|
2007
|
|
|
Ezagunki, Humboldt-ek,
|
hizkuntzak
mundu ikuskera bat biltzen duela esaten zuen; eta, beraz, herri gogo bat osatzen bide duela; beraz, hizkuntzak nazioarekin eta nazioak hizkuntzarekin, biek. Volksgeist, bat mamitzen dutela, etc.
|
|
|
La lengua materna le ha acuñado para siempre. Y como cada lengua lleva en sí una figura peculiar del mundo[
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera!], le impone, junto a ciertas potencialidades afortunadas, toda una serie de radicales limitaciones. Aquí vemos con toda trasparencia cómo lo que llamamos el hombre es una acentuada abstracción.
|
|
|
Esatea barnebetearen espresioa da: hots, isiltasunak, fonemak, keinuak,
|
hizkuntzako
mundu ikuskera eta (betiere gutxiengo selektoen obra diren) arte ederrak, herri bakoitzaren barnebete berekiaren, herriaren «arimaren», espresioak dira.
|
|
|
Humboldt-en eta garaikoen aburuz, hizkuntza izpirituarekin, izpirituaren osoarekin, lotu lotua dagoen fenomenoa da, ezer ez dago lotuagoa izpirituarekin (jada Descartes baitan enfatizatua). Hau dena noraezekoa da zenbait atal delikaturen berezko zentzua ez desnaturalizatzeko(
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren kontuan, adibidez). Humboldt inoiz ez da hizkuntzalaria soila izan, gaurko espezialitate mugatuen adieran; izan ere, haren hizkuntzalaritzan esentzialak dira interes antropologiko eta estetikoak (antropologiak eta estetikak ere, guretzat ezustegarriro, elkar hartzen dute Humboldt-en ikuspegian).
|
|
|
«ideologia»), eta agerikoa da, entzuleek halaxe hautematea, berak beren beregi bilatzen duena dela bere interbentzioan: hastetik bururaino, Abbé Grégoire,
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren filosofiako hainbat maisu aipatuz (Leibnitz, Condillac, Michaëlis, etab.), espresuki Barère ren erreportaren zurkaitz filosofikoaren gisan aurkezten da. Ez legoke horri buruz zer esanik, filosofoon autoritatearen itzalpean egiten duena, autoritateon filosofiaren manipulazio politikoa ez balitz zuzen zuzen.
|
|
|
|
Hizkuntza
mundu ikuskera bat da (filosofian), eta Grégoire «demokratarentzat» ez da posible (politikan) Errepublika bat «une et indivisible» eta munduikuskera diferenteak aldi berean:
|
|
|
Hizkuntz aniztasuna monarkia eta feudalismoaren hondakin bat besterik ez da hortaz. Historiaren irakurketa horri
|
hizkuntzen
mundu ikuskeraren filosofia gehituz osatua da Barère en arrazoi erabakigarria: frantsesa ez beste hizkuntzak, eta hizkuntzon mundu ikuskera Erdi Arokoa dela.
|
|
|
Historiaren irakurketa horri hizkuntzen mundu ikuskeraren filosofia gehituz osatua da Barère en arrazoi erabakigarria: frantsesa ez beste hizkuntzak, eta
|
hizkuntzon
mundu ikuskera Erdi Arokoa dela. Ez apaizak edo nobleak, hizkuntzak berak dira kontrairaultzaileak (ezjakintasunaren kausa, «instruments d, erreur», etab.):
|
|
|
Ib., 292 Barère k
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren filosofia, «le pouvoir de l, identité du langage» berebizikoa, «l, empire du langage et de l, intelligence» jendea bat egiten duena, propio azpimarratzen du, atakatzeko egiten badu ere: «Dans les départements du Haut et du Bas Rhin, qui a donc appelé, de concert avec les traîtres, le Prussien et l. Autrichien sur nos frontières envahies?
|
|
|
Erabateko inkoherentzia dirudi; izan ere, planteamendu horretan hizkuntzak berriro, ikuspegi zaharrean bezala, pentsamenduaren tresna soiltzat hartzen dira923,
|
hizkuntzen
mundu ikuskeraren filosofia berriaren aurka (pentsamenduaren sortzaile); edo, hobe, filosofia biak nahas mahas. Baina ez da hori inkoherentzia bakarra eta ez larriena.
|
|
|
Grégoire: «Ainsi l, ignorance de la langue compromettrait le bonheur social ou détruirait l? égalité» (Ib., 303), «le peuple doit connaîttre les lois pour les sanctionner et leur obéir» (Ib.), «est un obstacle à la propagation des lumières», eragozpena orobat komertziorako (Ib., 304), bera da aurriritziak ezabatzeko eta egia zabaltzeko tresna (305, 308),
|
Hizkuntza
mundu ikuskeraren argumentua zinez kontsekuenteki «dialekto bulgareen» aurka bakarrik erabiltzen da; frantsesarekin, kontsekuente batzuetan, inkontsekuente besteetan, beti alde.
|
|
|
Hauxe zen, beraz, edo hau zegoen bilakatua
|
hizkuntzen
mundu ikuskeraren filosofia Parisen, Humboldt gaztea Iraultza egunetan Argien Hiriratu eta Ideologoak ezagutu dituenean935 Askotan Humboldt-en hizkuntz filosofian, mundu ikuskeraren doktrinan partikularki, XX. mendeko politika nazionalista maltzur baten atarikoak barrundatu gura izaten dira. Eta bitxia da, behin horixe izan Frantzian izan baita, eta horrexen aurka joan da Humboldt zuzen zuzen.
|
|
|
Kontzeptuen (ideien) sorreran sentsazioak, irudimena, pasioak, interesak inplikatzearen ondorio hur hurrekoa da
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren tesia Humboldt-en filosofian. Frantzian razionalisten eta sentsisten arteko gatazkak hasi XVII. mendean eta XVIII. mende osoa betetzen du, mendearen buru aldera Iraultzarekin eta Ideologoekin sentsismoak guztiz nagusitua dirudiela.
|
|
|
«On a pu remarquer, idatzi du L. de Bonald ek? ...a langue française elle même perdait de son naturel et que les inversions forcées, les constructions barbares prenaient la place de sa belle et noble régularité»943 Hori horrela, Condillac-en eta Ideologoen herentzia jaso eta aitzinarazi duena, sentsista izateke (kantiarra baizik), Humboldt izan da, hizkuntzarik gabe pentsamendua (ideiak) posible ez delako oinarrizko onarpenetik hasi944, eta
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren tesira.
|
|
|
Hizkuntzaren pentsamenduan eraginaren ebidentzia eta ebidentzia artean, ez da dudarik, mundu ikuskera exotiko irribarregarri anitz amestu dela. Eta horrela
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren tesiak sinesgarritasuna galdu dizu.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskera eta erlatibismoaren tesia Whorf-i eratxiki ohi zaio. Kontua da, Whorf-ek kontzeptu hori espresuki txuliatu egin gura izan duela nonbait:
|
|
|
Hori horrela, bada, hasteko,
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren kontua tesi bat baino gehiago, proiektu bat edo eginkizun bat da Gipper en aburuz: hain zuzen ere, «hizkuntza baten mundu ikuspegia (Weltansicht) deskribatu eta horrela Humboldten ideiak benetan emankor bihurtzeko egiteko beldurgarria» (egiteko horri zinez
|
|
|
hori ez da nahastu behar munduaren ikuskera razionalki eraiki edo zientifikoarekin, ezta munduaren ikuskera ideologiko edo balioeslearekin ere (Weltanschauung), hala nola munduaren ikuskera utilitarista, estetikoa, edo kristaua, marxista. (Txillardegirekin polemikan M. Ereñok azkeneko bi esanahiotan gaizki ulertu dizu, hark aipatzen zuen
|
hizkuntzazko
mundu ikuskera). Hizkuntzazko mudu irudi edo mundu ikuskera aurrebaldintza da juzgu eta baloraziozko ikuskera baterako.
|
|
|
Ikusten da, mundu irudi hori hizkuntzak berez ei duenetik oso urrun gelditzen da (edo kontrarioa da: gure
|
hizkuntzen
mundu ikuskeran eguzkiak irten egiten du, mundu irudi kopernikarrean ez). Batzuetan ematen du Weisgerber, Whorf, eta abarren mundu irudiak euren kritikoek mundu irudi fisikalista honen konkurrentzia moduan ulertzen eta borrokatzen dituztela.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskeraren ideiak iturri konplexuak ditu: gnoseologikoak bai (Condillac, etab.), baina antropologikoak ere bai (Herder, Humboldt), baita literario eta nolabait kultural politikoak ere, eta horiek hizkuntza gutxietsien defentsarekin daukate zerikusia.
|
|
|
Eta hizkuntza amerindiarrak ez hizkuntza europarren standarrarekin. Txillardegik, arrazoiz, Whorf-en
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren proposizioan hizkuntza amerindiarren defentsa bat ikusi du: ez da hizkuntza arlote eta arkaikorik; hizkuntza bakoitza unibertso miragarri bat da, denak berdin miragarriak, cfr. Larresoro, aip. lib., 53
|
|
|
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskera ez dagoelako hor egonean egon hizkuntzan, baizik eta bizitzan egin egiten delako, denboran zehar, sor daitezke honoko honelako arazoak:
|
|
|
Itzuli, Wissenschaft, Beruf, Bildung, Persönlichkeit berba alemanak itxuraz problema handi gabe itzul litezke: jakintza, lanbide, hazibide, nortasun; baina tradukzioa traditore da1329 Hitz horietako bakoitzak alemanez itsatsia dakarren
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera, Lutero eta Kant-ek, Goethe eta Hegel-ek, hots, familiak, eskolak, lanak eta lanbideek, literaturak, historiak burutu dute. Hizkuntza batean eta bestean gauzarik arruntenak egunoroko bizitzak nola bestekotzen dituen, Gipper ek mahaiaren diferentzia frantsesez eta alemanez jartzen du adibidea (Table, Tisch) 1330.
|
|
|
Holakoetan nabari da, dio Gipper ek? hitzari hizkuntza bat,
|
hizkuntzari
mundu ikuskera bat datxekola: hitz batek hizkuntza batean hartzen duen toki berberaxe, bere parekoak ez du maiz hartzen beste hizkuntzan.
|
|
|
«Chaque langue a je ne scay quoy propre seulement à elle», aspaldi aitortzen zuen Du Bellay ek1355 Hizkuntza bakoitzean izpiritu bat dabil, mundu bat dabil (eta horrek ez du esan gura hizkuntza horretako autoreengan izpiritu hori besterik ez dabilenik; eta gutxiago, izpiritu horiek metafisikoak direnik). Ez da zuzenean
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraz ari, baina I. Berlin-ek dioena Vico eta Herder-en filosofiaz kultura ezberdinei buruz, ezin aproposago dator guretzat ere:
|
|
|
Hizkuntza soilera mugatuz orain,
|
hizkuntzazko
mundu ikuskeraren erlatibismo delakoaren zentzua zehazte aldera, E. Coseriu rekin (1988), auzia lau itaunetan laurki liteke hobeto erantzuteko: 1 hizkuntza partikularraren mundu ikuskera zein modu eta neurritan da naturaren irudia?; 2 hizkuntza partikularraren mundu ikuskera batasunduna al da bere baitan?; 3 ba al dago mundu ikuskera bat hizkuntza guztiena komuna?; 4 hizkuntza partikularraren mundu ikuskerak zein balio edo ganora du hiztunaren pentsaera eta jokaerari buruz? 1357 Aurrenekotik abiatuz (1):
|
|
|
gizarte erromatarra aski zorrotz diferentziatua zen, baina tu trataera bakarra ezagutzen zuen edozein harreman sozial modutarako; alderantziz, portugesak trataera molde ugariak ditu, baina horietan ezin da, esaterako, gizarte espainola baino bestela egituraturiko gizarteren bat igarri.
|
Hizkuntzazko
mundu ikuskeraren batasunari gagozkionaz bezainbatean (2), egiantzeko da batasun hori badagoena1358, baina ezin da a priori eta besterik gabe baieztatu badagoela. Itxura guztiz, antolaera semantikoak «hizkera funtzionalen» mailetan mugitzen dira:
|
|
|
Alabaina, katramila nagusia hurrengo arazoan zentratzen da (4):
|
hizkuntzazko
mundu ikuskerarik egon ba al dago, eta zein zentzutan, eta zer ikusi behar du pentsaera eta jokaera kolektibo nahiz indibidualarekin. Ikus dezagun.
|
|
|
hizkuntza bakoitzaren mundu ikuskera (Weltbild dio berak: ...otzat (Deutung) eta munduaren ulerkuntza, adieratzat (Auffassung)? 1363 Ez da auzikatzen, hizkuntza bakoitzak baduela munduaren «eraketa semantiko» propio bat; eta eraketa semantiko horri bidezki iritzi ahal dakiokeela «mundu irudi» (mundu ikuskera) 1364, zeren eta mundua gizakiari eman lehenik hizkuntzan ematen baitzaio zerbait eratu legez1365 Coseriu goresle gartsua da Humboldt-ena eta haren
|
hizkuntzaren
mundu ikuskerarena («1822 urtea irauliarena bezala ikus daiteke hizkuntzalaritzan eta erabat hizkuntzaren teorian») 1366, baina ez gutxiago gartsua kritikoa Sapir Whorf-en Hipotesi «zeharo onartezinarena»1367 Irakurleak eragotz lezake, Coseriu ren Whorf-en irakurkera tamalez behiala ohiko irakukera standar zaharra dela, P. Lee z gero (1996) zuzenduta dagoena. Guri, ordea, Coseriu ren testua argudiaketa gisa interesatuko zaigu, ez Sapir edo Whorf-en interpretazio
|
|
|
edo hizkuntzari mundua hizkuntzaz baino beste modu batean ere ematen zaiola, edota hizkuntza bere buruaren interpretazio eta ulerkuntza dela. Lehenbizikoak
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren tesia kontraesaten du, bigarrena burubakoa da. Inkoherentzia horietantxe katigatzen da Whorf hopia eta batez besteko europar standarra alderatuz:
|
|
|
|
Hizkuntza
mundu ikuskera hipotesiaren eta horren aldezleen (Cassirer, etab.) 1203 ezespen sistematikoa hasten da. Whorf zuzen ezagutzen ote duen1204, alde batera utziko dugu.
|
|
|
Garai horretan marxismo europarrean bietatik ikusi da1215, estrukturalismora hurbildu direnak(
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera eta pentsaeran eraginaren tesira): H. Lefèbvre, L. Sebag, A. Schaff, etab.; eta tesiok amorratuki konbatitu dituztenak, hala nola E. Albrecht Alemania Federalean eta F. Rossi Landi Italian.
|
|
|
Munduaren kolorea hizkuntzan datza. Humboldt-ek hizkuntza amerikarren kolorezkotasuna nabarmentzen du, non ere omen baitira objektu bizigabekoak bizidun bihurtzen gramatikalki, etab.965 Bestalde, ezer badago aldakorrik, hitzen eta
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera da hori: esperientzia kolektibo nahiz indibidual bakoitzean aldatuz doa.
|
|
|
Eta solas oro, elkarrizketa oro gizon emakumeen artean, besterik ez da, mundu ikuskera aldarazten elkar aritzea baino. Hizkuntza elkarrizketan beti berriro birsortzen ari da; eta beti berriro aldatzen ari da
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera hiztunen arteko dialogoan atergabe. Hizkuntzaren mundu ikuskera, testu bat betiko idatzia ez beste guztia da Humboldt-en iritziz.
|
|
|
Hizkuntza elkarrizketan beti berriro birsortzen ari da; eta beti berriro aldatzen ari da hizkuntzaren mundu ikuskera hiztunen arteko dialogoan atergabe.
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskera, testu bat betiko idatzia ez beste guztia da Humboldt-en iritziz.
|
|
|
Aurrekoak aurreko, H. Gipper Humboldt-en espezialistarentzat
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren pentsamendua haren «egiazko asmakuntza bat» biziki garrantzitsua litzateke959 Baina Humboldt-ek berak jada egina duenagatik baino gehiago, ideia horretan «programa oso bat dago, hizkuntzalaritzarentzat egiteko izugarria, bere betetzerako oraindik neke handiagoak eskatzen dituena»960 Dudarik ez dago, gai horrek XX. mendeko hizkuntzalarien artean zer esan asko sortu duela (J.... L. Weisgerber eta, Alemanian; E. Sapir eta B. L. Whorf, Ipar Amerikan, etab.) eta autoreok egiaz Humboldt-ekin harremanetan zeudela abiapuntu horretan; beraz, eztabaida guztiok nolabait Humboldt-engana igortzen zutela.
|
|
|
Beste alderdia, sozio antropologiko kulturala,
|
hizkuntzak
munduaren ikuskeran eragiten duelakoarena, Davidson-en aburuz ebidentzia bat da, baina kasik tribialitate bat adinatsu ere bai. Hor egon daitekeen arazo bakarra da hizkuntza bakoitzak bere eran daragienez, ea gure munduaren ikuskerak nahitaez desitxuratua izan behar duen, hizkuntzak ispilutzat hartuz gero logikoki hala izan beharra dagoenez.
|
|
|
«Hizkuntza partikularrak, hots, euskarak, ingelesak? ez du inoren izaera, zerizana determinatzen», protestatzen dizute azkar asko,
|
hizkuntzazko
mundu ikuskerarik aipatu orduko. Gizakia abere mintzoduna dela nornahik onartuko dizu, baina hizkuntza partikularrak gehienez ere eragin soziologiko edo kultural azaleko bat izan dezakeela pertsonen gainean, ametituko dizute, baina inola ere ez duela ukitzen nortasun sakona, gizatasuna:
|
|
|
Gero besteak dira esentzialistak!)? Ematen du
|
hizkuntzaren
mundu ikuskeraren hipotesiak beldurra eragiten duela, herriak eta kulturak (hizkuntzak) bata besteagandik banatu eta bakandu balitu bezala, mundu diferenteetan biziaraziz, gizadia elkarrekin komunikaziorik gabeko Robinson irlen artxipelago bat bihurturik (herri/ hizkuntza bakoitza monada bat bere baitan itxita); eta, okerrago, hizkuntzen eta herrien artean hierarkia bat ere agerraraziz hizkuntzaz... Gogora bedi Unamuno-k, adibidez, ikusmolde horixe zeukala zientziaren itxuran sukaldatua bi arrautza jenero diferentegaz berak prantaturiko tortilla teorikoan, alde batetik historiaren filosofia (metafisika) eskematiko bat hiru estadiokoa (Spencer-i hartua hori), eta bestetik, Schleicher en sailkapen linguistikoa hizkuntzen tipologia halaber sinplistarekin hiru mailakoa berau ere.
|
|
|
Gero besteak dira esentzialistak!)? ...izkuntzaren mundu ikuskeraren hipotesiak beldurra eragiten duela, herriak eta kulturak (hizkuntzak) bata besteagandik banatu eta bakandu balitu bezala, mundu diferenteetan biziaraziz, gizadia elkarrekin komunikaziorik gabeko Robinson irlen artxipelago bat bihurturik (herri/ hizkuntza bakoitza monada bat bere baitan itxita); eta, okerrago, hizkuntzen eta herrien artean hierarkia bat ere agerraraziz
|
hizkuntzazko
mundu ikuskeraren kalitate hobe ala eskasagoaren arabera herri/ hizkuntza/ kultura gorago ala behereagoetan. Gogora bedi Unamuno-k, adibidez, ikusmolde horixe zeukala zientziaren itxuran sukaldatua bi arrautza jenero diferentegaz berak prantaturiko tortilla teorikoan, alde batetik historiaren filosofia (metafisika) eskematiko bat hiru estadiokoa (Spencer-i hartua hori), eta bestetik, Schleicher en sailkapen linguistikoa hizkuntzen tipologia halaber sinplistarekin hiru mailakoa berau ere.
|
|
|
Gogora bedi Unamuno-k, adibidez, ikusmolde horixe zeukala zientziaren itxuran sukaldatua bi arrautza jenero diferentegaz berak prantaturiko tortilla teorikoan, alde batetik historiaren filosofia (metafisika) eskematiko bat hiru estadiokoa (Spencer-i hartua hori), eta bestetik, Schleicher en sailkapen linguistikoa hizkuntzen tipologia halaber sinplistarekin hiru mailakoa berau ere. Schleicher en maila linguistikoak Spencer-en eboluzio historikoaren hiru estadioekin akomeatuz, euskara mundu ikuskera primitibo arlote baten izaerakoa ebatzi zuen, mundu modernorako gauzaeza, antzinate zaharreko erlikia beneragarri baina praktikan zertakogabea, onena lehenbailehen hiltzea zuena852 Hain zuzen
|
hizkuntzen
mundu ikuskeraren doktrinan eta horien mendekotasun historikoaren bere sinesmen dogmatikoan oinarriturik probokatu du Bilboko Lore Jokoetako eskandalu sonatua eta jarraitu du gero euskararen heriotzaren aldeko bere gurutzada partikularrean, jendaurre espainol xume nahiz intelektualenaren onarpen handiarekin egin ere. Ikus dezakegunez, bada, hizkuntzaren munduikuskeraren teoria gaur jende askok euskaltzale edo abertzaleen aburu alderdikoitzat jotzen duen arren (egia da Txillardegik, esate baterako, erabili izan duela bere argumentazioetan euskararen alde, eta ez batere gaizki, ene ustean), alabaina espainolaren edo frantsesaren gehiagotasunaren alde eta euskararen aurka lehenago eta hagitz bortizkiago baliatu izan da.
|
|
|
immediatoki adiera politikoan hartuz gero agian perila dagoen legez.
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskeraren tesia ez da politikoa. Eta ez da metafisikoa ere, nahiz «esentzialista» erratuen aurka hala ulertzen duten egiazko esentziaren salbatzaile batzuek.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskeraren tesia Humboldt-en berekitzat eduki ohi da. Egia da, Alemanian batik bat, Humboldt-en jarraipeneko aitortzen direla doktrina horren ordezkari garaikidetar gailenak:
|
|
|
Mundu ikuskeraren arloa karakterearen kontu bera da funtsean, eta ez da besterik, pentsamendua eta hizkuntzaren lotkiarena baino. Han bezala hemen, Humboldt ilustratu frantses eta ingelesen jarraigo estuan aurkitzen da beti861
|
Hizkuntzaren
mundu ikuskeraren
|
|
|
Azken batean, bilakaera horren noranzkoa —zeinaren arabera gizakia, bere portaera etiko moralaz, haziz doan— espresio linguistikoen bidez zehazten da, hala nola, bertuteak eta bizioak izendatuz, baita ere portaeretan zein diren zuzenak eta zein okerrak adieraziz. Hau guztia, finean,
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera delakoaren ezinbesteko ondorioa baino ez da, zeina —W. v. Humboldti egindako kritika guztiak aintzat hartuta ere— hizkuntzaren esentziaren ezaugarri esanguratsua iruditzen zaidan. Kontua hemen, niretzat, ez da hizkuntzak bitarteko bezala hezkuntzari zerbitzatzen diola, baizik eta hizkuntzak berak —hizkuntza bezala eta horri esker transmititutako edukiez gain— hezi egiten duela.
|
|
2009
|
|
|
Baina, hizkuntzak zer diren jakinda, ez litzateke oso galera objektibo larria izango. Lehenik, ez delako egia
|
hizkuntzek
munduaren ikuskera berezia, aberatsagoa, ematen dutenik. Bigarrenik, euskaldunak hizkuntza komunitate handiago batera bilduko liratekeelako, eta alde horretatik komunikatzeko eta informazioa trukatzeko aukera handiagoak izango lituzkete.
|
|
2010
|
|
|
Weisgerberrek Humboldten"
|
hizkuntzaren
mundu ikuskera"(" Weltansicht einer Sprache") kontzeptua interpretatzen duen. Hizkuntzak, nola edo hala," indar eragilea" du gizakiaren pentsamenduan —ez da" tresna soila" —, eta, horrexegatik, ezinbestekoa da hizkuntza hori antropologikoki kontsideratzea eta bere dimentsio dinamikoan aztertzea.
|
|
2018
|
|
|
Ezagunki, Humboldtek,
|
hizkuntzak
mundu ikuskera bat biltzen duela esaten zuen; eta, beraz, herri gogo bat osatzen bide duela: beraz, hizkuntzak nazioarekin eta nazioak hizkuntzarekin, biek Volksgeist bat mamitzen dutela.
|
|
2019
|
|
|
Ustezko unibersaltasun monokulturalistari lotuak izan diren frantziar eta espainiar ezkerrei
|
hizkuntzak
mundu ikuskera dakarrela ulertarazteko borroka handiak izan dira hemen.
|
|
2022
|
|
|
Bere buruari harrika aritu da, aitortu baitu
|
hizkuntzek
mundu ikuskera bana dutela, eta itzulpenek, hoberenak izanik ere, ezin dutela hori osoki eman: «Hizkuntza bakoitzak mundu bat zabaltzen dizu.
|