|
2001
|
|
|
1) 1H: Lehen
|
hizkuntza
batez ala gehiagoz aldi berean jabetzea.
|
|
2006
|
|
|
Autore alemanetan ez dago" izpiritu" metafisiko aldez aurrekorik, edozertsutarako ahalmen zedarrigabetu gisa; dago izpiritu (kultura) manifestatu sozial historiko bat –herri bakoitzak berea–, izpiritu (nortasun) baten obra bezala interpretatzen dena. Aitzitik, autore espainolek, alde batetik arraza bat berbaitan suposatzen baitute, bestetik hizkuntza eta kultura bat aparte, arraza hari ahalmen bat eta" izpiritu" bat hizkuntzaurrekoa suposatu beharra daukate,
|
hizkuntza
bat ala bestetik eta ekintza kultural bat ala bestetik menpegabea; hots, izpiritua eta kultura baino lehenagoko izpiritu eta kultura bat. Hori gertatzen zaie –orain Ortega-ren kategorietan mintzatzeko– ez dakitelako natura (arraza) eta historia (izpiritua, kultura) filosofikoki pentsatzen beren arteko erlazioan.
|
|
2007
|
|
|
Baina bistan da esamolde biak konbentzio hutsak direla; errealitatea bera esamoldetik menpegabeki dela. Aldiz, errealitatea, esapide bat ala beste edo
|
hizkuntza
bat ala bestetik bai, baina hizkuntzazkotasunetik ez litzateke mendegabea, autore beraren aburuan:
|
|
|
Hala ere, hizkuntza alemanaren, ingelesaren mundu irudi edo mundu ikuskeraz mintzatzea baino egokiagotzat dauka, neutralkiago,
|
hizkuntza
baten ala bestearen «semantika» edo «eraketa semantikoa» esatea beste gabe (Ib., 281).
|
|
|
Pentsaera horren sakonean beste arrazoi bat dago, eta hori da zakuzalearen bigarren ezaugarria, funtsezkoa: 2) horren ustean munduaren gure ezagutza menderatu gabea da
|
hizkuntza
batetik ala bestetik:
|
|
2008
|
|
|
Kontzeptu horrek, euskaraz hitz egiteko gaitasunaz edo gaitasun ezaz gain, gaztelania baino hobeto edo errazago hitz egiteko trebezia ere adierazten du. Horrek berekin dakar, praktikan, etxean normalean hitz egiten den
|
hizkuntza
bata ala bestea (edo biak) izatea eta, ondorioz, seme alabek ikasiko duten hizkuntza ere horixe bera izatea.
|
|
|
Herritarrek hedabideen kontsumoa
|
hizkuntza
batean ala bestean egiten duten azaltzerakoan, hortaz, zerikusi argia dute aldagai soziolinguistikoek. Ez dira, ordea, ikerketaren emaitzen argitara, aztertu dugun fenomenoarekin zerikusia duten aldagai bakarrak; sexuaren, adinaren, lanbidearen eta bizitokiaren araberako aldeak ere aztertu ditugu.
|
|
|
Hauek izan daitezke testuinguru jakin batean euskaraz komunikatzeko aukeran eragina izan dezaketen aldagai disposizionalak: hizketakidearen edo taldearen hizkuntza; erreferentzia taldearen hizkuntza erabilerak; edo
|
hizkuntza
bat ala bestea aukeratuz gero aurreikus daitezkeen ondorioak. Horrenbestez, (a) gure solaskideak gure lagun taldeko euskal hiztunak badira eta ez badago osagai berririk, (b) ohikoa bada hizkuntza hori erabiltzea eta (c) baldin badakigu ongi ikusita dagoela euskaraz hitz egitea, euskara aukeratzeko probabilitatea gehienekoa izango da.
|
|
|
Gizarte balioak gizarte talde zabalek partekatutako aurretiazko ideiak (aurreiritziak) dira, eta balio orokortzat hartu ohi dira. Aztertzen ari garen jokabidearen kasuan, oso garrantzitsuak dira testuinguru jakinetan
|
hizkuntza
bat ala bestea erabiltzeko egokitasunari erreferentzia egiten dietenak. Hizkuntzak gutxitze prozesuan barneratuta daudenean, bada aipatu behar den ezaugarri bat, eta hauxe da:
|
|
|
Alde batetik, hizkuntza aukeratzeko (bata ala bestea aukeratzeko) jokabidea aztertu nahi dugu, ikuspegi psikologikotik. Horretarako, jokabide hori funtsezko zer aldagaik gidatzen duten identifikatu behar da; hau da, zer aldagaik baldintzatzen duten
|
hizkuntza
bat ala bestea aukeratzeko probabilitatea. Bestetik, gatazka egoera horiei aurre egiteko pertsona arteko baliabideak garatzeko esku hartze eredu bat proposatzea da gure helburua, betiere hizkuntza gutxituko hiztunen ikuspegitik.
|
|
|
Jokabideak ebaluatzeko ereduen ezaugarri nagusietako bat eskura dagoen informazio guztia txertatzeko gaitasuna da, jokabidea azaltzeko eta aurreikusteko tresna sortzeko. Kasu honetan, hizkuntza aukeratzeko jokabidean zer aldagaik esku hartzen duten jakiten saiatuko gara; hau da, zerk daraman pertsona bat
|
hizkuntza
bat ala bestea aukeratzera egoera jakin batean.
|
|
2009
|
|
|
Inork espero ote dezake, beraz, ezer onik hizkuntzen arteko harremana gatazka bidean eta"
|
hizkuntza
bat ala bestea" ikuspegi baztertzailearekin egituratzetik. Molde horretako ikuspuntuak indar biziz plazaratu ziren Espainian, 2008 urtean," espainiera, hizkuntza komuna" manifestuaren bultzatzaileen eskutik.
|
|
|
Hizkuntzen auzira fundamentalismo erlatibistaren betaurrekoak jantzita hurbiltzen direnek esango digute ez dagoela ezinbestekoa den hizkuntzarik, eta, beraz, gaineratuko dute: " zer axola dio
|
hizkuntza
bat ala beste erabiltzeak, elkar ulertu ahal bagintezke?". Ziurrenera egia da ez dagoela ezinbestekoa den hizkuntzarik (esan ohi da" bizitzan ezinbestekoak omen zirenen gordeleku" direla kanposantuak), baina hori bezain egia ere da ez dagoela alferrikakoa den hizkuntzarik, behinola Maalouf-ek ederki azaldu zuenez.
|
|
2010
|
|
|
Jakinekoa da helburu hori lortzea ez dela erraza, eta horrela aitortzen zuen etxenike berak ere legea eztabaidatzerakoan. ...uxe dugu. hizkuntza ezberdinak izan diren gizarte guneetan, sarritan hizkuntza batzuen eta besteen arteko mailaketa egiteko joera izan ohi da. bat izan ohi da hizkuntza nagusia, aldeko baldintzak dituena, estatus politikoa edo hiztunen gehiengoa edo prestigioa e.a. dituelako, eta gainontzeko hizkuntzak gutxiengotuak izan ohi dira. honela, giza harremanetan hizkuntzak elkarren lehian bizi ohi dira.
|
hizkuntza
bat ala bestea aukeratu beharra; gure gizartean, bat da nagusi edo bestea. giza harreman jarraituetan hizkuntza bat edo bestea nagusitzen da eta denborarekin hizkuntza batek bestea ordezkatzen du.
|
|
2011
|
|
|
Esan izan da hiztunaren intuizioa edo sena erabili daitekeela hiztun horrek egiten duena
|
hizkuntza
bat ala aldaera bat den jakiteko. Alegia, hiztun batek jakin lezakeela berak hitz egiten duena hizkuntza bat den ala aldaera bat besterik ez den.
|
|
|
Baina lehendabizi hizkuntza kopuruak zehaztearen zailtasunez jardungo dugu. Batek pentsa lezakeenaren kontra, beti ez baita erraza hiztun talde batek egiten duena
|
hizkuntza
bat ala hizkuntza baten aldaera soila den zehaztea. Behin zailtasun hauen berri emanda, munduko eta Europako hizkuntza kopuruak eta hizkuntzen hiztun kopuruak aurkezten dira.
|
|
2012
|
|
|
Nire ustez, paradigma aldatu behar da gai honetan. Jendarte elebidunak/ eleaniztasunak elkarbizitzari onura besterik ez diola ekartzen zabaldu behar da, han eta hemen, euskara ezagutzeak pertsonok libreago egiten gaituela aldarrikatu behar dugu, ezen euskara dakienak bakarrik aukeratu ahal izango baitu
|
hizkuntza
batean ala bestean jardun. Bi hizkuntza ez eta, hiru jakitea askoz hobea dela irizten diot, hori bai, argi edukita horietako bat euskara izan behar dela.
|
|
|
A gizarteko kide guztiek hitz egiten dute, eta B, berriz, gutxiengo elebidun batek bakarrik. Garatuko dugun ereduan, agente elebidunek erabaki estrategikoak hartu behar dituzte elkarrizketa batean
|
hizkuntza
bat ala bestea erabiltzeko, partehartzaileen elebitasunari edo elebakartasunari buruzko informazio inperfektua izanik. Ahal dela, populazio elebiduna bi taldetan banatuta dago:
|
|
|
Garatuko dugun ereduan, agente elebidunek erabaki estrategikoak hartu behar dituzte elkarrizketa batean
|
hizkuntza
bat ala bestea erabiltzeko, parte hartzaileen elebitasunari edo elebakartasunari buruzko informazio inperfektua izanik.
|
|
|
Gure identitatea puskatua dago. Horregatik euskararen hautua ez da
|
hizkuntza
bat ala besteren hautu soila. Jende baten eta herri baten hautua da; edo, hobeto, herrigintzaren hautua, herri desegin bat berregitekoa.
|
|
2014
|
|
|
Erreferente gisa batzuk ala besteak indartu,
|
hizkuntza
batekin ala bestearekin identifikatuko gara gehiago. Eta eguneroko bizia aldatuz joan ahala, interesak, motibazioak eta jarduerei ematen dizkiegun zentzuak aldatuz joan ahala, gure hizkuntza portaera ere aldatuz joango da, pertsonak, hiztun gisa ere, aldakorrak izanik.
|
|
|
— Euren hizkuntza ohiturak ezagutzea (ezezagunekin nola jokatzen duten eta zergatik, ea ze irizpideren arabera jokatzen duten
|
hizkuntza
bata ala bestea aukeratzerakoan, zerk eragiten duen erabaki hori hartzea eta ea garrantzirik ematen dioten horri edo ez dien buru hauste handirik sortzen).
|
|
|
— Hizkuntza ohiturei dagokienez, litekeena da
|
hizkuntza
bata ala bestea aukeratzerakoan ohitura kontua dela aipatzea, ingurua, itxura...
|
|
|
Hori da gehien gehienok egiten duguna, joera naturala. Gaztelaniaz eta euskaraz, bietara baldin badakigu, inguruaren arabera arituko gara
|
hizkuntza
batean ala bestean: gure inguruan denek gaztelaniaz egiten badute, guk ere hala egingo dugu; denek euskaraz egiten badute, guk ere berdin.Nola erabili guztiok daukagun egokitzeko joera hori euskararen alde?
|
|
2015
|
|
|
Hori horrela izanik, elebitasunari buruz berbetan hastean zera esan behar da lehenengo eta behin: oharkabean bada ere, hizkuntza aukera egitean
|
hizkuntza
bataren ala bestearen aldeko hautua egiten dela beti, indartsuaren ala ahularen aldeko hautua. Beraz, Txepetxen berbekin esanda (1991:
|
|
2018
|
|
|
Hiztunen hizkuntza hautuetan eta, beraz, portaeran eragiten duten faktoreen analisia soziolinguistikan behin eta berriz aztertu den gaia da. Askotarikoak izan daitezke
|
hizkuntza
bat ala bestea hautatzeko eragiten duten faktoreak7 Baina, badago faktore bat, esan bezala, hiztun berriei bereziki eragiten diena: hiztun legitimotzat hautemana izatea eta hautematea nork bere burua.
|
|
|
Besteekin partekatzeko behar eta nahiek eramango gaituzte
|
hizkuntza
bat ala bestea aukeratzera; hor dago gure jomuga. Euskararen ezagutza hain zabala den garaiotan estatistikak eta txostenak behintzat ez dira hain ezkorrak!, lanean eta aisialdian euskarazko aukerak eduki behar dira eskura.
|
|
|
Aldiz, frantsesa jakinez gero, Frantzia guztian egin daiteke lana; espainola jakinez gero Espainia guztian. Ekonomiak lurralde bat antolatzen du, eta ekonomiaren
|
hizkuntza
bat ala bestea izateak, lurralde horri hizkuntza horren araberako identitatea ematea dakar.
|
|
2019
|
|
|
Bere egunerokotasunaren jarraipen gisa hartzen duelako kantagintza, azken batean. horri deitzen dio naturaltasuna Arakistainek. hizkuntzek daukaten melodiari eusten dio, bestalde, Andresek. " kantu bakoitzak, melodia bakoitzak
|
hizkuntza
bat ala bestea eskatzen dit eta beti uzten diot libre ateratzen". dioenez, ez du inoiz erabaki zein hizkuntzatan kantatu: " Sormenak dakarren hizkuntzari ateak ireki eta listo". hautua egin duenean, hori artistikoa izan dela dio.
|
|
|
" Kantu bakoitzak, melodia bakoitzak
|
hizkuntza
bat ala bestea eskatzen dit eta beti uzten diot libre ateratzen". dioenez, ez du inoiz erabaki zein hizkuntzatan kantatu: " Sormenak dakarren hizkuntzari ateak ireki eta listo".
|
|
|
Sekula hauturik egin ez duela egin azpimarratu baitu, bere hizkuntza hautua artistikoa dela, eta kantatzen duen hizkuntza guztietan berdin sentitzen dela. euskararekiko kontzientzia badauka, ordea, eta hizkuntzaren egoerarekiko kezka duela aipatu du elkarrizketan zehar. horregatik, hizkuntzarekiko atxikimendua izan baduen arren, identifikazio hori galdu egiten da musikaren esparrura salto egiten duenean. Bertan hautu artistikoa egiten baitu, eta
|
hizkuntza
bat ala bestea hautatzea" gitarra akustikoa edo elektrikoa aukeratzea bezala" egiten du. hizkuntza musikaren beste elementu bat gehiago balitz bezala.
|
|
|
Baina euskaraz hitz egiteko daukan motibazioari egokituko litzaioke motibazio hori, eta ez kantatzerakoan duenari. Izan ere, abesten duenean
|
hizkuntza
bat ala beste erabiltzea ez da garrantzitsua beretzat, edo ez du erabaki beharreko zerbait bezala ikusten. " euskaraz dakidanetik abesten dut euskaraz, dakizkidan beste hizkuntzetan bezalaxe, berdin. helbururik gabe, hauturik gabe, arrazoirik gabe". horregatik, hizkuntza denekin motibazio berdina daukala ondorioztatuko da.
|
|
|
[Andresek] abesten duenean
|
hizkuntza
bat ala beste erabiltzea ez da garrantzitsua beretzat, edo ez du erabaki beharreko zerbait bezala ikusten. " Euskaraz dakidanetik abesten dut euskaraz, dakizkidan beste hizkuntzetan bezalaxe, berdin. helbururik gabe, hauturik gabe, arrazoirik gabe".
|
|
|
Lan honetan zehar, ordea, eremu pertsonalean sakonduko da batez ere, norbanakoaren barne eragileetan. Zehazki,
|
hizkuntza
bat ala beste bideratzerakoan hiztunak dituen jarrera eta motibazioek duten garrantzia aztertuko da. Izan ere, hiztunaren testuinguruko elementuak eragina izango duten arren, zein hizkuntza erabili aukeratzeko azken erabakia norberari dagokio, eta azken pauso horretan aparteko eragina izango dute jarrerak eta motibazioak. hala diote huheZIko adituek:
|
|
|
" Norbanakoaren jarrera eta motiboek zeresan handia dute portaera linguistikoei dagokienez, izan ere norberarena izango da
|
hizkuntza
bata ala bestea hautatzearen azken erabakia" (Arratibel et al. 2016, 200).
|
|
|
Ikusi dugunez, ikerketa honek maila makrosozialaren garrantzia nabarmendu zuen, eta hor kokatzen dira estatuetatik eta aginte maila desberdinetatik hiztunon jarduera
|
hizkuntza
batera ala bestera bidera dezaketen faktoreak eta baldintzak: testuinguru politikoa eta lege babesa, kultur edo zerbitzu eskaintza, hezkuntzan ikasteko edo lan munduan erabiltzeko aukerak, ikus entzunezkoen ekoizpena, etab.
|
|
|
Alegia, Tolosakoa bezalako egoera soziolinguistiko batean herritarren gehiengoak mezu sinple eta errazak datozkion bezala hartu eta onartzen dituela, minoria bat delarik, hizkuntza aldaketa? eskatzen duena,
|
hizkuntza
bat ala beste izan.
|
|
|
egin behar dutenak erdaldunak izatea. Gogoan dut, Tolosako udaletxean lanean ari nintzela, orduko sistema informatikoak ez zuela uzten argiaren ordainagiriak elebietan ateratzen eta
|
hizkuntza
bat ala beste aukeratu behar zela (1985 edo 1986 urteaz ari naiz). Herritar guztiei igorri genien ohar bat esanez ordainagiriak euskaraz iritsiko zitzaizkiela eta erdaraz nahi zituenak oharrean zegoen eskaria bete eta udaletxean entregatu zuela edo bertara bidali.
|
|
2020
|
|
|
Hiztun komunitatearen errealitateak, hiztunen ideologiak eta abar, hiztunengan jarrera batzuk ala beste batzuk izatea ekarriko du eta horrek, zalantzarik gabe, eragin zuzena izango du hiztunen jardueran,
|
hizkuntza
bat ala bestea hautatzean, hizkuntza baten aldaera bat ala besta erabiltzean. (Joly eta Uranga, 2010:
|
|
|
Fantasia horren ondorioz, eta globalizazioarekin lotutako beste hainbat aldagai sozio-ekonomikorengatik ere, Kataluniako hizkuntza politikek ez dute aurreikusten zen arrakasta osoa lortu. Gazte gehienak elebidunak izatea da politika horien arrakasta nagusia, baina, Massaguerrek ikusi ahal izan duenez,
|
hizkuntza
bat ala bestea erabiltzea praktika markatu gisa hartzen dute gazte horietako gehienek:
|
|
|
Lehen atalean, gazteon hizkuntza ibilbideen azterketa aurkezten da, arreta jarriz hizkuntza mudantzetan, edo, bizitzako aldaketa garaietan izandako hizkuntzaohituren mantentzean. Nagusiki eskola ibilbideko aldaketak hartuz hari gisa, gazteok
|
hizkuntza
bat ala bestea erabiltzeari unean unean emandako zentzuan sakondu nahi izan da, hizkuntza ohituren mantentzeak edo aldatzeak haien sentipen, uste, balio eta ideiekin izandako harremanean arreta jarriz. Atal honen ondorio nagusia honakoa da:
|
|
2021
|
|
|
Ez lidake inolako arazorik sortuko beste hizkuntza gutxitu batera autoitzulpena praktikatzeak. Kontua da hizkuntzak indar harreman batean daudela eta ez dela gauza bera
|
hizkuntza
batera ala beste batera itzultzea. Ondorio edo efektu sistemiko nahiz politikoak ditu autoitzulpengintzak.
|
|
|
Ez lidake inolako arazorik sortuko beste hizkuntza gutxitu batera autoitzulpena praktikatzeak. Kontua da hizkuntzak indar harreman batean daudela eta ez dela gauza bera
|
hizkuntza
batera ala beste batera itzultzea. Ondorio edo efektu sistemiko nahiz politikoak ditu autoitzulpengintzak.
|
|
|
Lost in translation. Hizkuntza bakarreko testuak berdindu egiten ditu xehetasunak,
|
hizkuntza
bat ala bestea erabiltzea, esaten diren hitzak baino garrantzitsuago gerta bailiteke giro bat adierazteko, eta galera hori ez da konpontzen oinean" en castellano en el original" jarrita.
|
|
|
Fishmanek (2000: 93) dioen bezala," Language choices, cumulated over many individuals and many choice instances, become transformed into the processes of language maintenance or language shift", alegia, hizkuntza hautuen emaitza da hizkuntza bizirik irautea edo ordezkatzea. Eta, jakina,
|
hizkuntza
baten ala bestearen hautua egiteak dakar bata erabiltzea eta ez bestea, bat gailentzea eta bestea, berriz, ez erabiltzea.
|
|
|
Bestalde, hiztun elebidunok, egoera komunikatiboen arabera,
|
hizkuntza
bat ala bestea hautatuko dugu. Hizkuntza batek besteak baino indar handiagoa izango duenez, hiztunen hizkuntza hautuan erabakigarriak izan daitezke komunikazioa gertatuko den egoera soziolinguistikoak hiztunarengan eragiten duen boterea eta hizkuntza bakoitzarekiko interesa eta ematen zaion balioa.
|
|
|
Eus Ele tipologiakoen esanetan, gela barruan irakaslearen presentzia eta eraginaren ondorioz, gehiago egiten da euskaraz, baina gelatik kanpo hizkuntza nagusia gaztelania da. Gelan bertan ikasle batzuek beren artean gaztelaniaz egiten dute eta beste batzuengana zuzentzeko euskara erabiltzen dute, hau da, ikaslea nori zuzentzen zaion,
|
hizkuntza
bat ala bestea hautatzen duela baieztatu dute.
|
|
2022
|
|
|
Batetik, gutxiengo izaerak baldintzatzen du, hiztun elebidun euskaldunak solaskide euskaldunak behar dituelako euskara erabili ahal izateko. Bestetik, hizkuntza gutxitu izaerak eragiten du, baldintza legal, politiko, sozial eta kulturalen arabera,
|
hizkuntza
bat ala bestea hautatzea errazago edo zailago bihurtzen baita hiztun elebidunentzat.
|
|
|
Azkuek gaztelerazko eta frantsesezko azalpenak jarraian eman zituen hiztegian. Bertsio digitalean, erabiltzaileak aukeratu du
|
hizkuntza
batean ala bestean jaso, edo bietan.
|
|
|
Paperezko bertsioan gaztelerazko eta frantsesezko azalpenak jarraian agertzen dira. Bertsio digitalean, baina, erabiltzaileak aukeratu du
|
hizkuntza
batean ala bestean jaso, edo bietan. Horrez gain, bilaketa konplexuak egiteko aukera ere ematen du.
|