|
2000
|
|
|
Bitxia izan badaiteke ere, Aragoiko hizkuntzak bizi du egun egoerarik latzena. Baina ez da bertako
|
hizkuntza
bakarra, gaztelaniaz gain, Herri Katalanekin mugakide diren herrietan katalana hitz egiten baitute. Aragoera baino hegoalderago eutsi dio hizkuntzari gainera.
|
|
|
Euskaltzale jendeok, oro har, ez dugu ulertu zertan datzan Nafar gizartearen euskararen aldeko jarrera hori eta mezu okerrak bidali ditugu: euskara dela Nafarroako berezko
|
hizkuntza
bakarra, Erribera euskalduna izanaren topikoa, edo, beste maila espezializatuago batean, elebitasun orekatu egoeraren ezinezkotasuna agintzen duen egia zientifikoarena, zeinaren izenean, euskalgintzaren sektore garrantzitsuetan, elebitasun aukera guziak baztertu diren.
|
|
|
–denbora behar da eskolak, eta elizak ere, bere gaztelaniazko heziketa lana burutu dezaten?. Hori gertatzean(= guztiak elebidunak izatean) izango da gaztelania
|
hizkuntza
bakar bezala ezartzeko mementoa (pentsamendu hau ageri da Serrano Suñer en galde gutunean, eta ondoko erabakinegoziatuan ere: ... hasta tanto que una tenaz labor escolar...).
|
|
|
Fisikalista fenomenalistatik ondorioztatzen saiatzen da. Alabaina, nire ustez, bereizketa hau aurrera ezin daitekeela eraman erakuts daiteke; alderantziz,
|
hizkuntza
bakar bat izaten dela kontuan lehenengotik, fisikaren hizkuntza. Fisikaren hizkuntza haurtzarotik ikas daiteke.
|
|
|
Ikerkuntza zientziaren espiritu honen arabera gidatuz gero, orduan giza aurrerakuntza posible izan zitekeen. Jite ilustratuko tradizio baikor honen ildoa jarraitu zuen Vienako Zirkuluak, baldin eta ezagutzaren adar guztiak soilik
|
hizkuntza
bakar batek zuzenduko balitu, orduan garapena posible izango litzatekeela defendatuz. Hizkuntza hura hizkuntza logikoak eta behaketazko hizkuntzak osatuko lukete, baita hizkuntza fenomenalistak ere hasiera batean.
|
|
|
Honekin, ezagutza razionala ulertzeko ohikoa zen logika bat eta bakarrak — Tractatus ean agindu moduan— suposatzen zuen ikuspegia errefusatzen zuen Carnapek. Harrezkero ez zen
|
hizkuntza
bakar bati buruz soilik mintzatuko, dagoeneko berarentzat ez baitzen egongo hizkuntza bakarrik enuntziatu esanahidun guztiak azaltzeko.
|
|
2001
|
|
|
gutxiengoen desagerpen fisikotik (naziek, Stalinek edo Bosnian jazoa) hizkuntza bultzatu eta normaltzeko neurrietara arte mila jarrera daude erdibidean: errepresio bortitza eta asimilazio behartua (Francok edo Mussolinik); askatasuna bai, baina eskubiderik ez (Frantziaren kasua, askatasun indibidualaren ustea, baina gero
|
hizkuntza
bakarra da, patois kontzeptua errotuz); ustezko babesa, zenbait laguntza emanez baina ondare den neurrian begiratuta, hizkuntzari erreparatuz hiztunei eta euren lurraldeari beharrean; eta azkenik, erabateko babesa eta eskubide aitorpena, suedierak Finlandian bizi duena adibidez.
|
|
|
Baina kezkatxo batpiztu behar genuke: zergatik ez erabili
|
hizkuntza
bakarreko hiztegia?
|
|
|
Galdera nagusi batzuk antzera egin dira diziplina ezberdinetan; hala nola: hizkuntza bat baino gehiagoz batera jabetzea,
|
hizkuntza
bakarraz jabetzearenprozesuarekin konparatuz noraino izan daitekeen antzekoa/ ezberdina; bigarrenhizkuntzen eta lehen hizkuntzaren jabekuntza prozesuak noraino diren antzekoak/ ezberdinak; noraino den gizabanakoak jaiotzatik dakarrena eta norainogeroztik gehitzen dena; noraino parte hartzen duten bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesuan indibidualizazio eta sozializazio prozesuek; jabekuntzaren e...
|
|
|
Dakigunez, azken mendeotan euskal eremua euskalkitan banatua zelarik, euskara ez da
|
hizkuntza
bakarra izan. Askoren ustez lurralde honen itxura duela ehun urte pasatuxe Bonaparte Printzeak bitara eskaini zigun maparena bera da.
|
|
|
Baina irekiko zaizkie begiak, ikusiko dute herriak erantzungo duela eta baieztatuko da ez dela gauza bera abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna. Horren ondorioz, Nafarroako Gobernuak, epe laburrera zein luzera, onartu du euskara ez dela euskaldunen
|
hizkuntza
bakarrik, Nafarroako hizkuntzetako bat ere badela. Europako Batasun osoan ez dago herririk bere hizkuntzapropioa ren aurka legislatzen duenik edo herritarren hizkuntz eskubideak murrizteko neurriak hartzen dituenik: Na fa rroa da kasu bakarra Europako Batasun osoan.
|
|
|
Isil isilik eta" demokratikoki", transmisioa etetea lortu du zenbait eskualdetan. Ofizialki
|
hizkuntza
bakarra dago Frantzian. Ez da euskararik, ez eta Lege eta indar handiren beharrik ere hain euskaldun gutxiren eskubideak ahazteko.
|
|
|
1. Zerbait izaten hasi eta etorkizunari begira egoera" normaldu" bat amets egiten hasi garenean euskaldunok kultura eta
|
hizkuntza
bakarra ezarri nahi dituztenen erasoak indartzea ulergarria da, batez ere, pribilegiozko egoera bat kolokan jartzen hasi zaiela eta gerora oraindik hori areagotu egingo dela ikusten dutenen aldetik. Urte luzetan euskara mendekotasun egoeran ikusi dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren.
|
|
2002
|
|
|
Ba dogu euzkotarrok geure elia,
|
izkuntza
bakarra ta bedegarra, seniderik ezagutzen eztauana. Beste edozein ele baxen ederra, beste edozein ikuntza baxen aberatsa
|
|
|
Ordura arte bizi ziren irrati pribatuak itxi edota zerbitzu estatalean sartzeko erabakia hartu zuen gobernu frantsesak. Sistema oso zentralista zen, Paristik periferiara hedatua, Departamenduen edo herrialdeen zein nazionalitateen ezaugarriak kontuan hartzen ez zituena, eta frantsesa
|
hizkuntza
bakartzat ezagutzen zuena. Beraz, Ipar Euskal Herrian ez zegoen emisora sortzeko aukerarik garai hartan.
|
|
|
Guk pentsatu izan dugu euskara dela gure hizkuntza, eta horregatik aukeratu genuen aukeratu genuen bidea. Baina badakigu, nik ez dut zalantzarik horretan, ez dela hau guk dugun
|
hizkuntza
bakarra. Nik, behintzat, gaztelania ere badut aldamenean, eta ez dut batere gogorik hizkuntza hau gutxiesteko, hizkuntza bat goraipatzeak ez baitakar berarekin bestea apalestea, batzuek kontrako iritzia baldin badute ere.
|
|
|
Badakit gai honen inguruan ere hainbeste uste eta jarrera badirela: batzuk zintzoki elebitasunaren alde omen daude, nahiz praktikan onartzen duten elebitasuna
|
hizkuntza
bakarrekoa den, gaztelania edo frantsesa, bistan da. Beste batzuek ere euskal gizartean hizkuntza bakarra nahi dute, euskara, gizarte elebidunik ez omen baitago, nonbait, munduan, eta beti hizkuntza batek indarra hartzen omen duelako bestea ahulduz, Gotzon Garatek dioen gisa.
|
|
|
batzuk zintzoki elebitasunaren alde omen daude, nahiz praktikan onartzen duten elebitasuna hizkuntza bakarrekoa den, gaztelania edo frantsesa, bistan da. Beste batzuek ere euskal gizartean
|
hizkuntza
bakarra nahi dute, euskara, gizarte elebidunik ez omen baitago, nonbait, munduan, eta beti hizkuntza batek indarra hartzen omen duelako bestea ahulduz, Gotzon Garatek dioen gisa.
|
|
|
Baina gauzak ez dira beti hola izan: kolore gabeko eta
|
hizkuntza
bakarreko garai hartan, adiskide gazte, kolore gabeko eta hizkuntza bakarreko telebista baikenuen aldi berean, garaiaren pareko. Ez pentsa gauzak beti hola izan diren, gaur ikusten dituzun gisa.
|
|
|
Baina gauzak ez dira beti hola izan: kolore gabeko eta hizkuntza bakarreko garai hartan, adiskide gazte, kolore gabeko eta
|
hizkuntza
bakarreko telebista baikenuen aldi berean, garaiaren pareko. Ez pentsa gauzak beti hola izan diren, gaur ikusten dituzun gisa.
|
|
|
Erakunde gorenen artean alde horretatik euskaldunena zen, segur aski ere, errektoreorde gehienak euskaldunak zirelako: gure arteko zatikako bilkuretan maiz euskara zen erabiltzen zen
|
hizkuntza
bakarra. Nik badakit, hala ere, aparra zeriela oihuka ari ziren gazteño haguntsu eta erdezu haiek gazte guztiak ez zarete inola ere antzekoak kontu hauetan ez ziotela honi inolako garrantzirik ematen, euskara bazter batean utzirik, nahiago baitzuten bai Euskaltzaindian bai EHUn politikoki hurbilago, euskaraz jakin nahiz ez, hori bigarren mailakoa denez gero, senti zezaketen beste norbait.
|
|
|
Uste dut euskal gizartea ren —eta ez beste edozein gizarteren— zerbitzuan egongo den unibertsitate sistema bat eraikitzen saiatu genukeela, euskal herritarren kultur eta ekonomi beharrei egokiro erantzungo dien eta euskal nortas unaren alde egingo duen sistema bat. Eta ez naiz ari, ez Euskadi osoari egokituko litzaiokeen euskal unibertsitate bakarraz, ez
|
hizkuntza
bakarrez —euskaraz— jardungo duenun ibertsitateaz, ez eta egitasmo politiko jakin eta bakar baten lorpenerako egituratuko den unibertsitateaz ere.
|
|
|
Alegia, eskualde batean,
|
hizkuntza
bakar bat izaten da irakaskuntzako mintzabide eta tresna. Ez bi edo hiru.
|
|
|
Ghettizazio arriskua aipatzen dute batzuek, bai eta gaur egungo unibertsitate irakaskuntza
|
hizkuntza
bakar batean baino gehiagotan garatu behar dela ere. Azken hori egia ukaezina da, baina aurrekoa bezain egia da ustezko eleaniztasun horren atzean erdaren nagusitasuna bermatzeko eta mozorrotzeko trikimailua aurkitu nahi duela zenbaitek.
|
|
|
Arrakasta ahalbidetu duten hiru faktore diferentzialak ikusi ahal izan dira; berreskuratu nahi den hizkuntza izendatzen dela administrazioko
|
hizkuntza
bakarra edo lan hizkuntza, administrazioarekiko harremanak beste hizkuntzan izateko eskubidea bermaturik; hezkuntza sistemak ziurtatu egiten duela haurrak hizkuntza horretan trebatuak izatea; eta, azkenik, sektore pribatua legez eta arauz derrigortzen dela hizkuntza gutxitua erabili eta honen hiztunen hizkuntz eskubideak errespetatzera.
|
|
2003
|
|
|
Gauzak horrela, garbi gera bedi behingoz ez garela gu, elebidunok edota egoera elebidun batean bizi garenok, bitxiak,
|
hizkuntza
bakarraren aldekoek sarritan arraro sentiarazi nahi izan bagaituzte ere. Eta beste gauza bat:
|
|
|
Galdera horrek korapilo asko ditu.
|
Hizkuntza
bakarra da, alfabetoa ere berezia. Eta, zinez, alfabetoaren sinbolismoa handia da.
|
|
|
Bizitza naturari lotuta dago, kenyarrentzat: «Ezagutu ditut herriak, euren
|
hizkuntza
bakarra lurra suntsitzea zutenak. Guk iraganetik ikasten dugu:
|
|
|
Danok dakigunez, Erromako Eleizeak, azken Kontzilioaren aurretik, latina erabili izan dau bere
|
hizkuntza
bakartzat otoitz
|
|
|
3.1 Euskerea ez da izan egundo dakigunez, behintzat Euskal Herri osoaren
|
hizkuntza
bakarra, bizitzako arazo guztietarako:
|
|
|
Grégoire apezaren solasek eta urratsek argitzen dute historia hau guztia. Ezen, gizon horrek berak zuen, Iraultza aitzin, 1782an, abisua eman, jadanik, nazio
|
hizkuntza
bakarraren bultzatzea eta hizkuntza arrunten suntsitzea lan baitezpadakoa zela, frantses mintzaira bakarra erabiltzeko gisan eskualde guztietan. Gero 1790eko legebiltzarrean,, abertzale?
|
|
|
Nortasunaren kudeaketa, herrigintzaren kudeaketa gure artean, hizkuntzaren kudeaketa da. "
|
Hizkuntza
bakarrera behartzen gaituzte denok, eta haren ildotik datoz historia bakarra eta pentsakera bakarra18". Talde nortasunaren kudeaketa zaila dugu, eta ertz korapilotsu horri gagozkiolarik, eta (behin baino gehiagotan esan delako) jakina denez, Sarrionandiaren" Euskal Herria, bere jabego politikoaren bila dabilen hizkuntza bat da; euskaldunak, bi milioi erdaldun eta seirehun mila erdaleuskaldun gara".
|
|
|
Udazkenean estreinatu nuen gero eskola. Erdara zen bertako
|
hizkuntza
bakarra. Haur batek gogora dezakeen neurrian, bestelako gertaera bat gelditu zitzaidan markaturik ikastaroan:
|
|
2004
|
|
|
Eta abantaila bailitzan aurkezten zaigun arren, mundu guztiarekiko lotura edo elkarrengandik hurbilago egotea ahaltzen duela esanaz, kultur aniztasunarekin egiten du talka, atzean kulturaren uniformizazioa besterik ez duelako: pentsamendu bakarra, pentsatzeko
|
hizkuntza
bakarra, eta hortaz mundua ezagutarazteko ere hizkuntza bakarra. " Nik behin irakurri nuen globalizazioa 3 M handien mundua dela:
|
|
|
Eta abantaila bailitzan aurkezten zaigun arren, mundu guztiarekiko lotura edo elkarrengandik hurbilago egotea ahaltzen duela esanaz, kultur aniztasunarekin egiten du talka, atzean kulturaren uniformizazioa besterik ez duelako: pentsamendu bakarra, pentsatzeko hizkuntza bakarra, eta hortaz mundua ezagutarazteko ere
|
hizkuntza
bakarra. " Nik behin irakurri nuen globalizazioa 3 M handien mundua dela:
|
|
|
Urko Aiartza abokatuaren ustez, gaur egun bizitzen ari garen globalizazioa inperialismoaren fase berri bat da, historikoki kapitalaren prozesuarekin lotu beharrekoa. Estatu nazioen sorrera kapitalaren/ burgesiaren sorrerak ekarri zuen, eta burgesiak behar zuen merkatal marko eta marko juridiko politiko horrek hainbat eta hainbat komunitateren desagerpena ekarri zuen, hain zuzen ere burgesiak estatu nazio bakoitzean beti ere
|
hizkuntza
bakarra erabili zuelako. Berak azaltzen duenez:
|
|
|
nortasun nazionalaren sakonduretako adierazpena da; zentzu horretan hizkuntzaren atributo bereziak aldarrikatzean geure nazioak bereak izateko duen eskubidea aldarrikatzen dugu (larmintz mehea bai, baina gutasuna ematen diguna). Euskara da euskal Herriaren hitza jaso dezakeen
|
hizkuntza
bakarra. Gu hitz horri zor gatzaizkio.
|
|
|
–Gizarte bat besteetatik bereizten duten ezaugarrien artean hizkuntza dugu, larriena ez bada, larrienetakoa. Norbera,
|
hizkuntza
bakarreko gizarte batean bizi delarik, hizkuntza problemarik ez duen gizarte batean, ez da honetaz konturatzen, harik eta bizibeharrak beste gizarte batera erauz dezan arte. Hizkuntza, barrenera begira batzaile baita, kanpora begira, aldiz, bereizle.
|
|
|
Aurrenik, Xabier Huizi mintzo zaigu: . Beste era batera esanda, orain arte
|
hizkuntza
bakarren defentsa egin duten frantziar eta espainiar estatuek onartuko al dute europar hizkuntza bakarra, hizkuntza hori ingelesa izan daitekeela aldez aurretik badakitenean. Edo orain inoiz ez bezala, larrutik ordaintzeko zorian aurkitzen direnean planteatu eta defendatu behar dituzte hizkuntza aniztasunaren bertuteak?
|
|
|
Aurrenik, Xabier Huizi mintzo zaigu: . Beste era batera esanda, orain arte hizkuntza bakarren defentsa egin duten frantziar eta espainiar estatuek onartuko al dute europar
|
hizkuntza
bakarra, hizkuntza hori ingelesa izan daitekeela aldez aurretik badakitenean. Edo orain inoiz ez bezala, larrutik ordaintzeko zorian aurkitzen direnean planteatu eta defendatu behar dituzte hizkuntza aniztasunaren bertuteak?
|
|
|
–Espainia etnokrazia bat izan zen berrogei urtez: nazio bakar bat eta
|
hizkuntza
bakar bat onartzen zen. Gaztelatik kanpoko herriendako aukera bakarra gaztelautzea izan zen.
|
|
|
Hizkera kode murrizgarrien problematika hori, hiztunen estatus sozial eta kulturalaren eta horien gaitasun komunikatiboaren arteko harremanak ikertzeko testuinguruan kokatu zuen Bernsteinek.
|
Hizkuntza
bakarra zuen aztergai, hizkuntza horri zerizkion kode murritza eta jasoa begiz jotzeko: nolako kultur kapitala, halako hizkera ondarea.
|
|
|
kanpoan erreferentzia puntu bat izan behar dugu, eta hori Ipar Euskal Herria da guretzat. Soziolinguistikako edozein eskuliburutan esaten da hizkuntza batek hiztun guztiak elebidunak baditu beste
|
hizkuntza
bakar batean oso zaila duela irautea. Iparraldeko euskaldunak ere elebidunak dira, baina ez dakite espainolez, espainolarekiko elebakarrak dira.
|
|
|
Bere bizitzan erabilera eremu ezberdinetan sortzen diren behar komunikatiboen arabera garatzen du gaitasun komunikatiboa hizkuntza bakoitzean. Ondorioz, hiztun elebakar bat, erabilera eremu guztietan
|
hizkuntza
bakar bat erabiliz, ezin da eleaniztun batekin alderatu?. 688
|
|
|
Iñaki Larrañagaren tesiak, uste sendoei darien irmotasunez, euskara euskaldunaren ohiko mintzabide bihurtzeko bidean funtsezko eskakizun hauek paratu nahi dizkigu berme gisa: . Soziolinguistikari dagokionean normalkuntza esaten denean azken batean zera esan nahi da, hizkuntza batek bere hizkuntza komunitatean sortzen diren funtzio eta behar guztiei erantzuteko gai izan behar duela, praktikan
|
hizkuntza
bakarra. Kasu honetan euskarak hizkuntza komunitate euskaldunaren hizkuntza bakarra izan behar duela esan nahi du.
|
|
|
–Soziolinguistikari dagokionean normalkuntza esaten denean azken batean zera esan nahi da, hizkuntza batek bere hizkuntza komunitatean sortzen diren funtzio eta behar guztiei erantzuteko gai izan behar duela, praktikan hizkuntza bakarra. Kasu honetan euskarak hizkuntza komunitate euskaldunaren
|
hizkuntza
bakarra izan behar duela esan nahi du. Esan litzateke, beraz, normalizazioa ez dela elebitasun orekatua, normalizazioa ez dela koofizialtasuna, ez dela legezko izatea, baizik eta berezko definizioak hizkuntzaren nagusitasunaren eta lehentasunaren kontzeptuak dakartzala, eta nolabait, esklusibotasuna daramala?. 315
|
|
|
–Politika eta hizkuntzen arteko lotura. Gaizka Arangurenen iritzira?, kultura eta politikaren arteko lotura bezala, munduko edozein txokotan ezkuta ezinezko egitatea da. Egungo Estatu nazio gehienek hain zuzen ere,
|
hizkuntza
bakar baten nagusitasunean oinarritu dute beren egitura politikoaren gainbizipena. Eta horretarako legeak onartu eta indarrean paratu dituzte.
|
|
|
148 Xabier Huizi Belamendia:
|
Hizkuntza
bakarra, Euskaldunon Egunkaria, 1997/3/9.
|
|
|
Arrazoizko eta kulturadun hizkuntzak zeintzuk ziren aukeratzea aginte politikoen esku gelditzen eta gaineratikoak, balizko berezko lege unibertsalen eraginez, halabeharrez itzaliko zirelakotan zeuden, eta beraz sekuentzi bakarreko ikuspegi historikoan erabat sinisturik, Biblian irakurritako ikuspegi historikoaren ondorioz,
|
hizkuntza
bakarreko etorkizuna aurreikusten zuten eta beraz hizkuntzen galera, halabeharrezko berezko ondoriotzat hartzen zen. Beraz, iraultzaileen erabakien ondorioz, aurrerantzean, hizkuntza Estatu nazio berriaren baitako egitasmo politikoa bihurtu zuten.
|
|
|
XIX.mendean zehar horren froga ugari dago eta bildu dira honezkero Bizkaiko Batzar Nagusietako euskarazko testuak A. Irigoien eta A. Urrutiaren lanetan. Euskarak hizkuntza bizia zen eta hainbat eremutan
|
hizkuntza
bakarra. Bai
|
|
|
Edozein herritan
|
hizkuntza
bakar bat idazten da; hizkuntza bakar bat erabiltzen liburuetan, prentsan, administrazioan, telebistan. Edozein herritan, nik dakidalarik, hizkuntza bakar bat erabiltzen da eskoletan.
|
|
|
Edozein herritan hizkuntza bakar bat idazten da;
|
hizkuntza
bakar bat erabiltzen liburuetan, prentsan, administrazioan, telebistan. Edozein herritan, nik dakidalarik, hizkuntza bakar bat erabiltzen da eskoletan.
|
|
|
Edozein herritan hizkuntza bakar bat idazten da; hizkuntza bakar bat erabiltzen liburuetan, prentsan, administrazioan, telebistan. Edozein herritan, nik dakidalarik,
|
hizkuntza
bakar bat erabiltzen da eskoletan. Entzun dugunez, batzuk besterik uste bide dute.
|
|
|
Errejionalistek eta norteñotzarrek ez dute huntaz ezer entzun nahi: ezkondu eziñak ezkontarazi nahi dituzte; eta hizkuntzaren politika hori (erresuma bati
|
hizkuntza
bakar bat) Fraintzia’ren lepora botatzen dute, eta ez dute guretzako nahi, gu" euskeromano" deituz!
|
|
|
Héraud’en ustez
|
hizkuntza
bakar bati ez datxeko derriorrez, eta jendeek nahi ala nahi ez, erresuma bakar bat; baiña, istilluei azkena eman ahal izateko, erresuma batek HIZKUNTZA BAKAR BATEN hiritarrak lituzke bildu. Erresumak, jatorrizko hizkuntza bakar baten eremuan eraiki lirake, dio.
|
|
|
Héraud’en ustez hizkuntza bakar bati ez datxeko derriorrez, eta jendeek nahi ala nahi ez, erresuma bakar bat; baiña, istilluei azkena eman ahal izateko, erresuma batek
|
HIZKUNTZA
BAKAR BATEN hiritarrak lituzke bildu. Erresumak, jatorrizko hizkuntza bakar baten eremuan eraiki lirake, dio.
|
|
|
Héraud’en ustez hizkuntza bakar bati ez datxeko derriorrez, eta jendeek nahi ala nahi ez, erresuma bakar bat; baiña, istilluei azkena eman ahal izateko, erresuma batek HIZKUNTZA BAKAR BATEN hiritarrak lituzke bildu. Erresumak, jatorrizko
|
hizkuntza
bakar baten eremuan eraiki lirake, dio. Alegia:
|
|
|
Alegia: bi jatorrizko hizkuntza, bi erresuma beti –edo gehiago agian– Baiña jatorrizko
|
hizkuntza
bakar bat, ERRESUMA BAT GUTXIENEZ. Herrien nahiak erabakiko.
|
|
|
Hots: ezaguna da ere Erroma’ko armadan latiñera zala
|
hizkuntza
bakarra. Yugurta’k erromatarren armadan ikasi zuen latiñeraz; eta Euskal Herri’ko aiton semeak (Oska’koak buru) armadan arroztu ziran, gaur Bermeo’ko gazteak Basurto’n edo, Garazi’koak Baiona’ko Citadelle’n bezelaxe.
|
|
|
Hori larriz egia izan arren, ez da osoki egia. Fraintzia’n, XI garren mendetik, frantsesera jarri zan lege
|
hizkuntza
bakartzat. Españia’n, 1253 an, Toledo’ko gaztelera proposatu zuen Alfonso X garrenak erresuma mintzairatzat:
|
|
|
aurrerakoan erregeren aginduak eta legeak gaztelera mota hortaz egingo ziran. 1539 an neurri gogor bat hartu zuen Fraintzia’ko gobernuak (Villers Cotterets’en agindua) handik goiti, zuzenbidetzan eta administrazioan, frantsesera izango zan
|
hizkuntza
bakarra. Gerozko Grégoire’ren agindua gorago aipatu dudan ezkero, utz bekit Falc Hun bretoin jakintsuaren iritzia aipatzen:
|
|
|
Erantzuna emana izan da: herriaren hizkuntza erresuma
|
hizkuntza
bakarra billakaraziz.
|
|
|
Herriaren hizkuntza nagusi dedin, bide bat baizik ez dago: erresuma libro bat etniaren zerbitzuko jartzea; eta erresuma hortan, legezko hizkuntza eta erresuma
|
hizkuntza
bakartzat etniarena jartzea. Nagusitu diran hizkuntza guziek hori egin dute.
|
|
|
1841 ean, nahiz erresuma
|
hizkuntza
bakarra suedenera egonik ere, haurren ikastoletan suomieraz ikas ahal izatea onartu zan. Onartzea eta obratzea bi dira; eta hortara, etsenplu gisa, 1871ean oraindik ere, Mikkeli herrian (osoki suomieraz mintzo) suedenerazko haur eskola bat ideki zan...
|
|
|
Scott Operazio zuzendariordeari, edo Washington-eko beste artabururen bati, xehetasun txiki bat pasatu baitzitzaion: gaztelania eta ingelesa ez ziren preseski neska haren
|
hizkuntza
bakarrak. Euskara ulertezin hura ere tartean baitzegoen.
|
|
|
Mundua neure mundua dela honetan erakusten da hizkuntzaren (nik endelegatzen dudan
|
hizkuntza
bakarraren) mugek neure munduaren mugak adierazten dituztela, alegia (5.62).
|
|
|
Izan ere, haren ustez: " Mundua neure mundua dela honetan erakusten da, hizkuntzaren (nik endelegatzen dudan
|
hizkuntza
bakarraren) mugek neure munduaren mugak adierazten dituztela, alegia" (Ibid., 5.62). Alta, mundua neure mundua bada, haren parte izan behar dut halabeharrez, beste subjektu guztiek ere haren parte izan behar duten bezalaxe.
|
|
|
Mila urte eta zu, denbora bera. Baliteke ura izatea etsipenaren aurka egiteko detergente bakarra, baliteke ura izatea
|
hizkuntza
bakarra.
|
|
2005
|
|
|
ez hizkuntza irizpidez zuzen edo jator izateak, hiztunen ahotan behin eta berriz erabiliak izateak baizik. Begira nola dabilen orain latina, garai batean orotariko
|
hizkuntza
bakarra zirudiena.
|
|
|
Gaztelaniari babes berezia ematea, euskarari eman ordez; agintarien jokaera bakarzaleari geriza eskaintzea.
|
Hizkuntza
bakarrarekin ez dela giza eskubiderik zanpatzen, erranez. Baina bertze gairi buruzko pentsamoldea ere bakarra nahi baitute, ahal bada.
|
|
|
70eko hamarkadan" katalana
|
hizkuntza
bakarra" moduko leloak erabiltzen genituen. Zer nahi duzu esatea, orain ezinezkoa da hori.
|
|
|
Herri txikietan Guardia Zibilak berak ere katalanez egin beharra zuen eta orain gaztelania erabiltzen hasi dira herri batzuetan inmigrazioa dela medio. Egoera berri honetan ezin da esan katalana
|
hizkuntza
bakarra denik, baina identifikaziorako balio digun hizkuntza katalana dela bai.
|
|
|
A, B, D... hizkuntz ereduen letra joko horretaz harago, eskolak haur eta gazteak euskalduntzeko zein norabide hartu lukeen azaltzen saiatu dira lau mahaikideak. Euskara ez da ordea, eskolan tokia duen
|
hizkuntza
bakarra. Legeak dio euskara eta gaztelania menderatu behar dituela 16 urteko gazteak.
|
|
|
1 Euskara ez zen Iberiar Penintsulan hitz egiten zen
|
hizkuntza
bakarra, Estrabon-ek berak iberiar idazkera erabiltzen zuten guztiak iberiarrak ez zirela esaten zuen (Geografía, III, 1, 6).
|
|
|
Hauek adibide zehatzak ditugu, baina gaur egun, Euskal Herrian euskaraz osoki bizitzea ezinezkoa da, lurralde osoan. Euskara, frantsesa eta espainolarekin etengabeko lehian bizi da, nahiz eta hau izan bertako
|
hizkuntza
bakarra. Lehia horretan, gainera, galtzaile dena, egoera gutxituan dagoena, euskara da.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
bakar batean baino ez da hitz egiten, edota mintzaira bakar batean baino.
|
|
|
2 Ez da inoiz hitz egiten
|
hizkuntza
bakar batean, edota ez dago mintzaira hutsik/ garbirik.
|
|
|
" Pied noir", gazte judu afrikarraren elebakartasunaneurotikoa zen: frantsesa zen bere
|
hizkuntza
bakarra, jatorrizkoa, jatorriz emana eta kendua batera, arrazoimeneta eromena ren artean. Hizkuntza aztarna bertzerik ez zen, mamua, haustura eskizofrenikoa, batasunik gabeko bakartasuna.
|
|
|
Hizkuntza aztarna bertzerik ez zen, mamua, haustura eskizofrenikoa, batasunik gabeko bakartasuna. Horrela ulertzen da
|
hizkuntza
bakar batean baino ez dela hitz egiten, eta ez dela inoiz hitz egiten hizkuntza bakar batean.
|
|
|
Hizkuntza aztarna bertzerik ez zen, mamua, haustura eskizofrenikoa, batasunik gabeko bakartasuna. Horrela ulertzen da hizkuntza bakar batean baino ez dela hitz egiten, eta ez dela inoiz hitz egiten
|
hizkuntza
bakar batean.
|
|
|
Era honetan azaltzen du Humboldtek hau: " Horrelako zerbait hizkuntzarekin eta hizkuntzaren bitartez bakarrik da posible", ze," nahiz eta hizkuntza, ezagutu nahi dugunarekiko, subjektiboa den zerbait bezala agertzen den", egia da ere" hizkuntza bera gizakiarekiko objektiboa den zerbait bezala azaltzen dela" 122 Garbi eduki behar dugu, hala ere, ez dagoela
|
hizkuntza
bakar bat baizik eta hizkuntza asko, eta, aurrekoa oinarri bezala hartuz, onartu egin dugu ere aniztasun linguistikoa benetako aberastasun bat dela gizakiarentzat. Bat bera ere ez dago sobera:
|
|
|
Aurrekoaren arabera, beraz, garbi dago analogiak ez duela
|
hizkuntza
bakar bat ere osoki zeharkatzen eta, gainera, aurrean daukagun analogia ere (bai hotsen beraien artekoa, bai hauen eta dagokien kontzeptuen artekoa) ezin dugula beti zuzen antzeman. Honengatik ditu hizkuntzak, hain zuzen, bi eratako elementuak:
|
|
|
Munduaren neurriak oinez ibiltzeak markatzen zituen aroak dituzula amets. Esan ezazu zeuretzat nahi zenituzkeela
|
hizkuntza
bakarraz bizi zitezkeen garai zaharrak. Mundua Ludi zenekoa nahi zenukeela zuretzat.
|
|
2006
|
|
|
Larru beltz, ile kuxkulatu edo kizkurtu, frantsesa ongi menperatzen ez duten etorkinez garbi dagoen hiri erdian? Frantsesa baita mintza dezaketen
|
hizkuntza
bakarra integratuak izan nahi baldin badute.
|
|
|
Zazpi geletan gaztelaniaz eta beste bitan euskaraz ari dira. Datorren ikasturtean berriz, beste gela bat ireki nahi dute, baina gaztelania eta ingelesa izango dira
|
hizkuntza
bakarrak. Gurasoek euskarazko eta gaztelaniazko zerbitzua eskatu dute orain arte.
|
|
|
Hizkuntza merkatua ez da inoiz batua, batez ere Frantzian non
|
hizkuntza
bakarreko ohitura dagoen, bai eskolan, bai lan munduan. Beraz, nahiz eta merkatu ofizial bat egon, inguraldeko merkatuak daude non hizkuntza arauen araberako jazaepena eta hastura nagusi diren.
|
|
|
H. d., zer nahi duen, ez du izaten kontraesanik, ezpada nola arrazoitzen duen, nahi duena. ...u arraza eta lurralde ezberdinenekin hizkuntza espainol handiaren batasunaren alde argudiatzean, esanez, argentinarrek, txiletarrek, etab., ez dutela ahalegindu behar bakoitzak hizkuntza bat ahalik eta nazionalena garatzen, ezpada, nazio horiek zinez izpiritu diferenteak badituzte ere, bakoitzak bere nortasun propioarekin, hala ere denek oso egoki espresa lezaketela bakoitzak bere izpiritu berekia
|
hizkuntza
bakar berdinean. Eta," La raza vasca" n behiala baietsiaren kontrara, adibide hauexek ailegatzen ditu froga moduan:
|
|
|
Mario Onaindia, bera ere zerbait paseatua eta PSOEko liberala ordurako, Espainia berri horren imajinariorako historian figura gailen baten bila irten, eta ez da kasualitatez Pi i Margall eta Errepublikaren batekin topatu, ezpada monarka batekin eta absolutista bera: Karlos III.a despota ilustratua, Inperioko zoko guztietan
|
hizkuntza
bakarra inposatzen inoiz egon den tematuena. Etc., etc. Berriro irakurleari utziko diogu aukera emigrante edo transfuga intelektualen adibide gehiago berak gomutatzeko:
|
|
2007
|
|
|
Aitona amonen denboran %38k euskara zuten lehen hizkuntza. oraingo gurasoetan %26k eta gazteengan %14k. Bestalde lehenago euskara zen ama
|
hizkuntza
bakarra. Gero eta gehiago euskara eta frantsesa dira haurtzaroko hizkuntzak.
|
|
|
Gero eta gehiago euskara eta frantsesa dira haurtzaroko hizkuntzak. Gaurko gazteen adinartean %7k euskara dute ama
|
hizkuntza
bakarra eta beste hainbestek euskara eta frantsesa. ezberdintasunak ere agertzen dira herrialde batetik bestera. BaionaAngelu Biarritz (BAB) eskualdean bataz beste %12 dira ama hizkuntza euskara dutena, bakarrik edo frantsesarekin batera.
|
|
|
Halaber, etxeetako euskararen erabilerak zertxobait jaistea eta, aldi berean, seme alabekin gorantz egitea (ondorietako I.3 puntua), gaitaEgoeraren gaineko gogoetak eta norabide proposamenak – Iñaki Mart� nez de Luna sunaren eta motibazioaren arteko oreka faltaren ondorioa izan liteke. Izan ere, bikote mistoak —gurasoetako bat euskalduna eta bestea erdalduna— areagotu dira azken hamarkadetan eta, hortaz, familiak partekatzen duen
|
hizkuntza
bakarra erdara da. Baina, aldi berean, familia mistoen kasuetan ere transmisiorako ardura altua da eta, hortaz, euskalduna den amak edo aitak seme alabei euskaraz egingo die kasu gehienetan.
|
|
|
Ezin da ukatu, euskara Erdi Aro guztian Nafarroako Erresumako biztanleen harreman hizkuntza nagusia izan zela; baita askoz geroago ere. Mendialdeko biztanleen
|
hizkuntza
bakarra izan da luzaroan, baina nafar hiri handi eta ertainetan ere arrunt mintzatu izan da.
|
|
|
Labur esanda, euskara dugu Europa osoan, gure Aroa baino lehenagotik datorren eta indoeuropar hizkuntzen erasotik salbatu zen
|
hizkuntza
bakarra, eta Europa sartalde guztian latinaren eta erromantze hizkuntzen uholdeari eutsi zion bakarra.
|
|
|
Euskara, berdintze eraso horretatik onik irten zen, guztiz ez bada neurri baten behintzat, eta halaxe gelditu zen indoeuroparren lurralde zabalaren barruan isla modura, indoeuropar aurreko hizkuntzen aztarren eta lekuko bakar gisa mendebaldean. Horregatik deitu izan zaio behin baino sarriago" isla hizkuntza", esan nahi da,
|
hizkuntza
bakar eta bakuna.
|
|
|
Sorreran euskara bakarra zegoen, ala euskara bi edo gehiago elkarrekin senidetuak? Euskal familiako
|
hizkuntza
bakarra genuen antzinatean, ala hizkuntza bi, hurkotasunak elkarrenganatu dituenak. Protoeuskara bat bakarra zen, gero euskalkietan bereizi eta bananduko zena?
|
|
|
Huraxe zen gure hizkuntza: gutako batzuentzat
|
hizkuntza
bakarra, eta besteontzat hizkuntza nagusia, nahi ezta ere, eta nik behintzat ez nuke esango nahi ez genuenik. Huraxe zen beraz gure hizkuntza ohikoa eta gure erreferentzia mundua, baina aldi berean kaka zaharra iruditzen zitzaigun Espainiatik eta espainolez zetorren guztia.
|
|
|
Elvis hil zen urte hartan, honezkero ez da izango jabetu ez denik, rock, n, rolla zen gure gogozko aberria, eta ingelesa zen bere
|
hizkuntza
bakarra. Folka beranduxeago iritsi zela esan dut arestian, eta folkien artean espainolez kantatzen zutenak zirela nagusi:
|
|
|
Iberiako mendebaldean
|
hizkuntza
bakar bat zegoen, ñabarduraz horniturik normala denez. Eta mintzaera multzo horri, erosotasunez, galego portuges deitu diogu.
|
|
|
Dagoena ulertzeko, beraz, kontrarioak pentsatuz pentsatu behar dugu, zer den hizkuntza: denak bat bakarra dira; giza
|
hizkuntza
bakarra, anitz hizkuntza da. Zein da orokorraren eta singularraren erlazioa (datu sentigarriaren eta ideiarena)?
|
|
|
3 Honela ulertu behar da orokorraren eta singularraren arteko erlazioa: hizkuntza bakoitzak gizadiaren
|
hizkuntza
bakarra konkretatzen du. Hizkuntzaren indibidualitatea dagiena ez da lege unibertsal baten pekotasuna, baizik bere menpegabetasuna beste guztiarekiko unibertsoan.
|