|
2002
|
|
|
Eta horilortzeko, gizarte euskaldunak bultzatu du, unibertsitate bakoitzean titulazioak osorik euskaraz izan arte. Baina, aldi berean, hor daude Ipar Euskal Herrikoeuskaldunak, euskaraz ikasteko gaztelaniazko azterketak egin behar dituztenak.Beraz, euskaldunak euskaraz ikasteko dugun
|
hizkuntza
eskubidea ez dago betetakasu batzuetan, eta urratuta dago besteetan.
|
|
2003
|
|
|
Ez dago erdaldun eta euskaldunen arteko gatazkarik, ez dago ingelesaren eta euskararen arteko gatazkarik. Euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideak ez dira bermatzen, gure eskubideak zapalduta daude eta guk bakarrik aurkitzen dugu gure hizkuntzaz bizitzeko ezintasuna, horixe da arazoa. Errealitate hori gizarteratu beharra dago eta horrekin batera egoera gainditzeko alternatiba:
|
|
2005
|
|
|
1 UPN, PSN eta CDN alderdiek ez dute aldaketarik proposatzen euskararen estatusari dagokionez; beraz, gaur egungo eskubide urraketa sistematikoa ahalbidetzen duen markoari eusten diote etorkizunean gerta litekeen konponbidea ukatuz. Alderdi horientzat
|
hizkuntza
eskubideek ez dute aipamena egitea ere merezi, nahiz eta gaurko Nafarroan desoreka soziala nabaria izan. Beraz, ez dute inolako ekarpenik egiten hizkuntza politika justuago baten alde; eta kontuan hartzen bada gehiengo politikoa direla, nekez izan liteke borondaterik etorkizun hurbilean konponbidea bilatzeko.
|
|
2008
|
|
|
Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideak Euskal Herrian titulupean Europar Batasuneko, Frantziako Estatuko, Espainiako Estatuko, Nafarroako eta EAEko araudia aztertu zuten. Horren bidez, euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak ez direla bermatzen ondorioztatu zuten. Azterketak kontsumitzaile euskaldunek gero eta kexa gehiago egiten dituztela adierazi zuen.
|
|
|
Espainiako Estatuak 1984an onartu zuen Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Babeserako Lege Orokorra, eta
|
hizkuntza
eskubideak ez zituen jaso ere egin. Ondoren, zenbait Dekretu argitaratu ditu gaztelaniaren erabilera derrigortzeko, hain zuzen ere, etiketen inguruan.
|
|
|
Araudiaren azterketaren laburpena bukatzeko
|
hizkuntza
eskubideen ez dela inolako zigorrik jartzen azpimarratu behar dugu. Beste hainbat eskubideren urraketen aurkako egintzak urrapen administratibotzat hartzen badira ere, hizkuntza eskubideen araudia ez betetzean ez du inolako zigor edo zehapenik ezartzen, beste Legeria batzuetan ez bezala:
|
|
|
Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Babeserako Lege Orokorra, eta
|
hizkuntza
eskubideak ez zituen jaso ere egin. Ondoren, zenbait Dekretu argitaratu ditu gaztelaniaren erabilera derrigortzeko, hain zuzen ere, etiketen inguruan. buruzko arauak hizkuntzarekin berarekin zuzenean lotuta ez dauden aginduetan ere agertzera.
|
|
|
Europako Kontseiluak, aurreko astean argitara emandako txostenean, Nafarroako Administrazioan herritarren
|
hizkuntza
eskubideak ez direla bermatzen esan zuen.
|
|
|
" Kontsumitzaileen eta erabiltzaileen hizkuntza eskubideak Euskal Herrian" izenburupean (www.behatokia. org/ dokumentuak/ TB09E.pdf), Europar Batasuneko, Frantziako estatuko, Espainiako estatuko, Nafarroako eta EAEko araudia aztertu zuen. Horren bitartez, euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak ez direla bermatzen ondorioztatu zuen. Azterketa kontsumitzaile euskaldunek gero eta kexa gehiago egiten dituztelako burutu zen.
|
|
2009
|
|
|
Era berean iraingarria da irakurtzea, Auzitegiak gogorarazten duela Euskal Autonomia Erkidegoan bi hizkuntza direla ofizialak, euskara eta gaztelera; iraingarria da hori Auzitegiaren ahotik entzutea, euskaldunok bigarren mailako herritarrak garen justizia erakunde batetik; gogoan izan behar da epaileei euskara itzultzaileak jarri behar izaten dizkietela epaiketetan euskara jakiteko inongo derrigortasunik ez dutelako. Gaur egun euskarak estatus ofiziala badu ere, herritarren
|
hizkuntza
eskubideak ez dira bermatzen".
|
|
|
Konstituzioko aldaketaren ondorioz hainbat alorretan lan egitea posible dela nabarmendu zuen, hala nola toponimian, hezkuntzan, bizi publikoan eta administrazioan. Frantziak
|
hizkuntza
eskubiderik ez duela onartuko erran zuen Bessonek, Errepublika bat dela eta banaezina, frantsesa delarik oinarria. Haserre gorrian jarri ninduen haren esanak.
|
|
|
Eskubideak beti errespetatu behar dira, diren arlokoak direla, baita hizkuntza eskubideak ere. Kontuan izan behar da, ordea,
|
hizkuntza
eskubideak ez direla bakarrak, zorionez beste eskubide ugari ditugula gizakiok, eta ez direla absolutuak. Absolutuak ez direnez gero, eskubideek elkar mugatzen dute eta ezinbestez uztartu egin behar dira guztiak.
|
|
|
Hala, hizkuntzaren politizazioak, ezinbestekoa, bestalde, hizkuntza aintzat hartua izango bada, ondorio gaiztoak dituela esaten bada ere, lehen aipatutako bi lekuetan egon da benetan politizatua gai hau, katalanez mintzo den lurraldeen maparen barruan. Bi leku horietan, herritar askoren
|
hizkuntza
eskubideak ez dira Europako Hizkuntzen Kartak dioen moduan errespetatzen.
|
|
2010
|
|
|
|
Hizkuntza
eskubidea ez da lehen mailako arazoa erakundeentzat
|
|
2011
|
|
|
Damurik, nazioarteko erakundeen ebazpenetan
|
hizkuntz
eskubideak ez dira toki duinean ageri. Nazio Batuen Erakundea bigarren mundu gerraren amaiera aldean sortu zutenean, sortzaileen asmo zioetan ez zegoen hizkuntz gutxiengoen eskubideak formalki aitortzeko gogorik.
|
|
|
Gauzak horrela," albiste tristetzat" jo dute (mp3) gertatutakoa eta egoera aldatu ezean Benta" hamarkada batez hizkuntz normalizaziorako traba linguistikoa izan liteke udalerriko zonalderik euskaldunean" nabarmendu dute. Getxoztarron
|
hizkuntz
eskubideak ez bermatzeaz gain Getxoko Euskara Biziberritzeko planarekin bat ez datorrela adierazi dute. Elkarteak Hirigintza eta Euskara zinegotziekin zein alkatearekin harremanetan jarriko dira aferaz hitz egiteko eta konponbidea proposatu dute:
|
|
2014
|
|
|
Foru Komunitateko administrazioko plantilla organikoan 23.000tik gora lanpostu daude eta horietatik 302ri eskatzen zaie nahitaez euskara jakitea, langile guztien %1, 2ri, hain zuzen. Datu horiek agerian uzten dute Nafarroa osoan dauden %19, 2 euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak ez daudela inondik inora bermatuta.
|
|
|
Presa handia dago tresna horiek sortzeko eta herritarrei eskaintzeko. Zoritxarrez, Bilbon gaur egun euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak ez dira errespetatzen, hori errealitate ukaezina da: ezinezkoa da euskara hutsez bizitzea, edo bazterrera joan barik, euskaraz komunikatzea nahi baduzu zaila da arazoak ez izatea.
|
|
2015
|
|
|
Zoritxarrez, gaur egungo gizartean
|
hizkuntza
eskubideak ez dira oinarrizko eskubideak eta etorkinen kasuan beste lehentasun batzuk ezarri dira ongietorria ematerakoan, baina gure hizkuntza eskubideak eta beraien hizkuntza eskubideak kolokan badaude, bertakoenak bermatuak izan dira (Zabalo eta Iraola, 2008).
|
|
|
Argi dago hori iraultze aldera beste inoren mende ez dagoen hizkuntza politika bat behar dugula, euskaraz bizitzea bermatuko duena eta euskarari lehentasuna emango diona, benetako ofizialtasuna emango diona, ez soilik paperean.Eta izan du esku hartzerik gabekoa; ikusi dugu zenbait udalek hartu izan dituztela hainbat neurri euskaraz bizitzeko eta helegiteak jarri dizkietela, izan Espainiako Gobernuaren ordezkaritzak, izan suprefetak. Hainbat erabaki hartu direnean, ikusi dugu etorri direla esanez erdaldunen
|
hizkuntza
eskubideak ez daudela bermatuta eta konstituzioen kontra doala.Beraz, badago Euskaraz Bizi eguna egiteko eta euskara ospatzeko beharrik. Bai; jaia eta aldarrikapena uztartu nahi ditugu honekin. Egitarau zabala prestatu dugu, eta ikusarazi nahi dugu herri honek euskaraz bizi nahi duela, eta bizitzera goazela.
|
|
|
Hartu deliberoaren bidez, euskara ere hizkuntza ofizial izendatuz herrian, Uztaritzeko Herriko Etxeak libreki erabaki du elebitasun osora heltzeko helburuarekin hizkuntza politika bat eramatea, kontziente izanki uztariztar euskaldunek dituzten
|
hizkuntz
eskubideak ez dituela frantses legediak bermatzen eta euskara ere ofizial izendatuz Herriko Etxearekiko harremanak euskaraz garatu nahi dituen uztariztar orori horretarako parada ematen diola. Beraz ikusiz alde batetik Herriko Etxe batek osoki bi hizkuntzetan funtzionatzeko eskubidea baduela eta bestetik kontuan hartuz euskararen aldeko deliberoa Herriko Etxe mailan organo erabakitzailerik gorena den herriko kontseiluan hartzearen garrantzia, ipar Euskal Herriko herriko kontseilu guziak animatzen ditugu Uztaritzekoak hartu bidea segitzera.
|
|
2017
|
|
|
Historikoki Europako Kontseiluko bi itun nagusi izan dira hizkuntza gutxiagotuetako herritarren eskubideekin lotu izan direnak, nahiz eta, berariaz,
|
hizkuntza
eskubideak ez diren jasotzen horietako batean ere: Gutxiengo Nazionalen Babeserako Hitzarmen markoa eta Erregio edo Gutxiengoen Hizkuntzen Europako Ituna (Euroituna).
|
|
|
Autogobernu demokratikoak arabiera, kurduera eta asiriera hartzen zituen ofizialtzat Jazira kantoian. Baina
|
hizkuntz
eskubideak ez ziren, inondik ere, Al Azamek gehien goraipatzen zuen aurrerapausoa.
|
|
|
Ondorioak oso txarrak dira: Euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideak ez dira behar bezala kontuan izaten botere judizialean eta euskararen erabilera ez da inolaz ere bermatzen. Zeharkako ondorioa ez da hobea:
|
|
2018
|
|
|
Demagogia lirudike erreferendum baten kontra azaltzea. Baina
|
hizkuntza
eskubideak ez dira bozkatzen. Bada esaten duenik ere zuritze ariketa izan dela galdeketa, era horretan Ayegi Unido taldeak ez duelako eremu mistoan sartzearen kontra dagoela zuzenean esan behar izan; bada esaten duenik erabilpen partidista izan duela erreferendumak; kuriosoa da beste deusen inguruko galdeketak egiten ez diren honetan zeri eta euskarari buruz galdetzea.
|
|
|
75 artikuluaren arabera," eskualdetako hizkuntzak Frantziaren ondarean sartzen dira". Errepublika bat eta zatiezinaren printzipioen arabera,
|
hizkuntza
eskubideak ez dakizkieke gutxiengo bati aitortu. Azkenik, Hizkuntza Gutxituen Eurokartaren gisan, Frantziak ez ditu nazioarteko idazkiak izenpetu, kasu honetan Albania, Estonia eta Lituania bezala jokatuz.
|
|
|
Ezagutzaren datuak ez dira behar bezain magikoak. Bildu dugun eskarmentuarekin, ondo dakigu euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak ez direla errealak, gehienetan, asmo onen adierazpenak baizik, eta Administrazioko hizkuntza eskakizunen sistemak ez du kontrakoa erakusten. Thomas Hobbes ek, XVII. mendeko ingeles filosofo ospetsuak, azpimarratu zuen eskubide politikoak botere subiranotik zetozela.
|
|
2019
|
|
|
Gertatutakotik hainbat urtera hura kontatu, eta zoritxarrez, nabari da ez dutela gogoetarik egin, gaurko belaunaldiek egin duten bezala. Haietako asko, urteak pasata ere,
|
hizkuntza
eskubiderik ez balute bezala bizi dira, hizkuntza etxerako dute. Hala ere, erresistentzia jarrerak ere izan ziren, eta eskerrak batzuek hala egin zuten.
|
|
2020
|
|
|
" Jende askok uste du hizkuntz eskubideak defendatzen baditu politikoki gehiegi bustitzen dela. Hainbat pertsonak, talde politikok eta erakundek arrazakeriaren, feminismoaren eta LGBTI mugimenduaren aldeko eskubideak argi dituzte, baina
|
hizkuntz
eskubideak ez dira haientzat oinarrizko eskubide. Politikoa da haientzat, politikoa zentzu txarrean esanda".
|
|
|
|
Hizkuntza
eskubideek ez dute bermerik Iruñean. Aurten, euskarazko haur eskolen egoera gehiago okertuko da, 0 eta 6 urte bitarteko umeen matrikulazioa hasi ondoren.
|
|
2022
|
|
|
Horren aurrean Gaubekak dei berezia egin die parlamentu taldeei. Gaubekaren arabera, talde gehienek onartu dute adierazpenen bitartez
|
hizkuntza
eskubideak ez direla bermatzen departamenduetan eta oro har gobernuak «zailtasun bereziak» dituela euskaraz lan egiteko eta zerbitzuak eskaintzeko. Gaubekaren arabera, urraketa horien aurka neurriak hartu ordez «behin betikotu» egiten dira eta ondorioz, taldeei eskatu die horren aurka egiteko.
|
|
2023
|
|
|
Gisa berean mintzatu da Gaubeka ere, eta adierazi du" euskararen normalizaziorako pausoak mugatu, oztopatu edo debekatzen badira",
|
hizkuntza
eskubideek ez dutela sekula aitortza egokirik izanen.
|
|
|
Ideologikoki ere garatzen ari den estrategia honek,
|
hizkuntza
eskubideak ez ezik, beste eskubide batzuk kolpatzen dituzten estrategiekin puntuak partekatzen ditu. Aurrerapausoen aurreko backlash edo erreakzioa da.
|
|
|
Barakaldoko Sasiburu euskara elkarteak ere kezka adierazi du ebazpenaren harira: «26.251 euskaldun eta 20.286 ia euskaldun gara Barakaldon, eta gure
|
hizkuntza
eskubideak ez dira betetzen». Erantsi du herrian «ezintasun nabarmena» dutela euskaraz bizitzeko, eta oztopo ugari dituztela, hain justu, udal zerbitzuetan:
|
|
|
Horiek argudiaketa ideologiko berriak eta tinkoak behar dituzte oinarritzat;
|
hizkuntza
eskubideak ez dagozkie soilik hizkuntza hori jakin eta erabiltzen dutenei, baita hizkuntza aukera hori egiten dutenei ere.
|
|
|
Nabarmendu du euskararen normalizazioaren aurkako epaiek «zuzenean» eragiten dietela udal eta foru langileei; bereziki, hizkuntza eskakizunen alorrean. «Guk, langile bezala, ikusten dugu gure
|
hizkuntza
eskubideak ez daudela bermatuta, ez zaigulako zeharo inguru euskaldun bat sortzeko aukerarik ematen. Gainera, herritarrek administrazioarekiko izan dezaketen harremana eta arreta ez daukate bermatuta», gaitzetsi du.
|
|
|
Nabarmendu zuen euskararen normalizazioaren aurkako epaiek «zuzenean» eragiten dietela udal eta foru langileei; bereziki, hizkuntza eskakizunen alorrean. «Guk, langile bezala, ikusten dugu gure
|
hizkuntza
eskubideak ez daudela bermatuta, ez zaigulako aukerarik ematen zeharo inguru euskaldun bat sortzeko. Gainera, herritarrek administrazioarekin izan dezaketen harremana eta arreta ez daukate bermatuta», gaitzetsi zuen.
|
|
|
nazio ikuspegia behar da euskara sustatzeko plangintzan, eta hor badago zertan eragin; baina, aldi berean, tokian tokian lan egin behar da, bertako egoera oinarritzat hartuz, hutsuneak eta aukerak kontuan izanez. Euskararen estatusak eta euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideek ez dute zonifikazioa onargarri, baina hizkuntza plangintzaren eta eraginkortasunaren aldetik, ezinbestekoa da tokian tokiko egoerara egokitzea.
|
|
|
" Saiatzen gara eskubide horiek bermatzen. Kontua da guk arreta handiagoa jarri izan dugula eskubide batzuetan, adibidez, irisgarritasunean, pribatutasunean edota informazioan, baina
|
hizkuntza
eskubidean ez gara zentratu izan orain gutxira arte". Iñurrategik ere ildo beretik erantzun du:
|
|
|
Txostenaren balantzea egiterakoan, Gaubekak nabarmendu du herritar askok Behatokia beraien eskubideen babes eta defentsarako tresna bezala ikusten dutela. Hala ere, gogorarazi du, “euskararen normalizaziorako pausoak mugatu, oztopatu edo debekatzen badira,
|
hizkuntza
eskubideek ez dute inoiz aitortza egokirik izango”.
|