|
2000
|
|
|
Euskararen legean aipatzen da euskalkiaren garrantzia beti ere euskara batuaren kaltetan ez doanean, euskara batua delako Euskal Autonomi Erkidegoko
|
hizkuntz
ofizial amankomuna, eta hitz egiten den lekuetan zaindu egin behar direla. Lege batek hori baino askoz gehiago ezin du eman seguruenik, baina bidea ematen du legeak, adibidez mahai honetan aipatu ditugun guztiak aurrera eramateko eta gehiago ere bai.
|
|
|
Horrek ekarri du leku askotan batuarekiko dagoen urruntasuna eta mesfidantza. Gauzak nola joan diren ikusita, Iparraldean batua ez da hemen bezala sartu; haiek beti gorde dute beren ukitua, beste ingurune bat egon delako, administrazio munduan ez delako egon euskara batua
|
hizkuntza
ofizialtzat hartu duen autonomia bat... Beste askatasun bat eduki dute gauza asko gordetzeko eta Iparraldeko batek modurik formalenean idazten duenean ere, beti ikusten da nongoa den.
|
|
|
Holako egoerak ez dira bakarrik gurean izango, ezta? Kontuan hartuta, gutxienez hiru estatutan aleman estandarra dela
|
hizkuntz
ofiziala, han ere gertatuko dira antzerakoak. Hara joan eta akademian ikasitako aleman estandarra erabiltzen hastean, Suitzara zoaz eta ulertu egiten dizute, baina badira gauzak desberdin esaten dituztenak, antzagatik konturatzen zarela.
|
|
|
Euskal Herrian Euskarazek Euskal Herri osoan euskarak
|
hizkuntza
ofiziala izan beharduela aldarrikatzeko martxa abiatu zuen. Baionan hasi zen apirilaren lehenean eta hilaren 15ean iritsiko da Bilbora.
|
|
|
Ikastola ez ezik, eliza, lantegi bat eta etxebizitzak ere eraiki zituen.Garai hartan euskara galerazia zegoen, hori dela eta, ikastolaelizaren ondoan zegoenez, bertan katekesia irakasten zela esaten zuten. Hiruzpalau urte pasatutakoan," Escuela Particular de Galmaka" izenarekin legeztatu zen, ez zuten esan euskaraz klaseak ematen zituztela,"
|
hizkuntza
ofizialean" baizik eta astean euskara ordu bat. Hamabost bat ikaslez osatutako ikasgela bakarra zegoen, eta ez zegoen ordaindu beharrik han ikasteagatik.
|
|
|
Eta paradoxikoki, Miranda' l Douru da
|
hizkuntza
ofiziala duen lurralde bakarra. 1998ko irailaren 17a egun historikoa izan baitzen, hango herrientzat bezainbat, mugaz bestaldean hizkuntzaren alde hainbat urtez ibili izan zirenentzat ere.
|
|
|
Hegoalde honetan, berriz, bi
|
hizkuntzok
ofizial izendatuak izan arren, oraindik epaitegietan euskarari sarrera emateko eragozpenak ditugu. Nola daiteke hori?
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan bi
|
hizkuntzak
ofizial izanik, euskalduna euskaraz epaitzeko eragozpenak badira, zer ez da gertatuko Europako Kontseiluak prestaturiko Eurogutuna onartzerik nahi ez zuen Frantziapean dagoen Euskal Herrian. Orain Frantziak Eurogutunari sinadura eman nahi omen dio, baina bere Konstituzioaren 2 artikulua aldatu gabe.
|
|
|
Horri buruz, ikus bere garaian Euskaltzaindiak eskatu zuena (Euskera, XXIV, 1979, 131 orr.). Ez baita egokia autonomien baitara uztea zenbait eskualdetako
|
hizkuntzak
ofizial izan ala ez. Haserreak sortzeko hori baita biderik egokiena, eta ibiliak erakutsi digu bertako hizkuntza jatorra errespetaraztea eskatzen dugunok zenbat haserre leporatu behar izan dugun.
|
|
|
Ondotik, 10 artikuluan: Administrazio agintariek hizkuntza gutxituen erabilera lehentasunez eta bermez zaindu dute gizarte harremanetan, idazkietan ulergarri izatea zainduz, herriari begira administrazio formulak eta testuak argi jarriaz,
|
hizkuntza
ofizialetan aukerako erabilera eman ahal izateko. Ohizko toponimia ere eskualde bakoitzeko eran jarriko da.
|
|
|
Baina ez da gutxi, zeren otoi eta oroi horiek mundu zabalerako gomendagarri ematean Frantzia bera ere sinatzaileen artean partaide izan zela eta hortik sortzen zaiola erantzun beharra. Eta horretarako, adibidez, Europaren Batasunean bertan ereduak aurkitu ezinik ez dugu, besteak beste Aosta eta Tirol; beharbada Suitza dugu adibide hobea eta lehenagokoa, Helvetiar federakuntzak bertako lau
|
hizkuntzak
ofizialak izan zitezen, joan zen mendearen lehen partetik, Konstituzioan jarri zituen arau egokiak direla eta. Beraz, Frantzian lana nolabait bideratzeko ere ez zaigu falta ez argudiorik ezta ahalmenik ere.
|
|
|
Egia da Nafarroako erresuman, Lingua Navarrorum aipatua gorabehera, bertako administrazioko erabileran,
|
hizkuntza
ofizial gisa, latina, okzitanoa eta nafar erromantzea izan zirela nagusi. Florencio Idoatek, bi funtzionariok 1415 urtean elkarri euskaraz egiten zioten gutunetariko bat azaltzean erakusten zuenez, gogozkoa eta ziurrenik ulerterrazagoa zitzaielako.
|
|
|
Hala behar lukete1 Beren buruak abertzaletzat dituzten askok ere hobe dute euskara ikastea eta erabiltzea. Eta federalistatzat azaltzen diren sozialistek ere, azalpen horren arabera, hobe dute bi
|
hizkuntzak
ofizial diren Autonomia Elkargoan, hezkuntzari dagokion ekintza sailean, euskararen eredua onartu. Horrela erakutsiko lukete federalismoaren ongi betetzea.
|
|
|
On deritzat Araba elebidunari, alde batetik bertako jatorrizkoa oraindik zenbait herritan egiten den euskara delako eta, bestetik, legez Euskal Autonomia Erkidegokoa delako. Horren arabera, 1979ko abenduan onarturiko Estatutuaren barnean ibili beharra dugu, gaztelera eta euskara, bi
|
hizkuntzok
ofizialtzat hartuz, eta 10/ 1982 azaroaren 24ko euskararen normalizazio legeak onartzen duenaz baliatuz. Ez baita legezko talde politiko bakoitzak berak deritzon eran erabiltzea, gehiengoak legeztatuan baizik.
|
|
|
Emisora pribatuei egiten zaizkien eskakizunak, berriz, ahulagoak dira: herriko kulturazko balioaksustatzea eta hezkuntza eta kulturazko programak hedatzea helburu nagusitzat duten emisoreek izangodute lehentasuna, eta, bereziki, Euskal Autonomia Elkarteko bi
|
hizkuntza
ofizialen erabilpen orekatu batenaukera egingo dutenek (240/ 1986 Dekretua).
|
|
|
Garatutako estatuak beren eskema nazionalak inposatzen saiatzen dira; adibidez, beren
|
hizkuntza
ofizialaren erabilpena bultzatuz. Ikerlan anitzek erakusten duteingelesa dela Internet en gehien erabiltzen den hizkuntza15 Eta honek oso lekugutxi uzten du beste hizkuntzentzat, eta askoz gutxiago hizkuntza minorizatuentzat.Herri txiki batzuek ahalegin handiak egin dituzte beren hizkuntzaz webguneak sortzeko.
|
|
|
Hirietan, batez ere, daniera gelditu da nagusi (orain,. Bokmaj? izenaz ofizialki bataiatua;, liburuarenhizkera?); eta herri txikietan, oro har,, norvegiera berria?, Nynorsk, Aasen enproiektuaren araberakoa.Norvegia Askatuan, ondorioz, bi
|
hizkuntza
ofizial daude, oso elkarren antzekoak. Baina biga, ez bat.
|
|
|
Beharrezkoa da euskara prest egoteahelduko den egunerako, eta horregatik borrokatzen da.
|
Hizkuntza
ofiziala izango da, eta erakatsia. Beste batzuk nik baino askoz hobeki deskribatuko dituzte xehetasunezbatua eraikitzen Txillardegik egin lan eskerga, eta bere sinetsarazteko indarra, eremuhonetako ez kazike guttiren isilkeriak, etsaikeriak ez esateagatik, garaitzeko.
|
|
|
Frankismo osoa zegoen ados, Espainia Berriak
|
hizkuntza
ofizial bakarra beharzuela, eta berori ezarri egin behar zela esatean (II. Errepublikak egindakoa ezabatuz); baina horretarako metodo, erritmo eta prozeduretan ez ziren guztiak irizpide berekoak.Irekitxoenak ez zeuden konforme lehendik, inolako gatazkarik gabe, indarrean zeudenerabilpen ohitura eta jokamoldeak beste gabe mozteko.
|
|
|
Bestalde, hizkuntza guztiotan, batasunaren9 nahitaezko aurrepausoaz gainera, tentazio bikoitza izan da: alde batetik garbizaletasunerako joera, hizkuntzaren beraren erro zaharretatik kultur eta zientzi terminologia propioa sortu nahi duena, eta, bestetik, aukera populista, erraztasunaren kariaz, ordura arteko
|
hizkuntza
ofizialaren edozein hitz onartzeko prest dagoena. Euskararen kasuan, gainerako gehientsuetan bezalaxe, pragmatismoak erdibideko irizpide eklektikoa atera du garaile:
|
|
|
bi
|
hizkuntza
ofizialetan idatzirik
|
|
2001
|
|
|
Garai hartan erabaki zen, antza, euskarari dagokionez Nafarroan zonifikazioaren planteamendua, gero 1982an onartutako Foru Hobekuntzaren Legearen 9 artikuluan zehaztuta geratuko zena: Nafarroako
|
hizkuntz
ofiziala gaztelania da; lurralde" vascoparlanteetan" euskara ere ofiziala izango da; eta eremu" vascoparlanteak" zehaztu eta euskararen erabilera arautzeko, aurrerago lege bat egingo da (artikuluaren aipamena ez da hitzez hitzekoa, baina edukia hori da).
|
|
|
Arlo ugari ukitzen ditu helegiteak, baina funtsa oraingo dekretutik harat doa, 1986ko Euskararen Legearen inkonstituzionaltasuna planteatuko baitu. Konstituzioaren 3.2 artikuluak dio gaztelera dela Espainiako
|
hizkuntz
ofiziala, baina gainerako hizkuntzak ere ofizialak direla beren lurraldeetan. Euskararen Legeak ez du ofizialtasun hori bermatzen Nafarroako eremu ez euskaldunean eta, beraz, euskara ofizialdu baino desofizialdu egiten du.
|
|
|
Knorrek dioenez programaren izpiritua hizkuntzen ikasketen garrantzia gizartearen kontzientzian sartzea zen," eta diru laguntzetan, Batasunaren
|
hizkuntz
ofizialak eta' estatuek erabakitakoak'" zeuden. Ondorioz," zenbait estatuk gutxituei bizkarra eman die frantsesak, esaterako eta beste batzuek bigarren mailan utzi dituzte espainolak, adibidez.
|
|
|
Horixe da Europako Batasunaren arazorik larriena, estatuen batasuna besterik ez baitu islatzen. Parlamentuko presidente Nicole Fontainek esan zidan finlandierak edo lituanierak,
|
hizkuntz
ofizialak izateko aukera zeukatela' estatu hizkuntzak zirelako', katalanak edo euskarak ez, ordea. Hau da, gaur egun euskararen ofizialtasuna lortu ahal izateko, estatu independentea izatea da aukera bakarra".
|
|
|
Euskaldunok bizi osoa eztabaidatzen dihardugun gaia heldu da Bruselara; ez zehazki hizkuntza gutxituen haritik, baina bai hizkuntzen oinarrizko betebeharrak eraginda: komunikazioa izaki mintzairaren zentzua, zelan gauzatu egun hamaika eta zenbait urtean hogeitik gora
|
hizkuntza
ofizial izango dituen Batasuna, gurea bezalakoak ahaztuta ere?
|
|
|
Horrela, hizkuntzaofizialak ikasteko arrazoiak arras desberdinak dira, atzerriko hizkuntzarenjabekuntzan agertzen diren orientazioen arabera. Kanadan, anglofonoek etafrankofonoek frantsesa edo ingelesa(
|
hizkuntza
ofizialak) ikasteko orientazioen desberdintasunak lirateke espero gure testuinguruan, taldegutxiagotuaren hizkuntza bezala ulertzen dutelako ikaskuntza.
|
|
|
Indiak 18
|
hizkuntza
ofizial ditu. Horien artean sanskritoa ere bai.
|
|
|
Indiara hindi ikastera joan nintzen. Hindia Indiako
|
hizkuntza
ofiziala duzu. %30 mintzo dira hizkuntza honetaz.
|
|
|
Egoera honek, bistan da, badu ikuskizunik euskara sekula
|
hizkuntza
ofiziala ez izatearekin, 1936 epe laburrean, noski, izan ezik, orduan Eusko Jaur  laritzak bestela erabaki zuenez gero. Garbi dago, epearen moztasunaz gainera, orduko egoera larria ez zela aproposena zinetako ofizialkidetasuna egiazki finkatzeko, Bilboko sendagintzako fakultatearekin gertatu zen bezalaxe2.
|
|
|
Hori dela eta, politikari abertzaleen jokabidea, oro har, bitarikoa izan da: a) ezkerraren aldetik haiek bertokotzeko errazpide guztiak eskaintzea —" Euskal Herrian lan egiten duen guztia euskal herritarra da" —, Europa zabalean atzerrikoei bertoko naziotasuna eskuratzeko beste inon onartuko ez litzatekeenes kuzabaltasunarekin (adibidez, Espainia Frantzietan aspaldidanik lanean ari direnei,
|
hizkuntza
ofiziala ongi jakinarren ere, ez zaie" espainiar frantsestasuna" besterik gabe ematen, azken urteotan atzerritartasun legeek behin etabe rriro erakusten digutenez), edota b) gure eskuinak praktikatua, arazotik ihes egin, bera garbi planteatu gabe, denborari denbora emanez, nolabaiteko laissez faire, laissez passer hura gogoan, jatorrizko etorkin zaharren bigarreneta hirugarren belaunald... Kasu batean zein bestean, ez zaie inoiz barkamen argirik eskatu iragan denboretan haiekin izandako jokabide desegokiagatik, ez eta behialako arrazismo horren kritikarik egin ere, guk geure bularra jotzeko darabilgun harria etsaiak gure kontra duela jaurtikiahantziz.
|
|
2002
|
|
|
Lau izango dira galderak eta bai edo ez erantzun dute hautagaiek. Besteak beste, Konstituzioaren 2 artikuluaren aurrean duten jarrera agertu dute eta gainerako
|
hizkuntzak
ofizial bihurtuko lituzkeen artikulu berria idatziko luketen erantzun dute.
|
|
|
Bestalde, Kutxako bezeroei etxera bidaltzen zaizkien kontu laburpenak eta bestelako gutun estandarrak ia beti bi
|
hizkuntza
ofizialetan doaz. Dena den, kutxazain automatikoetan euskara soilik erabiltzen dutenei automatikoki gutun pertsonalizatuak euskaraz bakarrik bidaltzeko sistema martxan jartzen hasiak dira.
|
|
|
Izugarrizko nombrea da hori, gero hizkuntza horrek duen onarpen ofizialarekin alderatuta. Marokoko
|
hizkuntza
ofiziala arabiera estandarra da. Profesionalen eta negozioen munduan berriz frantsesa da bigarren hizkuntza faktikoa.
|
|
|
190). Roman Felones ek, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza etaKultura Kontseilariak, 1987an hauxe esan zuen, alegia, euskararen tokia unibertsitatean itzulpen eta interpretazio saileko lizentziaturaren barrura mugatu beharzela45 Adierazpen horiek harrigarriak dira, Unibertsitatearen behin behinekoaraudiak euskara eta gaztelania unibertsitatearen
|
hizkuntza
ofizial moduan hartuzituela kontuan hartuz gero. Unibertsitate berriak, gainera, ez zuen ondo hasi bereibilbidea; 1990eko azaroan Magisteritzako lehen ikasmailan eskolak euskarazjasotzen zituen taldea desagerrarazi zuen.
|
|
|
Bigarrenik, euskararenestatus juridikoa oso bestelakoa zen. Nafarroako Foru Hobekuntzaren Legeakeuskara
|
hizkuntza
ofiziala euskalduntzat jo daitezkeen lurraldeetako bakarrikdeklaratzean, horren erabilera «indio erretserbako erregimenean» kokatu zuen (Monreal, 1983b: 190).
|
|
|
hizkuntzeiburuz, baina EAEko Autonomia Estatutuak (1979) elebitasuna ezarri zuen berelurraldean. Euskararen Erabilpena Arauzkotzeko Oinarrizko Legeak (1982), berealdetik, ikasleei ikasketak bi
|
hizkuntza
ofizialetan egiteko eskubidea onartu zien, nahiz eta espresuki Unibertsitatea ez aipatu. Garaiko errektorearen ustez, legehorien eraginez «Unibertsitateak, beraz, euskararen berreskurapenaren objektiboorokorrarekin loturiko hizkuntza politika unibertsitarioa definitu beharra dauka, eta, helpide bezala, arau marko bat eratu beharra» (Monreal, 1983b:
|
|
|
256). Are gehiago, EHUko komunitateko kideek hautatu egin dezakete zein hizkuntzatan komunikatuko diren administrazioarekin eta eskubidea dute, «edozein
|
hizkuntza
ofizialez irakaskuntza jasoeta eskaintze [ko]». Jadanik ematen ari zen euskarazko irakaskuntza garatu etahorretarako beharrezko zen plangintza eratuko zuen Unibertsitateak.
|
|
|
Erdal zein euskal lerroentzat plangintza bakarra egin da, bezeria homogeneoaeta bakarra balitz bezala, eta bezero horiek guztiek behar nahiz igurikapen berdinak izango balituzte bezala. Gainera, ikastetxez ikastetxe plangintza horiek diseinatu dituzten taldeak elebidunez eta elebakarrez, bi
|
hizkuntza
ofizialei dagokienez, osatuta zeuden.
|
|
|
Kasu honetan, lurraldez erratu dena ez da estatu hizkuntza, haren dialekto bat baizik. Kasu honetan, hiztun baztertuak darabilen hizkera ez da auzokoa den estatu bateko
|
hizkuntza
ofiziala, estandarizatua eta hobetsia?, ezpada horren aldagai bat: dialekto bat, azken finean.
|
|
|
Bestetik, horien erabilpena arautegi administratiboaren eremutik aparte jartzen da. Kontua da, estatu
|
hizkuntza
ofizialaren familia linguistiko berekoak izanik, txokoratuak direla eta ez aintzatetsiak, eremu urrian bizitzera kondenatuak.
|
|
|
Beste kontu bat da Estatu batzuetan beste hizkuntza batzuk toleratuak izatea ala ez administrazio partikularizatuetan. Espainian, esate baterako, gaztelania da
|
hizkuntza
ofizial bakarra; beste kontu bat da, adibidez, katalaniera koofiziala izatea Katalunian edo euskara berezko hizkuntza izatea Euskal Autonomia Erkidegoan; baina Espainia, estatu moduan, elebakarra da: gaztelaniaz hitz egiten da.
|
|
|
Horrenbestez, Espainian merkaturatzen diren elikagaien etiketetan gutxienez gaztelaniaz adierazi behar dira argibide horiek. Arauak, ordea, ez die eragiten
|
hizkuntza
ofizial propioa duen Autonomia Erkidegoan bakarrik landu eta banatutako produktu tradizionalei. Hala finkatu du Auzitegi Gorenak, 2002ko ekainean emandako epai batek, Elikagai Industrien eta Edarien Enpresaburuen Federazioak (FEIAB) elikagaien etiketatze, aurkezpen eta publizitatea arautzen dituen arau orokorra onetsi zuen 1999ko Erregelamenduko zenbait aginduren aurka gai horri buruz planteatu zuen auzia ebatzi duenak.
|
|
|
Europar Batasuneko arauak nahitaezkotzat jotzen dituen zehaztapenak Espainiako arauak oinarrizkotzat ezartzen dituenak dira (osagaien zerrenda, kontserbaziorako jarraibideak eta erabiltzeko modua), bai eta fabrikatzailearen banakatzeari, produktuari, produktuaren ezaugarriei (salmenta izendapena, kantitate garbia aldez aurretik ontziratutako elikagaiak badira, jatorrizko edo jatorrizko lekuari buruzkoak ere, horrelakorik egin ezean, gutxieneko bolumena, iraungitze data eta fabrikatzailearen identifikazioa izango dira. Bestalde, Europar Batasuneko arauaren arabera, ez da nahitaezkoa produktuen zehaztapenak gaztelaniaz adieraztea, berezko
|
hizkuntza
ofiziala duen Autonomia Erkidegoan bakarrik landu eta banatutako produktu tradizionalak badira. Gai juridiko bat baino zerbait gehiago, planteatutako gaia gai juridiko zorrotz bat baino gehiago da, beste batzuk nahasten baitira, hizkuntza, ekonomia eta kontsumitzailearen osasuna babestekoak.
|
|
|
Ezartzen den muga bakarra da kontsumitzailearentzat erraz uler daitekeen hizkuntza batean zehaztea. Horrela, autonomia erkidego batean bakarrik landu eta banatutako produktu tradizionalak berezko
|
hizkuntza
ofizialean etiketatu ahal izango dira, “kontsumitzaileek erraz ulertzeko modukoa” delako. Osagai zerrendari, kontserbatzeko jarraibideei eta erabiltzeko moduari buruzko aipamenak ere kontuan hartu behar dira, eta horiek hizkuntza horretan adierazi ahal izango dira.
|
|
|
Aurten 1.800 bat lanpostu betetzeko deialdi publikoa egin zuen Osakidetzak eta bakar batean ez zen eskatu euskara,
|
hizkuntza
ofiziala, jakitea, gaztelania, ordea, ezinbestekoa zela. Oposizioen azterketak egiteko ere euskaldunek arazoak izan zituzten, azterketa gaztelaniaz egiteko prestatuta baitzegoen.
|
|
|
Euskarak beste
|
hizkuntza
ofizialen pareko estatusa izatea izan litzateke unibertsitate sistemaren helburua. Are gehiago, euskarazkoa da epe luzean bermatubeharko den ikasketen eskaintza zabala.
|
|
|
Suedia Estatu elebakarra da, eta
|
hizkuntza
ofizialtzat suediera du. Iparraldeko suomieradunen eta langile etorkinen kasuak at utziz, Administrazioan, mass medietan, ospitaletan, dena egiten da suedieraz.
|
|
|
flandriarrek prest zeukatela, funtsean, beren hizkuntza estandarra. Holandako
|
hizkuntza
ofiziala, hain zuzen.
|
|
|
Euskal Unibertsitatearen eredu honetan ez luke lekurik orain UPV/EHUn indarrean dagoen euskararen eta gaztelaniaren bide paraleloaren ereduak, are gutxiago oraindik ere nagusia den ele bakarreko ereduak. Denboraren erdia baino gehiago muin bakarreko euskarazko unibertsitatea izango litzateke, baina lekuan lekuko
|
hizkuntza
ofizialak eta ingelesa beharrezko hizkuntza osagarriak lirateke.
|
|
|
4 Oraingo egoera honetan badirudi unibertsitate berean EAEko
|
hizkuntza
ofizialen lerro bien bateragarritasuna dela egokiena, beti ere bermatuz ikasleek aukeratzen duten hizkuntzan egin ahal izango dituztela beraien ikasketak, egoera eta baldintzak batean zein bestean berberak izango direlarik.
|
|
|
Nafarroako Foruaren Hobekuntzarako Legeak, aldiz, hu rrenkera berean gai berak hartzen ditu artikulu hauetan: 9.ean (espainiera da Nafarroa osoan
|
hizkuntza
ofizial bakarra), 44.ean (kultura) eta 47.ean (irakaskuntza). Bi Estatutuek, eta bereziki irakaskuntzaren arloko konpetentziaz, honako muga politiko legalak jartzen dituzte:
|
|
|
Kataluniaren bideak erakutsi digunez (Llei 7 de Normalitzacio Linguistica 1983an), bertako hizkuntza irakaskuntzarako
|
hizkuntza
ofizial bakarra bihurtzea ahalezkoa da eta, horren arabera, Unibertsitate berriak sortzea (Pompeu Fabra, Unibersitat Oberta de Catalunya...).
|
|
2003
|
|
|
Haren 15 milioi biztanleetatik %20 inguru gai da okzitanieraz mintzatzeko, azken ikerketen arabera. Frantziako Estatuan
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa denez, ez dago inongo hizkuntza zentsurik; zaila suertatzen da askotan, beraz, hiztunei buruzko datu zehatzak ematea.
|
|
|
Okzitaniar hiztunak daude ere Italiako zenbait haranetan (Piamonte) eta Espainiako Estatuko Val D' Aran-en. Azken honetan, gainera,
|
hizkuntza
ofiziala da.
|
|
|
Legeak euskarazko prentsa izateko eskubidea dugula esaten du. Espainiako Konstituzioak euskara eta espainola, biak, hemen
|
hizkuntza
ofizialak direla onartzen du. Hortik aurrera, erakundeei, gizarte eragileei, hiritarrei eta azkenean gizarte osoari dagokion eskubide hori bermatuko duten proiektuak eraikitzea dagokigu herritarroi.
|
|
|
Horietan milioi erdi biztanle baino zertxobait gutxiago bizi dira. Britainia Handiak kolonizatutako leku gehienetan bezala hemen ere ingelesa da
|
hizkuntza
ofiziala, eta herritarren gehiengoak horren eta bertako hizkuntzen nahasketa den" pidgin" bat erabiltzen du. Hala ere, jakitunen iritziz 80tik gora dira lurralde horietan hitz egiten diren hizkuntzak.
|
|
|
hizkuntza hau erakutsi eutsela ta, berau erabili dabe euren hartuemonetan; baina beronen aberastasun, arau (lege), bizi, gramatika, elerti ta beste jakingarri asko ezagutu barik. Gogoan izan daigun, euskerea ez dala izan egungo Euskal Herrian
|
hizkuntza
ofizial bat, ez eskoletan, ez eleizan, ez legeetan, ez inon (ezta Naparroako Erregeen aldi haretan be!) Gaur bizirik badirau, herri herriari zor deutso; herriko seme alaba apalok ekarri deuskue, gizaldiz gizaldi. Geure egunotan be, ez ete doguz herri herrian aurkituten euskerearen maisurik onenak?
|
|
|
(edo Espainiako beste
|
hizkuntza
ofizialetako batean)
|
|
|
Nafarroako egoera, EAErekin konparatuz gero, oso bestelakoa zen, gehiengo politikoari eta euskararen estatus juridikoari erreparatzen badiegu. Foru Hobekuntzaren Legeak euskara bakarrik euskalduntzat jo zitezkeen lurraldeetako
|
hizkuntza
ofiziala deklaratzean, erabilera, indio erretserbako erregimenean, kokatzen zuen110 Unibertsitateari zegokionez, Felonesen iritziz, sortzear zegoen unibertsitate publikoan itzulpen eta interpretazio saileko lizentziaturara mugatu behar zen euskararen tokia111 Beraz, bide hori antzua izan zen hasiera hasieratik.
|
|
|
Ordurako katalana unibertsitatean sartua zen, hezkuntza hizkuntza moduan, nahiz eta legeek ezer ez esan horren inguruan. Are oihartzun handiagoa izan zuen azken solasaldiak; izan ere, Enric Montanerrek egindako saioan katalanak bizi zuen egoera diglosikoa gainditzeko, berau
|
hizkuntza
ofizial bakartzat hartzeko premia azpimarratu zuen. Proposamen horrek harrera ona izan zuen, hari beretik, Txillardegik. Euskal herritik Erdal herrietara?
|
|
|
Izan ere, ikasleen kezka nagusiak epe motzean konpontzekoak ziren: kudeaketa demokratikoa eskatzen zuten eta horretarako ikasleek ikastetxeen zuzendaritzan parte hartzea; ikasketa planen erreforma; euskara unibertsitatean sartzea, horretarako euskarazko klaseak eskaintzea eta unibertsitateko
|
hizkuntza
ofizial bilakatzea, gaztelaniarekin batera; eta, azkenik, unibertsitate barruti osoa Hego Euskal Herriarentzat, bertako ikasleak bertan geldi zitezen110 UEUren eta eskakizun horien arteko tartea garbi ikusi zen hurrengo urteko Euskal Unibertsitatearen aldeko kanpainan UEUk izandako presentzia txikian. Urruntze hori beste arlo batzuetan ere ikusi zen, esate baterako, UEUko sailburu gehienek unibertsitate ofizialarekin zuten harreman eskasean, beraien lizentziatura lortu ondoren.
|
|
|
1979an, arestian aipatu dugun Unibertsitate Autonomiaren Legearen inguruko hausnarketan, Euskal Unibertsitatearen oinarrien artean ez zen euskara inondik inora aipatzen, unibertsitateko barne antolaketa demokratikoa baizik. Urtebete geroago, mahai inguru batean, STEE EILASeko ordezkariak euskara unibertsitatearen
|
hizkuntza
ofiziala izatea eta Nafarroak euskal barrutian egon behar zuela defendatu zituen.
|
|
|
Ikastetxe berrian oso ongi. Gaztelaniarekin ere primeran; badakizu nik oso ongi menderatzen dudala Espainiako
|
hizkuntza
ofiziala. Zu ez kezkatu horrekin.
|
|
|
Hizkuntzaren Garapenerako, Ikerketarako eta Programaziorako Zerbitzuak ikerketak egingo ditu euskararen eta Europako Batasunaren
|
hizkuntza
ofizialen egoera ezagutzeko, Nafarroa testuinguru eleanitz eta unibertsalean kokatzeko.
|
|
2004
|
|
|
Espainiarrek eta frantsesek aski ongi erabaki dute beren hizkuntzentzat nahi dutena, gu tartean sartuz noski, haientzat ez baikara. Frantziako konstituzioak frantsesa ezarri zuen
|
hizkuntza
ofizial bakartzat, era horretan frantsesaren ezagutzaren derrigortasuna ziurtatuz eta euskara baztertuz. Era berean, estatu tresnak erabiliko zituen gaur agirikoa den gainbehera lortzeko.
|
|
|
Esaterako, berriki Europako Batasuneko kide diren hainbat Estatuk, Euskal Herriko hiriburu baten gutxi gora beherako biztanlegoa dute. Eta bertako hizkuntza,
|
hizkuntza
ofizial bihurtu da. Malta adibidez, 380.000 biztanle ingururekin.
|
|
|
Nolanahi den, Arangoen kultura Okzitaniakoa da. Hiru
|
hizkuntza
ofizial dituzte Aranen: katalana, gaztelania eta okzitaniera.
|
|
|
Hitz horiekin hasten da Eleaniztasunaren Aldeko Erakundeak," Zigilu eleaniztunak" kanpaina zela-eta, orain hilabete batzuk Hego Euskal Herriko udaletxeetara eramandako mozioa. Kanpainaren helburua, hain zuzen, zigiluetan estatuko
|
hizkuntza
ofizial guztiak agertzea da.
|
|
|
Gaur egun, Espainiako Estatuko hizkuntza guztietara eramana du izena, eta hala, Eleaniztasunaren Aldeko Erakunde modura ezagutzen da euskararen eremuan. " Gure azken helburua", azaldu digu Joan Moles OMko kideak," Konstituzioa aldatzen denean hirugarren artikuluak edo dena delakoak katalana, galegoa eta euskara estatuko
|
hizkuntza
ofizialak direla aldarrikatzea da, horrek dakartzan ondorio guztiekin". Alegia, estatuko edozein herritarrek estatuko edozein administrazio publikorekiko harremanak bere hizkuntzaz gauzatzeko aukera edukitzea.
|
|
|
Egin zuten lehenengoa euro eleanitzaren aldekoa izan zen. " Diru paperetan eta txanponetan estatuaren izena
|
hizkuntza
ofizial guztietan ager dadila eskatu genuen. Ez dakigu zergatik baina España izena beste hizkuntza batzuetara eramateaz ez dute ezer ere entzun nahi Madrilen".
|
|
|
Beste kanpaina bat nortasun agiriei dagokie: " NANak, pasaporteak, gida-baimenak, atzerritarrak bertan bizitzeko baimenak… estatuko
|
hizkuntza
ofizial guztietan idatzita egotea eskatzen dugu. Hala, Cadizen bizi den senegaldar batek jakingo du Donostian badela gaztelania ez den beste hizkuntza bat".
|
|
|
Zine espainiarraren kontzeptua zabaldu egin dugu; hobe esanda, espainiera
|
hizkuntza
ofiziala den herrialdeetara zabaldu dugu, eta erantzun ona jaso dugu.
|
|
|
142 artikulua.
|
Hizkuntza
ofiziala
|
|
|
1 Jardun judizial guztietan, epaileek, magistratuek, fiskalek, idazkari judizialek, eta epaitegi eta auzitegietako gainerako funtzionarioek gaztelania, estatuko
|
hizkuntza
ofiziala, erabiliko dute.
|
|
|
Epaileek, magistratuek, idazkari judizialek, fiskalek, eta epaitegi eta auzitegietako gainerako funtzionarioek, zein autonomia erkidegotan egon eta bertako
|
hizkuntza
ofizial berezkoa ere erabil dezakete, baldin eta alderdietatik bat aurka jartzen ez bada, hizkuntza hori ez jakiteak defentsarik eza ekar diezaiokeela alegatuz.
|
|
|
Alderdiek, euren prokuradore eta abokatuek, eta lekuko eta adituek, epaiketako jarduna zein autonomia erkidegoren lurraldetan izan eta horretako
|
hizkuntza
ofiziala ere erabil dezakete, idatzizko nahiz ahozko adierazpenetan.
|
|
|
Autonomia erkidego bateko
|
hizkuntza
ofizialean gauzatutako epaiketa jardunak eta aurkeztutako agiriek baliozkotasun eta eragingarritasun osoa dute, gaztelaniara itzuli gabe. Nolanahi ere, ofizioz itzuliko dira jarduna eta agiriok, autonomia erkidegoko organo judizialen jurisdikziotik kanpo ondoreak sortu behar dituztenean, salbu eta ondoreak sortu behar dituztenean berezko hizkuntza ofizial berbera duten autonomia erkidegoetan.
|
|
|
Autonomia erkidego bateko hizkuntza ofizialean gauzatutako epaiketa jardunak eta aurkeztutako agiriek baliozkotasun eta eragingarritasun osoa dute, gaztelaniara itzuli gabe. Nolanahi ere, ofizioz itzuliko dira jarduna eta agiriok, autonomia erkidegoko organo judizialen jurisdikziotik kanpo ondoreak sortu behar dituztenean, salbu eta ondoreak sortu behar dituztenean berezko
|
hizkuntza
ofizial berbera duten autonomia erkidegoetan. Jarduna eta agiriok itzuliko dira, halaber, legeetan hala xedatzen bada edo defentsarik eza alegatu duen alderdiak hori eskatzen badu.
|
|
|
1 Gaztelania edo hala denean autonomia erkidegoko berezko
|
hizkuntza
ofiziala ez dakien pertsonari itaunketa egin behar bazaio, edo pertsona horrek adierazpenen bat egin behar badu, edo ebazpenen bat berari jakinarazi behar bazaio, orduan auzitegiak, probidentzia bidez, hizkuntza hori dakiten gizabanakoetatik edozein izenda dezake interpretatzaile gisa, horri itzulpen zehatza egingo duelako zin egitea edo hitzematea eskatuz.
|
|
|
Halakoetan, jardunaren akta jasoko da. Bertan, testuak jatorrizko hizkuntzan agertuko dira, eta
|
hizkuntza
ofizialera egindako itzulpena gaineratuko da. Akta hori interpretatzaileak ere sinatuko du.
|
|
|
1 Agiria idatzi bada gaztelania edo, hala denean, autonomia erkidego batenkuntza batez, orduan, agiri horrekin ba berezko
|
hizkuntza
ofiziala ez den hiztera, itzulpena aurkeztuko da.
|
|
|
Hurrekotasuna, publizitatea eta
|
hizkuntza
ofiziala
|
|
|
kapitulua. Hurrekotasuna, publizitatea eta
|
hizkuntza
ofiziala 251
|
|
|
Erregistro Zibilaren Erregelamenduak berak arautzen du, 86 artikuluan, bertara aurkezten diren agirien hizkuntza araubidea: Gaztelaniaz edo autonomia erkidegoetako gainerako
|
hizkuntza
ofizialetan idatzi ez diren agiriekin edo antzinako letraz edo nekez ulertzen denaz idatzitakoekin batera aurkeztuko da behar besteko itzulpena edo kopia, notario, kontsul, itzultzaile edo beste organo nahiz funtzionario eskudunek egindakoa. Itzulpena ez da beharrezkoa izango, arduradunak horren edukiaren berri izanez gero.
|
|
|
Bide bertsutik, 1993 urtean, Konstituzio Auzitegiaren autoak() eta Auzitegi Gorenaren epaiak() behin eta berriro azpimarratu dute Erregistro Zibilaren hizkuntza gaztelania dela, nahiz eta liburuetatik atera daitezkeen ziurtagiriak gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
ofizial batean egiteko aukera onetsi eta aitortu. Antzekoak izan dira ENZNren ebazpenak (eta).
|
|
|
1 Son válidos los asientos registrales realizados en cualquiera de las lenguas oficiales. Nolanahi ere, ENZNren ebazpen batek() berriro ere gogoratu du, artikulu hori gorabehera, aurretiaz aipatu bi horiek, hots, hizkuntzen ofizialtasunak dakarrela ziurtagiriak elebidun izatea eta Erregistro Zibilarekiko harremanak katalanez egitea; ez, ordea, Erregistro Zibilaren barne antolakuntza gaztelaniaz besteko
|
hizkuntza
ofizial batez gauzatu ahal izatea, Erregistro Zibilaren Lege eta Erregelamenduaren gainetik.
|
|
|
Gaztelaniaz edo autonomia erkidegoetako gainerako
|
hizkuntza
ofizialetan
|
|
|
trabarik ez baitu izango, alderantziz gertatu ohi den moduan: hots, ama hizkuntzaz mintzaira minorizatua izatea, eta eskola hizkuntza, aldiz, Estatuaren
|
hizkuntza
ofiziala suertatzea. Horrelakoetan bai, izan da eskola porrotik franko erdal eskolan euskal giro hutsean hazitako umeen artean.
|
|
|
–Hizkuntza desberdinak lurralde berean elkarrekin bizitzea koofizialtasuna aitortzea da, hizkuntza gatazkak konponbideratzeko tresna. Koofizialtasunak bi
|
hizkuntza
ofizialak maila berean jartzea dakar eragin gisa, baina koofizialtasuna ulertzeko edo konfiguratzeko bideak ez dira unibokoak. Esan nahi da koofizialtasunak berdintasuna dakarrela, hizkuntzen arteko berdintasun juridikoa alegia; eta hori horrela izanik, hizkuntzen arteko menpekotasunezko harremanak gainditzeko bitartekotzat jo dezakegu.
|
|
|
Estatu absolutuaren garaitik ekin zioten mendebaldeko Estatu modernoek
|
hizkuntza
ofizialaren ezarpen ofizialari. Estaturik gabeko herrien atarramentu gaiztoa, jatorrian bederen, ez da kapitalismoaren ardatzean taxututako nazionalismoaren emaitza hutsa.
|
|
|
Bestetan ere jo izan dugu berarengana, eta oraingoan ere bere xerka goaz: nor hoberik, izan ere,
|
hizkuntza
ofizialaren etorkia ezagutzeko, Pierre Bourdieu baino. Frantsesez oratutako pentsamendua Hegoaldeko euskaldunen hizkuntza ofizial nagusian emango dugu hemen.
|
|
|
nor hoberik, izan ere, hizkuntza ofizialaren etorkia ezagutzeko, Pierre Bourdieu baino? Frantsesez oratutako pentsamendua Hegoaldeko euskaldunen
|
hizkuntza
ofizial nagusian emango dugu hemen. Ikaragarria da, bai, ofizialtasunaren eraginindarra, honek lege formalismoaren muga gainditurik, bizitza soziolinguistikoaren izaera materiala bere logikapean moldatzen duenean.
|
|
|
Hizkuntzaren izaera ofiziala Estatu modernoaren sorrerari atxikia dagoen gertaera izaki, Estatu honen hizkuntza politika izango da lehenik mendebaldean eta gero mundu osoan, hizkuntza batzuen estatus politikoa eta soziala gailenaraziz, herri mintzaira gehien gehienak ezerezean hondoratuko dituena. Estatu hauen gorpuzkeran hizkuntzaren osagaia oinarri oinarrizko funtsa delako, nazio identitate berriaren sorkuntzan eta kohesioan, noraezeko baldintza izango da hizkuntzaren izaera ofiziala.272 Oker egongo da, oker baino okerrago,
|
hizkuntza
ofizialen kategoria juridikoa eta politikoa Estatuaren materialtasunari atxiki nahi ez dion aburua. Nazio eraikuntzari darion emaria dugu hizkuntza nazionalen sorrera eta bilakaera.
|
|
|
Nazio eraikuntzari darion emaria dugu hizkuntza nazionalen sorrera eta bilakaera. Estatu
|
hizkuntza
ofizialen ekoizpen historiko hau, aldi berean, herri mintzaira gehienen galbidea izan da. Haien jaiotzak (berrehun bat munduan) hauen (sei mila inguru) urkamendia eragin du, giza historian parerik izan ez duen etnozidioan eta/ edo genozidioan.
|
|
|
Aranak euskara galtzen ari dela egiaztatzen du, eus kara egiten denetan ere ez dela aintzakotzat hartua, hainbesteraino, ezen euskalduna arrotz sentitzen baita bere herrian, kasurako Gemikan (39). Eta ga lera horretan, ez atzerritarrak (40), etxekoak dira errudunak, Euskeria indepen dentea izan zen garaian ere gaztelania izan baitzen beren
|
hizkuntza
ofiziala (41). Goi klasekoek ez baitute erabiltzen gizarteko beren harremanetan, gizar te mugikortasunean aurrera egin nahi duten euskaldunentzat oztopo bat beste rik ez da (42).
|
|
|
(109) < < Euskal Herriko
|
hizkuntza
ofiziala ez izateaz gainera, euskerak bestelako problema asko ere zeuzkan bere barruan: dialektotan banaturik egotea, literatur eredu batuaren premia, or tografi araurik eza, hitz berrien arazoa, Frantzia eta Espainiako erakunde politikoen aurrean ha besa lortu beharra etab. Guzti horretarako, XIX mendeko euskaltzaleek ongi zekusatenez, beha rrezkoa zen Euskeraren Akademia sortzea.
|
|
|
Adibidez, abonatuaren helbidea edo posta kodea lor daiteke. Zenbaki horietako batzuk beste
|
hizkuntza
ofizial batzuetan ere erabiltzen dira, hala nola katalana, galegoa eta euskara. Erantzuna erabiltzailearen mugikorrera, fax batera edo posta elektronikoko helbide batera bidaltzeko aukera ere eskaintzen dute.
|
|
|
Erreklamazioak Europar Batasuneko estatu kideetako herritar eta egoiliarrek aurkez ditzakete. Erreklamazio horiek Europako Arartekoarengana jo dezakete, edozein
|
hizkuntza
ofizialetan. Erreklamazioan argi utzi behar da kexaren arrazoia eta partikularra kexatzen den organo edo erakundea.
|
|
|
Batzordeek, halere, ez zuten atzera egin. Ameriketako judutarren koloniek ez dute oraindik amor eman; eta Israelgo
|
hizkuntza
ofizialaren kontra daude, batasuna gaizki egin zela sinistuta...
|