|
2000
|
|
|
eta horiek beren ahaleginetatik ateratzen dira, nonbaitetik atera behar direlako. Bizipenak, amorruak, gogoak eta abarrekoak adierazteko ezin duzu militantziaz bakarrik hitz egiten duzun
|
hizkuntza
batekin jardun. Halako saioak egitea ezinbestekoa da.
|
|
|
Jakina, idatzian ere, ahozkoan bezala, mailak eta mailak daude. Teatro lan baten ahozko
|
hizkuntza
bat egingo da eta lagun artean tabernan zaudenean beste bat. Aldizkari batean ere, kooperatiben gainean zabiltzanean euskalki jasoa erabiliko duzu eta txiste bat kontatzeko horrek ere aldizkarian bere lekua izan behar du eta beste maila bat.
|
|
|
Hori normala da, ezta?
|
Hizkuntza
batean dialektoak sortzen dira, gure kasuan esate baterako, euskara ofiziala izan ez delako, euskaldunok administrazio aldetik zatituak egon garelako... horrela joan dira sortu eta handituaz. Mitxelenak berak esaten du, XVII. mendean Bizkaiko euskara eta Lapurdikoa XX. mendean baino gertuago zirela.
|
|
|
Selektibitateko lehen atalak hiru azterketa izango ditu denentzat: historiako testuaren iruzkina, gaztelaniazkoa eta beste
|
hizkuntza
batekoa. D eta A ereduen kasuan ordea, laugarren bat gehituko da:
|
|
|
Amaitzear da, euskararen ofizialtasuna aldarrikatzeko asmoz, Euskal Herrian Euskaraz elkartea"
|
Hizkuntza
bat, lurralde bat, legeri bat: Ofizialtasuna" lelopean Euskal Herrian zehar egiten ari den bira.
|
|
|
Adimenaren espetxetik ateratzeko balio dizu
|
hizkuntza
batek. Mintzaira bat baino gehiago jakitean izugarri zabaltzen zaizu munduaz duzun ikuspegia, hala da, mundua leku garaiago batetik ikusteko parada ematen baitizu.
|
|
|
|
Hizkuntza
bat normalizatu behar da, hiru administraziotan banatuta gaude, herritarren integrazioa... Gauza asko dago egiteko.
|
|
|
Frantzian frantsesa ikasten aritu nintzenean, nire irakasle batek Berlineko horma bota zutenekoaren inguruan saiakera polita argitaratu zuen. Beti barrez ari zitzaidan, inork ez dakien
|
hizkuntza
batean idazten dudalako. Halako batean, nire nobelaren zenbat ale saldu nituen galdetu zidan.
|
|
|
Xabi Larralde ABko eledunak honela azaldu digu erreferendumaren karietara talde honek burutu nahi duen kanpaina: " Ipar Euskal Herrian, herri eta
|
hizkuntz
baten iraupena jokoan dago. Herri honen hizkuntzaren biziraupena ziurtatzeko Konstituzioa aldatzea eskatu dugunean, ez dela posible erran zaigu Paristik.
|
|
|
ESTRATEGIAK BIGARREN
|
HIZKUNTZA
BATEN IRAKASKUNTZAN
|
|
|
Boni Urkizuk euskaratu du" Le point sur les strategies d' apprentisage d' une langue seconde" idazlan kanadiarra, orain HABEk plazaratzen duen hauxe. Bigarren
|
hizkuntza
baten irakaskuntza ikas estrategiei buruz egindako ikerketen datuak agertzen dira bertan, ikerketa horiei esker hobeto ezagutzen baita ikaslearen eginkizuna eta bigarren hizkuntza baten ikas prozesuan parte duten eragileen garrantzi erlatiboa. Ikasle bakoitzaren motibazioa, gaitasuna, ikasteko estiloa eta abar aztertzen dira lehen atalean.
|
|
|
Boni Urkizuk euskaratu du" Le point sur les strategies d' apprentisage d' une langue seconde" idazlan kanadiarra, orain HABEk plazaratzen duen hauxe. Bigarren hizkuntza baten irakaskuntza ikas estrategiei buruz egindako ikerketen datuak agertzen dira bertan, ikerketa horiei esker hobeto ezagutzen baita ikaslearen eginkizuna eta bigarren
|
hizkuntza
baten ikas prozesuan parte duten eragileen garrantzi erlatiboa. Ikasle bakoitzaren motibazioa, gaitasuna, ikasteko estiloa eta abar aztertzen dira lehen atalean.
|
|
|
Adierazpen askatasuna eta teorian gailurrean ordezkatutako beste zeinbait baloreren garrantziaren adierazle dira debekuok, baina baita kontraesan ikaragarri baten agerle ere: herri bateko herritar askok ezin izan duela jarraitu herri horretako gertaera oso garrantzitsu bat bertako
|
hizkuntzetako
batean. Guztia XXI. mendeko Europan gertatua
|
|
|
Norberaren erritmoak abestiekin du harremana. Egia da abesti batzuk aspalditik neuzkala eginda, baina orain hain modan dagoen kontzeptu hitz hori bilatzen nuen, beste
|
hizkuntza
bat, esateko beste era bat. Ez nuen lehengo diskoa berriro egin nahi.
|
|
|
Beste gauza batzuk komunikatu behar dituzu, letrak ez baitu existitzen. Orduan dena sentsazioa da, beste
|
hizkuntza
bat hasten zara lantzen eta oso ederra da.
|
|
|
|
Hizkuntza
bat baino gehiago izatea ondare haundia eta gizartearen aberastasun seinalea da. Gaurko gizartean gaztelania edota frantsesa menperatzea izugarrizko pribilegioa da.
|
|
|
Joanes Etxeberri Ziburukoak 1627 urtean bertsoz idatzi zuen liburuan zioen: . Erregeak behar ditu defendatu jendeak,/
|
hizkuntza
batekoak hain ungi nola bertzeak?. Hor ikusten denez, esan genezake lehenago Martin Azpilkueta. Doktor Nabarro?
|
|
|
Desde el renacimiento a la ilustración hay evidentes vestigios humanísticos en la literatura vasca, por ejemplo, Joanes de Etxeberri de Ziburu (Ciboure), en sus versos de 1627 aboga: . Erregeak behar ditu defendatu jendeak,/
|
hizkuntza
batekoak hain ungi nola bertzeak? (El rey debe defender a las gentes/ tan bien a los de un idioma como a los otros).
|
|
|
Estrasburgon Europako Kontseiluak eskualdeetako edo gutxituriko hizkuntzei buruzko Eurogutuna 1992ko otsailaren 19 aurkeztu eta laster European Ombudsman Institute erakundeak batzarra antolatu zuen, bere eskualdean
|
hizkuntza
bat baino gehiago mintzatzen ziren herrietako arartekoak deituaz. Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea eskatzen zitzaigun.
|
|
|
Gurasoek hautatzen dutenaren arabera, maila guztietako ikasketak beraien hizkuntza jatorrean egiteko aukera emango zaie. Aldi berean,
|
hizkuntzarekin
batean bertako kultura jatorraren irakaskuntza ere bermatu nahi da, horretarako beharrezko diren irakasleak prestatuz.
|
|
|
|
Hizkuntza
bat ikasten ari garenean normala da hainbatetan arazotxoak aurkitzea: hitz bat nola esaten den ez jakitea, ondokoek ulertzen ez duten zerbait esatea, hitz egiten digunari ondo ez ulertzea, desanimatzea....
|
|
|
Baina nortasun etnikoen eraikuntzan eta birsorkuntzan duen garrantziaz gain, hizkuntza lehen mailako osagaia da eremu publikoaren definizioan, eta alde horretatikere kontuan hartzeko eragilea nortasun nazionalen eraikuntzan eta birsorkuntzan. MikeCormack ek ondo dioen legez, hizkuntzarik gabe ez litzateke existituko eremu publikorik8 Hartara, gizarte batean populazio osoak ezagutzen duen
|
hizkuntza
bat badago, hizkuntza hori estatuak era hegemonikoan erabiltzen duelarik, eta beste hizkuntza batbadago, populazioaren zati batek soilik (elebidunak) erabiltzen duena, gizarteko kideguztiek parte hartzen duten eremu publikoa aurkituko dugu, batetik, eta beste eremupubliko txikiago bat, non elebidunek soilik har dezaketen parte, bestetik. Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez:
|
|
|
Beraz, euskalkasuan, hiru eremu publiko ezberdin bereiz ditzakegu gutxienez: bi hegemonikoak, bakoitza lurralde batean eta
|
hizkuntza
batean (espainola eta frantsesa); eta besteagutxiengotua, zeina euskaraz garatzen baita, eta bere ahalmena lurralde osoa hartzeaizan litekeelarik. Bigarren eremu publiko honek oztopo handiak aurkitzen ditu beregarapenean.
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean,
|
hizkuntza
bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela hizkuntza baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
Magazinen inguruanagertzen den alde hau ez da harritzekoa, kanal bakoitzaren hizkuntza kontuan hartuta: izan ere, filmak, erreportajeak eta beste zenbait produktu ez bezala, itzulpenak apenasduen lekurik magazinetan. Beraz, saio hauek ekoizteko unean, hizkuntza bat edo bestehitz egiten duten pertsonaiengana jotzen da (elkarrizketak egiteko, adierazpenakemateko, e.a.), horrela
|
hizkuntza
baten edo beste baten eremua erreferentzia bihurtuz.Horixe gertatzen da euskarazko eta gaztelaniazko magazinetan: lehenengoetan erreferentzia nagusiak eta ia bakarrak Euskal Herrikoak dira, eta bigarrenetan Espainiakoerreferentziek oso presentzia handia dute.
|
|
|
Kuotak: emisio denboraren erdia europar jatorriko ikus entzunezko programekin osatu behar da, betiere informatiboak, kirol erretransmisioak, lehiaketak, publizitatea eta teletestua aintzat hartu gabe; gainera, horietako erdiak jatorrizEspainiar Estatuko
|
hizkuntzaren
batean egindakoak izan behar dira, eta %10ekoizle independenteena eta azken bost urteetan egindakoa; halaber, behartuegiten dira telebistak beren diru sarreren %5 film eta telebistarako pelikulaeuroparren produkzioan inbertitzera.
|
|
|
Hor dira egiten, aldiz, Txillardegik nahi izandako eta animatzen duen EuskalIdazkaritzan, urte batzuk geroago euskara batuari sorrera emango dioten lehenelkarretaratzeak. Txillardegi, zeinek aisetasunez hegaltatzen dituen ahozko etaidatzizko euskalkiak, idatziaren zibilizazioa eskuratzean inor baino hobeto ohartzen dabatua ez den
|
hizkuntza
baten iragankortasunaz. Beharrezkoa da euskara prest egoteahelduko den egunerako, eta horregatik borrokatzen da.
|
|
|
Alternantziarena7 da zehatzen finkatu den ukipen fenomenoetako bat. Ukipen egoeran hiztunek, era batera edo bestera, maiztasun handiago edo txikiagoz, bi hizkuntzen artean alternatzera iristen dira8 Zerk eragiten du, ordea, alternantzia hori. Zerk eramaten du hiztun bat
|
hizkuntza
bateko osagaiekin batera bestekoak erabiltzera?
|
|
|
Bere tesian, hiztunentzat OPak kategoria bereizi eta batuak direla dio egile honek. Honen aburuz, elebidunek bi
|
hizkuntzetariko
baten ekarpena hautatzen dute funtzio hori betetzeko, hizkuntza batean zein bestean mintzo direlarik. Datu hau oso esanguratsua gertadaiteke, izan ere, gurean hizkuntzen ukipen egoera oso indartsua da eta aztergai dugungiza taldean, gazteen artean alegia, kultur eta hizkuntz erreferentzia indartsuenakukipen egoeran sortuak dira.
|
|
|
Bere tesian, hiztunentzat OPak kategoria bereizi eta batuak direla dio egile honek. Honen aburuz, elebidunek bi hizkuntzetariko baten ekarpena hautatzen dute funtzio hori betetzeko,
|
hizkuntza
batean zein bestean mintzo direlarik. Datu hau oso esanguratsua gertadaiteke, izan ere, gurean hizkuntzen ukipen egoera oso indartsua da eta aztergai dugungiza taldean, gazteen artean alegia, kultur eta hizkuntz erreferentzia indartsuenakukipen egoeran sortuak dira.
|
|
|
hori nola gertatzen den ikusi.Imanol ek esan bezala,, murrizketa prozesu batean murgiltzen gara, dago (z) kigun hizkuntz (et) ako soinuak bereizteko?. Hala dirudi, haurrakinguruan
|
hizkuntza
bat baino gehiago daukanean, bietarako prestatzen duelabere oharmena eta sistema biak nahikoa beregain gordetzeko gaitasuna duela.Roy Major en (Major 1987) oinarrizko lana baino askoz gehiago etaelebitasun mota ugarietakoak behar dira ondorioak sendotzeko. Guk, orain, hemen, parada ezin hobea genuke horrelako azterketak burutzeko.
|
|
|
Baiña, berriz galde nik: zerk egiten du
|
hizkuntza
bat baliotsu eta ospetsu. Ez, zalantzarikgabe, barneko estrukturak.
|
|
|
Edota, nahiago bada: erresuma bat,
|
hizkuntza
bat. Hori da lege nagusia nazionalismoaren historian, eta horrekiko leial izan nahi du.
|
|
|
Estatuak, prozesuaren alde, praktikoa? nabarmenduz,
|
hizkuntza
batean izango den populazioaren heziketaren beharra azpimarratuko du, eta behar honi erantzungo dio, alfabetatzea integrazio eta asimilazio nazionalaren ardatz nagusia izanik. Ez da ahaztu behar, bestalde, hemen Estatuak erakusten duen, borondate oneko?
|
|
|
Lehenago esandakoaren ildotik, nazioaren
|
hizkuntza
bat baldin bada besteak ez dira nazionalak, bat izango da nazioaren kultura ere gainontzekoak, edo ez dira kultura, edo, particularismo, bitxiak izango lirateke, inoiz kultura nazionalaren estatusa izango ez dutenak.
|
|
|
Nola, bada, iraun dezake bizirik
|
hizkuntza
batek, nola izan daiteke, kultura nazionaleko? (Estatu Nazioez ari gara, noski) hizkuntza menperatzaileekin konpetitzeko gai (horretarako kultur hizkuntza behar du izan), hezkuntza sisteman inolako presentziarik ez badu?
|
|
|
Oinarrizko maila hau herritar guztiek nahitanahiez egin behar izango zutela kontuan izanik, gaztelaniaren posizioa guztiz nagusia zela esatea begien bistakoa da. Zer esanik ez, gaztelaniaren garrantzia, modernizazio prozesuaren barruan eta Estatu Nazio espainiarraren eraikitzearen testuinguruan irakurri behar da; Gellner en271 ereduari jarraituz, eta eredu hori Estatu espainiarrari egokituz, liberalek duten gizarte modernoa eraikitzeko nahiak gizarte hori alfabetatzea
|
hizkuntza
batean eta eskolaren bidez kultura homogeneoa bultzatzea eskatzen dituela esango genuke, horretarako transmisio hizkuntza bat eta bat soilik erabili behar delarik: gaztelania.
|
|
|
Oinarrizko maila hau herritar guztiek nahitanahiez egin behar izango zutela kontuan izanik, gaztelaniaren posizioa guztiz nagusia zela esatea begien bistakoa da. ...rantzia, modernizazio prozesuaren barruan eta Estatu Nazio espainiarraren eraikitzearen testuinguruan irakurri behar da; Gellner en271 ereduari jarraituz, eta eredu hori Estatu espainiarrari egokituz, liberalek duten gizarte modernoa eraikitzeko nahiak gizarte hori alfabetatzea hizkuntza batean eta eskolaren bidez kultura homogeneoa bultzatzea eskatzen dituela esango genuke, horretarako transmisio
|
hizkuntza
bat eta bat soilik erabili behar delarik: gaztelania.
|
|
|
Arazoa baina, honetan datza: ez dela garbi ikusten zer arrazoiz galarazi behar zaion herri edo
|
hizkuntza
bati gainerako guztiek darabiltzaten baliabideak eskuratzea.
|
|
|
Era berean, hirugarren munduko herri indigenen hizkuntzek, hango bizimodua apala eta gutxi garatua izaten delako, gramatika eta lexiko aldetik oso sinple izan behar zutelako uste okerra ere guztiz bazterturik dago gaur egun, Afrikako, Asiako, Amerikako, eta Ozeaniako herri jatorren mintzaira gehienek daukaten aberastasun eta garapen maila harrigarrien argitan. Hortaz, ezerk ez digu esaten mota honetako edo hartako
|
hizkuntza
bat gainerakoak baino hobea denik; aitzitik, guztiak tresna ezin egokiagoak izan daitezke giza komunikaziorako.
|
|
|
Har dezagun, esate baterako, hizkuntzaren adibidea —hizkuntza kulturaren adierazgarririk nagusienetarikoa den aldetik— elebidunak diren gizarteetan, non merkatu soziokulturalak ez duen bermatzen hizkuntza ahulenaren biziraupena. Konparazio batez baliatuz, imajina dezagun
|
hizkuntza
bat arabiar arrazako zaldia dela, gaztea eta osasuntsua; bestea, berriz, astoa, bere gain hamaika zama garraiatu duena. Animalia biek lasterketa batean parte hartu behar dute; biek toki berean dute bai irteera eta baita muga ere.
|
|
|
Ildo horretan, saritutako lanak kanpoan zabaltzeko gainsariak sortu dira. Horrela, euskarazko literatur sariaren irabazle eta akzesit saridunek, beren lanak nazioarteko zabalkunderako
|
hizkuntza
batera itzultzeko eta euskara ez den beste hizkuntza batzuetan aurkez daitezen katalogoa egiteko dirulaguntzak jasoko dituzte.
|
|
|
Era berean, Haur eta Gazteentzako Euskarazko Euskadi Literatur saria irabazten duenak, saritutako lana nazioartean aurkezteko katalogoa egiteko eta beste
|
hizkuntza
batean argitaratzeko kontratua egiteko dirulaguntzak jasoko ditu.
|
|
|
115. " Enpirismoaren bi dogma" (1951) artikuluan Quinek seinalatu bezala," [m] urnztagamtasun (reductivism) erradikalak, enuntziatuak unitateak bailiran ulertuta, sentimen datuen
|
hizkuntza
bat zehazteko eta geratzen den beste diskurtso esanahiduna, enuntziatuz enuntziatu, hizkuntza hartara itzultzeko eginkizuna hartzen du bere lepoan. Enpresa honetan sartu zen Carnap bere Der logische Aufbau der Welt ean" (QUINE, W.:
|
|
|
Neurathena proposamen neurri batean berritzailea izan zen, handik lasterrera Carnap erakarriko zuena. Neurathen ustez, soilik subjektuarteko
|
hizkuntza
bat ikas eta erabil daiteke, hau da, hizkuntza fisikalista:
|
|
|
Esanahia ‘Uste dut gorria orain eta hemen ikusten dudala’ motako enuntziatuetan oinarritu beharrean, fisikalistaren aburuz hobe litzateke ‘Hau gorria da’ edota ‘Norbaitek u unean eta t tokian hau eta bestea hautematen du’ motakoetan oinarritzea. Horrela, esanahia duten enuntziatuak subjektuarteko
|
hizkuntza
batera murriztu zitezkeen, Carnapek ‘gauza hizkuntza’97 edo ‘gauza hizkuntza fisiko’ deiturikora, hain zuzen ere, zeren
|
|
|
Nolanahi ere, abagune hauen guztien abanikoak erlatibismoari bide zabala ireki zion. Konbentzionalismoaren arabera, esate baterako, gauzei buruz mintzatzeko
|
hizkuntza
bat aukeratzen duenarentzat faltsua izan daitekeena, beste batentzat, hizkuntza desberdina duelarik, egia izan daiteke, ordea. Horrela, filosofo batek nahi zuena esan zezakeela zirudien, baldin eta bere hizkuntza esandakoari egokitzen bazion behintzat.
|
|
|
Carnapek, erantzun gisa, hizkuntza batzuk beste batzuk baino hobeak direla mantendu zuen, baina aurresuposaketa pragmatikoen arabera, jakina85 Hau da,
|
hizkuntza
bat beste bat baino komenigarriagoa edo probetxugarriagoa izan zitekeen. Jadanik ideia filosofikoak ez ziren aztertzen beren egiaztapen gaitasunaren arabera, beren ondorioen arabera baizik, beren onura pragmatikoaren arabera, azken buruan.
|
|
|
joera sozialistaz gain, antimilitarista, bakezale eta kosmopolita lez ikusten zuten beren burua. Eta Wittgensteinen gogoz bestera —hau izan baitzen, Frege eta Russellekin batera, eragin handiena izan zuena Carnapengan—, Carnap nazioarteko
|
hizkuntza
batekin interesatuta egon zen, esperantoarekin alegia, eta horri esker aipaturiko C.K. Ogden ezagutu zuen Ingalaterran.
|
|
|
Filosofiaren eginkizuna ezagutza osoa ziurtasunaren oinarrietara murriztean zetzala uste nuen. Ezagutzarik ziurrena berehala emandakoarena denez, gauzen ezagutza eratorria eta ez hain ziurra den bitartean, nabarmena zirudien filosofoak oinarri lez sentimen datuak erabiltzen zituen
|
hizkuntza
bat maneiatu behar zuela.95
|
|
|
Beti tragikoa da
|
hizkuntza
bat hiltzear egotea. Baina ez dago ezer egiterik hori gerta ez dadin.
|
|
|
Tragikoa ere bada gizon baten eta emakume baten arteko amodioa hiltzear egotea, baino ez dago ezer egiterik. Hori da gertatzen dena hiltzear dagoen
|
hizkuntza
batekin. Baina zerbait lortzen da izenak gaelikoz jarriz:
|
|
2001
|
|
|
Itzultzea? Bai, baina beste
|
hizkuntza
batera bihurtzea garestia da oso. Garestia ez ezik, profesional moldagaitz eta konformagaitz batzuen esku izaten den lantegia ere bada.
|
|
|
Orain musika etnikoa eta folka ere beste musika askorekin nahasten da. Gerora begira, beste zonaldeetatik erritmo, melodia... elementuak hartuko ditugu, baina
|
hizkuntza
batek badu bere musikalitate inplizitua eta hizkuntza izango da musika bereiztuko duena.
|
|
|
Nik ez dut erridikuluaren zentzurik batere, eta nahiz eta nik esandakoekin jendeak barre egin horrek ez ninduen lotsatzen. Horrek frogatzen du
|
hizkuntza
bat ikasi nahi duenak lortu dezakeela. Jarrera kontua da:
|
|
|
Bi eratako ikastetxe pribatu elebidunak daude: estatuko ikasketa plana jarraituz gaztelania beste
|
hizkuntza
batekin bateratzen dutenak eta beste herrialde bateko ikasketa plan ofiziala ematen dutenak.
|
|
|
Egiaztaturik dago ikastetxean 6 urtetik 18ra bitartean astean hiru orduz atzerriko
|
hizkuntza
bat ikasi duen pertsonak hutsune handiak izaten dituela hizkuntza horretan moldatzeko, batez ere ahozko espresioan.
|
|
|
Beste
|
hizkuntza
bat ikasten hastean, ikaslea, nahitaez, interprete bihurtzen da; hau da, entzundakoa deskodetu, ulertu, mezu berria kodetu eta igorri du.Zertan esanik ez dago, interpretazioak oso teknika bereziak behar ditu, horietakobatzuk ikasten gaitzak direnak. Baina ikaslea ez da interpretea izango lanbidez, etaez ditu zertan ikasirik.
|
|
|
Oso gogoan izatekoak dira Steven Pinker irakasleak, buru hizkuntzaz, egindako ekarpenak, alegia, giza hiztunak halako mekanismo biologikoen sorta batduela eta horrelakoei esker txikitan hizkuntzak erraz samar ikasten direla. Zenbateta adinean aurrerago, beste
|
hizkuntza
bat ikasterakoan, hainbat eta gehiago kalkatubeharra izaten da hasierako edo jatorrizko hizkuntz sistemaren gainean. Azkenikerketen arabera, adina faktore erabakigarria da hizkuntza ikasteko ahalmenarenfosilizazioan.
|
|
|
Ondorioz esatea dugu, bigarren hizkuntza ezin dela ikasi lehenengoabezain ondo, batez ere ahoskeraren aldetik, neurona zirkuituek malgutasuna galtzen dute eta.
|
Hizkuntza
baten sostengu diren neurona zirkuituak (umetan sendotuak) beste hizkuntzara egokitu beharra, horra hor, segur aski, arazoen jatorria.
|
|
|
Bigarren
|
hizkuntza
bat ikastea prozesua da, denbora eskatzen duen prozesua.Hizkuntza horretan ezer ez jakitetik nahi den trebetasun maila lortu arte, hilabeteakbehar dira gutxienez, helburua oso apala ez bada, behintzat?, eta kasu gehienetan urteak izango dira ikasteko denboraren denbora neurria. Eta hain denboraluzeko prozesua ezin da homogeneoa eta monotonoa izan; gorabeherak eta mugarriak izango ditu.
|
|
|
Orain arte esandakoarekin, aurrerago argiago ikusiko bada ere, argi ikusten daezen, aholkulariak egin beharreko lanerako, ohiko irakasle batek ez bezalakobeharrak izango dituela, eta prestakuntza ezberdina duela. Hizkuntzanaditua izan du, baina ez derrigorrez ikasleak ikasi nahi duen hizkuntzan;
|
hizkuntza
bat zer den, nola aztertzen den, zein unitate dituen, kulturarekin zeinerlazio duen, eta erlazio hori nola gauzatzen den jakin du. Ikasten jakinbeharko du; ez bakarrik berak nola ikasten duen; horrez gain, zein bide dauden, zein estilo, zerk zer ekartzen duen eta eginkizun bakoitzak zein ondorio duen ere.Labur esanda, hitz batean, ikaskuntzan ere aditua izan du.
|
|
|
Hizkuntzen irakaskuntzan era askotan integratu izan dira eduki kulturalak.Zenbaitetan programetan atal berezi bat hartu dute, gainontzekoetatik aparte; beste askotan, berriz, gainerako edukiekin lotzeko saioa egin da. Batera edo besterajokatu, guztietan onartzen da
|
hizkuntza
bat ikasi nahi duenak derrigorrezkoaduela hizkuntza hori sostengatzen duen kultura ezagutzea eta kultura horren legepean aritzea.
|
|
|
Aldezten dugun hipotesia hauxe da:
|
hizkuntza
batean ari direnek erabiltzen dituzten hizkuntz formekhizkuntza horri dagokion kultura deskribatzen dute.
|
|
|
1
|
Hizkuntza
bat ikasi nahi duenak, kultura jakin horrek ezarritako legeen araberaaukeratu behar ditu formak, benetako gaitasun komunikatiboa eskuratuko badu.Kultura bakoitzak hainbat forma ahalbideratzen ditu mezuak sortzeko, eta bestebatzuk kulturalki ezegokiak dira. Kulturen arteko kontaktuak interferentziaksortzen ditu, eta hizkuntzan ikusten badira ere, hizkuntzaren eta kulturaren artekolotura norabide bikoitzekoa izaki, interferentzia linguistikoek kultura edukienaldaketak sor ditzakete.
|
|
|
Zein da helburua? Ikasleak guk
|
hizkuntza
baten ikaskuntzarako egokiikusten ditugun estrategietara moldaraztea, ala alderantziz jokatzea?
|
|
|
Ikasleak ikas prozesua euskaltegietan hasten duten lehen unetik hasi beharda planteamendu horren arabera jokatzen. Azken batean, gure ikasle askorentzat euskaltegia izaten da bigarren
|
hizkuntza
bat eskolatik kanpo ikastenduteneko lehen tokia, eta gure eskakizuna eta institutuetakoak ezberdinakdirela adierazteaz gain, prozedurak (horrexegatik, hain zuzen ere) ezberdinak direla erakuts geniezaieke.
|
|
|
4 Ahozko kodea idatzizko kodearen berbalizazioa besterik ez da (edo idatziaahozkoaren errepresentazio grafikoa). Hau da,
|
hizkuntza
bat da, eta ez dabereizketarik egiten idatzi eta hitz egitearen artean.
|
|
|
izenen deklinatze femeninoa, izena bera ondoriozmaskulinoa delarik (artzaina, artzaintsa demagun). Hori, eta gehiago dena, generorik ez duen
|
hizkuntza
bat gizonez, gizakiz eta gizartez hanpatu da (guztiak, giz, errotik hazitako neologismoak), frantsesaren zein espainolaren eraginez. Aregehiago, Iparraldeko mintzalariek. Hegoaldeko anaiak?
|
|
|
Idazten dudanean, idazle mekanikoa bainogehiago naizela seguru nago:
|
hizkuntza
baten erabiltzailea, heziketa batengarraiatzailea, klase sozial zehatz baten harripikorra, politika alorreko bizpahirusinesteren eramailea, etab. Idaztean, emazte gustura, gezi bat naiz, zubi bat naiz, baina ez merkatuko euskarazko ale robotizatua. Ez dut uste behintzat.
|
|
|
bi hizkuntza eta kulturekelementu positiboak aportatzen dizkiote garapenari, eta biak baloratzen dira; eta 2) Elebitasun kengarria:
|
hizkuntza
bat baloratua da eta bestea ez; azken hori galtzenjoateko arriskuan dago, eta asimilazio prozesua gerta daiteke.
|
|
|
Motibazioakontuan izanik, azken emaitza hizkuntz komunitateen estatus erlatiboakbaldintzatuta dago.
|
Hizkuntza
bat dominatzailea den kasuetan, 2Hren jabekuntzak ondorio sozial desberdinak ditu gehiengoaren eta gutxiengoarenkideentzat. Hizkuntza maioritarioa edo gehiengoarena duen taldearentzatbigarren hizkuntza ikasteak integrazioa du ondorio sozialtzat.
|
|
|
1) 1H: Lehen
|
hizkuntza
batez ala gehiagoz aldi berean jabetzea.
|
|
|
Galdera nagusi batzuk antzera egin dira diziplina ezberdinetan; hala nola:
|
hizkuntza
bat baino gehiagoz batera jabetzea, hizkuntza bakarraz jabetzearenprozesuarekin konparatuz noraino izan daitekeen antzekoa/ ezberdina; bigarrenhizkuntzen eta lehen hizkuntzaren jabekuntza prozesuak noraino diren antzekoak/ ezberdinak; noraino den gizabanakoak jaiotzatik dakarrena eta norainogeroztik gehitzen dena; noraino parte hartzen duten bigarren hizkuntzen jabekuntza prozesuan indibidualizaz...
|
|
|
3 Psikobiologiaren arabera:
|
hizkuntza
bat edo gehiago izatea, edo 1H eta 2Hnoraino diren berdinak edo ezberdinak, antzera funtzionatzen duten ala ez (batez ere kognitiboki), eta abar.
|
|
|
Ideia zentrala ondokoa da: jarrerek motibazioan gertatzen diren gizabanakoen arteko desberdintasunen kontu ematen dutela, eta jarrerazko oinarri egonkorbat behar dela bigarren
|
hizkuntza
bat eskuratzeak suposatzen duen denbora luzeanmotibazioa mantentzeko. Jarrera hori ezkorra baldin bada, behaztopa galantak egondaitezke norberaren barnean hizkuntza hori ikasteko; behartuta ikasten bada, kanpoko eskakizunak betetzeko, adibidez, gutxiengoaren mailetaraino bakarrik iritsikoda ikaslea.
|
|
|
Sanchez Carrion. Txepetx? (1987) autorearen ustez,
|
hizkuntza
bat hiru oinarrizko faktorerengatik ikasten da, alegia, motibazio, ezagutza eta erabilpenagatik.Motibazioa hizkuntza bat ikastera bultzatzen duten arrazoi, desio edo interesbezala ulertzen du autore horrek. Ezagutza, hizkuntza honen funtzionamenduaulertzeko prozesu eta gaitasun bezala azaltzen du.
|
|
|
Sanchez Carrion. Txepetx? (1987) autorearen ustez, hizkuntza bat hiru oinarrizko faktorerengatik ikasten da, alegia, motibazio, ezagutza eta erabilpenagatik.Motibazioa
|
hizkuntza
bat ikastera bultzatzen duten arrazoi, desio edo interesbezala ulertzen du autore horrek. Ezagutza, hizkuntza honen funtzionamenduaulertzeko prozesu eta gaitasun bezala azaltzen du.
|
|
|
Horrela bada, motibazioan interesatzen zaiguna bere gaitasuna da, ikaskuntzara bultzatuko duen gaitasuna.
|
Hizkuntza
bat ikasteko behar pertsonala sortzen dutenak bakarrik daukate nahikoa intentsitate edo sakontasun.
|
|
|
Allard eta Landry rentzat sare soziala bizitasunetnolinguistiko subjektiboaren (maila psikologikoa) eta objektiboaren (maila soziologikoa) arteko lotura da. Allard eta Landry ren arabera, bizitasun etnolinguistiko subjektiboak baldintzatzen ditu
|
hizkuntza
baten ezagutza eta erabilera, bainaare gehiago baldintzatzen dituzte gizabanakoen kontaktu linguistikoek.
|
|
|
1 Aldeko edo kontrako jarrerak, ukipen egoeran dagoen
|
hizkuntza
bat ikasteko eta erabiltzeko erabakiarekin erlazionatzen dira; motibazioak, berriz, (integratiboak edota intrumentalak) bigarren hizkuntzan lortzen den gaitasun mailarekin lotzen dira. Clement eta Noels ek (1990) talde pertenentziari garrantzi berezia ematen diote, prozesu psikosozialak, talde menperatzaileetan eta menperatuetan ez baitira berdin gertatzen:
|
|
|
Sare soziala eta bizitasun etnolinguistikoa erlazionaturik daude. Izan ere, Allard eta Landry k (1986, 1994; Landry eta Allard, 1994)
|
hizkuntza
baten ezagutzaeta erabilera azaltzeko ez dute bizitasun etnolinguistikoa eta identitate etnolinguistikoa bakarrik kontuan hartzen, autore horientzat askoz garrantzitsuagoak dirapertsonarteko kontaktu linguistikoak. Bizitasun etnolinguistiko objektiboak eragina du gizabanakoek beren talde etnikoko jendearekin izango dituzten kontaktuetan.
|
|
|
Bizitasun etnolinguistiko objektiboak eragina du gizabanakoek beren talde etnikoko jendearekin izango dituzten kontaktuetan. Bizitasun etnolinguistiko objektiboa altua denean
|
hizkuntza
batean, taldeetnikoko kideekin hitz egiteko aukera handiagoa egongo da. Era berean, alderantziz ere, talde etnikoko kideekin egindako kontaktuek eragina izango dute bizitasun etnolinguistiko subjektiboan.
|
|
|
Autore honek hauxe ulertzen du euskarazko alfabetatze kontzeptuaz: lehenune batean, bigarren
|
hizkuntza
batean eskolatua izan den euskal hiztun orok bereideiak idatziz nahiz ahoz zuzen azaltzeko daukan gaitasuna; bigarren une batean, gai akademikoak nahiz sozialak erabiltzeko erakusten duen gaitasuna edota, bestelaesanda, hizkuntzaren erabilera modernoa (Iztueta, 1992, 70 or.). Hala ere, autorehonen ustez gertatzen dena hau da, euskal hiztun gehienak, bigarren hizkuntzabatean alfabetatuak izanik er...
|
|
|
Hiru egun eman ditut trenetik trenera eta ez nago etxetik oso urrun. Beste
|
hizkuntza
bat entzuten da, hori bai, baina beti hizkuntza bera. Kartelak eta ondo ulertzen ditut gainera.
|
|
|
Horrelako hitz bakoitzaren elementuek eta elementu horien antolabideek euskaran bertan dute oinarri eta gaurko euskaldun batek uler ditzake horrexegatik, nahiz sortu berriak izan. Inguruko erdarek, berriz, bestetandik harturikako gaiez, antzinako
|
hizkuntza
batetik edo bestetik, osatzen dituzte beren hitz eskolatuak.
|
|
|
Baina nolabait ere jende guztia hizkuntza txikiez eta handiez mintzatzen da, eta gutxi gorabehera horrelako zerbait esaten denean, lehenbiziko lekuan behintzat adierazi nahi da, jende askok edo gutxik erabiltzen duen hizkuntza den ala ez, hizkuntza hori erabiltzen den eremua zabala den ala meharra, eta horrelako arrazoiak izaten ditugu gogoan hizkuntzaren tamainaz mintzatzen garenean. Milioi askok egiten duten
|
hizkuntza
bat, beraz, lurralde zabaletan hedatua dagoena, hizkuntza handia da eta Euskal Herria bezalako eskualde mehar edo estu batean egiten dena, besteen aldean jende gutxik egiten duena, hizkuntza txikia da. Lehen atomo bonbekin edo zebiltzanean âorain ere badabiltza, baina gauza zaharra delako gutxiago mintzatzen da jendea horretazâ inoiz irakurri nuela uste dut halako zerbait, alegia uranioak (eta oker baldin banabil, barka) bere egitekoa egiteko (uranioa ez, plutonioa dela uste dut) behar zuela tamaina bat izan, gaztelaniaz masa crÃtica deitzen ziotena eta hortik behera ez zuela ezer egiten.
|
|
|
Nolabait esan, gure artean paperera pasatzen garenean, esan nahi dut (badakizue, orain  tsu arte, joan den mende arte, gizonak ez du biderik izan papera edo tinta edo antzeko zerbait ez baldin bada, esaten zituenak edo esan nahi zituenak gordetzeko, tomateak potoan sartuta gordetzen diren bezala gorde  tzeko), joan den mendeetatik datozkigun lekukotasunak gehienbat lekukotasun idatziak dira, paperetan daudenak; eta paperetan âhori garai horietako paperak erabili behar izan dituenak ongi baino ongiago daki eta gehienetan damuz ikasten duâ euskara ez dela gehiegi ausartzen, ez dela gehiegi aurreratzen, euskara beti atzera samar gelditzen dela. Euskarazko hitz bat aurkitzeko ehunka hitz irakurri behar dira beste
|
hizkuntzaren
batean dauden dokumentuetan.
|
|
|
Gure artean eta guk gauzak ongi ezagutzen ditugun garaian, ez da sekula euskara hemengoen adierazpide edo mintzabide osoa izan. Beste
|
hizkuntzaren
bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Beste hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren hizkuntzetan euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste
|
hizkuntzaren
bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
|
|
Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon. Nik dakidanez gainera ez dago oraindik ere, eta ez da sekulan egon7 Gure lege zaharretan zaharrena eta begikoena, beraz, euskaraz sekula egon ez baldin bada, horrek zerbait adierazten du, alegia ez dela euskara izan, lehen adierazi dudan bezala, euskaldunen adierazpide eta mintzabide osoa, beti beste
|
hizkuntzaren
baten premian egon dela bere aldamenean.
|
|
|
Egia da euskara hortik kanpora eta aski zabalki egiten zela, baina eskualde horretan guztian ez zen euskaraz soilik egiten: euskararen aldamenean bazegoen beste
|
hizkuntzaren
bat. Beraz, guk besteren aurrean esaten dugunean Nafarroako Erriberak, Cascantek esate baterako, euskara galdu zuela eta berreuskaldundu egin behar dugula, ez gara egiaz ari; guk dakigunez eta guk ezagutzen dugun garaian Cascanten ez da euskaraz egin; hori da egia, egia huts hutsa eta Cascanten bezala hori bera gertatzen zen gutxi gorabehera Bizkaiko Enkartazioetan, Arabako zenbait zatitan eta beste franko lekutan.
|
|
|
Nik aski duda egingo nuke. Beste
|
hizkuntza
batean behintzat ez lirateke literatura bezala hartuko, baina, jakina, gure artean hamazazpigarren mendean ez da hainbeste Dotrina eta ez da hainbeste hizkuntzaren lekuko, non eta Kapanagaren Dotrina bazter daitekeen. Gipuzkoan hemezortzigarren mendean ez dira hainbeste Larramendi baino lehenago idatzi zuten lekukoak eta horien artean Otxoa de Arinek oso leku nabarmena du eta nahiz berak hizkuntzagatik eta beste zenbait arrazoi berezirengatik literatura aldetik  interes gehiegirik ez izan, beti izango da aipatua.
|
|
|
Arthur Schnitzler idazle austriarrak zioen moduan, elebidunak aukerakoa du
|
hizkuntza
baten zein bestearen erabilera; aitzitik elebakarrak, ez baitu berean hitz egin beharraz gainera, besteak berera ekartzea beste aukerarik, eta halakoetan elebidunarena, aukera baino, derrigorrezko jokabidea gertatzen da. Halatan, begi bistakoak dira egoera batetik zein bestetik datozen ondorio psikologikoak, komunikatzaileak, administratiboak, politikoak, elkarbizitza justiziazko batekin zerikusia dutenak guztiak ere?, eta nago errealitate horri behar bezalako zentzuz ez begiratzeak kalte asko dakarkiola gure arteko komunikatu ezinari.
|
|
|
pro domo esandakoetan, euskararen inguruan sortutako topikoen gainean, alegia? oso zorrotza zen Mitxelena, agian gurea bezalako
|
hizkuntza
batek ezin duelako egin inguruko hizkuntzek aise eraman eta irents dezaketen hanka sartzerik. Garbi zeukan lan bat euskaraz egin izanak ez zuela ondorioa zuritzen, asmorik ederrenak, euskararenganako maitasunak?
|
|
|
Izan zuen gainera, Eskoliak hain zuzen, bere itzultzailea, nahiz eta ez beste
|
hizkuntza
batera. " Itzuli det, dio hemengo zerrendan ageri den Gregorio Arruek?
|
|
|
Ez lau orrialdek, ez laurogeik, ez laurehunek ez diote euskarari gora edo behera handirik egingo, beharra beharrak eragin ez badu.
|
Hizkuntza
bat, eta euskara ez da besteak ez bezalakoa, ez da mintzabide bat besterik.
|
|
|
Ez nuke nahi euskara beste
|
hizkuntza
baten (Erdararen) errainu hits bihur dadin, eta" errainu" bitara har daitekeenez berehala argitzera noa zer esan nahi dudan. Guretzat," errainua" da guztiok itsatsirik daramaguna eta harako Peter Schlemihl hark galdu omen zuena.
|
|
|
Baina gainaldeko inurritegi urduri horren azpian zer dagoen, zein indar ezkutuk eragiten dien inurriei horren itxuragabeko elkar hilkintzan abiatzeko, ez da erraz esaten. Badirudi aditzen ez dugun
|
hizkuntza
batean ari zaizkigula edo, hobeto esan, guk ongi dakigun hizkuntzan, baina batere ezagutzen ez ditugun gaiez mintzatzen direla.
|
|
|
Aspaldidanik esana dago, eta itxuraz esana, esate baterako, ez dela inor gauza izango gaurko
|
hizkuntza
batean, eta gurea gaurko hizkuntza berrietako bat da, zorionez. Lauda, Sion, Salvatorem zehazkiro emateko neurri berean.
|