|
2002
|
|
|
" Jakinarazpen honetan aipatzen diren oinarrizko hizkuntza eskubideak behar bezala bermatzen ez zaizkidan bakoitzean jakinarazpenak berez aintzat ez hartzeko eskubidea dut, eta nire herritar eskubideak inongo bazterketarik gabe bermatuak izan daitezen, helegiteak aurkeztu edo hartu beharreko beste neurriak aztertuko ditut", argi utziz. " Administrazio publikoa herritarrek sostengatutako zerbitzua eta herritarrei zuzendutako zerbitzua da eta hau horrela, bere betebeharra da herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko beharrezkoak diren erraztasun eta bitartekoak jartzea. Beraz, Nafarroan bizi dugun egoera bidegabea eta baztertzailea izateaz gain, administrazio publikoaren oinarrizko betebeharrei iruzur egiten diena da", iritzi baitio Oinarriak ek.
|
|
2003
|
|
|
Baina, horretarako, beste politika batzuk erabili behar dira borondatetik eskakizunetara pasatuz, nahiz eta horrek kostu politikoakso rtu. Hizkuntz politikak euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideak bermatu behar ditu, desoreka soziala den neurrian. Eta herritarrek ikusi behar dute gutxi barru euskara ezinbesteko tresna izango dela gure gizartean eta, ondorioz, ikasteko eta erabiltzeko pausoa emango dute.
|
|
|
1. Euskaldun naizen aldetik, egiten dudan balorazioa negatiboa da, ez besterik. Erabaki da euskararekiko jarrera tolerante batetik (praktikan aski ez zena euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko, emaniko urratsak minimoak izan baitziren) jarrera erasokorrera pasatzea, aditzera emanez nafar erdaldunen, hots, nafar gehienen bazterkeria ezin zela gehiago jasan.
|
|
|
Errealitate hori gizarteratu beharra dago eta horrekin batera egoera gainditzeko alternatiba:
|
hizkuntz
eskubideak bermatu behar dira lekuan lekuko eta arloz arloko plangintzak bultzatuz, eta euskara ofizial izendatu behar da lurralde osoan.
|
|
2004
|
|
|
Azken hogeita bost urteko politikek hiztun kopurua" mantendu" bai, baina lurralde eta mintzoaren kaltetan eragin izan dute eta ez dira euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko gauza izan. Are okerrago, hauen bortxatze sistematikoa ekarri dute.
|
|
|
Euskal Herriari buruzko eztabaidaren erdi erdian gauden honetan, aukera dugu, behingoz, euskara eta euskaldunon statusa dagokigunean ezartzeko, gure
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dituen ofizialtasun egoera orokorra zehazteko. Eztabaida politikoaren baitan gure hizkuntzaren etorkizunaz hartu beharreko neurri juridiko, politiko eta sozialak kokatzea ezinbestekoa dugu.
|
|
2005
|
|
|
Era berean, eta “nahiz eta Espainiako Auzitegi Konstituzionala horretan tematu”, EHEk gogoratu du itzultzaileak ez dituela auziperatuaren defentsa eskubidea eta
|
hizkuntz
eskubidea bermatzen. Izan ere, “Espainiako prozedura judizialetan atzerritarrentzat aurreikusita dagoen bitartekaria da itzultzailea eta beren bidez hitzez hitzezkotasuna, hurrentasuna, eta norberak bere defentsa egiteko eta abokatua aukeratzeko printzipio eta eskubideak ukatzen zaizkio akusatuari”.
|
|
2006
|
|
|
Batasunaren iritziz, hizkuntza politikak hiru ardatz izan behar ditu: euskararen ofizialtasuna onartzea,
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea eta gatazkaren konponbidean euskararen eta euskaldunen eskubideak aintzat hartzea.
|
|
|
EHEk salatu du egoera hori eta baita kasu horretan erantzule diren guztien jarrera ere; epaitegiak eta baita kasu horretan erantzule zuzena den Eusko Jaurlaritza: " argi esan behar diegu honaino heldu garela, onartezina dela
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak izan daitezen eskatzeagatik isunak jartzea eta are gehiago maila horretako zigorrak jartzea. Argi esan nahi diegu ez dugula iruzur gehiagorik onartuko, izan ere, hori da euskaldunei egiten digutena etengabe:
|
|
|
Hilabetean bi aldiz epaitegira joan behar du sinatzera. Gernikako epaitegian
|
hizkuntza
eskubideak berma daitezen lanean dihardu EHEk azken urteotan. Lan ildo horretan kokatutako ekimen batean parte hartzeagatik epailearen aurrean agertzera deitu dituzte lau lagun.
|
|
|
Lan ildo horretan kokatutako ekimen batean parte hartzeagatik epailearen aurrean agertzera deitu dituzte lau lagun.
|
Hizkuntza
eskubideak bermatuak izan ezean, aipatu epaitegiaren inolako harremanik izateari uko egin zioten hauek. Hau honela, epaileak lau lagun hauek atxilotzeko agindua eman du.
|
|
|
Nafarroako Gobernua da, Euskal Herrian, hizkuntza eskubideen urratzaileen prototipoa. Sortu zenetik, euskararen legearekin edo gabe, ez du sekula euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko itxurazko politikarik egin, eta behin eta berriz, sistematikoki, eta konstantzia harrigarriz, hizkuntza eskubide horiek urratu egin ditu. Bada, Nafarroako Gobernua bera da Bartzelonan onartutako Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsala izeneko testuaren argitaratzailea.
|
|
2007
|
|
|
Kalitatezko zerbitzua eskaini nahi diogu gure bezeroari eta kalitate horren ezaugarri nagusia bezeroak hizkuntza harremana aukeratzean datza. Beraz, euskaraz egin nahi duen horrek
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak izateko gure lan taldeak elebiduna izan behar du, eta gainera, joera izan dezala hartu emaneko lehendabiziko hitza euskaraz egiteko". Mikel Irizar, Gipuzkoako Kutxako Barne Komunikazio eta Hizkuntza Plangintza departamenduko arduradunaren hitzetan horixe litzateke hitzarmenaren giltzarria.
|
|
|
Zehazki, 6/ 1989ko Funtzio Publikoaren Legeari honako puntua gehitzea eskatu du Aralarrek: " jendaurreko funtzionarioen lanpostu guzti guztiei hizkuntza ofizial bietan jardutera derrigortuz eta herritarron
|
hizkuntz
eskubideak bermatuz". Euskal hiztunen hizkuntz eskubideak betetze aldera, lanpostu guzti guzti horietan 2010eko derrigortasun dataz ezartzea ere eskatu du alderdiak.
|
|
|
Historian lehen aldiz euskarari legezko babesa ematen dion Euskararen Legeak 25 urte bete ditu, baina urrun gaude oraindik EAEn eta urrunago beste euskal herrietan, herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzetik. Oraindik ere, ez da posible euskara gizarte alor guztietan normaltasunez erabiltzea.
|
|
|
Legeak tarteko helmuga izan behar luke soilik, tresna bat besterik ez, euskararen normalizazioan aurrera egiteko. Beste lege batzuk ere badira –funtzio publikoarena, esaterako; 1989koa– EAEko hiritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen lagun dezaketenak. Bien arteko moldaketak, puntuala bada ere, normalizazioari bultzada handia eman liezaioke.
|
|
|
Elkarretaratze ostean kideek azaldu zutenez," jasangaitza da estatu espainolak euskararekiko eta euskaldunen eskubideekiko duen jarrera suntsitzailea". Izan ere," erdaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermaturik daude eta euskaldunok, aldiz, erabat urraturik dauzkagu gure eskubideak" salatu zuten. " Eraso honek egungo markoaren, legedien eta hizkuntza politiken porrota erakusten du", dioenez.
|
|
|
Hizkuntza politika eraginkorra ezinbestekoa da eta Kontseiluak aspalditik aldarrikatzen du behin eta berriro hizkuntza politika horren beharra, euskara ez baita norberak bakarrik bultzatu behar duen zerbait; erakundeen inplikazioa behar beharrezkoa da, gure
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko bidea egitea dagokielarik.
|
|
|
Kontseiluaren ustez, ezinbestekoa da hutsune horiek betetzea euskararen normalizazioan aurrera egiteko. Oso garrantzitsua da administrazioaren euskalduntzea lortzea hizkuntzaren garapenerako; administrazioak aurretik joan behar du jarraibidea eskainiz eta herritar guztion
|
hizkuntza
eskubideak bermatuz.
|
|
2008
|
|
|
Gaur egun Ziurtagiriaren Elkarteak kudeatzen duen Bai Euskarari Ziurtagiriaren bidez, 1.516 entitatek baino gehiagok hasiera eman diote bezeroaren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko bideari. Bai Euskarari Ziurtagiriaren bidez erantzukizuna hartu badute, bidean oztopoak izaten dituzte, hala nola, euskara hutsean etiketatzen dutenek isuna jaso dezakete, erdaraz etiketatu duen inork, berriz, ez du isunik jasoko.
|
|
|
Euskarari Ziurtagiriaren bitartez, enpresek, saltokiek eta era guztietako entitateek euskararen normalizazio prozesu bat garatzen ari direla adierazten da. Gainera, konpromisoa ez ezik ‘zerbitzua euskaraz’ edota ‘zerbitzua eta lana euskaraz’ ematen dituztela adierazten du, kontsumitzaileak bere
|
hizkuntza
eskubidea bermatzeko ezinbestekoa dena.❚
|
|
|
Legeek herritarrei aitortzen dizkieten
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko, ezinbestekoa da toki entitateek unitate administratibo elebidunak izatea. Unitate elebidunak bai zerbitzu hizkuntza (administratuarekin erabili ohi den hizkuntza, ahoz zein idatziz) eta bai lan hizkuntza (lanpostuari dagozkion zereginak burutzeko erabiltzen den hizkuntza, ahoz zein idatziz) gaztelania zein euskara dituzten atalak dira.
|
|
|
«Egoera hobetzeko beste aukera bat galdu dugulako irudipena daukagu», esan zuen atzo Xabier Mendiguren Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko idazkari nagusiak, Bilbon egindako agerraldian. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak onartu berri duen kontsumitzaileen dekretua ez da «eraginkorra» izango; haren ustez, ez dituelako kontsumitzaile euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako saltokiek eta enpresek zerbitzu elebiduna eskaini behar dutela dio dekretuak, baina aplikazio arloa mugatua izango da, denda eta enpresa txikiak horretatik kanpo geratuko direlako.
|
|
|
Euskara putzutik ateratzeko herritarrok lan handia egin dugu: Ikastolak sortu eta garatu; helduen euskalduntze eta alfabetatzea martxan jarri eta garatu; eskola publikoan euskarazko irakaskuntza txertatu; aisialdian eta lan munduan euskarari lekua egiteko proiektuak abiatu; administrazioan euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko aldarrikapena zabaldu; herriz herri euskara berreskuratzeko plangintzak aplikatu;... Txalotzekoa da ahalegina, baina zoritxarrez ez da nahikoa, euskara putzu sakon eta ilunetik atera, estatuen atzaparretatik askatu eta itsaso urdin eta zabal bat izateko instituzioak eta legeek ere, euskararen berreskurapenari bultzada eman behar diote, gaur ez bezala.
|
|
|
Gure fundazioaren xedeak Nafarroako euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea eta erdal komunitatearekin loturak estutzea dira, bi hizkuntz komunitateen arteko zubiak indartzeko. Bi lan ildo nagusi ditugu:
|
|
|
Frantziako Konstituzioan hizkuntza gutxituak ondare gisa ezagutzeak ez ditu
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen
|
|
|
Frantziako Kongresuak hizkuntza gutxituak Frantziako ondarearen parte izendatzea onartu zuen astelehenean, eta Konstituzioko 75.1 artikuluan aipatu ditu. Aipamen horrek ez du neholako
|
hizkuntza
eskubiderik bermatzen, eta eragile gehienek diote euskara eta antzeko hizkuntza gutxituek duten aitzinamendu bakarra onarpena dela. Nolanahi ere, Frantziak lehen aldiz onartu du bertan hizkuntza gutxituak daudela.
|
|
|
«Frantziako Kongresuaren erabakiari eragile batzuek eman dioten garrantzia harriduraz hartu dugu. Frantziako ondarearen parte gisa aipatzen dira hizkuntza gutxituak, eta horrek ez ditu
|
hizkuntza
eskubideak bermatzen. Konstituzioko bigarren artikulua indarrean dago, eta Frantziako hizkuntza bakarra frantsesa dela dio.
|
|
|
«UPNren helburua ez da euskararen normalizazioa, hori oztopatzea baizik. Zer gertatzen da
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak ez dituzten herritarrekin?». NaBaikoak erantsi zuenez, CDNk UPNren «ildoari eusten» dio azken urteetan, hori dela eta, alderdi horiek «garden» jokatzen dutela nabarmendu zuen.
|
|
|
Eremu anitzetan egindako lan itzela, eremu sozialean zein ekonomikoan, gure herriaren garapenean, euskararen biziraupen eta transmisioan... aitortu gabeko ekarpena egin dugu. Gure herriak,
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak izan behar ditu, gizon eta emakumeon arteko harreman berriak behar dituelarik bere biziraupen eta garapenerako.Euskarak, Euskal Herriko Hizkuntzak, ez du genero gramatikalik eta, beraz, maiz pentsatu ohi da sexita ez dela, baina genero bereizketa eta diskrimazio sexuala beste modu batzuetan azaleratzen dira. Euskara kultur adierazpidea da, gure herrian nagusitzen den kulturaren parte da, hau da, kultura patriarkalaren isla.Gure herriko errealitatea eta hizkuntzak elkarri eragiten dioten heinean, patriarkatuak sortzen dituen erlazio hierarkikoen errealitatearen isla izango da, gizon eta emakumeen arteko parekidetasunik eza oinarri duen errealitatea adieraziz. (gizarte hitza).
|
|
|
Unibertsitate euskaldun bat behar dugu; zeinetan euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatuz euskaraz lan egin, ikasi eta bizitzea posible izango den.
|
|
|
Euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatu gabe daude EHEren iritziz
|
|
|
" Euskara zapalduta dagoela abiapuntutzat hartuta gizarte elebidun baten alde" apustua egitea proposatu du. Nafar hiztunei dagokienez, euren
|
hizkuntza
eskubideak bermatuta ez daudela salatu du taldeak eta ostegunean goizeko 9:00etan elkarretaratzea deitu du Nafarroako Parlamentuan, bertan euskararen legearen inguruko mozioa eztabaidatuko baita. Argazkian, gaur Iruñean egindako prentsaurrekoa.
|
|
|
Herrizaingoaren arloan, Autonomia Erkidegoetako herrizaingo zein barne sailetan ez dituzte aukerak baliatu
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko mekanismoak abian jartzeko: Ertzaintzaren lan deialdietan bigarren hizkuntza eskakizunik ez da ezarri oraindik, eta 1 hizkuntza eskakizuna egiaztatzen ez duten langileak kontratatu dira.
|
|
|
Euskara lehentasuneko hizkuntza izatea lortu behar dugu, horrela ziurta baitaiteke euskaldunen eta biztanle guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatuta izatea.
|
|
2009
|
|
|
Beraz, Konstituzioaren arabera ez dago arazorik berezko hizkuntza orokorrean baloratzeko, ez eta galdatzeko ere —gaitasunezko ukanbehar gisa— lana modu egokian burutzeko eta herritarren
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko egiten bada. Horrela, Euskal Autonomi Erkidegoan, 1989an Funtzio Publikoaren Legea onartu zenean Administrazioko hizkuntz plangintzaren oinarriak ezarri ziren —adostasunean—, jeltzale eta sozialisten arteko gobernu koalizioaren gidaritzapean.
|
|
|
Euskal Herrian kokatuta dagoen Estatuko Administrazioari dagokionez, bertan ez da jadanik inolako hizkuntz plangintzarik abian jarri Erkidegoko berezko hizkuntza erabili nahi dutenen
|
hizkuntz
eskubideak bermatu ahal izateko. Honetara, berriki, Europako Kontseiluaren Ministroen Batzordeak 2008ko abenduaren 10ean onartutako Gomendioak8 espainiar agintariei aholkatzen die," Kartako 10 art.ren aplikazioak ukitzen dituen Autonomia Erkidegoetan kokatuta dagoen Estatuko Administrazioan, bertako langileei bideratutako kontratazio, karrera eta heziketa programak aztertzea, langile kopuru aproposak dagokion hizkuntzaren ezaguera praktikoa eduki dezala bermatzearren; orobat aholkatzen die," Estatuko zerbitzu publiko guztietan hizkuntza erregionalen edo gutxituen presentzia ziurta dezatela" 9.
|
|
|
...eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskalduna duten zonaldeetan euren harremana euskaraz bideratu nahi dutenen
|
hizkuntz
eskubideak bermatzea, Erkidego osoan gaztelania darabiltenei bermatzen zaizkien modura.
|
|
|
Bestalde, uztailaren 29ko 150/ 2008 Dekretuak, Elebide,
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko zerbitzua sortzen du, halaber, bere aurrean, kontsultak, iradokizunak nahiz kexak bideratzeko erregulazioa ezarriz. Elebideren zereginak honakoak izango dira:
|
|
|
...eta horniketan ere, ez dela euskara kontuan hartzen —besteak beste, lan horiek betetzen dituztenak notarioak, jabetza eta merkataritza erregistratzaileak, merkataritzako korredoreak, portuetako praktikoak eta jabetza industrialeko agenteak dira— Kasu honetan ere, guztiz zentzuzkoa eta arrazoizkoa dirudi gehiengo euskalduna duten zonaldeetan euren harremana euskaraz bideratu nahi dutenen
|
hizkuntz
eskubideak bermatzea, Erkidego osoan gaztelania darabiltenei bermatzen zaizkien modura. Honetara, gogora ekarri behar dugu, 2/ 2006 Lege Organikoak, Kataluniako Estatutu berria onartzen duenak, honakoa xedatzen duela:
|
|
|
2007an baino 72 eskabide gehiago jaso zituen iaz Elebidek, Eusko Jaurlaritzaren
|
Hizkuntza
Eskubideak bermatzeko zerbitzuak: 310, hain zuzen.
|
|
|
Behatokiaren azken zortzi urteetako txostenek euskararen egoera larria adierazten dute: Euskal Herri osoan eta administrazio guztietan egiten dira hizkuntza eskubideen urraketak... herritarren kexak urtetik urtera errepikatzen dira...
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko tresna juridikorik ez dago. Non daude hizkuntz eskubideen eta normalizazioaren progresibotasuna?
|
|
|
Berdintasunezko printzipioa hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen eta herrien eskubideak gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek lehentasun osoa izan dezaten beren lurralde historikoetan. Herritar guztien
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko, hizkuntz komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta munduko hizkuntz aniztasuna bermatzeko.
|
|
|
Kasu batzuetan, herritarren haserrearen arrazoia konpontzeaz gain, herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeari begira urratsak egiten ari dela jakinarazi du Bilbaok.
|
|
|
Berdintasunaren aitzakian, Frantziak uniformetasuna bultzatzen duela salatu du. Horrela, Frantziarentzat frantsesa da herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak berma ditzakeen bakarra, zangopilatuz bertze hizkuntzetan mintzatzen direnen haurrena.
|
|
|
Frantziak frantsesari ematen dion lege estatus bera aldarrikatu zuen euskararentzat Xabier Mendiguren Kontseiluko idazkari nagusiak. Euskaraz bizi ahal izatea ekartzeaz gain,
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea eta hori babestuko duen esparru juridikoa sortzea eragin dezakeela nabarmendu zuen. –Euskarak estatusa eta lege egokia behar ditu, euskararen normalizazioa ekarriko duen hizkuntza politika gauza dadin?, gaineratu zuen Mendigurenek.
|
|
|
Korsikako Parlemu Corsu kolektiboak elkartasuna adierazi dio Deiadar manifestazioari.
|
Hizkuntz
eskubideak bermatzea lortzeko, hizkuntza gutxituen aldeko indarren metatzea funtsezkoa dela nabarmendu du. Nahiz eta korsikerak estatus berezia ukan, Frantziak normalizazioa bultzatzeko borondaterik ez duela diote.
|
|
|
Nabarmendu zuten Frantziako Konstituzioak
|
hizkuntza
eskubiderik bermatzen ez badu legeak izan behar duela eginkizun hori bermatuko duen tresna. Eraginik gabeko lege sinbolikoa ez dela behar erran zuten.
|
|
|
Autonomia Estatutuak, euskara gaztelaniarekin batera Euskadiko hizkuntza ofizialtzat deklaratzeaz gain, herritarrei euskara erabiltzeko eskubidea aitortzen die, herri aginteen bizkar uzten duelarik eskubide hori bermatzeko neurriak hartzea. Gero Euskararen Legea dator, herritarren hizkuntza eskubideak finkatzearekin batera, herritarrei aitorturiko
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko nahiz euskararen erabilera normalizatzeko helburuarekin herri aginteek hartu behar dituzten neurriak jasotzen dituen legea. Lege horretako xedapenak, ordea, batez ere eremu publikokoak dira, eta oso toki txikia hartzen dute esparru pribatuari buruzko xedapenek.
|
|
|
Egoera hori pixkanaka iraultzea da herri aginteek aipaturiko dekretuaren eskutik abian jarri duten prozesuaren helburua. Hortaz, dekretu honek lortu nahi duena da, esparru pribatuan, zehazki esanda, kontsumitzaile eta erabiltzaileen merkataritza harremanetan?, euskararen erabilera areagotzea eta herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea. Batzuentzat gehiegizkoa, beste batzuentzat gutxiegi:
|
|
|
Ezin baitira harreman pribatuetan norberak nahi duen hizkuntzan aktiboki jardutera behartu gainerakoak. Erabilera pasiboa da beharkizuna, horrenik gabe ezinezkoa delako solaskidearen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea.
|
|
|
Izan ere, zilegi da eta hala onartu behar da, aldi berean euskararen lagun izatea eta eremu pribatuan kontsumitzaileek dituzten
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko Euskadiko araubidearekin osorik edo parte batean bat ez etortzea. Zilegi da hori, eta, aukera moduan bada ere, normaltasun osoz onartu behar da pentsatzea araubidean jasotzen ez diren beste neurri batzuk ere egokiak eta eraginkorrak izan litezkeela herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko.
|
|
|
Izan ere, zilegi da eta hala onartu behar da, aldi berean euskararen lagun izatea eta eremu pribatuan kontsumitzaileek dituzten hizkuntza eskubideak bermatzeko Euskadiko araubidearekin osorik edo parte batean bat ez etortzea. Zilegi da hori, eta, aukera moduan bada ere, normaltasun osoz onartu behar da pentsatzea araubidean jasotzen ez diren beste neurri batzuk ere egokiak eta eraginkorrak izan litezkeela herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko. Baina onarpen horrek, ikuspuntu ezberdinen arteko kontrastea eta adostasuna bilatzea helburu duen jarrera ireki horrek?
|
|
|
Bigarren eginkizuna ere erabakigarria da. Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea bai herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko, baita prozesuan bi hizkuntzen arteko oreka aurkitzeko ere, desoreka pixkanaka gaindituko bada. Badakigu prozesu hori nahitaez progresiboa izan behar dela, eta horrexegatik lehentasunak finkatu behar dira, oinarrizko zerbitzu publikoetatik hasita.
|
|
|
Aipatu dekretua ez ezik, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Eskubideei buruzko Estatutua onartzen duen Legean hizkuntza eskubideei buruz berariaz jasota dagoen titulua bera ere osorik ezabatzea proposatu zuen Talde Popularrak. Aitzitik, Europako Kontseiluak 2008an ezagutzera emandako Hizkuntzen Euroitunaren ebaluazio txostenean espresuki aipatzen du beharrezkoa dela Eusko Jaurlaritzak kontsumitzaileen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko arau bat onartu eta indarrean jartzea.
|
|
|
Gaztelaniak, zorionez, ez dauka zaintzaile beharrik osasun zerbitzuetan; euskarak, aldiz, bultzada behar du, herritar guztien eskubideak egiazki errespetatzea baldin badugu helburu. Aurrerapauso garrantzitsuak eman dira, baina asko da egiteke geratzen dena; eta
|
hizkuntza
eskubideak bermatzerainoko bide luzea pixkanaka baina etenik gabe egin ahal izateko, ez azkarregi baina ezta ere motelegi egin ahal izateko, ez dira batere lagungarri, alderantziz baizik, hainbat iritzi sortzailek, zenbait ordezkari politiko barne, gizarteratzen dituzten mezuak.
|
|
|
Neurri horietako batzuk zehazki aipatzen dira 2008ko ebaluazio txostenean. Esate baterako, bi baino ez aipatzearren, alde batetik, Elebide
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko zerbitzua, 2007an Eusko Jaurlaritzak sortua, eta bestetik, derrigorrezko hezkuntza sistemaren barruan euskarazko irakaskuntzaren (D ikastereduaren) etengabeko gorakada. Neurri zehatz horiekin batera, europar erakundeak espresuki goraipatzen ditu, orobat, Eusko Jaurlaritzak Iparraldeko Euskararen Erakunde Publikoarekin (Office Public de la Langue Basque) hizkuntza politika gaietan mugaz gaindiko lankidetza garatzeko izenpeturiko hitzarmen markoa, batetik, eta Nafarroako Gobernuarekin ere hizkuntza politika gaietan, urte askoko inkomunikazioa gaindituz, lankidetzari ateak ireki izana, bestetik [10].
|
|
|
3 Euskara lehentasuneko hizkuntza izatea lortu behar dugu, horrela ziurta baitaiteke euskaldunen eta biztanle guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatuta izatea.
|
|
2010
|
|
|
Hizkuntza eskubideen inguruko urraketei lotuta, 210 kexa inguru jaso zituen iaz Elebidek, Eusko Jaurlaritzako
|
Hizkuntza
Eskubideak Bermatzeko Zerbitzuak. Guztira 225 pertsonak jo zuten bertara.
|
|
|
Urraketen aurrean ez ikusiarena egiten du. Eremu sozio-ekonomikoan ere, ez da aldaketa eraginkorrik egin herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko, Behatokiko zuzendariaren esanetan.
|
|
|
ez ezinbestean, behintzat.
|
Hizkuntza
eskubideak bermatzeko bezainbat, ahuldutako hiztun elkartea egungo muga barrutirik hertsienean gelditzera behartzeko formulatu ohi da sarri lurralde irizpidea. Halaxe egin ohi da, konkretuki, zonalde soziolinguistikoaren irizpidearekin.
|
|
|
Baztandarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dituen ordenantza aurkeztu du Baztango Eskualgintzak: «Baztango udalerrian eskuararen erabilera eta sustapena arautzen dituen ordenantza», hain zuzen.
|
|
2011
|
|
|
Azpimarratu dute ez dutela edozein lege onartuko. Euskal herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dituen lege geriza eskatu dute, eta azaldu dute diputatuekin elkarlanean aritzeko gertu daudela, bide horretan sakontzeko prest badaude.Ostegunean Frantziako Senatuan izandako eztabaidaren inguruan ez dute denborarik galdu: «antzerki hutsa» izan dela nabarmendu dute.
|
|
|
Nola egin daiteke hori? ...edu egokiak eskainiz, lege ausart eta egokien bitartez, epeak ezarriz, diru inbertsioak eginez eta diruz lagunduz urrats biziak eman nahi dituzten entitate, enpresa eta era guztietako establezimenduak.Bai Euskararik urrats biziak ematen laguntzen du, entitate bakoitzaren egoerara egokitutako neurriak proposatzen ditu eta urrats biziei esker, abagune paregabea dugu kontsumitzaile eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzera iristeko urratsak emateko. Haserre eta suminduraren garaian, suminduta dauden euskal kontsumitzaile eta erabiltzaileei erantzuna eman behar zaie, euren hizkuntza erabiltzeko parada izan behar baitute; hori bermatzen ez den bitartean, hauen eskubideak oztopatzen ari gara, bigarren mailako pertsonak sortuz.Euskarak ateak irekitzen ditu, eta arlo sozioekonomikoak ere ateak ireki behar dizkie euskaraz kontsumitu eta merkatu harremanetan euskara erabili nahi duten guztiei.
|
|
|
Bien bitartean, Estatu honen kide garen bitartean eleaniztasunaren eta kulturaniztasunaren gaia agenda politikoan jarri behar dugula iruditzen zait. Madrilen izango ditugun ordezkariek Estatuko administrazioak euskaldunok ditugun
|
hizkuntza
eskubideak berma ditzan jarrera aktiboa izan luketela iruditzen zait. Bermatuko litzaiguke Telenortek euskaraz ere emititzea, Estatuaren administrazioarekin dihardugunean euskaraz egin ahal izango dugula, nortasun agiriak euskaraz ere egongo direla?
|
|
|
–Berdintasunaren aitzakian, Frantziak uniformetasuna bultzatzen duela salatu du Paul Bilbaok. Horrela, Frantziarentzat frantsesa da herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak berma ditzakeen bakarra, zangopilatuz bertze hizkuntzetan mintzatzen diren haurren hizkuntza?. Aitor Errenteria,. Behatokia:
|
|
|
–1996ko Deklarazio Unibertsalaren arabera,, hizkuntz komunitatea da zuzenbidezko subjektua?. Berdintasunezko printzipio hori behar dugu, gure eskubideak ez ezik, munduko pertsonen, hizkuntzen, eta herrien eskubideak ere gauza daitezen; Euskal Herriak eta munduko hizkuntz komunitate guztiek
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko, hizkuntz komunitate bakoitzaren osotasunaren baitan, eta munduko hizkuntz aniztasuna bermatzeko?. Inazio Agirre,? 30 urteren ondoren?, Gara,.
|
|
|
Eta azkenik, nazioartekoan adostutako hainbat jarraibide aurkezten dira. Arreta berezia jarriko zaie jarraibide horiek hizkuntza gutxituetako hiztunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko egiten dituzten ekarpenei.
|
|
|
Hala ere, jarraian ikusiko dugunez, eta ezintasunak ezintasun, azken urteetan ekarpen garrantzitsuak egin dira hezkuntzaren esparruan hizkuntza gutxituetako komunitateen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko bidea zabal dezaketenak.
|
|
|
Aldiz, Europar Batasunaren esparruan proposamen eta aldarrikapen zehatzagoak egin dira, Gutxiengo Nazionalen Babeserako Hitzarmen markoa (1994), adibidez. 12 eta 14 artikuluen artean Europar Batasuneko estatuek hartu beharreko neurriak zehazten dira, hezkuntzaren esparruan hizkuntza gutxituetako hiztunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatze aldera. Aipatzekoa da hitzarmen honetan ez dela gutxiengo nazionala zer den definitzen.
|
|
|
• Aurreko Getxoko Udal Gobernuak hartutako erabakia ez dator bat getxoztarron
|
hizkuntz
eskubideak bermatzearekin eta ezta Getxoko Udalaren Euskara Biziberritzeko Planarekin.
|
|
|
• Horregatik, Getxoko Udalari eskatzen diogu Getxoko Benta ostatu publikoa esleitzeko prozesua bertan behera utzi eta hasieratik berras dezan, getxoztarron
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko ezinbestekoa den baldintza ezarrita: zerbitzua euskaraz ere eman beharra, alegia.
|
|
2012
|
|
|
Egin dutena da egin behar ez denaren eredu. Ez da bidea,
|
hizkuntz
eskubideak bermatzerakoan murrizketak egitea. Ez da bidea, horrelako gauza bat adostasun zabalik gabe egitea, inorekin kontsultatu gabe, ez Euskararen Aholku Batzordearekin, ez Euskaltzaindiarekin, inorekin ez.
|
|
2013
|
|
|
Ezinegona helarazi diot jaialdiaren zuzendariari. Kexa honen bitartez Gasteizko Udal eta Arabako Foru Aldundiari babesle eta ko babesle diren heinean, gasteiztar eta arabarrok merezi ditugun
|
hizkuntza
eskubideak bermatu ditzatela eskatu nahi diet eta euskarazko telebistak eta Euskal Telebistak merezi duen esparrua izan dezala.
|
|
|
“Osakidetza Euskal Osasun Zerbitzuak idatzizko harreman elebidunak izango ditu herritarrekin, salbu eta herritarrek prozedura indibidualizatuetan hizkuntza ofizialetik bakar bat aukeratzen dutenean.”Gaur egun, zoritxarrez, legea ez da osotasunean betetzen, eta erabiltzaileen proba osagarrien txostenak gaztelera hutsean daude. Pazientearekiko komunikazioa eta enpatia jarduera sanitarioaren arrakastarako giltzarria da, eta hortaz, euskarazko osasun arreta eskaintzea ezinbestekoa da zerbitzuaren kalitatea bermatzeko.Hau guztia kontuan hartuta, alde batetik erabiltzaileen eta osasun langileon
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko, eta bestetik zerbitzuaren kalitatea hobetzeko, aurrerantzean eskatutako odoleko eta gernuko analisien emaitzak euskaraz jasotzea eskatzen dizuet. Nire eskaria kontuan hartuko duzuelakoan, adeitasunez"
|
|
|
PPren ustez, plana" sektarioa eta baztertzailea" da. EH Bildu Getxo berreuskalduntzeko eta
|
hizkuntz
eskubideak bermatzeko" haratago joango" litzateke eta PSE EEk ez dio arazo handirik ikusten. Argazkian, Imanol Landa alkateak eta Juan Jose Ibarretxe lehendakari ohiak aurkeztu zuten 2012ko maiatzean Getxoko euskara plan berria osatzeko sistema.
|
|
2015
|
|
|
Zeberioko Udalak hitzarmen bat sinatu dau Hizkuntza Eskubideen Behatokiagaz zeberioztarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatze aldera. Aurretik irakurteko aukera izan dozuen lez, herritarrok udalagaz, Aldundiagaz, autobusean, medikuarenean, finantza erakundeetan... leku guztietan euskerea erabilteko eskubidea aitortua izan arren, gaur dala eguna hori beteten ez dana.
|
|
|
" Euskarak zentralago izan behar du, inplikazio handiagoa behar dugu. Salto horrekin lortu behar diogu hurrengo belaunaldiari
|
hizkuntza
eskubideak bermatuta izango dituela, hizkuntzaren erreprodukzio soziala bermatuko dela, erabilera areagotuko dela nahiz eta jakin euskara Euskal Herriko hizkuntza erabiliena izateko hamarkada asko geratzen zaizkigula".
|
|
|
" Euskararen biziraupenetik normalizaziora salto egitea bada helburua, hor arrisku batzuk hartu behar ditugu eta derrigortasuna behar da.
|
Hizkuntz
eskubideak bermatzea, erabilera bermatzea, euskara derrigorrezko bilakatzea esparru nagusietan. Batez ere administrazioan eta botereguneetan".
|
|
|
Kontsumitzaileen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko egindako dekretuaren azken berritasuna da. Eusko Jaurlaritzak saltoki handiei laguntza eskainiko die euskara gehiago erabil dezaten.
|
|
|
Horrela, hiru ildo nagusi garatuko ditu 2015 eta 2016an. Batetik, enpresa traktoreekin lankidetza hitzarmenak sinatuko ditu kontsumitzaileen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko. Bigarrenik, diru-laguntzetan 500.000 euro emango ditu saltoki handietako hizkuntza paisaia aldakorra euskaraz ere jartzeko eta langileak trebatzeko.
|
|
|
Gutxienekoa: nahi dutenek hizkuntza gutxitua alor guztietan erabili ahal izatea; hots,
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea. Ertaina:
|
|
|
Euskarak irabazitako hiztun bakoitzak euskaraz aritzeko aukerak zabaltzen dizkie bere inguruko gainerako hiztunei. Gure bizikidetzaren oinarri nagusietarikoa da
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea eta errespetatzea, inor ez behartzea hizkuntzaz aldatzera".
|
|
|
Agirreazkunagak (1998), hain zuzen ere, patxada, orekaren bilaketa eta esparru komunak eskatzen zituen euskararen biziberritzea antolatzerako orduan, komunitate eleanitzetan integrazio soziala sustatzeko. Ondoren, botere publiko guztiei dagokie herritar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea (Agirreazkunaga, 1998) eta orduan lortuko da euskararen normalizazioa, euskararen aldekoagoak diren baldintzak, indibidualak zein sozialak sortuz eta denboran zehar mantenduz (Mart� nez de Luna, 2013).
|
|
|
" Euskara normaltasunez erabiltzea"," Normalizatuta izatea euskara"," Euskaraz normaltasun osoz aritzea. Hau da, Errenteriar batek Gipuzkoako Foru Aldundiarekin euskaraz egitea, erraz, eroso, kezkarik gabe (arrotz sentitu gabe), Cabezon de Pisuergako herritar batek Gaztelako erakundeetan gaztelaniaz nola"," Herritarron
|
hizkuntz
eskubideak bermatzea eta euskaraz egin nahi duen jendeari gauzak" erraztea". Euskaldunok lotsarik, beldurrik ez izatea euskaraz egiten dugunean.
|
|
|
Euskaldunok lotsarik, beldurrik ez izatea euskaraz egiten dugunean. Euskaraz aritzea" normala" izatea Gipuzkoako Foru Aldundian"," Euskaraz ere aritzeko eskubidea izatea berari dagozkion arlo guztietan"," Euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideak bermatzea sail guztietan"," Irudi hutsean ez geratzeko eta benetako adibide izatera pasatzeko"," Euskararen erabileran aitzindari eta erreferente izatea EHn, bidegile izatea" eta" Euskararentzako eremuak zabaltzen joan dadila berari dagokionez, eta gipuzkoar gizarteari begira erreferentzia izan dadila euskararen aldeko jokaerari dagokionean"....
|
|
|
Euskararen ofizialtasunak herritarron
|
hizkuntza
eskubideak bermatu behar ditu, unibertsaltasun printzipioa oinarri hartuta, harreman parekideak lortzeko eta gizarte kohesioari laguntzeko. Herritarren hizkuntza hautua errespetatzen dela ziurtatu behar da, bereziki, administrazioarekin dituzten harremanetan.
|
|
|
Bigarrenean, lehian dauden hizkuntzen artean eragin mugak ezartzen dira, eta eremu bakoitzean euretako bat hobesten da (Laponce, 1980 eta 1984). Pertsona irtenbidean
|
hizkuntza
eskubideak bermaturik agertzen dira gizabanako multzo txikia osatuta ere, eta horixe dateke bere alderik positiboena. Alde negatiboa da lurralde konpaktazioa oztopatzen dela horrela, eta hori kaltegarria da gutxiengoan dagoen hizkuntzarentzat.
|
|
|
Alegia, Europa osorako ekarpena egin behar zela iradoki zitzaien, eta hori ahalbidetuko zuen proiektua jorratzeko konpromisoa hartu genuen. Hain zuzen ere, nazioarteko hainbat aditu eta elkarterekin kontrastatu ostean,
|
Hizkuntza
Eskubideak Bermatzeko protokolo baten prestakuntza eta horren aurkezpena Europako Hizkuntza Aniztasunaren Goi Bilera batean.
|
|
|
Euskalgintzaren bilgune nagusi den KONTSEILUA eta DONOSTIA 2016 Fundazioak sustatutako, nazioartean sona handia duten 6 erakundeek bideratutako, Euskal Herriko zein nazioarteko 15 lagunen ekarpenez osatutako eta Europako hizkuntzen berreskurapenean lanean ari diren gizarte eragileek babestutako tresna
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko eta Europako hizkuntza aniztasuna mantentzeko.
|
|
|
Osasungintza euskalduntzeko lan handia egiteke badago ere, hemen aurkeztu dugun lana argi izpibat izan daiteke. Oraindik orain lana hastapenetan badago ere, oinarri itxaropentsua ezartzen diguetorkizunean osasun txosten elebidunak gure osasun sistemaren egunerokoan erabili ahal izateko, etaosasun langile eta gaixo euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatuak izan daitezen.
|
|
|
Bestalde, PPk hizkuntzen gainean EAEnnagusi den alderdikeria gaitzesteari, gaztelania hiztunen hizkuntza eskubideak aldarrikatzearieta euskara eskakizunak murrizteko neurriei eskaini die zentralitatea. Amaitzeko, Ezker Anitzakestatuko eskualdeko hizkuntzen biziberritzeari tarte esanguratsua egin die, eta euskara etagaztelaniaren kasuan, herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatu eta koofizialtasuna benetakobihurtzeko politika neurriak lehenetsi ditu.
|
|
|
...an bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko.21b) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, hizkuntza ahulenaren alde egitea ezinbestekoa delako herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko.21c) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko hizkuntza ahulenaren alde egitea ezinbestekoa delako.
|
|
|
21a) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko. **
|
|
|
21a) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko. **
|
|
|
Horrela, ‘Gogoan izan’ dokumentalean jasotako Maixux Rekalderen kasua ekarri du gogora. “Herritarren duintasunak eta jarrerak
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko dituen neurriak hartzea, urratsak ematea eta hizkuntza portaeretan aldaketak sustatzen dituzte. Errealitatea aldatzea lortzen dute.
|
|
|
Bere ustean," aldaketaren gobernua bere burua izendatu duenak ez du lege berri bat helburu". Izan ere, gobernua osatzen duten lau indar politikoen artean adostutako programa akordioan ez da jasotzen euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak bermatuko duen lege berri bat egitea. Eta azken neurrietatik harago, ez dago hizkuntza politika sendo bat definiturik.
|
|
|
Euskararen ezagutza mailaz, hizkuntza erabilera ohiturez eta bestelakoez galdetuko zaie eta, horrekin batera, altsasuarrek udalarekin duten harremana zein hizkuntzatan izan nahi duten aukeratzeko aukera izanen dute. Euskara Batzordeko lehendakaritza duen taldeak altsasuar guztiak udalarekin bat egitera eta galdetegiak erantzutera animatu dituzte, “altsasuar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko bidean beharrezkoa baita egoera soziolinguistikoaren ahalik eta argazki zehatzena izatea”. Aldi berean, “altsasuar euskaldunak udalarekin duten harremana euskaraz izan dadin eskatzera gonbidatzen ditugu”.Koaliziotik azaldu dutenez, “oraindik ere euskaldunon hizkuntza eskubideak errespetatzen ez diren honetan, erabaki honek hainbat altsasuarrek urtetan zehar udalari egin dizkioten eskaerekin bat egiten du”.
|
|
|
Altsasuko Udalak aurreko legegintzaldian euskararen erabilera eta sustapena arautzen duen ordenantza onartu zuen. Altsasuar guztien
|
hizkuntza
eskubideak bermatzea zuen helburu. Baina horretarako garapen bat behar du eta aurreko asteko plenoan onartutako aurrekontu aldaketak hori ahalbidetuko duela adierazi du Udalaren Euskara Batzordearen lehendakaritza duen EH Bilduk.
|
|
|
Euskaldunon hizkuntza eskubideen alde egotetik, denon
|
hizkuntza
eskubideak bermatu nahi izatera
|