|
2000
|
|
|
Esanguratsua zen gainera Portugalgo estatuaren jarrera Espainiakoaren aldean. Ustez konstituzioak,
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen dituen entitateak, behin eta berriz ahal dituen traba gehienak ezarri ohi ditu asturlleonera duintzeko orduan. Duela gutxi arte berriz Europako hizkuntza gutxituen bulegoak Batasuneko kultur askotarikotasuna aipatzerakoan Portugal gogora ekarri ohi zuen, berau baitzeukan hizkuntza gutxiagoturik ez zeukan herrialde bakartzat.
|
|
2005
|
|
|
Hogeita sei urte iragan dira, Autonomia Estatutuak (EAE, 1979) euskara Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizial izendatu zuenetik eta gure erakunde propioak berreskuratu genituenetik. Orduan, Euskal Autonomia Erkidegoan harturiko oinarrizko neurrietariko bat 10/ 1982 Euskararen Legea Normalizatzeko Oinarrizko Legea izan zen; hiritarrei
|
hizkuntza
eskubideak aitortu ostean herri aginteen betebeharrak finkatu zituena, euskararen erabileraren normalizazioa lor zedin. Une hartatik aurrera, Desplazamendu Linguistikoaren Inbertsioa (Reversing Language Shift) izan da hizkuntza politikaren ardatz nagusi.
|
|
2007
|
|
|
" Araudia aztertu dugu eta gure hizkuntza eskubideak urratzea merkea dela ondorioztatu dugu", adierazi dute ordezkariek. Kontsumitzaile eta erabiltzaile euskaldunoi bizi garen lurraldearen arabera
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen zaizkigun arren, horien urraketak Euskal Herri osoan gertatzen dira Behatokiaren arabera. Argazkian, aita amak umetxoarekin batera erosketetan.
|
|
2009
|
|
|
Kontsumitzaileei bi eratako
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen zaizkie 2003ko Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Estatutuaren legean: batetik, ondasunei eta zerbitzuei buruzko informazioa euskaraz zein gaztelaniaz jasotzeko eskubidea, eta, bestetik, Euskal Autonomia Erkidegoan kokaturiko enpresa edo establezimenduekin dituzten harremanetan bi hizkuntza ofizialak, bata nahiz bestea, erabiltzekoa.
|
|
|
Aipatu dugun bigarren faktoreari dagokionez, berriz, esan dezagun euskararen bilakaera sozial honen hauspo emaile izan den hizkuntza politikak elebitasuna izan duela helburu, ahalik eta orekatuena eta harmonikoena den elebitasuna, eta hizkuntzen arteko oreka sozial hori pixkanaka lortzeko elkarrengandik bereizezinak diren bi printzipio hauetan oinarritu da: batetik herritarrei
|
hizkuntza
eskubideak aitortzea eta errespetatzea, eta, bestetik, herri aginteei euskararen aldeko politika aktiboa egiteko obligazioa ezartzea.
|
|
2010
|
|
|
Helburu nagusia aberastasun kulturala babestea da. itunak ez du
|
hizkuntza
eskubiderik aitortzen. iii. atalak konpromiso zehatzak jasotzen ditu itunak, eta horretan Estatuek nahi dituzten hizkuntzei aplikatzen diete. iii. atala status ofiziala duten hizkuntzei besterik ez die aplikatuko eta irakurketa zurrun eta diskriminatzaile horren ondorioz, kanpoan geratzen dira euskara legeak nafarroan ezarritako eremu mistoan zein ez euskaldunean, euskara Trebiñun eta Turtziozen...
|
|
|
...1992an eta 27 artikulu horren ondorioz, nazio batuen erakundeak 47/ 135 ebazpenaren bidez gutxiengo nazional, etniko, erlijioso edo linguistikoen partaide diren pertsonen eskubideen deklarazioa argitaratu zuen. hala ere, deklarazio horrek ez zuen balio juridikorik. hartara, ez ditugu zuzenean aitortuta oinarrizko hizkuntza eskubideak. beti ere giza eskubideen hizkuntza irizpideari erreparatu zaio
|
hizkuntza
eskubideak aitortuak izateko. bestalde, aipatzekoa da azken urteotan uneSCo erakundeak ere zenbait adierazpen eman izan dituela argitara, esaterako, 2001eko kultur aniztasunari buruzko deklarazio unibertsala. tamalez, aipatu deklarazioa ez da arautzailea. aitzitik, hainbat printzipio ezartzen ditu estatuek bere egin eta garatzeko konpromisoa har dezaten. azkenik, kontuan hartzekoak dira europako ... eskubide ekonomiko, Sozial eta kulturalen ituna, haurren eskubideen deklarazioa, irakaskuntzaren eremuan bereizkeriaren kontrako hitzarmena... luze bezain interesgarri joko luke horien guztien azterketa egitea, baina beti ere arestian esandako ondorioa errepikatuko genuke, esan gabe doa, artikuluan zehar gutxiengoez ari garela, baina horrek ez duela esan nahi terminologia hori onartzen dugunik. itun guztietan gutxiengoez hitz egiten da. horrela hizkuntza gutxiengoen kategorian sartzen dira berezko hizkuntza gutxiagotuak. ikuspegi teorikotik gutxiengo hitza ezaugarri bat konpartitzen duten eta erreferentzia egiten zaion eremuan kuantitatiboki erdia baino gutxiago osatzen duen taldeari esaten zaio. eTa azKen hogei urTeoTan, europaK zer?
|
|
|
Strasbourgen eman zitzaion oniritzia 1992an erregio edo gutxiengoen hizkuntzen europako itunari. aipatu itunaren helburu nagusia aberastasun kulturala babestea da; hortaz, ikuspegi kulturala du. ondorioz, ezin har daiteke hizkuntza eskubideak babesteko tresnatzat. are gehiago, itunak ez du
|
hizkuntza
eskubiderik aitortzen. hala ere, eskubide indibidualak edo kolektiboak ez aitortu arren, estatuei betebeharrak ezartzen dizkie hizkuntza horien erabilera bermatzeko. erregio edo gutxiengoen hizkuntzak sustatzeko trena da, eta zeharka besterik ezin har genezake gutxiengoen hizkuntzen babeserako mekanismo juridiko gisa.
|
|
|
New Yorken egin berri Nazio Batuen Erakundearen jatorrizko herrien batzarrean, euskaldunoi ez zaizkigula
|
hizkuntza
eskubideak aitortu ondoren,, hizkuntza bat desagertzen denean herri bat desagertzen dela, gogorarazten digute.
|
|
2011
|
|
|
Izan ere, PSNko idazkari nagusi Roberto Jimenezek aste honetan esan duenez, Nafarroan “hizkuntz politika arrazoizko eta eraginkor baten helburua izan behar da [euskaldun] komunitate tradizionalari bitartekoak eskaintzea haien hizkuntza kontserbatzerik eta garatzerik eduki dezaten, euskara Nafarroa osoan artifizialki berpiztu gabe”. Beraz, gure
|
hizkuntz
eskubideak aitor diezazkiguten, aurrerantzean modu horretan jokatu, tradizional tradizional, euskaldun berriak izanagatik ere euskaldun tradizionaltzat onar gaitzaten. PSNK aste honetan antolaturiko euskarari buruzko jardunaldian egin zituen adierazpenok Jimenezek.
|
|
2012
|
|
|
15 Ongi iruditzen zait euskaraz egiteko
|
hizkuntza
eskubideak aitortzea.
|
|
2016
|
|
|
Nola aitortzen duten hizkuntzan ofizialtasuna gure inguruko herrialdeek. Etorkizuneko Kataluniako errepublikarako ereduak eta Eva Ponsen Hizkuntza ofizialtasuna.Kontsentsua dago Kataluniako Errepublikak
|
hizkuntza
eskubideak aitortu dizkiela espainiera zein beste hizkuntzetako hiztunei. Baina horrek ez du zertan espainolaren ofizialtasuna ekarri.
|
|
2017
|
|
|
Europako Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Itunaren 51 artikuluaren arabera Batzordeak ez du eskumen orokorrik gutxiengoen edo gutxiengoen hizkuntzen erabileraren aitortzarekin lotutako kontuekin. Ondorioz, Estatuek dute eskumen osoa gutxiengoen hizkuntzen egoera juridikoa definitzeko, bai eta
|
hizkuntza
eskubideak aitortzeko ere.
|
|
|
Halaber, hizkuntza ofizialen erregimenak eta norma eta egokitzapenaren erregimenak omen daude,
|
hizkuntza
eskubideak aitortzeko mekanismo eta arrazoien arabera (May, 2011).
|
|
2018
|
|
|
Edonola, kanpoan behartzearekin batera, administrazioak berak eredu behar du, eta horri dagokionez, KONTRAESAN betean bizi da EAEko administrazioa. Ez ditu bermatzen euskaldunon
|
hizkuntza
eskubide aitortuak, ez ditu zerbitzu guztiak euskaraz ematen. Euskararen legearekin batera jaiotako gazteei zer esango die bere zerbitzuak euskaraz eskaintzeko gai ez den administrazioak?
|
|
|
Euskara erabiltzeak babesgabetasunik eta atzerapenik ez sortzea. Erabiltzaile eta kontsumitzaile gisa ere
|
hizkuntza
eskubideak aitortzea. Administrazioko langileek euskararen ezagutza maila egokia egiaztatzea.Euskara ezagutzeko eskubidea eta betebeharra.
|
|
2019
|
|
|
hartu zuen Euskaltzaindia,, euskara landu, zehaztu eta batzeko arazoetarako?; eta, 1979ko abenduaren 18an, Gernikako Estatutuak aginpidea aitortu zion, euskarari zegozkionetan, erakunde aholku emaile gisa, Euskaltzaindiari Euskal Autonomia Erkidegorako. Hiru urte geroago, 1982ko azaroaren 24an, Eusko Legebiltzarrak Euskararen Erabilera Normalizatzeko 10/ 1982 Oinarrizko Legea onartu zuen, Euskararen Legea ere deritzona; euskara EAEn hizkuntza ofiziala dela aldarrikatzen du lege horrek, eta herritarrari hainbat
|
hizkuntz
eskubide aitortzen dizkio.
|
|
2020
|
|
|
Nafarroako euskaldunei eremuaren arabera
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen edo ukatzen zaizkiela nabarmendu dute, ondorioz, baita hezkuntza eskubidea ere; eta legez babestua dagoela euskararen bazterketa egoera. “Ikusiko dugu oraindik orain legez babestua dagoela euskararen bazterketa eta desabantaila egoera hori; hezkuntzak aukera berdintasuna bermatu behar du eta hori ez da posible indarrean den Vascuence lege baztertzaile eta segregatzailearekin”.
|
|
|
Haren zoru juridikoa, eragin esparrua, dekretuaren betetze maila eta bertan herritarrei aitortutako hizkuntza eskubideak bermatzeko Eusko Jaurlaritzak jarritako neurri eta bitartekoak azaldu dituzte, Dekretuaren helburu nagusia argi seinalatuz: EAEko herritarren
|
hizkuntza
eskubideak aitortzea eta bermatzea. Kopuru batzuk ere eman dituzte (2008koak):
|
|
2021
|
|
|
Printzipio hori, Errepublikaren zati ezintasunarekin eta frantziar herriaren bakartasunarekin batera, frantses sistema konstituzionalaren" erreaktore nuklearrak" dira, doktrinaren arabera (Gicquel, 2012). Oso nekeza ikusten da, ondorioz, Pariseko Parlamentuan %60 eko gehiengo bat lortzea beharrezkoak diren erreforma konstituzionalak egiteko eta euskararen ofizialtasuna zein euskal hiztunen
|
hizkuntza
eskubideak aitortzeko.
|
|
|
Azpimarratu du, baita, euskararen erabilera normalizatzeko “tresna eragingarria” izan dela. “Badakigu aipaturiko legeak
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen dizkiela herritarrei gaineratu du Zaratek, eta eskubideok bermatzeko eginbeharrak ezartzen dizkiela EAEn egoitza duten administrazioei. Badakigu, halaber, euskararen ezagutza datuak zelan bilakatu diren azken berrogei urteotan, baina, legea indarrean dagoenetik eskaintzen digun euskarri juridikoa aintzat hartuta, galdera ugari sortzen dira, eta galdera horiei erantzuna emateko antolatu dugu mintegi hau”.
|
|
2022
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak euskara sustatzeko ematen dituen dirulaguntzetara, 1997tik, guztira 489 enpresa besterik ez da aurkeztu;" Bai Euskarari" ziurtagiriari dagokionez, 1.318 enpresak edo establezimenduk baino ez daukate; 2008an abian jarri zenetik, gutxi gorabehera 360 enpresak/ erakundek/ elkartek lortu dute Bikain Ziurtagiria; Euskal Autonomia Erkidegoko establezimenduetatik,% 1 baino ez da euskara plana lantzen ari, eta enpresa/ establezimenduetatik,% 7k (Euskalgintzakoak barne) baino ez dute erabaki euskara izatea zerbitzu edo lan hizkuntza (Eusko Jaurlaritza, 2019). 2008an, kontsumitzaileen eta erabiltzaileen
|
hizkuntza
eskubideak aitortu zituzten dekretu bidez, eta zereginak ezarri zizkien jarduera eta enplegatu kopuru jakin batzuetako establezimenduei, baina ezin esan uzta oparorik jaso zenik: Dekretuaren betetze mailari buruz 2015ean egin zen azterketaren arabera, arauaren eraginpekoak ziren establezimenduen% 42k ez zuen ezagutzen Dekretua, eta% 22k baino ez zuen betetzen (Eusko Jaurlaritza, 2020).
|
|
|
Halaber, Behatokiak azpimarratu du egungo deialdiek hurrengo urteetarako zerbitzu publikoak baldintzatuko dituztela, eta, alde horretatik, kezkagarritzat jo du hizkuntza eskubideak «zerbitzuen kalitatearen eta herritarren aitortzaren muina» ez izatea. Horrez gain, gogorarazi du
|
hizkuntza
eskubideak aitortuta edukitzea «erabat lotua» dagoela osasunerako eta informazioa berdintasunean jasotzeko eskubideekin.
|
|
2023
|
|
|
«Ez dezatela lehen minutuan erortzen utzi». Izan ere, Kontseiluaren xedea da orain hasitako legealdia izan dadila, «behingoz, eskubideen zonifikazioa bukatu eta ofizialtasuna lurralde osora hedatuko duena», euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak aitortuta.
|
|
|
Euskararen Legeko ereduak
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen dizkio euskara erabili nahi duenari zein gaztelera erabili nahi duenari, bi hizkuntza taldeak indartuz. EAEn (eta partzialki Nafarroan ere) aplikatzen den sistema ezaguna da Europako testuinguruan, gutxiengoak babesteko sistema baita, hain zuzen ere.12
|
|
|
Hots, hizkuntza politikak bi perspektibak hartu lituzke kontuan: perspektiba indibiduala, batetik,
|
hizkuntza
eskubideak aitortuz eta bermatuz; bestetik, perspektiba kolektiboa, hizkuntzaren dimentsio sozialean oinarri hartuko lukeena, eta euskal edo euskarazko gizarte elkartea indartzea helburutzat izango lukeena. Orain arte, lehen perspektiba izan da gure hizkuntza politikaren parametro nagusia.
|
|
|
Arautu: kontsumitzaileen
|
hizkuntza
eskubideak aitortzeaz gain, modu efektiboan berma daitezen. Baita, kontratazio eta diru laguntzen esparruan, gizarte erantzukizunaren ikuspegitik hizkuntza jokabide arduratsuak bermatzeko hizkuntza klausula ere.
|