|
2000
|
|
|
Errektorearen azken erabakia urtero ikasleek antolatzen duten Euskararen Eguna debekatzea izan da, hainbeste jaik unibertsitateari" itxura txarra" ematen diotela argudiatuz. Nolanahi ere, Euskararen Eguna ospatu zen pasa den ostiralean, eta sinadura bilketa egin zen" benetako
|
hizkuntza
plangintzaren alde".
|
|
|
UEUn ere aritu izan da irakasle gisa. Euskal Autonomi Erkidegoko Euskararen Aholku Batzordeko kide ere bada gaur egun. 1986tik aurrera, Eusko Jaurlaritzako Herri Administrazioetako
|
hizkuntz
plangintzan aritu zen lanean eta 1996ko urtarriletik aurrera Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzeko Erakundearen zuzendari zereginean ari da.
|
|
|
|
Hizkuntza
plangintza eskatzeko deiadar kanpaina abiatu du Euskal Konfederazioak. Ipar Euskal Herriko hautetsiekin bilduko da bakoitzak bere egituran euskararen alde har dezakeen konpromisoa bere egin dezan eskatuz," Estatutik etorri behar duenaren beha egon gabe".
|
|
|
Nafarroan eginkizun hau martxan jarri zen esperimentalki orain urte batzuk, Baskongadetan baino pixka bat lehenago, sei ikastetxetan. Honen ondorioz azkenean lortu dugu normalkuntzarako teknikaria jartzea Hezkuntza Departamentuko Euskara Zerbitzuan baino zorigaitzez horko agintari euskaldunek
|
hizkuntza
plangintzetan ez dutela sinesten esaten dute.
|
|
|
HERRI ARDURALITZAREN EUSKAL ERAKUNDEA INSTITUTO VASCO DE ADMINISTRACIÓN PÚBLICA: Herri Administrazioen
|
hizkuntz
plangintza. Planificación lingüítica de la Administración Pública.
|
|
|
b)
|
Hizkuntza
plangintza eta normalizazioari dagokionez, Gobernuak eginen dizkion galderei erantzutea.
|
|
|
hizkuntza bakoitzeko barne aniztasuna (kodeak, dialektoak, erregistroak,...), hizkuntza bakoitzaren arteko tipologia linguistikoa, deskribapen sinkronikoeta diakronikoa, hizkuntzen arteko nahasketak, etab., azpigai moduan; edogertuko gai hauekiko harremanak: hizkuntza bakoitzaren arteko tipologia soziala, hizkuntzen arteko ukipen egoeren motak, ukipen egoerako dominatzaile/ menpekoposizioak, hizkuntza moten araberako jabekuntza/ aprendizaia, hizkuntzaren gaitasun maila, hizkuntzaren erabilera, hizkuntza gatazka,
|
hizkuntza
plangintza, hizkuntza normalizazioa, etab. Aniztasun hori guztia jasoko duen teoria izan daiteke, berriro, komunikazio makroteoria; jadanik, zuzenean, edo zeharka, aipatu direnhauetako gai, azpigai, azpi azpigai edo gertuko gaiak aztertuta eta erlazionatutadaude komunikazio teoriaren pean.
|
|
2001
|
|
|
Lau dira ikastaroak: Euskal Ikasketak (Jakinet), Kazetaritza Digitala (Kaje), Finantza Merkatua (Fine) eta
|
Hizkuntza
Plangintza (Isnet). Ikastaroak dira, ez direlako masterrak izateko beharrezkoak diren 500 orduetara iristen.
|
|
|
Esan bezala, lan hau batez ere ikerketa psikosozialaren barruan kokatzen da.Lanaren mugak non jarri aukeratzerakoan, irizpide nagusi batzuk jarraitu dira, adibidez: ...anik, Unibertsitateko arlo batean kokatu beharra izatea eta psikologia sozialaren arloan egotearena; 2) ikuspegi psikosoziala izateaagian interes handiena duena helduen euskalduntze prozesua eta portaera ulertzeko; hori horrela da, neurri batean behintzat, helduen euskalduntze prozesua EuskalHerrian pertsona bakoitzaren baitan edo aukerapean dagoelako; 3) euskalduntzearen hizkuntz politikarako eta
|
hizkuntz
plangintzarako erabat beharrezkoa delako, hain zuzen, aldagai psikosozialak pertsona bakoitzaren aukeran gehiago oinarritzen direlako aldagai psikosozialak eta soziolinguistikako eta psikopedagogiakoaldagaiekin konparatuz, horiek baino hautazkoagoak direlako.
|
|
|
Euskararen erabilera errazteko egin daitezkeen
|
hizkuntz
plangintzei begira, lehen aipatu diren aldagaiak indartu eta zaindu lirateke: alde batetik, badirudi euskararen ezagutza maila ona ziurtatu behar dela; badirudi datozenbelaunaldietan ziurtatuko dela hori, gaur egun hezkuntza prozesuan gertatzen denmoduan, euskal ereduetan matrikulatzen diren haurrek gehienak izaten segitzenbadute, Euskal Herri osoan.
|
|
|
2 Journal of Language and Social Psychology ri (1982) dagokionez, PSYCLIT erabiliz, aldizkari horretan argitaratutako artikuluen gako hitzenazterketaren ondorioz, 349 gako hitz ezberdin aurkitu ziren, 35 multzotanbanaturik (maiztasunaren arabera ordenaturik): ...skurtsoa (28), kognizioa (28), informazioa (25), taldeartekoa (23), emozioa (21), testuingurua (18), hizkuntzaren jabekuntza (16), gatazka (12), gehiengo taldea (12), adeitasuna (11), egokitzea (10), soziolinguistika (10), gutxiengo taldea (9), akulturazioa (9), pragmatika (9), bizitasuna (8), eleaniztasuna (6), galeskoa (6), kulturaniztasuna (6), psikolinguistika (4), latinoa (4), mass media (3),
|
hizkuntza
plangintza (1). Laburbilduz, aipagarriak dira: a) aniztasun tematikoa; b) aldizkari espezializatu horren eta psikologia sozialeko beste aldizkari batzuen antzekotasuntematikoa (gai horiek oso antzeko maiztasunarekin agertzen dira hainbataldizkaritan); c) berriro ere komunikazioa da gairik garrantzitsuena.
|
|
|
hizkuntzaren jabekuntza; komunikazioa; hizkuntza eta rol sexualak; hizkuntza eta gizarte klasea; hizkuntza eta etnizitatea; hizkuntza eta jarrerak; hizkuntza, nortasuna, emozioaketa psikopatologia; mintzaeraren alderdi tenporalak; elebitasuna, eleaniztasuna eta kode aldaketa. 2) Eta ICLASPren 6 eta azken edizioan (1997): bertako herriak eta hizkuntzak,
|
hizkuntz
plangintza, hizkuntza taldeartekoharremanetan, praktika komunitateak hizkuntzan eta generoari buruzkoikerketak, erakunde komunikazioa, elebitasuna eta bigarren hizkuntzen jabekuntza, bizitasun etnolinguistikoa, aurreiritziaren komunikazioa, mintzaeraterapeutikoa, kognizio soziala, hizkuntza eta belaunaldiarteko komunikazioa, prozesu diskurtsiboaren analisiari buruzko hausnarketak; generoa, lan id... 3) Aipatutako gaiez gain, ICLASPrenbeste edizioetan beste gai batzuk ere landu izan dira.
|
|
|
Hizkuntz politika zehatz eta jakinez ari dira denak. Frantsesek horretaz askoz zabalago jokatzen dute,
|
hizkuntzaren inguruko
plangintzak azaltzen dituztenean. Hemen, nik aurkitu ditudan guztiak, guztiak, autonomia garaian indarrean jarritakohizkuntz politikez ari dira.
|
|
|
Elebakartasun espainolaren aldeko jarrerak sistematikoki eraso ditu
|
hizkuntz
plangintzaren diskurtso legitimatzaileak maneiatzen dituen oinarrizko kontzeptuak: berenezko hizkuntza, normalkuntza, diskriminazioa eta beste.
|
|
|
Orobat, esperientziatik ikasiz, jarduera eta eztabaida leialak lagun, hizkuntzarena politika integratzaileago eta osatuagoan txertatzea. Halakorik gertatu ezean, ohar gaitezen tenore deno, alferrik dirateke
|
hizkuntza
plangintzak, kanpainak eta gainerakoak.
|
|
2002
|
|
|
(*) Eusko Ikaskuntza, UPV EHU, eta SEIrekinbatera, UEUk graduondoko espezialista titulua eskainiko du 2001 aurrera: . Hiznet:
|
Hizkuntza
plangintzarako ikastaroa?.
|
|
|
«Alde batetik, Irakasleen heziketarako ikasketak era independentez aztertzea, zeren hauetan, bai bere garaian eginiko
|
hizkuntza
plangintzak, zeinlan merkatuaren premiak, euskarazko irakaskuntza trinkotasun apartazbultzatu baitute; beste edonolako ikasketetan parekatzerik ezin eginik» (UPV/EHUko Euskara Errektoreordetza, 1998: 5).
|
|
|
Nafar Gobemuak euskarak unibertsitatean izan behar duen lekua zehaztu arte, gaur egungo errektoretza taldeak ez du beste
|
hizkuntza
plangintzarik egiteko asmorik. Unibertsitatearen autonomiaren beldur dira, eta Nafarroako legea aipatzendu te.
|
|
|
Nafar Gobemuak euskarak unibertsitatean izan behar duen lekua zehaztu arte, gaur egungo errektoretza taldeak ez du beste
|
hizkuntza
plangintzarik egiteko asmorik. Unibertsitatearen autonomiaren beldur dira, eta Nafarroako legea aipatzendu te.
|
|
|
2, Harremanetarako
|
hizkuntzaren
plangintzari bagagozkio, esan daiteke, Unibertsitatean prozesua astiroago doala. Plangintzarik ez egoteak dakar intuitiboki jokatzea eta, sarri, errazkeriara jotzea, batez ere erregistro altuxeagoa eskatzenduten komunikazio ekintzetan, bame txostenetan adibidez.
|
|
2003
|
|
|
(...) gauza bat dago hemen garbi:
|
hizkuntz
plangintzaren teoria gehienek deskribapen kontuan hobeto funtzionatu dutela orain arte, iragarpen edo predikzio alorrean baino.
|
|
|
Baina ikusgarritasuna eta momentuko beroaldiak gorabehera, helburu sakonago eta epe luzeagokoak gordetzen dira errotuluen inguruko eta, oro har, euskararen erabileraren inguruko dekretu, ekintza plan eta neurri guztien atzean. Hain zuzen ere, euskara bizitza publikotik desagerraraztea da hizkuntza politika honen helburua, eta horretarakoxe diseinatu dute helburu horri ederki egokitzen zaion
|
hizkuntza
plangintza.
|
|
|
(Nekane Arratibel: " HIZNET
|
hizkuntza
plangintza ikastaroa 02", 6 irakasgaia: 11 or.)
|
|
|
(Mikel Zalbide: " HIZNET
|
hizkuntza
plangintza ikastaroa 02", 3 irakasgaia: 15 or.)
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntzaren deskribapen formal bat ere egiten dut bertan" azaldu digu Amorrortuk. Bigarren atalak, berriz,
|
hizkuntz
plangintza jorratzen du. Atal horretan, gaur egungo euskararen egoera zein den eta historian zehar zer gertatu den azaltzen da.
|
|
|
Ikus dezagun euskarari aplikatu nahi zaion politika eredua: . Arrazoi zientifiko sendoetan oinarritutako
|
hizkuntza
plangintzarik onenak ere. Josune Aristondoren hitzok ez dira aldrebesak gure hizkuntza politika ofiziala zertan den jakiteko, huts egingo luke herritar gehienak horren alde ez baleude.
|
|
|
Orobat, corpusaren berariazko bilakaera autonomoaren zenbait alderdi jorratuko ditugu, autonomia erlatibo horren irismena gogoeta gai bihurturik. Euskalari eta euskaltzaleen artean bi pentsaera nagusi nabarmentzen dira funtsean
|
hizkuntza
plangintzaren alorrean. Alde batetik, corpusaren berezko autonomia lehenetsi ohi dutenak dauzkagu, gehienbat hizkuntzaren barne sistema formalaren dinamika propioan sinesten dutenak.
|
|
|
euskararen biziberritzea, muin muinean, esparru publikoetako erabilera eremuetan erabakiko delako iritzia erabat errotua eduki dugula gugan. Inondik ere, pentsaera soziolinguistiko horretara makurtzea
|
hizkuntza
plangintzen ardura aginte publikoen esku egoteari zor zaio, eta horren ondorioz edo, pentsatu izan dugu eremu horretan ezarri ohi direla normalkuntzaren zimentarriak. Zimentarri horiek, alabaina, botere sozialaren sustrai sakonagoetan ezarriak daude, eta, zer esanik ez, berriz, gurea bezalako kasuetan, aginte publikoaren izaera ahuleziak jota dagoenean.
|
|
|
Urrats hau ziurtatu ezean, ahalegin guztiak hutsalak izan daitezke. (...) Hizkuntza normalizatu guztiek familia bidezko jarraipena normalizatu badute eta
|
hizkuntza
plangintza gehienek hizkuntza minorizatuak normalizatzeko oinarrizko urratsa dela adierazten badute, oinarrizkoa dirudi hizkuntza politika koherenteak bere eginahalen zentruan familia bidezko jarraipena izatea?. 357
|
|
|
Mikel Lasaren planteamenduan eskolaren
|
hizkuntza
plangintza testuinguru soziolinguistikoaren arabera moldatzeko nahia dagoela dirudi. Bataren eta bestearen arteko amildegiak sortu zion kezkatik isuri zuen inondik ere bere proposamen andana.
|
|
|
Halaxe da. Ñabardurak ñabardura, horietako bat nagusituko da
|
hizkuntza
plangintza eta politiken jardunetan. Horrek ez du esan nahiko noski, halabeharren halabeharrez edo, bi irizpideak osagarriak izan ezin direnik inoiz eta inon.
|
|
|
Maria Joseren eskutik jaso ditugun argibideak ahantzi gabe, Joxeren esanetara jarriko gara berehala. Oraindik ere ez genuke
|
hizkuntza
plangintzaren gai teknikoetan murgildu nahi, soziolinguistika aplikatuaren irakaspenak goiburu ditugula. Ez.
|
|
2005
|
|
|
|
Hizkuntza
plangintzarako Batzordeak Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikasleen eta irakasleen hizkuntza ezaugarrien azterketa egin du. Azterketan izandako emaitzak kontuan hartuta, Pedro Burillo NUPeko errektoreak adierazi duenez, datorren ikasturterako euskarazko irakasgaien eskaintza berria egingo dute.
|
|
|
Adibidez, lehentasuna euskaran jarriz, eta ukipeneko bigarren hizkuntzan ere bai; 2) Lehentasunen arabera, helburuak ere argi jarri, helburu juridikoak betez. Adibidez, euskaraz eta espainieraz gaitasun osoa lortzea, euskara lehenetsiz, bi hizkuntzak ikasleentzat" naturalak" izan daitezen; 3) Adina kontuan hartu eta hezkuntzako mailetan lau
|
hizkuntzekiko
plangintza bateragarria eraiki; 4) Modu egokienak zeintzuk diren kontuan hartu: murgiltzea, curriculumaren ikasgaiak hainbat hizkuntzatan ikasiz eta biziz.
|
|
2006
|
|
|
Baina transmisioak gertakari zaila jarraitzen du izaten: zaila definitzeko eta ulertzeko; zaila baita ere
|
hizkuntz
plangintzaren ikuspuntutik eragiteko. Familia gune konplexua dugu, gero eta aldakorragoa gainera.
|
|
|
• Unibertsitate mailakoa den Masterra ere badago, Soziolinguistika arloa lantzeko,
|
Hizkuntza
Plangintza Ikastaroa (HIZNET) izenekoa: UPV/EHUko Soziologia 2 saila, Eusko Ikaskuntzako Asmoz erakundea, Soziolinguistika Klusterra, UEU eta Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza erakundeen artean antolatzen da, 26 irakasgairen eskaintza emanez (290 ordu, horien artean 200 ordu bete beharreko) 33 irakaslerekin:
|
|
|
Banaketa geolinguistikoa eta hiztun multzoen bilakaera urterik urte edozein
|
hizkuntza
plangintzaren oinarriak dira. Jakintza alor honek berarizko metodologia behar du.
|
|
|
•
|
Hizkuntza
plangintzan esku hartze eraginkorra egiteko baliabide teorikoak eta metodologikoak eskuratu.
|
|
|
• hizkuntza jarrerak (Amorrortu 2001a, 2001b, 2001c, 2004), •
|
hizkuntza
plangintza (Amorrortu 2002, 2006), • aldakortasuna linguistikoa (Amorrortu 2003a, 2005) eta
|
|
|
–Hizkuntza flangintza:
|
hizkuntza
plangintzak emaitza kaskarrak ematen dituenean, helburuak apalduz egiten den plangintza. Adibide polita eman zigun Eusko Jaurlaritzaren Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzak:
|
|
|
Soziologoa. Migrazio eta
|
Hizkuntz
Plangintza gaietan aditua
|
|
|
Antolaketa ildo horren gaineko hausnarketan hasi ginenean, berehalakoan plazaratu zen ideia izan zen,
|
Hizkuntzaren
plangintza prestatzerakoan oinarrizkoa zela hezkuntza eta hizkuntza arloetako profesionalen elkarlana bultzatzea, bakoitzaren ekarpenak bilduz eta lan horretarako baliatuz.
|
|
2007
|
|
|
Beraz, euskaraz egin nahi duen horrek hizkuntza eskubideak bermatuak izateko gure lan taldeak elebiduna izan behar du, eta gainera, joera izan dezala hartu emaneko lehendabiziko hitza euskaraz egiteko". Mikel Irizar, Gipuzkoako Kutxako Barne Komunikazio eta
|
Hizkuntza
Plangintza departamenduko arduradunaren hitzetan horixe litzateke hitzarmenaren giltzarria.
|
|
|
|
HIZKUNTZ
PLANGINTZAK ETA EUSKALDUNTZE ALFABETATZEA, ELKARREN OSAGARRI
|
|
|
Gizarte esparru ezberdinetan eragitea da, beraz,
|
hizkuntza
plangintzen helburu nagusia. Bai Euskarari eta EBPN dira egun indarrean ditugun plan estrategikoak.
|
|
|
Gure ustez berebiziko garrantzia dauka atal honek. Ikasleak arlo edo gune baten
|
hizkuntz
plangintzaren parte sentituz, bere bidearen nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz. Bere bidearen adierazlerik garbiena, eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa izango da eta, ondorioz, plangintzaren barruan bete ditzakeen funtzio berriak.
|
|
|
Ikasleak arlo edo gune baten
|
hizkuntz
plangintzaren parte sentituz, bere bidearen nondik norakoei garrantzia emango die, markatu beharreko helburuei eta jorratu beharreko alderdiei erreparatuz. Bere bidearen adierazlerik garbiena, eskuratzen duen gaitasun komunikatiboa izango da eta, ondorioz, plangintzaren barruan bete ditzakeen funtzio berriak. tzea litzateke egokiena.
|
|
|
Datu guzti horiek garbi adierazten dute, hezkuntzak erabilera sustatze aldera, euskararen kale erabilerak gora egin dezan, mugak dituela eta erabilera bultzatu nahi bada,
|
hizkuntza
plangintzak bi aspektu jaso dituela:
|
|
|
Hizkuntza gutxituen berreskurapenerako hainbat hurbilpen teoriko. In Hiznet
|
Hizkuntza
Plangintza Graduondoko Ikastaroa (Internet bidezko ikastaroa). Eusko Ikaskuntzaren Asmoz Fundazioa.:
|
|
|
Hizkuntza politika eta
|
hizkuntza
plangintza egokiek, interbentzioaren bultzadaz, emaitzak eman lituzke haien gerizpera bildu diren jardunguneetako egoera jakinetan. Hizpide ditugun 2011ko bi ikerlanen kasuan, interbentzioaren eraginak azal lezake erabileraren zenbait bilakaera.
|
|
|
Hizpide ditugun 2011ko bi ikerlanen kasuan, interbentzioaren eraginak azal lezake erabileraren zenbait bilakaera. Adibidez, zergatik euskararen erabilera areagotu den gehienbat
|
hizkuntza
plangintzaren bat ezarri den eremu formaletan, eta zergatik eremu horietako erabilerak aurrea hartu dion interbentziotik at gelditu diren eremu informaletakoari (ondorioen I. 1 puntua).
|
|
2008
|
|
|
Zalbidek esaten digu: " Fishmanen esanetan, hizkuntza indarberritzea (euskaraz HINBE, ingelesez RLS edo reversing language shift)
|
hizkuntzazko
plangintza modu bat da". Gure ustez, hobe litzateke hitzez hitz" hizkuntza lerrakuntzaren alderantzikatzea" edo" hizkuntza aldaketaren alderantzikatzea" erratea," hizkuntza indarberritzea" (HINBE) baino, edo holako zerbait10 Hizkuntza mehatxatuak hartzen zuen galbiderako norabidea utziz beste norabidea hartzen duela uler dezakegu, ahultzen baino indartzen hasten dela noski.
|
|
|
Baina, ordu arte, hizkuntza politika,
|
hizkuntza
plangintza edo hizkuntza antolaketa esamoldeak erabilten ez ziren. Ildo horretan," Euskal Herri 2010 lurralde prospektiba (1992/ 1993)" ren 1994ko ekainaren" Le Pays Basque en perspective" sintesian ez zen oraino holakorik aipatzen, euskararen egoera txarra bakarrik, eta Euskadiko eta Kataluniako esperientziak.
|
|
|
Gorago ikusi dugun bezala, elkarteak dira euskararen aldeko egiturak sortu dituztenak,
|
hizkuntza
plangintzaren eremuak ideki dituztenak. Gero botere publikoek politika hori beregaindu dute Euskararen Erakunde Publikoaren koadroan, elkarteak politika publikoaren eragileak bilakatuz.
|
|
|
Ipar Euskal Herrian ez gara Hego Euskal Herrian bezain aurreratuak, euskararen egoeraren ebaluaketan izan dadin, ezagutza teorikoan izan dadin edo
|
hizkuntza
plangintzan. Halere, ezagutza desberdin horiek emendatzen ari dira eta mugaz gaindiko egiturak, mugaz gaindiko elkarteak gero eta gehiago dira.
|
|
|
Esan dugun dena kontuan hartuz, egitura publiko berri hori eta bere hizkuntza politika proiektua urrats beharrezko eta garrantzitsuak direla agertzen zaigu, baina aldi berean nahikoak ez direla oraino" hizkuntzaren aldaketaren alderantzikatzeko". go trukatuak dira, elkarrenganatzen dituzte,
|
hizkuntza
plangintzaren alor desberdinetan.
|
|
|
Eskualdetako gobernuek edota gobernu nazionalek hartzen dituzten
|
hizkuntza
plangintzek ere eragin diezaiekete hizkuntza komunitateen babes instituzionalari. Gobernuek" hizkuntzen estatusaren plangintza" deiturikoa erabil dezakete lehian dauden hizkuntzen erabilerari buruzko legeak egiteko, esaterako, nola erabili behar diren hezkuntzan, administrazio publikoan, osasun zerbitzuetan, komunikabideetan eta lanean (Kaplan eta Baldauf, 1997).
|
|
|
1977 urtean Parti Québécois alderdi separatistak Frantses Hizkuntzaren Gutuna (101 legea) hartu zuen. Gutun hori lehian dauden hizkuntza taldeetako baten babes instituzionala handitzea helburu duen
|
hizkuntza
plangintzaren adibide klasikoa da (Bourhis, 1984, 2001b). Adibidez, 101 legeak immigranteei hezkuntza sistema ingelesetara sarrera mugatzea lortu zuen; hiru hamarkadaren buruan, Quebecen ikastetxe ingelesetara joaten zen ikasleen kopurua %60 gutxitzea lortu zuen.
|
|
|
Horrez gain, haien arteko elkarrekintza dinamikoak ere erakusten ditu, taldeek beren kultura— eta gizarte erakundeen barruan duten parte hartze aktiboa eta identitate kolektiboarekin lotzeko moduan. Eredua
|
hizkuntza
plangintzarako jardueretan ere erabil daite2 irudia: hizkuntza gutxiengoentzako kultura autonomiaren eredu bat ke, zehazteko zer esku hartze diren garrantzitsu hizkuntza gutxiengoek kultura autonomia eta babes instituzional handiagoa lortzeko.
|
|
|
Fishmanek (1991, 2001) azaldu zuen talde desberdinen hizkuntza— eta kultura bizindarraren aldeko eta aurkako jarrera guztiak, jarrera neutralak eta axolarik ez izateko jarrerak barne hartuta, ideologikoak direla oinarrian. Hizkuntza ordezkapena alderantzikatzearen ereduan, Fishmanek dio" ideologia argitzeak" berebiziko garrantzia duela hizkuntzagutxiengoak suspertzeko
|
hizkuntza
plangintzak egiterakoan. SkutnabbKangasek (2000) azaldu zuen hizkuntzarekin eta kulturarekin lotutako ideologia sozial desberdinek, kasu batzuetan, hizkuntzak eta kulturak zabaltzen lagundu dutela eta, beste batzuetan, berriz, hizkuntzak eta kulturak desagerrarazi dituztela.
|
|
|
3 irudia: hizkuntza gutxiengoen
|
hizkuntza
plangintzarako ideologien continuuma.
|
|
|
4b irudian, Kanadako hizkuntza gutxiengo ofizialek demografia eta babes instituzionala indartzeko egin dituzten komunitate mobilizazioak eta
|
hizkuntza
plangintzarako ahaleginak neurtzen saiatu gara. Zalantzarik gabe, Quebeceko gehiengo frankofonoa 1 koadrantean koka dezakegu:
|
|
|
Adibidez, probintziako biztanleen %93, 6k zekien frantsesa 1991ko erroldan, eta 2006ko erroldan, berriz, ehuneko hori %95, 5era igo zen. Mundu osoko
|
hizkuntza
plangintzarako estandarrak jarraitzen baditugu, hori frantsesak Quebecen izan duen garaipen bat dela esan dezakegu.
|
|
|
Atal honetan azaldu dugun moduan, gutxiengoaren hizkuntza erabiltzen duten taldeek zenbait taldez osatutako testuinguruetan talde berezitu eta aktibo gisa irauteko zer aukera dituzten neurtzeko erabil daiteke bizindarraren esparrua. Horrez gain, hizkuntza suspertzea helburu duten
|
hizkuntza
plangintzarako jarduerak gidatzeko ere erabil daiteke kultura autonomiaren eredua (Landry, Deveau eta Allard, 2006b). 2 irudian ikus daitekeen moduan, aldagai ugari hartu behar dira kontuan kultura autonomiaren prozesua aurrera eramateko.
|
|
|
The Case of the Ikastolas" (Ikastolak: hizkuntza gutxiagotuaren aldeko lana
|
hizkuntza
plangintza integratu eleanitzaren bidetik.). Ikastolen hizkuntzaplangintzaren oinarriak azaltzen dira bertan, euskaraz irakastea legez kanpokoa zenetik hasita eskolako Eredu Eleanitz Integratura, eta hortik gaur egungo Hizkuntza Proiektu orokorraren erronkara.❚
|
|
|
L. J. Calvetek L.V. Aracilek (cf. supra) zirriborraturiko ereduaren harira Frantzian eginiko oharrak erabilgarriak dira, zirkulu funtzionala izan baita Espainian garaturiko
|
hizkuntza
plangintzako ikuspegi globalaren oinarria, tokian tokiko edo eskualdeko hizkuntzen alde egiten duena —katalana da, adibidez, hizkuntza horietako bat— Hizkuntza horiek koofizialak dira, gaztelaniarekin batera, 1978ko Konstituzioaren 3 artikuluan xedatutakoari jarraiki, autonomia estatutuen bitartez. Tokian tokiko hizkuntza koofizial edo hizkuntza babestu —esaterako, asturiera— horientzat erabilera" normaleko" baldintzak sortzeko hizkuntza normalizazioko neurriak eredu horretatik eratorriak dira, nahiz eta beste ikuspegi eta jardunbide batzuez osatu eta aldatu den ereduaren hasierako zirriborroa.
|
|
|
Bestalde, operatiboa izan daiteke, are gehiago, inplikatua ere (horixe dio egileak), aplikazioaukera desberdin horiek nahasi beharrik gabe.
|
Hizkuntza
plangintzako gaiekin lotura estuago duten beste eredu batzuk atea irekita uzten dute alde biko irakurketa deskribatzaile edo azalpenezkoa eta operatiboa egiteko —soziolinguistikako literaturak ematen du horren fede (Labrie 1993: 29) —.❚
|
|
|
Eredu horren arabera, gizarte jakin horrek ikusiko du erakundeek edo hizkuntza sistemako arduradunek eskaintza egiten diola, hizkuntza berreskuratzeko prozesu bat sustatzeko itxurazko ospe adierazpenen eta leialtasun aktiboko jarreren bitartez. Horrenbestez, ereduak egoera eta prozesu errealak deskribatzen ditu,
|
hizkuntza
plangintzako prozedurak aztertzeko; esaterako, Amerikan frantsesaren alde egiteko nahiz Europan eskualde hizkuntzen eta eremu urriko hizkuntzen alde egiteko.
|
|
|
L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da. Baina hizkuntza sistemaren atzeraelikadurak eta joerek orekatzearen alde egin dezakete —borondatez ere bai—, bai hizkuntza ukipeneko egoeran, bai elebakartasunekoan ere —elebakartasun hori eusten diona edo eragindakoa izan—, eta horretarako, alde guztietatik, politikaedo ideologia aukeraketak behar dira, bai eta
|
hizkuntza
plangintzako prozedura egokiak ere.
|
|
|
Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun. Orain helburua lortzen saiatzen ari dira; baina denok dakigun moduan,
|
hizkuntz
plangintzan aritzerakoan pazientzia asko izan behar da. Are gehiago Iparraldeko kasuan, non euskararen ezagutza desestrukturazio prozesu arinean sartua dagoen.
|
|
2009
|
|
|
|
Hizkuntza
plangintza garatzeko teknikaria kontratatuko du aste honetan bertan Gipuzkoa Donostia Kutxak. Ez da ohiko kontratazioa.
|
|
|
Ez da ohiko kontratazioa. Lanpostu berriak esan nahi du lehen aldiz dela abian
|
hizkuntza
plangintza, alegia, hizkuntza normalizazioa sistematizatzeko bitartekoa.Teknikari berria lanean hasi bitartean Mikel Irizar da lan horien arduradun. 2007 hasieran sortu zen Hizkuntza Plangintzarako Departamentuko burua da Irizar.
|
|
|
Lanpostu berriak esan nahi du lehen aldiz dela abian hizkuntza plangintza, alegia, hizkuntza normalizazioa sistematizatzeko bitartekoa.Teknikari berria lanean hasi bitartean Mikel Irizar da lan horien arduradun. 2007 hasieran sortu zen
|
Hizkuntza
Plangintzarako Departamentuko burua da Irizar. Berak azaldu digu nola ari den antolatzen Kutxa hizkuntzen kudeaketa.
|
|
|
Azalpen ugari eman ondoren hala esan digu: " 2007an sortu zen
|
Hizkuntza
Plangintzarako Departamentua, lehen aldiz plangintza egin da eta teknikaria kontratatu lan horretarako. Datozen bi hiru urteak oparoak izan lukete Kutxarentzat".
|
|
|
Lau adar ditu euskararen normalizaziorako egitasmoak. Bata,
|
Hizkuntza
Plangintza onartu eta abian jartzea. Kutxak izan duen lehen plangintza da eta urte artean garatuko da.
|
|
|
Hamabost hitzaldietan enpresetako
|
hizkuntza
plangintza bat baino gehiago azaldu ziren. Horietako bat Abel Irizar Emun eko hizkuntza aholkulariak aurkeztutakoa:
|
|
|
\ Mikel Irizar (Kutxako
|
Hizkuntza
Plangintzaren arduraduna): Ez gara euskarari buruz ari, eleaniztasunaz baizik.
|
|
|
2 EUSKARAREN OFIZIALTASUNA ERAGINKORRA IZAN DADIN, BEHARREZKOA DEN
|
HIZKUNTZA
PLANGINTZA
|
|
|
Beraz, Konstituzioaren arabera ez dago arazorik berezko hizkuntza orokorrean baloratzeko, ez eta galdatzeko ere —gaitasunezko ukanbehar gisa— lana modu egokian burutzeko eta herritarren hizkuntz eskubideak bermatzeko egiten bada. Horrela, Euskal Autonomi Erkidegoan, 1989an Funtzio Publikoaren Legea onartu zenean Administrazioko
|
hizkuntz
plangintzaren oinarriak ezarri ziren —adostasunean—, jeltzale eta sozialisten arteko gobernu koalizioaren gidaritzapean.
|
|
|
Euskal Herrian kokatuta dagoen Estatuko Administrazioari dagokionez, bertan ez da jadanik inolako
|
hizkuntz
plangintzarik abian jarri Erkidegoko berezko hizkuntza erabili nahi dutenen hizkuntz eskubideak bermatu ahal izateko. Honetara, berriki, Europako Kontseiluaren Ministroen Batzordeak 2008ko abenduaren 10ean onartutako Gomendioak8 espainiar agintariei aholkatzen die," Kartako 10 art.ren aplikazioak ukitzen dituen Autonomia Erkidegoetan kokatuta dagoen Estatuko Administrazioan, bertako langileei bideratutako kontratazio, karrera eta heziketa programak aztertzea, langile kopuru aproposak dagokion hizkuntzaren ezaguera praktikoa eduki dezala bermatzearren; orobat aholkatzen die," Estatuko zerbitzu publiko guztietan hizkuntza erregionalen edo gutxituen presentzia ziurta dezatela" 9.
|
|
|
Urte bete luze da aldizkari honetan bertan beste artikulu bat argitaratu zidatela, Hizkuntzak enpresaren kulturan izenburupean. Oraingo hau prestatzerakoan hura berrirakurri dut eta ohartu naiz —pozez, esan behar dut— orduan idatzitako ia guztiak balio diala bere horretan gaur egun. Apenas neraman urte bete Kutxan
|
Hizkuntza
Plangintzaren arduradun ideia haiek paperean jarri nituenean, eta geroztik egindako bideak nahiz gaur dudan ikuspegiak orobat balioetsi egiten dute orduan idatzitakoa. Beraz, hura oinarri hartuta arituko naiz ondoko orrietan, haren garapenak eman didan eskarmentua azaltzen.
|
|
|
Aldaketak (erabileran, hizkuntza gaitasunean, hizkuntzaren osaeran eta iritzi jarreretan) zergatik gertatzen diren aipatzen duten aipuak biltzen ditu azterbide honek. Seguruenik, hori da
|
hizkuntzen
plangintzarekin batera, gehien landu den arloa soziolinguistikan. Izan ere, gertaera soziolinguistikoak eta aldaketa soziolinguistikoak zergatik gertatzen diren da zientzia arlo honen interes nagusietariko bat.
|
|
|
Etorkizuna moldatzeko (autoreak helburu gisa hobesten duen etorkizunera hurbiltzeko) zer neurri hartzen (edo hartzea proposatzen) diren jasotzen dituzten aipuak kokatzen dira azterbide honetan. Atal hau oso lotuta dago beraz plangintzarekin, eta jakina denez,
|
hizkuntza
plangintzaren arloa da soziolinguistikaren atal nagusienetariko bat. Plangintzarekin zer ikusirik izango duten aipuak hemen kokatuko dira beraz.
|
|
|
Iraganean egindako plangintza bat aipatzen denean, beraz, bertan kokatuko da. Adibidez, Justo Barbagero abadeak erregeek iraganean bultzatutako
|
hizkuntza
plangintza aipatzen duenean, azterbide preskriptiboaren atalean kokatzen da informazio hori: "... nuestros Reyes, han procurado limitar el uso de la lengua vascongada, mandando que en todas las escuelas se enseñe por libros castellanos y empleando otros medios para generalizar el uso de este idioma...".
|
|
|
" Hendai Hondarribietako biltzarrak: XX. mendeko
|
hizkuntz
plangintzaren iturburu", in Euskaltzaleen Biltzarraren Mendeurrena, 1 Bilbo: Sabino Arana kultur elkargoa.
|
|
|
1.1 Azpiegiturak, lurralde antolamendua eta
|
hizkuntza
plangintza
|
|
|
Nolanahi ere, BAT Soziolinguistika Aldizkariak eskaini nahi dion zenbaki honetara literatura eta hizkuntzalaritza inguruko liburu produkzioaz gain, hainbat aldizkaritan argitaraturiko artikulu ugariren erreferentziak bildu dira, arreta berezia jarriz hizkuntzalaritza,
|
hizkuntza
plangintza eta soziolinguistika gaiak lantzen dituztenei. Ez dira, horrenbestez, Txillardegik argitaratu dituen artikulu guztiak zerrendatu.
|
|
|
Euskararen inguruan ez da honakoa eskaintzen zaizun lehen omenaldia, izan ere, oso aspaldidanik, 1960 hamarkadan hasita zure lanak hizkuntzalaritzan, literaturan,
|
hizkuntza
plangintzan eta soziolinguistikan ugariak eta aipagarriak dira. Horietako batzuk ahoz eman dituzu, besteak idatziz, irakasle zein ikerlari moduan; kasu batzuetan bakarrik eta besteetan erakunde edo talde ezberdinen kide bezala, BAT Soziolinguistika Aldizkariaren kasuan bezala.
|
|
|
" Geronen hiztegian bertan somatzen da joera hazkor hori: hizkuntza borroka, glotofagia, hizkuntza soziologia, soziolinguistika, glotopolitika,
|
hizkuntza
plangintza... Hitz andana oso bat gizartehizkuntzaren inguruan".
|
|
|
Asteazken iluntzean bildu ziren NUPeko Ikasketa errektoreorde Txus Pintorrekin eta
|
Hizkuntza
Plangintzarako zuzendari Pablo Sotesekin. Irakasgaiak, testuliburuak eta unibertsitateko administrazio zerbitzuak euskaraz egon daitezen eskatu zieten, baita EGA titulua aukera askeko kredituen barruan sartu ahal izatea ere.
|
|
|
Aski da euskarak bere hiru eremu juridiko administratiboetan izan duen bilakaerari erreparatzea horretaz jabetzeko. Legeak eta
|
hizkuntza
plangintzek, ordea, bide laburregia dute, are laburragoa eraginkortasuna?, gizarte adostasuna baino zailagoa den beste adostasun pribatuago eta barnekoiago bat bidelagun izan ezean: norberaren borondate askean sortzen den naturaltasuna da, eta ez militantzia, euskararen erabileraren motorrik indartsuena.
|
|
|
Bestalde,
|
hizkuntza
plangintza publikotik eratorritako eginbeharren ondoan, komenigarria da enpresek beren buruari hizkuntza kudeaketa aurreratu bat garatzeko helburua ezartzea. Izan ere, arlo sozio-ekonomikoan indartsu ez den hizkuntza ahulezia orokorrera kondenaturiko hizkuntza denez gero, lehentasunezkoa da euskarak arlo horretan gaur egun duen presentzia areagotzea.
|
|
|
Legeak eta arauak beharrezkoak dira, bidezkoak, lagungarriak beti, baina ez dira ahalguztidunak. Lege eta arauek, edo
|
hizkuntza
plangintzek, ezin alda ditzakete, esate baterako, elebidunen euskara gaitasun ezberdinak, edo etxeko hizkuntza euskara ez izateak eta euskara gizarte bizitzan gaztelaniaren ondoan ahula izateak euskara ikasi berriari euskara erabiltzerakoan ekartzen dizkion mugak eta zailtasunak, edo euskararen estimu soziala, edo elebidun berrien soslai berria. Faktore horiek guztiek zuzen zuzenean eragiten dute erabileran, baina ameskerian erortzea da uste izatea faktore horiek lege eta arau bidez alda daitezkeela.
|
|
|
Osagarritasunaren printzipioaren arabera hezurmamitu behar dira euskalgintza instituzionalaren eta sozialaren harremanak eta elkarlana. Osagarritasun dinamikaren harian, bistakoa da herri aginteei dagokiela
|
hizkuntza
plangintza finkatzea, entzun beharreko guztiei entzunda eta dinamika parte hartzaileak ahalbideratuta, jakina, baina herri aginteen eginbeharra da plangintza eta politika orokorra finkatzea eta garatzea. Halakorik ez egiteagatik edo behar besteko ardurarik gabe zabar jokatzeagatik eskatu behar zaizkie kontuak herri aginteei, baina ez halakorik egiteagatik.
|
|
|
Horrela gertatzen da gizarteko gainerako arloetan, hirigintzan, politika sozialetan, hezkuntzan, politika ekonomikoan eta gainerako guztietan. Ez dakigu zein den, zenbaitek gogoko lukeenez, hizkuntza politika arau horretatik salbuesteko arrazoia; ez dakigu zergatik legokiekeen hizkuntza sektoreko zenbait enpresa eta elkarteri gizarterako
|
hizkuntza
plangintza finkatzea. Gauza bat baita iritzia ematea eta proposamenak egitea, eta bestea herri aginteen egitekoak bereganatu eta para instituzio moduan jardutea.
|
|
|
Horretan dago koska, baina bada koska hori gainditzeko biderik. Hain zuzen ere, uztardura hori bermatzeko asmatutako mekanismoa da herri aginteak, euren
|
hizkuntza
plangintza diseinatu eta aurrera eramaterakoan, behartzen dituena euskararen egoera soziolinguistikoaren araberako proportzionaltasuna eta progresibotasuna aplikatzera.
|
|
|
Aztergai dugunari beste ertz batetik begiratuta, esan dezagun, lege gehienen antzera zenbait puntutan agian zurrunegi gerta litekeen arren, oro har, beste lege asko ez bezala, garapenerako aukera ugari eskaintzen dituen araua dela, ezbairik gabe. Hori berez da positiboa, are gehiago hizkuntzarena bezain arlo irristakor batean; legearen irekitasunak, bere ondorengo
|
hizkuntza
plangintza egiterakoan, aukera ugari ematen baititu zurruntasun larregirik ezak.
|
|
|
Muturrera eramanda" sozio" ez den hizkuntzalaritzarik ezin dela izan proposatu zuen Calvetek. Euskararen esparruan
|
hizkuntzaren
plangintzarekin lotzen da soziolinguistikaren ikerketa arloa. Hemen gutxitan aipatzen den soziolinguistikaren arlo bat aztertuko dugu:
|
|
|
Corpusa hizkuntzalaritza purua da, Euskaltzaindiaren lehen Estatutuan hizkuntzaren eredu formal eta bakarra sortzea zegoen helburu nagusi bezala hartuta. Hori da, hain zuzen ere, edozein
|
hizkuntz
plangintzaren lehenengo pausoa soziolinguistikarion ikuspuntutik. Alegia, corpusaren finkapena soziolinguistikarekin erabat lotuta dago.
|
|
|
Alegia, corpusaren finkapena soziolinguistikarekin erabat lotuta dago. Alde batetik
|
hizkuntz
plangintza soziolinguistikaren azpiadar bat delako, eta bestetik corpusa landuz estatusa lantzen delako. Hizkuntzaren corpusean eremu berriak eskuratuz, Euskaltzaindiak egin duen moduan, edota UZEIk bere garaian, hizkuntzari tresnak ematen zaizkio bere erabilera esparrua zabalduz joateko eta beraz estatusez aldatzeko.
|