte forma sintetikoak, eta egitura analitikoak denbora aspektu modu ñabardura zenbaiten ekartzera mugatuak dira:
|