|
2001
|
|
|
Ingurune kulturala kontuan izanik, bata ala bestea, prozesu biak garrantzitsuak dira hizkuntzaren jabekuntzarako.
|
Hizkuntz
komunitateetako batek bizitasun etnolinguistiko baxua duen hizkuntz egoeretan, estatus baxua, hiztun gutxi etalaguntza instituzional gutxi, hauek testuinguru kulturbakarrak deituak dira. Egoerahorretan, lehen mailako prozesu motibazionala?
|
|
2002
|
|
|
2. Euskaraz arituko litzatekeen unibertsitatea onuragarria litzateke, erabat. Ze kalte dakarkioke gizarte eleaniztuna izan nahi duen bati
|
hizkuntza
komunitate bateko kideek hezkuntza sistema bere osotasunean euren hizkuntzan izateak. Kalterik al dakarkie erdaldunei erdaraz ikasi ahal izateak?
|
|
2003
|
|
|
Zoritxarrez ordea, batetik, Nafarroan gertatzen bada ere bereziki, ez da hemen hartutako neurria, Madrilen erabaki eta une honetan gauzatzeko toki aproposa den Nafarroan martxan jarri dena baizik, eta luze gabe besteetan jarri nahiko dutena. Bestetik, onartu diren neurriek Nafarroan bizi garen euskaldunoi besterik ez digute eragiten, eta guri bakarrik dagokigula aurre egitea uste badugu ere, beste herrialdeetako euskaldunekin
|
hizkuntz
komunitate bat osatzen dugun heinean, guziongan du eta izanen du ondorio.
|
|
|
Gure aldarrikapenak duen indarra ongi probestu genuke. Parekotasuna eskatzen dugu eta Gobernuak etikoki zail du bereizkeria justifikatzea, zail nafarren arteko parekotasunaren defentsaren inguruan egituratzen den diskurtso koherente bati dialektikoki gainditzea eta bertako
|
hizkuntz
komunitate baten zokoratze historikoaren jarraipena argudiatzea. Abilak ere izan genuke diskurtsoa egituratzen eta hedatzen, Gobernuak auzia planteatzen duen mailatik aldenduz eta eztabaida parekotasun eta eskubide zibilen alorrera eramanez.
|
|
2004
|
|
|
Gizarte zibilaren eta politikoaren arteko mugarria aipatzen digute haren erantzukizuna arintzeko edo. Gizarte politikoan gertatzen diren gauzak bakarrik dira nonbait
|
hizkuntza
komunitate batek bestea lurperatzea, gizarte zibilak ez du horretan zerikusirik izan. Gizarte zibilaren eskuak garbi daudenez, bekatu arrastorik egin ez duenez, lepora diezaiegun politiko profesionalei Estaturik gabeko herri nortasunen suntsipena.
|
|
|
Eta hizkuntzaren ekintza, hizkuntza gizarte ekintza deritzan kategoriaren baitako jarduera baita izatez, botere harremanen sarean ainguraturik dago alderik alde.
|
Hizkuntza
komunitate baten gaitasun eta ahalmen soziolinguistikoa, ez legoke esan beharrik, baina gurean ozenki esateko gauza dela dirudi, egitura sozial eta politiko berberean txertaturik dagoen beste hizkuntza herri batek edo batzuek baldintzaturik dago. Bataren nagusitasunak bestearen ahultasuna dakarrenez, hizkuntzen arteko kontuak, botere indarren arteko galerak eta irabaziak bihurtzen dira.
|
|
2006
|
|
|
3 Adina eta adin talde baten kidea izatea ezberdintasun faktore bat da. Izan ere,
|
hizkuntza
komunitate baten barruan, adin talde eta beraz modu ezberdinak une berean baitaude. Gazteen hizkeraz hitz egiten delarik, hirietako eta hauzo zailetako hizkeraz mintzo da.
|
|
|
Beraz, Bourdieu ren iritziz honakoa onartu behar da: "
|
hizkuntza
komunitate batean, inork ezin ditzake erabat hizkuntza eta kultura legeak ezjakin, batik bat gaitasun zilegia dutenekin harremanetan sartzen diren aldi bakoitzean. Izan ere, egoera ofizialetan kokatuak direnean, menderatuek beraien hizkuntza ekoizpenei ezfagoretuak zaizkien prezioen osaketa legeak gorputz eta pratiko ezagupenetan adierazten dituzte.
|
|
|
Eta zein dira moda horiek sortzeko mekanismoak? Lider argirik ez duen
|
hizkuntza
komunitate batean, periferia samarrean dagoen hiztun talde batean, nork markatzen du bidea. Nork gainditzen ditu erresistentziak eta erabilera berriak hedatu?
|
|
2007
|
|
|
Kulturak eragina du daukagun antolamendu politiko ekonomikoan eta era berean, hauek eragina dute kultura baten hedapen eta garapenean, onerako batzuetan, txarrerako nahi baino gehiagotan. Erabaki politikoak baldintzatu izan dute hizkuntz baten etorkizuna,
|
hizkuntz
komunitate baten irudia...
|
|
|
Hizkuntza baten mundu irudia oinarrizko fenomeno antropologikoa da,
|
hizkuntza
komunitate bateko partaideentzat munduaren giza ulermenaren eta munduan izate izpiritualaren abiapuntu komuna(...). Gizaki bakoitzak(...) bizitza esperientzia eta konbentzimendu pertsonalek determinatutako mundu ikusmoldea (Weltanschauung) du.
|
|
|
Horregatik, eta kontzeptu horiek guztiak baztertu gabe," Vasken" 207 hitza proposatzen du, hain zuzen, estatu eta probintzia ezberdinetan banatutako euskaldun guztiak deitura komun baten azpian biltzeko asmoz. Humboldtek, beraz, euskal nazio batez hitz egiten digu, hain zuzen euskaldun guztiek —muga politikoaren auzia alde batera utzita— jatorrizko euskal
|
hizkuntz
komunitate bat osatzen dutelako, alegia, haiek euskara partekatzen dutelako eta partekatzen duten heinean.
|
|
2008
|
|
|
Alde batetik premia handia baita azken inkesta soziolinguistikoak baieztatu duen bezala, salaketa bezain beharrezkoa da nola edo hala bide bat urratzea hizkuntzaren normalizaziorako baldintza hobeagoak sortzeko. Eta baldintza hobeago horiek legeak sortuko dituenentz ziur izan gabe ere, beste lurralde
|
hizkuntza
komunitateekin batera eragiten saiatzeak balio du.
|
|
|
Horrela balitz, pentsa genezake Quebecen frankofonoen iraupen lasaia Estatuak soilik ziurtatu dezakeela, kontrol instituzionala erabiliz. Edo bestela esanda, ezinezkoa dela estatua izan gabe hizkuntza eta
|
hizkuntza
komunitate batek etengabeko susperraldi egoera prozesual batetik ongizate egoera lasai iraunkor batera joatea.
|
|
|
Hona, bukaera gisa, egin dugun bilana laburbiltzeko taula bat, Iñaki Martinez de Luna eta Ibon Usarralderekin batera esanez: " Maila eta esparru guztietan erabiltzen ez den hizkuntza, gaixorik dagoen
|
hizkuntza
komunitate baten seinale da" (2004, www.erabili.com). Bi hizkuntzen arteko desoreka estrukturala artikulu honen lehen lerroaldean aipatu genuen asimilazio estruturalaren fruitua da.
|
|
|
Gutxiengoaren hizkuntzaren bat erabiltzen duten taldeek, kide dezente eta sare sendoa baldin badituzte eskualde jakin batean, beren hizkuntza esparru publikoetan erabiltzeko modua izan dezakete, esaterako, dendetan edota negozioetan, eta litekeena da gobernuaren zerbitzu batzuk gutxiengoaren hizkuntza horretan ematea ere lortzea (Bourhis, 1979).
|
Hizkuntza
komunitate baten bizindarrak onurak izan ditzake talde horrek gehiengoa izatea lortzen badu eskualdearen barruko eremuren batean edo jurisdikzio politikoa lortzen badu (esaterako, probintzia edo udalerri izatea), eta kalteak izan ditzake taldea hirietan edo eskualdean sakabanatuegi baldin badago. Kanadan gutxiengo frankofonoak bederatzi probintziatan eta hiru lurralde federaletan banatuta egoteak zerikusia du haiek Kanadako gainerako lurraldean demografia indar eta botere politiko ahulagoa izatearekin, gehiengoa diren Quebeceko frantses hiztunekin alderatuz gero:
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate batek komunitate, eskualde, estatu edo nazio bateko erakundeetan lortu duen ordezkaritza formala edo informala da komunitate horren" babes instituzionala". Babes informalak adierazten du zenbateraino antolatu duen bere burua hizkuntza komunitate batek esparru publiko eta pribatuetan bere hizkuntza interesak defendatzeko presio talde edo —erakunde gisa (Giles eta beste batzuk, 1977).
|
|
|
Hizkuntza komunitate batek komunitate, eskualde, estatu edo nazio bateko erakundeetan lortu duen ordezkaritza formala edo informala da komunitate horren" babes instituzionala". Babes informalak adierazten du zenbateraino antolatu duen bere burua
|
hizkuntza
komunitate batek esparru publiko eta pribatuetan bere hizkuntza interesak defendatzeko presio talde edo —erakunde gisa (Giles eta beste batzuk, 1977). Beraz, babes informalak komunitate erakundeak adierazten ditu, eta erakunde horiek zenbateraino mobilizatzen diren gutxiengoaren hizkuntzarentzako babes instituzional hobea lortzeko zenbait esparrutan, esaterako:
|
|
|
Bestalde, babes instituzionalaren faktoreetan gora egin duten hizkuntza komunitateek estatu eleaniztunen barruan estatus sozial handia lor dezakete eragin gutxiago duten beste talde batzuekin alderatuta. Estatus aldagaiak lotuta daude
|
hizkuntza
komunitate batek estatuaren barruan duen gizarte— eta historia estatusarekin (adibidez, fundatzaileak), kulturalki eta ekonomikoki bizirik dagoen komunitate dinamiko gisa egun duen estatusarekin, eta bere hizkuntzak eta kulturak lekuan bertan, nazioan eta nazioartean duen prestigioarekin. Hizkuntza komunitate baten prestigio soziala askotan lotuta egoten da taldearen hizkuntza eta kultura jarduera militar, kolonial, ekonomiko edo diplomatikoen bidez zabaldu izanarekin (Giles eta beste batzuk, 1977).
|
|
|
Estatus aldagaiak lotuta daude hizkuntza komunitate batek estatuaren barruan duen gizarte— eta historia estatusarekin (adibidez, fundatzaileak), kulturalki eta ekonomikoki bizirik dagoen komunitate dinamiko gisa egun duen estatusarekin, eta bere hizkuntzak eta kulturak lekuan bertan, nazioan eta nazioartean duen prestigioarekin.
|
Hizkuntza
komunitate baten prestigio soziala askotan lotuta egoten da taldearen hizkuntza eta kultura jarduera militar, kolonial, ekonomiko edo diplomatikoen bidez zabaldu izanarekin (Giles eta beste batzuk, 1977). Ez da erraza hizkuntza baten estatusa neurtzea, baina ondoriozta daiteke.
|
|
|
Hori dela-eta, gero eta estatu gehiago ari dira bultzatzen ingelesaren irakaskuntza bigarren hizkuntza moduan lehen hezkuntzatik unibertsitatera bitartean (Crystal, 2004). Dena den, Quebeceko ingeles hiztunen kasuak argi adierazten duen moduan, nahiz eta
|
hizkuntza
komunitate batek prestigio asko duen eta nazioan eta nazioartean oso zabalduta dagoen hizkuntza bat hitz egin, eskualdean bizindarra gal dezake demografikoki, instituzionalki eta estatus legalari dagokionez (Bourhis, 2001b; Bourhis eta Lepicq, 2004).
|
|
|
Zenbat eta estatus gehiago eman
|
hizkuntza
komunitate bati, orduan eta bizindar gehiago izango du ziur asko kolektibo gisa. Gizarte— eta psikologia ebidentziek azaldu dute estatus handia duten hizkuntzak hitz egiten dituztenek nortasun sozial positiboagoa dutela eta errazago mobiZenbat eta estatus gehiago eman hizkuntzakomunitate bati, orduan eta bizindar gehiago izango du ziur asko kolektibo gisa.
|
|
|
estatus baxua duen gutxietsitako hizkuntza talde bateko kide izateak ahuldu egin dezake gutxiengoak hizkuntza komunitate berezitu gisa jarraitzeko duen nahi kolektiboa, eta azkenean hizkuntza asimilazioa ekar dezake. Estatus baxuko
|
hizkuntza
komunitate bateko kide izateak nortasun sozial negatiboa ekar dezake, eta hizkuntza taldeen arteko estatus bereizgarritasunak betikotu egin daitezke hizkuntzako estereotipoen eta aurreiritzien bidez (Bourhis eta Maass, 2005; Ryan, Giles eta Sebastian, 1982).
|
|
|
Kultura autonomiak hiru osagai ditu, eta
|
hizkuntza
komunitate batek zer kultura autonomia duen neurtzeko, bere hizkuntza— eta kultura bizindarrarekin lotutako erakunde kultural eta sozialen barruan zenbaterainoko kontrola duen aztertu behar da. Kultura autonomia neurtzeko, bestalde, komunitate batek testuinguru soziopolitiko batean zer nolako autogobernua duen ere ikusi behar da, taldearen barruan zer hurbiltasun sozial dagoen eta taldeak zer legitimitate ideologiko duen kontuan hartuta.
|
|
|
" Talde bizindar" nozioak tresna kontzeptual bat ematen digu ingurune eleaniztunen barruko hizkuntza komunitateen indarrari eragiten dioten gizarte— eta egitura aldagaiak aztertu ahal izateko.
|
Hizkuntza
komunitate baten bizindarra" zenbait taldez osatutako esparruetan entitate kolektibo berezitu eta aktibo gisa jokarazten duena" da (Giles eta beste batzuk, 1977: 308).
|
|
|
308). Zenbat eta bizindar handiagoa izan
|
hizkuntza
komunitate batek, orduan eta aukera gehiago bizirik irauteko eta entitate kolektibo gisa garatzeko zenbait taldez osatutako testuinguru jakin batean. Bizindar gutxi duten hizkuntza komunitateekin, berriz, alderantziz gertatzen da:
|
|
|
8. " Esperientziak erakutsi eta erakusten digu, Europan batez ere, gai honetan ez dela egokia aukeraketaz hitz egitea, baizik eta, oro har, mendekotasun egoeran dagoen
|
hizkuntza
komunitate batekiko indarkeriaz (eta ez beti sinbolikoa), bai eta indarkeria horrek eragiten duen irudikatze prozesu estigmatizatzaileaz ere. Prozesu horren amaieran, hain zuzen, komunitate jakin horretakoek askoz gehiago sufritzen dute, beren hizkuntza historikoaren erabilera normalak desagertzen direla ikusten baitute, beraiek hori hautatu gabe.
|
|
|
Gure esku dago, gainera, ondorengo belaunaldiei transmititzea, modu bizi, sakon, eroso eta normalizatuan. Hizkuntza bat
|
hizkuntza
komunitate bat da, hiztunen komunitatea. Gizabanakoen hizkuntzak baino ez dira existitzen eta gure kasuan, gu gara, euskaldunak, euskaldun komunitatea.
|
|
2009
|
|
|
4)"" Hizkuntza ez da gramatika bat: Deklinazioa, Aditza, Sintaxia, hiztunek osatzen duten
|
Hizkuntza
Komunitate bat baizik", idatzi berri du Iñaki Larrañagak. Edonolako komunitatek bezala, bitariko dimentsioa du hizkuntzazkoak:
|
|
|
Alegia, hizkuntza bat mintzatzeak pentsatzeko era bat ekarriko luke, hizkuntza bakoitzak kosmobisio bat eta berezkoa izango litzaiokeen kultura bat ere suposatuko luke. Erlatibismo linguistikoaren arabera, hizkuntzak determinatuko luke
|
hizkuntza
komunitate baten kosmobisioa eta kultura. Hori da behintzat Sapir Whorf aipatzen direnean edozeini bururatzen zaiona.
|
|
2010
|
|
|
Sarasuak dioenez, jakintzak izan behar du oinarri, baina ideologia progresistek ez dute nortasunaren gramatikarik eraiki. Berdintasuna eta askatasuna bultzatu dituzte, baina printzipio horiek aski al dira
|
hizkuntza
komunitate bat azaltzeko. Agian garaia izango da soziolinguistikaz hitz egiteko.
|
|
|
Eta hori, esanen nuke, gehiago gertatzen da gazteen artean, nahiz eta ez den adin talde horretara mugatzen. eta euskaraz dezentez hobeki moldatuko diren balizko hiztunez. Zerbaiten seinale ere izanen litzateke, euskaraz bizi den
|
hizkuntza
komunitate baten isla, eta ez zaigu panorama itsusia iruditzen.
|
|
|
euskararen transmisioan eragiteaz gain, eepk hizkuntzaren erabilpena sustatu duela eta ez gazteengan bakarrik. " Irakaskuntzaren bidezko transmisioak bere mugak topatzen ditu eta ez du berak hizkuntza baten geroa bermatuko" (21 or.) ikuskariek" irakaskuntzatik at segur aski erabilpenaren finkotasuna desafio nagusiena" dela esaten dute (7 or.). bistan da, hau da nire ustez hizkuntza politika baten helburu nagusiena,
|
hizkuntza
komunitate batean hizkuntza baten bizitasun objektiboaren irizpide lehena horrren erabilera baita.
|
|
|
Europako Batasuneko gutxiengoen talde linguistikoak hobeki ezagutzearren, Batzordeak azterketa bat egiteko agindu zuen, EuroMoSAiC. ziren hizkuntzen statusaren adierazle eta ezaugarri horiek besterik ez zuten eragiten ondorio juridikorik. deklarazioak sailkapen horrekin hautsi eta horien gaineko ezaugarri bat erabili zuen: ...atean hizkuntza horrek duen antzinakotasun edo historikotasuna, baina ofizial gisa aintzatetsitako beste hizkuntzen aldean, berezko hizkuntza izateak ez zion ezer eransten. bestalde, deklarazioaren arabera eskubide indibidualak eta kolektiboak banaezinak eta elkarren mendekoak dira, hau da, hizkuntza eskubideen dimentsio indibiduala eta kolektiboa ezin dira bereizi. gainera, elkarren osagarri dira
|
hizkuntza
komunitate baten barnean garatzen baitira, taldeak, eta aldi berean, komunitate horren barnean norbanakoak erabiltzen du hizkuntza eta hartaz baliatzen da. horrela, bada, norbanakoen hizkuntza eskubideak ezin dira gauzatu komunitate eta hizkuntza talde guztien eskubideak errespetatzen ez badira. aipatutako berrikuntza horietaz gain, nabarmendu behar dugu hizkuntza eskubideen deklarazio unibertsal...
|
|
|
" Hizkuntza bat ez da hiltzen ez bizitzen, erabili edo ez erabili egiten da. Erabilpen hau ez da hautapen pertsonala, hautapen soziala baizik, funtsean."..."
|
Hizkuntza
komunitate baten superbibentzia, eskubide kolektiboan datza, eta irtenbide guztiak, testuinguru kolektibo batetan planteatu behar dira, beste guztiak gezurrezko irtenbideak direlarik. Eta irtenbide faltsuak dira, orain panazea balira erakusten dizkiguten elebitasunaren mitoa eta eskubide pertsonalen engainua.
|
|
|
Nola epaitu behar da jarduera bat, zeinek —itxurazko estatu interesei jarraituz— hizkuntza inperialismoaren politika bat bultzatzen duen, eta, horrela, kanpoeta barne politikan hainbat arrisku sortarazten dituen, arrisku horiek, egiaz, naturaren beharrez agertzen direlarik eta oinarrizko indarrak askatzen dituztelarik, hain zuzen, aldaezina den giza lege espirituala —botere mailako arbitrariotasunaren aurrean— borrokara deitzen duten indarrak!!!
|
Hizkuntza
komunitate bat bere errotiko izaeran zer den ezagutu duen batek, bada, zalantzarik gabe onartuko du estatu mailako zereginak eta ikuspuntuak modu jakin batean ikusi eta argitu behar direla, hala nola, hizkuntza komunitatearen bizi legeekiko halako gatazkak saihesteko moduan. Eta horri jakite bereizi bat dagokio, alegia, hizkuntza komunitateak zertarako existitzen direnari buruzko jakite bat, eta, bide batez, beroriek euren ama hizkuntzekiko interakzioan —eta giza osotasuna dela eta— egin behar dutenari buruzko jakite bat.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate bat zer den galdera baztertu nahian edo, berori" hizkuntza berbera hitz egiten duten gizakien batura" dela esan dezakegu. Ageriko erantzun horrek, baina, berehala erakusten du bere eskasia, ze ez du haren kohesioa —ez edukian ez moduan— zuzen ezagutzen:
|
|
|
Energeiaren lehen dimentsioak oinarria ematen digu ezagutzera, alegia,
|
hizkuntza
komunitateak bat egiten duela partekatutako ama hizkuntzaren mundu irudiarekin. Horrek zera esan nahi du:
|
|
|
Horrek zera esan nahi du:
|
hizkuntza
komunitate baten edukiari guztiz dagokio portaera, argumentazio, zeregin eta galdera jakin batzuekiko orientazioa, horiek guztiak —hizkuntza komunitate osoaren barruan— beharrezko, zuzen, posible eta zentzuzko bezala" ulertuko" direlarik. Eta hortxe du bere funtsa jarduera komun historiko kulturalak.
|
|
|
Etorburuan bat egite hori, orokorrean, hizkuntza komunitatearen baitan —eta hedadura zabalenean— existitzen den beharrezko zerbait bezala aurkitzen dugu: hizkuntza komunitateak, ere, hazitako produktuak dira eta, horrexegatik, ezinezkoa izango litzateke gizakiak arbitrarioki elkartuz
|
hizkuntza
komunitate bat sortaraztea. Baina baldintza natural hori, aurrekoa bezala, ez da inolaz ere aurrebaldintza mugiezina.
|
|
|
Baina partaideen barne borondateak ere, bitxia izan arren, ezer gutxi eragin dezake: pentsaezina da, bai oinarriari bai gauzatzeari dagokionez,
|
hizkuntza
komunitate bat partaideen borondate ekintza baten bidez osa daitekeenik. Eta banakoaren perspektibatik, ere, oso aukera gutxi geratzen zaizkio borondateari —edo zehatzago arbitrariotasunari— hizkuntzaren esparruan:
|
|
|
Nolanahi ere, galdera ireki bat geratzen zaigu: zer puntutaraino lor daiteke —urte askoren emaitza bezala bakarrik pentsatzekoa den ama hizkuntzaren aldaketarekin batera—
|
hizkuntza
komunitate bat beste hizkuntza komunitate berri batean bihurtzea, non ama hizkuntza berriaren energeia guztiak, egiaz, haren sormen espiritualerako, sostengu kulturalerako eta eragin historikorako indarra eskuratuko duen?
|
|
|
Beraz, zera esan behar dugu:
|
hizkuntza
komunitate bat, sakon sakonean, ezin daiteke kanpotik datorren baldintza bakar batetik ondorioztatu; naturak eta giza borondateak ezin dute bere sorrera, bere garapena edota bere deuseztea ageriko modu batean zehaztu. Kontua da, askoz ere gehiago gainera, hizkuntza komunitate batek" soilik" ama hizkuntzaren bidez ahal duela bere batasuna mantendu.
|
|
|
hizkuntza komunitate bat, sakon sakonean, ezin daiteke kanpotik datorren baldintza bakar batetik ondorioztatu; naturak eta giza borondateak ezin dute bere sorrera, bere garapena edota bere deuseztea ageriko modu batean zehaztu. Kontua da, askoz ere gehiago gainera,
|
hizkuntza
komunitate batek" soilik" ama hizkuntzaren bidez ahal duela bere batasuna mantendu. Eta horrexegatik esan dezakegu hura berezko printzipio batean oinarritzen dela.
|
|
2011
|
|
|
«Hauek behartu nahi naute hizkuntza ikastera eta erabiltzera», «borondatezko prozesua izan behar da», «denok euskaraz hitz egin behar dugula pentsarazi nahi digute», «sektario eta taliban hutsak dira, saltokietan euskaldunen hizkuntza eskubideak bete daitezen neurriak hartzearen aldekoak», «eskolari esker euskaldunduko da gizartea»... Baina errealitatea desberdina da, izan ere kontsumitzaile eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
komunitate bat dago egoera guztietan bere hizkuntzan kontsumitzeko eta bizitzeko aukerarik ez duena.Urte hauetan nire egoera pertsonala aldatu da. Gizartearen alor batzuetan, halaber, asko aurreratu da euskararen presentzia, ezagutza eta erabilera sozialari dagokienez.
|
|
|
25 urte baino gehiago pasa dira euskara ikasten hasi nintzenetik, eta oraindik ere arian arian, progresibitatea, borondatea, adostasuna, pertsuasioa eta horrelako kontzeptuen azpian ezkutatzen da erabaki eraginkorrak hartzeko ezintasuna. Denok egon gaitezke ados kontzeptu horiekin, baina benetako neurriak behar dira, bestela ezin baita
|
hizkuntza
komunitate baten nahia ase.Orain dela gutxi Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsalaren 15 urteurrena ospatu da eta, bertan adierazten den bezala, hizkuntza komunitate guztiek eskubide berdinak dituzte eta berdintasun hori benetakoa izan dadin, ezinbesteko neurriak hartu behar dira, beti ere berdintasun printzipioa aplikatuz. 12 artikuluan honakoa zehazten da:
|
|
|
XA M A R. gauza da hizkuntza komunitatearen zentzua elikatu egin behar dugula. hau behin eta berriro ateratzen den gaia da. eta hizkuntza komunitatearen elikatzea, ene ustez, herria ezagutzetik hasten da. geure historia zein izan den jabetzea alde batetik; bestetik, gure hizkuntzak gibelean zein mundu ikuskera duen ezagutzea, nahiz eta jakin ikuskera hori jada galdua dela. Nolanahi ere, kosmogonia galdu den arren, ezagutzetik heldu da gaurdaino
|
hizkuntza
komunitate baten parte zarelako sentimendua, eta aurrera egiteko ezinbestekoa da historia ezagutzea. Izan ere, demostratuta dago gure herrian zabaldu den historia kanpokoek idatzirikoa dela, kanpokoek eraikitako topikoz osatutakoa:
|
|
|
–
|
Hizkuntza
komunitate baten iraupena bermatzen duen oinarrizko eta ezinbesteko axioma honako honetan datza: hots, hiztunek erabateko uste sendoa eduki behar dute beren hizkuntza beste edozeinena bezain prestua dela bizitza modernoa aurrera eramateko, eta ez dagoela beste hizkuntzarik, hortaz, euren berezko eta berariazko hizkuntz identitatea eta izaera garatzeko?
|
|
|
|
Hizkuntz
komunitate baten bizi indar etnolinguistikoa areago erabakitzen da jokaleku kualitatiboan. Hiztunen arteko harreman sareen trinkotasun izaera da, gure ustez, faktore erabakigarria.
|
|
|
Zeren eta hizkuntza horrek gaurko bizitza modernoaren eremu hegemonikoetan lekurik ez duen neurrian, denbora kontua da ahozko transmisioaren higadura. Bestela esanda,
|
hizkuntz
komunitate batek itxurazko etorkizunik eraiki eta oinarrituko badu, bere hizkuntza propioan eraiki behar du egiten duen bizitzaren mundua. Mundu zaharra ez ezik, mundu berria ere bai.
|
|
|
–
|
Hizkuntz
komunitate baten nortasunaren adierazle bilakatzen da hizkuntza, eta komunitate horri bere kulturarekin identifikatzen lagunduko dion mediorik jatorrena. Hala, italiarra naiz, iombarra naiz edo indiarra naiz esaten dugunean, talde kultural jakin batekin eta hizkuntza jakin bat erabiltzen duen taldearekin identifikatzen garela esan nahi da?.
|
|
|
Gizatalde horiek desagertzean, giza mosaiko unibertsalaren hizkuntza, kultura eta identitate aniztasunak ere galdu egiten dira.
|
Hizkuntz
komunitate baten heriotza, izatez, giza aniztasunari itxitako ate bat da. Ez dezagun, bada, aniztasunaren auzi hau zabarkeriaz erabili: esate baterako, ez dezagun mestizaiarekin nahasi.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate batean bi hizkuntza edo bi hizkuntza barietate desberdinen erabiltzea da. Hizkuntza edo barietate horiek esparru eta funtzio desberdinetarako erabiltzen dira:
|
|
2012
|
|
|
4)" ‘hizkuntza ez da gramatika bat: deklinazioa, Aditza, Sintaxia, hiztunek osatzen duten
|
hizkuntza
komunitate bat baizik’, idatzi berri du Iñaki Larrañagak. edonolako komunitate bezala, bitariko dimentsioa du hizkuntzazkoak: barrurakoa eta kanporakoa.
|
|
|
175 lagun, esan dugu, kultura eta
|
hizkuntza
komunitate bat elikatzen eta berregiten. horietatik %96k, euskaraz ulertzen du eta hitz egiten badaki; eta gehien gehienak idazten eta irakurtzen ere bai. euskaldun jendea da, bada, oro har, kultur taldeetan dabilena. debako batez bestekoa baino euskaldun gehiago dagoen arren, gehienek ez dute euren jardueran euskal/ erdal dimentsioa lantzen ari direnaren kontzientziarik....
|
|
|
3 Deklarazio honen arabera ondoko baldintzak betetzen dituzten pertsona multzoak bere lurralde propioan daude eta
|
hizkuntza
komunitate bateko kide dira:
|
|
|
5 Deklarazio honek hizkuntza taldetzat dauka beste
|
hizkuntza
komunitate baten lur eremuan kokatuta dagoen eta hizkuntza bera duen edozein giza talde, beti ere, lehenaren adinako historikotasunik gabekoa; izan ere, halakoak dira etorkinak, errefuxiatuak, deportatuak eta diasporetako kideak.
|
|
|
I.
|
Hizkuntza
komunitate bateko kidetzat aitortua izateko eskubidea;
|
|
|
1 Deklarazio honek ezartzen du bere ez den
|
hizkuntza
komunitate baten lurraldera lekualdatzen eta bertan kokatzen diren pertsonek eskubidea eta betebeharra dutela bertan integrazio harremanak izateko. Integraziotzat hartzen da pertsona horien sozializazio osagarria, non jatorrizko ezaugarri kulturalek gorde ahal izango dituzten, baina hartzen dituen gizartearekin nahikoa erreferentzia, balore eta portaera partekatuko dituzten, gizartearen funtzionamendu orokorrak komunitate hartzailearen kidearenak baino zailtasun gehiago izan ez ditzan.
|
|
|
Deklarazio bonen funtsean dagoen printzipioa da hizkuntza komunitate guztiak eskubide berdinen jabe direla, kontuan izan gabe haien izaera juridikoa edo politikoa zein den, alegia, hizkuntza ofizialarena, erregionalarena edo gutxiengoen hizkuntzarena. Erregio hizkuntza edo gutxiengoen hizkuntza bezalako izendapenak ez dira testu honetan erabiltzen; izan ere, kasu batzuetan erregio hizkuntza edo gutxiengoen hizkuntza bezala aitortua izateak eskubide horiek egikaritzea erraz badezakeen ere, horiek eta antzeko izendapenak usuegi erabiltzen dira
|
hizkuntza
komunitate baten eskubideak murrizteko asmoz.
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate bateko edozein kidek eskubidea du bere hizkuntzan erlazionatzeko eta harrera izateko hizkuntza hori berezkotzat duen lurraldean bere baitan dauden botere publikoen, eta administrazio dibisioen zerbitzuen aldetik, zentralak, lurraldekoak, tokikoak edo lurraldez gaindikoak izan.
|
|
|
2
|
Hizkuntza
komunitate bateko edozein kidek eskubidea du bere hizkuntzan eskura izateko lanbide jarduera egikaritzeko baliabide guztiak, hala nola kontsultarako dokumentuak eta liburuak, jarraibideak, formularioak eta informatika ekipamenduak tresnak eta produktuak.
|
|
2013
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate baten barruan nerabeena oso sektore interesgarria eta mamitsua da. Hiztunak esperimentuak egiten ditu identitatea eraikitzeko prozesuan, eta hori bereziki gazteen artean gertatzen da.
|
|
|
Alegia, Albreteko Joanak euskararen alde egindakoak bere egitarau erlijiosorako atxikimendu zabalagoa eskuratzea zuela jomuga eta ez besterik. Datua da euskara hizkuntza ofizialaren estatus gabe utzi zuela, bere erresumako beste
|
hizkuntza
komunitate batena zen bearnesa ez bezala. Albretetarren Gortean, seguru asko, euskara ez zen zeharo ezezaguna.
|
|
|
Espainiar nazioaren batasunari, traizioa? egiteagatik zigortutako
|
hizkuntza
komunitate baten literatura produkzioa baitzen. Ez da dudarik, guda aurretik garaturiko euskal sistema literarioaren osagai guztiak suntsituak ikusteak berebiziko inpaktua eragin zuela gudaosteko kultur eragileen animoan.
|
|
|
e) Ikus entzunezko testuak ikusle askorengana iristen dira; profil oso heterogeneoak izan ohi dituzte ikusleek (adin, bizipen, formazio?) eta munduko bazter ezkutuenetan aurki daitezke.
|
Hizkuntza
komunitate bateko kideak, hiztun gutxiko komunitatea izanik ere, ez daude nahi eta nahi ez lurralde bati lotuta, garai batean pentsa zitekeen bezala.
|
|
|
Jokin Apalategik eta biok Sei idazle plazara argitaratu genuen Jakinen 1974an, bi tomo txikitan, eta horien artean dator Larresororen izena, Jokinek aztertzen duena. Berak bere egiten duen ikuspegi estrukturalistari barne dinamikarik kausitzen ez badio ere, liburu horretatik asko da jasotzekoa, nik bederen bai, hura irakurriz ikasi bainuen hizkuntza bat, edozein, ez dela komunikabide huts, hori eta areago, baita
|
hizkuntza
komunitate bati darion mundu ikuskera berezi bat ere, estetika bat. Zentzu horretan, Hizkuntza eta pentsakera (Etor, 1972) liburua oinarrizko erreferentzia izan da erbesteko haren liburuen artean, alboan garai bereko Koldo Mitxelenaren Zenbait hitzaldirekin, edo Joxe Azurmendiren Hizkuntza, etnia eta marxismoarekin batera irakurri beharrekoa.
|
|
|
Lurraldetasun edo etxetasun horien arabera beste
|
hizkuntza
komunitateekin batera egon da, alboan, azpian, igurtzian.
|
|
|
Suaren begiratutik ‘euskal arazoa’ deitutakoaren auzi muinekoena
|
hizkuntza
komunitate baten jarraiduraren auzia da. Euskal arazoaren tipulak geruzak baditu, geruza armatu eta politikoak baino barrurago dagoena, arazo kolektibo existentzial bat da.
|
|
2014
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitate bateko elebidunek komunikaziorako hauta dezaketen aukera bat, hiztun elebakarrek erregistro edo dialekto ezberdinen artean mugitzea edo batetik bestera aldatzea aukeratu dezaketen bezala. ezagutzen dituen jendea egoten da. Beraz, hizkuntzak hiztun elebidunen bidez izaten dira elkartuak" (Coyos, 2005: 135).
|
|
|
Gumperzek (1982) esaterako, kode aldaketa diskurtso mota bat dela zioen.
|
Hizkuntza
komunitate bateko elebidunek komunikaziorako hauta dezaketen aukera bat, hiztun elebakarrek erregistro edo dialekto ezberdinen artean mugitzea edo batetik bestera aldatzea aukeratu dezaketen bezala (BAT, 42.alea).
|
|
|
–baltsan eta lagunekin bizitzeko?, zioen Arbelbide Etxeberrik58 Batzuk baltsa edo saldo etnikoak, bestetzuk baltsa politikoak. Denok gara
|
hizkuntz
komunitate bateko hiztunak, lurralde bateko jendeetarikoak, oroipen amankomun batzuetako partaideak, ohitura batzuetako erkideak: hots, kultura batekoak, antropologoek, etnia?
|
|
2015
|
|
|
–En estos momentos, el peligro más importante con el que se enfrenta el español es la situación de bilingüismo que se da en muchos lugares, ya que puede llegar a ser dominado por la otra lengua.? Eta 400 milioi hiztun dituen
|
hizkuntza
komunitate bateko kideak zioen hori.31
|
|
2016
|
|
|
Hortaz, gehienek euskara estimatzen badute, nola azaldu hizkuntzaren kontrako estigmatizazio prozesua? Nori egiten dio mesede
|
hizkuntza
komunitate baten aurkako beldur atabikoak etengabe haizatzea?
|
|
|
Euskal kasuarekiko analogia bat egitea, zalantzarik gabe, tentagarria zen: tradizio askorik eta batez ere onik gabeko literatur historia bat, unitate politiko ezberdinetan zatitutako
|
hizkuntza
komunitate bat, adostasunik ez subjektu nazionalaren inguruan, gure iraganaren irakurketa ezberdinak. Eta, gu inguratuz, Nobelaren Nazio handienetako bi, Frantzia eta Espainia:
|
|
|
Gehiengoari edo askori gustatzen zaion antzerki hau herri antzerkia da. «Gustatu» aditzaren gibelean irizpide asko jar daitezke, gustuarekin gutxi ikusteko luketenak; adibidez, jendeak antzerki obra horiekiko sentitzen duen hurbiltasuna
|
hizkuntza
komunitate batekoak baitira, antzerki horietan erabilitako kodeak ulertzen baitituzte.
|
|
2017
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik ere begiratua izan da hiztun berri definizioa. Esate baterako, Jaffe k (2015) hiztun berri izatea faktore sozialak eragiten duen jarrera batekin lotzen du, hots,
|
hizkuntza
komunitate batean hiztunak duen gaitasunarekin, ‘jatorrizko hiztunen’ iritziekin... Honekin loturik, bere iritziz," hiztun berri" eta" hiztun zahar" terminoek karga ideologiko handia daramate eskutik, hizkuntza gutxituetako hiztun izatea zer den eztabaidara ekarriz.
|
|
|
Nik uste dut baita ere ikusi behar dela herri berezi batean gaudela. Nolabait esango nuke arazo existentzial bat daukan
|
hizkuntza
komunitate bateko partaide garela, askotan euskal arazoa ere ikusten da gatazka armatu moduan, edo gatazka politiko moduan, baina nik uste dut geure arazoaren azkeneko muina arazo existentzial kolektibo bat dela, gure euskaltasuna edo gure izaera kultural hau izan edo ez izaneko kinka horretan gaudela. Orduan, eta izan edo ez izaneko kinka horretan geure ardatza hizkuntza dela, eta hori pentsa dezakegu mila teorizazioren bidez, edo baita ere senti dezakegu oso txikitatik oso transmisio natural baten bidez. Eta euskaldun hitzak esaten duen moduan euskaradun, horrek egiten gaitu kulturalki nor, hori da gure arazo kultural politiko eta gatazkaren muina, eta nolabait horrek ematen dio hizkuntzari ere kontzientzia berezi bat, estatus berezi bat norbere baitan.
|
|
|
Arazo esistentzial bat daukan
|
hizkuntza
komunitate bateko partaide garela. Askotan euskararen arazoa ikusten da edo gatazka armatu moduan edo gatazka politiko moduan baina, nik uste, geure arazoaren azken muina, arazo esistentzial kolektibo bat dela.
|
|
|
Fishmanen pentsamenduaren argitan, aldaera estandar horri esker lortzen da, herri? oso baten baitako elkartasuna, historia eta batasuna; bestela, izan ere,
|
hizkuntza
komunitate baten barruan eratzen den interakzioa oso nekez trinkotzen da? 414.
|
|
|
plurala. Pertsonala den bezainbatean, naturalki familia batean,
|
hizkuntz
komunitate batean, nazio batean txertatua ematen da; artifizialki talde profesional batean edo bestean, Estatu batean edo bestean egon liteke txertatua. Plurala bezainbatean, komunitate ezberdinetako kide izan liteke eta izan ohi da edonor (komunitate nazionalaz gain):
|
|
|
Ez dakit antzoki eta frontoiko jaialdia dekadentzian dagoen hori bera esan nuen duela urte mordoa eta hara!, badakidana da oraindik ere euskal kulturaren hartzaile jakin batentzat babesleku izaten jarraitzen duela, non, lan astearen bukaeran, ez zaion eskatzen parte hartze aktibo bat, non ematen baitzaion euskarazko produktu kultural on bat eta
|
hizkuntza
komunitate bateko partaide izateko aukera, ahalegin estra bat egin beharrik gabe. Ez dezagun gutxietsi aukera hori, kontsumo pasiboarena nolabait esateko, baina erreparatu diezaiogun besteari ere, joera konfirmatzen bada.
|
|
|
• Hizkuntza orok du eskubidea une historiko batean
|
hizkuntz
komunitate baten bidez bere bizia ziurta tzeko (15).
|
|
2018
|
|
|
Nolanahi ere, zenbat zentimetro gara estalagmita baten bizitzan? Zenbat segundo gara
|
hizkuntza
komunitate baten bizitzan. Hala ere, estalagmita egiteko ur tanta guztiak dira beharrezko, ezinbesteko, guzti guztiak.
|
|
|
Hala ere, estalagmita egiteko ur tanta guztiak dira beharrezko, ezinbesteko, guzti guztiak.
|
Hizkuntza
komunitate batean hiztunak berdin.
|
|
|
Txepetx izeneko batek honakoa esan zuen behinola: Hizkuntza ez da gramatika bat,
|
hizkuntz
komunitate bat baizik. Beraz, hizkuntza ikastea hizkuntz komunitate batean murgiltzea da.
|
|
|
Hizkuntza ez da gramatika bat, hizkuntz komunitate bat baizik. Beraz, hizkuntza ikastea
|
hizkuntz
komunitate batean murgiltzea da.
|
|
|
Bestalde, euskalduna izatea maila kognitiboko (ezagutza) gertaera hutsa ulertu partez, sozializazio zabalagoa bezala ulertzen badugu," euskaraz jakiteak ez luke berez ekarriko euskalduna izatea". Izan ere,
|
hizkuntza
komunitate bateko kide izateko ezagutza ez ezik, behar da ere balioak, portaerak, jokamoldeak, atxikimendua, identifikazioa eta abarrak barneratua izatea. Ideia hori ondorioztatu zen, adibidez, Arrue ikerlerroan, 2011ko neurketan:
|
|
|
23. Ondoko analogia hau erabiltzen du Burnhamek, posibilitate hori ukatzeko: ingelesek, eta hinduek
|
hizkuntza
komunitate bat osatzen dute, baina ezin dira nazio gisa hartu. Era berean, fino ugriarrak, bere horretan, ez du ziurtatzen komunitate horiek jatorri etniko bera zutenik; hizkuntza berean komunikatzen zirela, soilik.
|
|
|
Europarren ezaugarri genetikoak horren daude nahasturik, ezen ezin den gehiagorik esan arraza edo ezaugarri fisiko jakin bati loturik zehazten denik nazio bat. Gainera, arazoak ditugu ere nazio bat definitzeko
|
hizkuntza
komunitate baten gisara: egungo finlandiarrak eta hungariarrak ezin dira senidetzat hartu, iraganean hizkuntza komun batean mintzatzen ziren komunitateekin nolabaiteko lotura izate hutsagatik.23
|
|
2019
|
|
|
Arnasguneen eta RLS en etorkizuneko erronka nagusiak – Lionel Jo formal jasoetan, unibertsitatean etab. asko irabazi du. oraindik ere alor horietan asko dago egiteko baina 80ko hamarkadatik hona egin dena itzela da. Nekez aurki daiteke beste
|
hizkuntza
komunitate bat modu eta maila honetako aurrerapenik egin duenik epealdi horretan, europan behintzat. munduan ere, nahiz eta deskolonizazioaren testuinguru batzuetan zenbait hizkuntzak aurrera pauso handiak ezagutu izan dituen, ez dira asko. azken kasu horietan, hala ere, egoera politiko, historiko eta soziala oso diferenteak dira, eta kasu horiek ez dira maiz uste dugun bezain ugarriak. gure antz... Baikorra izateko arrazoirik badugu, zalantzarik gabe.
|
|
|
Beste hitz batzuetara ekarrita, pertsona batek jarrera integratzailea izango du hizkuntza batekiko atxikimendua azaltzen duenean. edo beste modu batera esanda,
|
hizkuntza
komunitate bateko kide izatea helburu bihurtzen denean. Jarrera instrumentalaren kasuan, berriz, norberari eragingo dizkion onura sozial edo ekonomikoek eraginda izango du hiztunak hizkuntza horrekiko aldekotasuna.
|
|
|
Jarreren bereizketa hau motibazio dimentsio jakin batzuekin daude lotuta, baina, lehenik eta behin, Martinez de Lunak zehaztutako hiru motibazioak azaldu dira. Motibazio sinbolikoa
|
hizkuntza
komunitate bateko partaide izatearen nahiari dagokio. hau da, komunitate horretan integratzeko nahiaren ondorio da motibazio sinbolikoa (in Zarraga et al. 2010, 213).
|
|
|
Izan ere, Europako estatu independente gehien gehienak ez bezala, Suitza ez da etnia nagusi baten identitatean oinarrituta dagoen estatu nazio bat; hau da, ez dago ez suitzar etniarik, ez suitzera hizkuntzarik. Lau hizkuntza komunitatek osatzen dute suitzar nazioa, alemaniera hiztunek, frantses hiztunek, italiar hiztunek eta erromantxera hiztunek?, eta banaketa eta oreka argia ezarrita dute estatuaren instituzioetan eta geografian; horregatik,
|
hizkuntza
komunitate batek ez du bertzea zapaltzen.Hala ere, nahiz eta berezitasun nabarmenak dituen herrialdea izan, Paolo Dardanelli ikerlariak dio, kontu handia, izan ohi duela Suitza, bakarra?
|
|
|
kontzeptua hautatu dute joera hau deskribatzeko. Izan ere, bi
|
hizkuntza
komunitate batera bizi diren egoera guztietan ohikoak baitira hizkuntza aldaketak. Esate baterako, unibertsitatean ikasle askok bere jarrera aldatu eta bertan katalanez egiteko eta hizkuntza sustatzeko jarrera hartzen du, ingurune erdaldunagoari aurre egiteko asmoz.
|
|
|
Joan Fuster valentziarrak zioen?
|
hizkuntza
komunitate bat harreman sare bat dela?. Eta euskalkiak ere mende askotan zehar oso gutxi aldatu diren harreman sare ekonomiko, politiko eta geografiko batzuen emaitza dira.
|
|
|
Kolapsatutako
|
hizkuntza
komunitate batez ari gara hitz egiten. Egoera konplexua da, komunitateetan maorieraz hitz egiten dutenen dentsitatea ez da handia, gutxi dira, eta sakabanatuta daude; maorieraz bizitzeko aukeraren kontra jokatzen du egoerak.
|
|
|
Irlandako gaelikoa edo maoriera salbuespena dira estatu hizkuntzen artean, baina gurea bezalako
|
hizkuntza
komunitate batek ezin ditu bistatik galdu honelako kasuak, beste hainbat baino gertuago baitaude gure errealitatetik. Eta hala ere, euskara,, etapa?
|
|
|
Munduan gaude eta munduko beste
|
hizkuntza
komunitateekin batera egin diegu aurre globalizazioak dakarzkigun arrisku ugariei eta aukera poxiei.
|
|
|
Hiztun baten hizkuntza sinesmenak, sentimenduek eta jarrerek bere hizkuntza ariketa eragiten dutela suposatzen du (Cramer, 2016). Hizkuntza sinesmen, sentimendu eta jarrera horiek interes zientifiko handikoak dira hizkuntza bat,
|
hizkuntza
komunitate bat edo harremanetan diren hizkuntzak zertan diren ebaluatzeko, ulertzeko (Paveau, 2008).
|