|
2002
|
|
|
Historiaren kausaz eta, inoiz, erlijioaren kausaz, hiztun talde bat besteren hiztun lurraldean geratzen da. Beharbada, talde horrek bat egiten du nagusi den hiztun taldeak beretzat dauzkan ezaugarri erlijiosoekin eta politikoekin; baina, bere berezko hizkuntza eta taldea bera?
|
hizkuntza
horren hiztun kolektibo moduan, baztertuak dira eguneroko bizitzan.
|
|
|
E rrealitate gordin horrek ez ote digu irakasten hizkuntza bateko hiztuna izatea hizkuntz eduki batzuk barneratzea baino askoz gehiago dela? Izan ere, hizkuntza bat ikastea gizabanakoaren mailako gertakizuna bada,
|
hizkuntza
horren hiztun osoa izateak izaera soziala du: pertsona ez ezik, gizartea ere tartean sartzen da, ezinbestez.
|
|
2004
|
|
|
Beste modu batean adierazita: aitorpen horien argitan, hizkuntza jakite hutsak berekin dakar
|
hizkuntza
hori hiztunaren identitate osagarri bihurtzea. Halere, guk dakigunez, erabileran gehien eragiten dutenetako faktorea hizkuntzaren eta hiztunaren arteko talde identifikazioa izaten da.
|
|
|
Alabaina, hizkuntzaren beraren sostengu den herriaren gizarte botererik ezak hura mendeko izatera behartzen duenean, zer egin dezake
|
hizkuntza
horrek hiztun berriaren aho lumetan erabilia izateko. Euskaldun berriaren kultura bakarra erdal kultura denean, kultura horrek nola arraio eragin diezaioke euskaldun berriari euskara erabiltzera, hain zuzen ere, besteak beste, kultura hori bera izan bada euskal hizkuntza ordezkatu duen faktore bat?
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, zapalkuntza testuinguru batean, desoreka eta ezegonkortazuna dira nagusi, menderatzailea bata, menderatua bestea. Zeren, edo hizkuntza ofizialak hizkuntza gutxitua pixkanaka ordezkatzen du, edo
|
hizkuntza
horretako hiztunek haurre egiten dute beraien hizkuntzaren erabilera berreskuratzeko, ez bakarrik esparru pribatuan baita ere zerbitzu publikoetan, komunikabideetan eta eskolan, beti ere erabileraren usadio egokiak errespetatuz, ortografia, hiztegia eta fonetika mailetan.
|
|
2007
|
|
|
Txillardegiren teorietan oinarrituz egiten diren interpretazioetan adierazten da euskararen ezagutzaren arabera egokitzen zaiona baino altuagoa dela ematen den erabilera, hiztunaren izan nahia, euskaraz bizi nahia edo hainbat teoriek deitzen dieten identitate etnolinguistikoa da gertakizun hau esplikatzen duena. Hizkuntza erabiltzeko nahia,
|
hizkuntza
horrekiko hiztunak duen jarrerak adierazten digu. Gehiago ikertu genituzke beraz, euskararekiko hiztunek duten jarrerak, nahiak, asmoak, euskararen etorkizuneko joerak antzemateko.
|
|
2008
|
|
|
Hizkuntzaren erabileran eragiten duten faktore nagusiak bi dira: hizkuntza hitz egiteko erraztasuna eta
|
hizkuntza
horretako hiztunen harreman sarea. Hau da, hizkuntza erabiliko dugu menperatzen badugu eta norekin hitz egin baldin badaukagu.
|
|
|
Parametro hori txikia izateak
|
hizkuntza
horretako hiztunak oso gogotsu jarduten dutela esan nahi du eta alderantziz. Horren arabera euskaldunok oso saiatuak izango ginateke.
|
|
|
Hizkuntzak komunikaziorako gizarte erabilgarritasuna edo instrumentaltasuna izan behar du, eta hemen hizkuntza, gure ustez, orokorrean hartu litzateke, hizkuntza jakin batek oraindik erabiltzen duen edo erabil dezakeen taldearentzat izan dezakeen erreferentzia funtzioaren bitartez. L. J. Calvetek hizkuntzaren gizarte funtzio horri buruz mahaigaineraturiko galdera funtsezkoa da, baina, gure ustez, galdera horren erantzun bakarrak ez luke izan behar esatea funtzio hori betetzeko ahalmena galdu duen hizkuntza jada ez dela baliagarria, eta ez dela harritzekoa
|
hizkuntza
horren hiztunak hizkuntza horretatik aldentzea. Hiztunen portaera hori, noski, emaitza objektiboen arabera azter daiteke, baina baita portaera horren jatorriaren arabera ere, arrazoiak hobeto ezagutzeko; izan ere, hizkuntza batek funtzio guztiak galtzen dituenean, identitate funtzioa ager daiteke gizarte funtzioak betetzeko helburuarekin, baita egoera hori behartua bada ere.
|
|
|
Aholkuak ematen dituen Etxepareren jarrera ez da dantzara igarotzen denaren berbera. Aholkuak ematen dituenarentzat herri hizkuntza idatzia bitarteko bat gehiago da
|
hizkuntza
horretako hiztunei irakasteko. Honen au rrean, dantzara igarotzen denak, herri hizkuntza idatzian hizkuntzaren esta tus aldaketa dakusa.
|
|
2009
|
|
|
Hori baino baldintza bidezkoagorik aurki daitekeelakoan gaude. Europako lurralderen batean ofiziala izatea eta
|
hizkuntza
horren hiztunek hala nahi izatea behar beste arrazoi luke Europako erakundeetan ofizialtasuna eskuratu ahal izateko. Gaur egun, ordea, estatu hizkuntza ez izatekotan, bi baldintza bete behar dira Europar Batasunean ofizialtasuna erdiesteko, Europar Batasunak aho batez onartu behar duen ofizialtasuna lortzeko, alegia:
|
|
|
Beste hitzetan esanda, bidezkoak (legitimoak, alegia) eta aukera berdintasunerako eraginkorrak izango diren hizkuntza politikak behar dituzte. Hizkuntza baten biziraupenarekin jokoan dagoena
|
hizkuntza
horren hiztun erkidegoaren eta hizkuntza hori bere ondaretzat eta autoidentifikazio erreferentziatzat hartu duen gizataldearen elkargune bat da, eta, beraz, horrexegatik beragatik, gizarte bizikidetza bera da jokoan dagoena, hizkuntza baten biziraupenarekin eta hizkuntzen arteko oreka edo desorekarekin batera.
|
|
2011
|
|
|
Argi dago, orobat, diglosiarekiko mesfidantza handia. ez da arazo soziopolitikoa bakarrik, ordea, diglosiatik aldentzen dituena. osagai psikosozialik ere badu arbuiozko jarrera horrek. diglosia giroan bizi den hiztun menderatuak berariazko arazo psikikoak ditu bide batez. horregatik ere kaltegarria da diglosia. hona zergatik, soziolinguista horien ustean: diglosiazko egoeran, hizkuntza batari eta besteari funtzio sozial diferenteak atxikitzen zaizkien neurrian, prestijioa ere diferentea dute hizkuntza (edo aldaera) biek. hala dute kanpokoen begietan, eta halatsu
|
hizkuntza
horretako hiztunen beraienetan. Balioztatze diferente horrek hierarkizazioa sortzen du:
|
|
|
Azken finean, hori egiten dute hizkuntza politikek. ...ik, egokiak izan daitezen, etengabe aztertu behar dira hizkuntza politikak. egoera soziolinguistiko guztiak ezberdinak dira. euskararen egoera ez da katalanaren edo gaelikoaren egoera. erantzuna egoerara egokitu behar da. hortaz, nahiz eta hizkuntza ekologia orokorra izan, egoera jakin batean aplikatzen denean, egoera jakin horren ekologia bilakatu behar da, hots, berariazkoa eta zehatza, eta hori
|
hizkuntza
horretako hiztunek soilik egin dezakete.
|
|
|
C. Grinevald ek ohartarazten digunez, hizkuntza kitxuak, Andeetako mendikatean 8 eta 12,5 milioi lagunen artean mintzatuta ere, leku askotan ez dauka bizirik irauteko bizi indar etnolinguistiko askirik. Bestalde, Mexikon beste horrenbeste gertatu bide zaio nahuatlerari:
|
hizkuntza
horren hiztunak milioi bat baino gehiago dira, antza, baina mehatxupean dago haren etorkizuna.
|
|
|
naturala eta kulturala.
|
Hizkuntza
horretako hiztun osoa, beraz, AB da, goiko ikurrez baliatuta. Hizkuntza bigarren hizkuntza gisa ikasi duena, berriz, BA da, hots, aurrena ikasketa sekundarioa egin du eta gero naturaltasuna bereganatu du.
|
|
|
Txepetxen hitzetan, hizkuntza komunitatea arestian aipaturiko bost talde soziolinguistikoek osatzen dute, zirkulu zentrokideen moduan antolatua: erdian jatorrizko hiztun kulturizatuak (AB taldea) ditugu; hurrena, heldu eta gazte bertakotuak (BA taldea); gero, jatorrizko hiztun primarioak (A taldea), kanporalderago, egituraren azken mailan, hizkuntza ikasten ari direnak (B taldea); eta, azkenik, kanpoan,
|
hizkuntza
horren hiztunak ez direnak (Ø taldea).
|
|
2013
|
|
|
Emaitza hauek azalduta," benetakotasuna" eta" legitimitatea" adierak, labur bada ere, argitu behar dira. Hizkuntza gutxituetako testuinguruetan, hiztun berrien hazkunde handiak
|
hizkuntza
horretako hiztun legitimotzat, benetako zentzuan, jatorrizko hiztuna hartzen zuen ideologia auzitan ipin dezake. Mota horretako tira-birak, besteak beste, galiziera eta katalanaren testuinguruan (O’Rourke eta Ramallo 2013 eta Woolard 2008, hurrenez hurren) deskribatu dira.
|
|
|
Esaterako, mexikar hizkuntza batean hitz bakarra dute (gure) berdea eta (gure) urdina izendatzeko. Orduan
|
hizkuntza
horretako hiztun bat jartzen baldin badugu zenbait tonu urdin eta berderen aurrean, gerta daiteke harentzat berde mota bat urdin mota baten antzekoagoa izatea beste berde mota batena baino. Alegia, haren hizkuntzak berdearen eta urdinaren arteko mugarik ezartzen ez duenez, horrek eragina dauka koloreak bereizteko eta alderatzeko gaitasunean.
|
|
2015
|
|
|
Beste alde batetik, nazioa nortzuek osatzen duten jakiteko, nazioaz nazionalismoak egiten duen definizioari begiratu behar diogu: arraza kidegotzat jotzen badu, arraza horretakoek bakarrik osatuko dute; hizkuntza kidegoa bada,
|
hizkuntza
horretako hiztunek, eta abar. Lurraldea jotzen bada, azkenik, lurralde horretako biztanleak joko dira naziokidetzat.
|
|
|
Egile honen irudiko, zentzuaren, sormenaren, arrazoiketaren mintzaira horren muinera biltzen diren hiztunek osatzen dute hizkuntzaren esparru sinbolikoa; esparru hori ezinbestekoa, funtsezkoa da hizkuntzaren bizitzarako, beronen osasun egoeraren ondorio baitira haren sendotasun edo ahulezia uneak. Esparru sinbolikoa sasoiko, indartsu badago, mundua une oro interpretatzea ahalbidetuko die
|
hizkuntza
horretako hiztun kontzientziadunenei, eta, bidenabar, arrazoi horrexegatik beragatik haien hizkuntzarekiko atxikimendua hazi egingo da (hizkuntza euren egunerokotasuna eta nortasuna bera definitzeko tresna baliagarria zaielako); horrez gain, kanpoaldeko espazioetan kokatutako hiztunen hizkuntzarekiko atxikimenduak ere gora egingo du, zeharka bada ere, hauek ere esparru sinbolikotik bazkatzen bait...
|
|
2017
|
|
|
Zu zara
|
hizkuntza
horretako hiztun gazteena.
|
|
2019
|
|
|
Berdin da planeta honetan non sortua eta garatua izan den, eta axolarik ere ez, bere erabiltzaileen eskutik, mundu txiki honetako era desberdinetako bizi baldintzetara egokitzean, zer maila lortu duen:
|
hizkuntza
horren hiztun guziek eguzkia sortaldetik sortzen eta sartaldetik sartzen ikusi dute salbuespenik gabe.
|
|
2020
|
|
|
Mudak
|
hizkuntza
horretako hiztunekin etengabe harremanetan egoteko aukera dagoenean gertatzen dira, hiztun legitimotzat hartzen dituzten edo hizkuntza hori ikasteko eta erabiltzeko zilegitasuna duten ingurune seguruetan.
|
|
2021
|
|
|
Jatorri horretako% 43,5 Gipuzkoan kokatzen da,% 30,1 Araban eta% 26,4 Bizkaian. Halere, kontuan izan behar da Punjab eskualdea Pakistaneko eta Indiako mugaz bi aldeetan hedatzen dela, eta, beraz,
|
hizkuntza
horren hiztun gehiago ere izan daitezkeela, EAE n.
|
|
|
hizkuntza komunikazio tresna soiltzat hartzen duena, eta nortasuna eratzeko ikur iturritzat duena. Hots, bosgarren funtziora ez heltzeak aurrekoen asebetetzea erabat kolokan uzten du, eta
|
hizkuntza
horren hiztunen hizkuntzaren gaineko ustetan eragiten du. Uste horiek, lerro handi biren artean ardaztera mugatzen dira:
|
|
2022
|
|
|
(Nik, berez, ez dut nahi, ia kontra ere banago, baina alfer alferrik da.) Arrazoi bat hau izan liteke: zahartzearekin, ahultzearekin edo eskastearekin, pertsona bere lehenbiziko izate hartara itzultzen den bezala (zerbaitegatik esan ohi dugu, pertsona zaharrak gogoan ditugula, ume jaio eta ume bihurtu), hizkuntza ahulduek ere, edo
|
hizkuntza
horretako hiztun kontzientziadunek bederen, sorrerara itzuli arteko onik ez dutela izaten; hau da: etimologiara, zeina ez baita sekula sorrera edo jatorri absolutu bat, baina bai horren sasi itxurapen buru engainagarri bat.
|
|
|
Alde batetik, prestakuntza linguistikoa eta pedagogikoa; bestetik, garapen iraunkorra eta dokumentaziorako guneen sorrera. Era berean, garrantzitsua da hizkuntza politika nazionala eta adostua izatea eta
|
hizkuntza
horretako hiztun komunitatearen giza eskubideak bermatzea. Azkenik, hezkuntza eremuari dagokion neurria dago:
|