|
2000
|
|
|
Hori bai, denak errespetagarriak, bakebiderik nahi baldin badugu. Zeren
|
hizkuntza
bakoitzak bere inguru jakina du eta inguru bakoitzak bere balio bereziak, elkar ulertu beharrez anaitasunerantz garamatzatenak.
|
|
|
Osotoro ondorioapelaezinak sortzen ditu mugapen honek, ezen, mintzatzen ikastearekin batera, umeakbere hizkuntzarenak direnak ikasten ditu soilik, eta ikaspen esfortzua errentagarriegiteko, berauek praktikan erabil daitezen nahiko du. Baina konstrikzio (mugapen) hauek ezin dira beti eta edonola erabili;
|
hizkuntza
bakoitzak bere arautegia duenez (hamaikagarren atalean aipatutakoa), hiztunak jakin behar du nola jokatu soinu elkarketa posible bakoitzarekin (noski; eta jakin zein soinu elkarketa ez diren posible berehizkuntzan).
|
|
2001
|
|
|
Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu kontua ez dela gazteleraz edo frantsesez egiten den guztia euskaraz ere egitea" horretarako eskubidea" dugulako. Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu litekeena dela
|
hizkuntza
bakoitzak bere erabilera esparruak izatea, desberdinak ziur asko pertsona, lurralde edo egoera bakoitzean. Beldurrik gabe aitortu eta onartu dugu euskaldun guztiok, baita euskaldun jantzi edo prestatuenek ere?
|
|
|
J.R. Lodares hotzagoa da. Honen iritzian
|
hizkuntza
bakoitza bere kokaleku egokian dago, egon, elkarbizitzak halaxe jarrita.
|
|
2002
|
|
|
gaztelaniaz garatzen ari dena euskaldundunahirik joan gara. Kontua da, ordea,
|
hizkuntza
bakoitzak bere garapen bidea behar duela eduki, bere beharrizan, baliabide eta erritmoen araberakoa.
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere lurraldea behar du, bere berea, besteetatik apartekoa; hala ere, hiztun bakoitzak badaki, jakin, hizkuntza eremu horretatik kanpoko gizakiekin harremanak garatzeko, agian berea, agian besteena, agian hirugarren hizkuntzaren bat erabili duela. Kontua da, hizkuntza eremu batera heltzen den kanpotarrak jakin lukeela, era berean, berea ez den komunitate linguistikoaren baitara ari dela sartzen, eta horko hiztunekin errespetuzko obligazioak dituela, eta hori sarritan ahazten du hizkuntza maioritarioetako hiztunak?.
|
|
2003
|
|
|
Elebitasuna hautatzekotan, nolakoa? Hizkuntz funtzio guztietan edo diglosia bezala ulertu ohi dena, hau da,
|
hizkuntza
bakoitzak bere funtzio eremu bereiztuarekin. Elebakartasuna (edo elebitasuna/ diglosia) eskualde guzti guztietan edo lekuan lekuko egoera propioa?
|
|
2004
|
|
|
Hizkuntza arloa diot, eta ez Euskara arloa, eskolan erabiltzen/ irakasten diren hizkuntza guztiak hartu behar baititugu kontuan.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere baliabide linguistikoak izango baditu ere, badira hizkuntza guztietan berdinak diren edukiak eta, beraz, batetik bestera transferitzeko modukoak direnak. Ikuspegi horretatik abiatuta, Hizkuntza irakasle guztien elkarlana beharrezkoa izango da transferigarriak diren edukiak identifikatu, landu eta transferentzia hori bideratzeko.
|
|
|
Hizkuntzen merkatuan beste horrenbeste gertatzen da, ahulenaren zorigaiztorako, elebitasunaren edo eleaniztasunaren kontraesanezko merkatu bihozgabean. Hain zuzen,
|
hizkuntza
bakoitzak bere balio pragmatikoa eta soziala bere eraginkortasun mailan itsatsirik darama, eta, ondorioz, balio horren irizpideak izango dira hizkuntzen arteko erabilera arauak eta ohiturak alde batera edo bestera lerraraziko dituztenak. Nahimen hutsez zernahi erdiets dezakegulako usteak arnasa laburra du hizkuntza taldeen arteko harremanak kudeatzeko garaian.
|
|
|
Gauzei" izen" bat eman baiño lehenago, hizkuntza batek (herri batek, beraz) ideien maillan egiten du zatiketa bat, berezketa sakon bat, oharkabezko ideia antolaera bat. Eta
|
hizkuntza
bakoitzak bere erara begiratzen du mundua. Ez dago ikuskera logikorik.
|
|
|
Ez dago kidetasun zehatzik.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere gisara antolatu du gizarte mintzakeraren eremua. Edo, bestela esateko:
|
|
|
Hizkuntza batetik bestera, horrela, hizkien edo hotsen sorta aldatu egiten da.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere soiñu mordo berezia darabil.
|
|
|
Zer erakusten du ordea hizkuntzen azterketak?
|
Hizkuntza
bakoitzak bere gisara banatu duela koloreen sailla; eta herri batek bereziki izendatu nahi izan dituen kolore batzuk, beste hizkuntza batek hitz bakar batez izendatu dituela; edo alderantziz. Zergatik?
|
|
|
Sail hau ere
|
hizkuntza
bakoitzak bere gisara antolatu eta banatu du, ahaidetasunaren eremuan; berriz ere, azterketa logikorik ez dagoelako.
|
|
|
Eta ez guk bakarrik: zeren eta
|
hizkuntza
bakoitzak bere gisara aztertzen baitu. Lumeroari buruz, adibidez, hizkuntza batzuk ba dute laugarren lumero bat:
|
|
|
Bokaleen artean, adibidez,
|
hizkuntza
bakoitzak bere bokale mordoa du, bere estruktura. Gaurko euskeraz guk bost bokale berezten ditugu (xuberotarrek sei, jatorkiago nere ustez); eta bost bokale horiek, gaur españeraren eremu berbera hartzen dute.
|
|
|
" Errealidadearen irudi oso bat sortzen du hizkuntza bakoitzak, bere buruarekiko aski eta hertsi.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere gisara antolatzen du dana... Antolakera hori hizkuntzen sustraia bera dan ezkeroz, hizkuntzaren parte guziak dira antolaketa horren ondorio".
|
|
2005
|
|
|
Gizakia funtsean hiztuna den bezala, bada ere honela animalia sozial bat. 3,
|
Hizkuntza
bakoitzak bere mundu ikuskera propioa du. Munduaren kontzepzioa aldatu egiten da hura interpretatzen duen hizkuntzaren arabera.
|
|
2006
|
|
|
Gustu kontua da. Alde batetik,
|
hizkuntza
bakoitzak bere fonetika du, baina egia da ohituta gaudela hardcore melodikoa ia beti ingelesez entzutera, eta horrenbestez hasieran errazagoa egiten dela hala entzutea. Baina jende askok euskaraz abesturiko HC melodikoa ondo hartzen du.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntzen konparatze saio horietatik ondorio hau atera zuten: lege finko eta irautezkoak dituztela hizkuntzek euren garapenean,
|
hizkuntza
bakoitzak bere eboluzioan lege jakinak jagoten dituela, alegia. Eta pentsatu zuten, legeok ikasiz eta aplikatuz, hizkuntza historikoen antzinagoko estadioetara heldu zitekeela:
|
|
|
Humboldt-ek, adibidez, eta hizkuntzaren karakterean zentratuz orain.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere karakterea duela esateak, Humboldt-entzat esan gura du, ez nazio baten aurretiko karakterea berak espresatzen duela, baizik hizkuntza bera pertsonalitate burujabe bat dela, bere aiurria, nortasuna duena. Hizkuntza, Humboldt-ek kontsideratzen duen moduan behar da ulertu, ez isolatua, ez gramatika bat (estrukturalismoaren ondoren arriskua baitago, hizkuntza guztia forma linguistiko batzuk bezala soil ulertzeko, zeinu sistema hutsa), baizik bategina nazioarekin eta nazioaren bizitza guztiarekin, geografikoa, sozial eta politikoa, morala, intelektuala, eta mintzo den norbanakoaz bategina une berean, haren izpirituarekin, bat direlarik natura, gizakia eta gizartea37 Gure joera, dena bakantzekoa, isolatzekoa izaten da (zientzia modernoak, espezializatuak?
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere karakterea duela esateak, aurren aurrenik esan gura du, hortaz, hizkuntza errealitate izpirituala dela, ez, naturala?. Bera dela subjektu eta egintzaile, eta librea dela.
|
|
|
Car on remarque ce genie des langues, ou dans les ouurages qu, il produit ou dans les causes qui le forment; or Il se cache si subtilement par tout, qu, il est Impossible de l, apperceuoir sans vn Iugement exquis, et sans apporter a ceste recherche autant d, assiduité que d. Industrie? 133 Gero Corneille rengan topatzen da(, génie d, un peuple?, 1640), Port Royalen(, le genie de nostre langue?, 1650), etab. Mendearen azken herenean, modako adigaia bilakatua dagoeneko, liburuak hasten dira: ...buru berarekin (frantsesa, dama bezala pertsonifikatua, bera mintzo da); 1685, izenburu berarekin halaber,, par le Sieur D++?? 134 Testurik gogoangarriena Christmann ek Dominique Bouhours en. La Langue Françoise, i deritzo (1671) 135 Ongi ikusten da, hizkuntzaren jeinua, birjaiokundetarki, talentu, dohain, trebetasun bezala ulertzen dela, pertsona bakoitzak bere talentuak dituen bezalaxe dituenak
|
hizkuntza
bakoitzak bereak. Hala hizkuntza bakoitza nortasun bat da, bere aiurriaz, eta bakoitzak bere koloreekin pintatzen du mundua:
|
|
|
Bi artekogabe bakarrik aipatzeko: estreina,
|
hizkuntza
bakoitzak bere gramatika propioa behar du. –Gramatika unibertsalaren?
|
|
|
tradizioan (praktikan gramatika, unibertsala? latinoa edo latinkumea izaten zen), misiolari nahiz ikertzaileek ezagutezineraino itxuragabetu dute Ameriketako edo Asia eta Afrikako berein hizkuntza guztiz original bere eraikeran, horien gramatikak egin dituztenean75
|
Hizkuntza
bakoitzari bere karaktereak eskatzen duen gramatika zor zaio. Berdin literaturan:
|
|
|
Hala, kultura frantsesa edo espainiarra inork ulertuko otelituzke hizkuntza frantsesa eta espainola gabe? Bi kultura horien ezaugarri nagusiahizkuntza da, nazio hizkuntza horien ardatzean harilkatutako kulturak direlako bibiak, eta hizkuntza bakoitzaren baitan ondutako kulturak direlako bata eta bestea.Nazio
|
hizkuntza
bakoitzak bere kultura nazionala sortu eta ondu du. Horrek ez duesan nahi, jakina, nazio kultura guztiek hizkuntza desberdina izan behar duteniknahitaez:
|
|
|
Ondoriozta daiteke,
|
hizkuntza
bakoitzak bere hotsak bezala bere keinuak ere hala dauzkan moduan, bakoitzak halaber duen mundu ikuskera ere, «esan beharraren» egoera kitzikatu hartatik, alegia, herri bakoitzaren barne betetasun berekitik ilkia izanen dela hau ere.
|
|
|
(Saussure) »1379 Hizkuntzak sortzen du objektua:
|
hizkuntza
bakoitzak bere objektu mundu partikularra, ala hizkuntzazkotasunak objektuen mundu bakar bat bera hizkuntza guztietan? «Si, irakurtzen diogu J. Tusón i?
|
|
|
Eta horrek hizketaren gainean jokatzen du: 1) hitzetan, haien balioa zermugatuz eta tinkatuz (hori ezin da izan indibidualki hautazkoa); 2) hizketan eta esaldian, eraketa modu bat arautuz,
|
hizkuntza
bakoitzean bere propioa, une berean hiztunaren arbitrariotasun indibidualari aski leku utziz, libertatea ordena batean bezala (hizkuntza pentsamenaren funtzioen lege) 362.
|
|
|
Humboldt-en mundu ikuskeraren tesian, ez deus berririk, ezpada haren hizkuntz filosofia osoaren laburbilduma bat begiets genezake.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere mundu ikuskera duelako, edo bera izan mundu ikuskera bat delakoak, esan gura du hizkuntza guztien artean bakoitza indibiduo beregaina dela, munduaren aurrez aurre paratzeko eta mundua jasotzeko izpirituaren molde bereki bat, bakarra eta errepikaezina, bakoitza kultura oso bat, pertsonalitate bat eta karaktere bat, ez noski estatiko denboragabeki egolea («esentzialista»), baina bi...
|
|
|
Humboldt-ek dioenean,
|
hizkuntza
bakoitzak bere mundu ikuskera duela, ulertarazi gura duena da bere nortasuna, askatasuna, bere jeinua duela, bere egitura gramatikal propioa, esate baterako; eta ondorioz, ez dela gramatika greko edo
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere baliabideak, hau da, bere barneko ibilbideak, joan eta etorri bideak, pentsabideak dauzka, eta hiztuna bere barnean bide horietatik joan etorri ohi da. Hizkuntza bakoitza, diosku G. Steiner-ek, historia eta prehistoria bat da, jendearen izaera modu bat, esperientzia arsenal bat.
|
|
|
Beraz, pentsamendu «frantses» honetako ideia da
|
hizkuntza
bakoitzak bere izpiritua duela. Bakarrik, arrazoi hori baliatzen da orain izpiritu frantses goraren berdingabea goratzeko.
|
|
|
«Etnia bakoitzak hautaketa edo taxuketa desberdinak egiten ditu», horixe da hizkuntza bat1242 Fonetika mailan, hizkuntza batean bokal posibleak ez dira a/ e/ i/ o/ u, baizik eta «garbi geldi bedi oraingoz ideia bakar hau: bokaleen sail etengabe eta jarraikian,
|
hizkuntza
bakoitzak bere modura egiten duela bere zatiketa berezia, bokale estruktura desberdin bana
|
|
|
etxe TIK etorri («venir de»), etxe KO andre («señora de la casa»), etxeZ beterik («lleno de casas») 1245 Edo berdin: kolore posibleak nahi hainbat dira, eta
|
hizkuntza
bakoitzak bere banaketa etnikoa egiten du, etab.1246 Munduko gauza guztiak dira nahi hainbat, eta hizkuntzak erabakitzen du badiren ala ez diren (izenik duten ala ez). «Ez dago, beraz, honetan, berriz diogu?
|
|
|
tasun zehatzik.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere gisara antolatu du gizarte mintzakeraren eremua. Edo, bestela esateko:
|
|
|
Hizkuntza guztien printzipiozko berdintasun hori aitortu eta gero, Humboldten idazkietan hainbat abertentzia aurkitzen da ikertzailearentzat (orain axola ez zaizkigun testuinguru polemikoetan askotan): ...ak inzibilizatutzat gutxietsi behar597; ez du begiratu behar zer ahal den, baizik zer ohi den espresatu hizkuntza batean598; hizkuntza bakoitza, aurkitzen duen duenean, nazioak eratua duen moduan, ez misiolariek edo atzerritarrek eraldatu ahal izan duten gisan, ikertu behar du599; ez du euroeratu behar ere, hizkuntza indigenak bere ama hizkuntzaren edo latinaren gramatikaren azpira ekarriz, baizik
|
hizkuntza
bakoitza berari barrutik dagozkion kategoriekaz behar du ikertu600, etab.
|
|
|
Gero Corneille engan topatzen da («génie d, un peuple», 1640), Port Royalen («le genie de nostre langue», 1650), etab. Mendearen azken herenean, modako adigaia bilakatua jadaneko, liburuak hasten dira: ...kin (frantsesa, dama bezala pertsonifikatua, bera mintzo da); 1685, izenburu beragaz halaber, «par le Sieur D++»? 978, etab. Testurik gogoangarriena Christmann ek Dominique Bouhours en «La Langue Françoise»i deritzo (1671) 979 Ongi ikusten da, hizkuntzaren jeinua, birjaiokundetarki, talentua, dohaina, trebetasuna bezala ulertzen dela, pertsona bakoitzak bere talentuak dituen bezalaxe dituenak
|
hizkuntza
bakoitzak bereak. Hala hizkuntza bakoitza nortasun bat da, bere aiurriagaz, eta bakoitzak bere koloreekin pintatzen du mundua:
|
|
|
Baina horiek, kontzeptu «hutsak»? moldeak baino ez dira, horietan baitira husten, urtzen eta moldatzen kontzeptu enpirikoak, azken horiek
|
hizkuntza
bakoitzak bere erara moldatuak. Adibidez, hizkuntza batek zaldi kontzeptu enpiriko bakarra eduki lezake, edo errealitate hori bi, bost, hamar kontzeptu enpiriko ezberdinetan banatua; baina beti ere, bat hala hamarrak, kontzeptu enpiriko horiek errealitate, substantzia, zertasun kontzeptu «hutsen» moldeetan sentsuen datuak isuri eta pentsatu/ eratuak izango dira.
|
|
|
hizkuntza batean generoak daude, kasu deklinatuak daude, bestean ez, hau da, bakoitzak baliabide eta erraztasun edo zailtasun diferenteak eskaintzen dizkio hiztunari. Orobat, hitz egiteak kortesiara behartzen du(
|
hizkuntza
bakoitzak bere trataera moldeak dauzka), argitasunera behartzen du, prezisiora, erraztasun eta arintasunera, espresibitatera, efektura, etab. Hitz egiteko eretiak hiztunarengan sakada ezberdinak eragiten ditu, batzuetan elkarren kontrarioak: argitasunaren presioa, eta erretorikoki espresibo izateko sakada, etab., eta kinka horietan guztietan hizkuntzek irtenbide ezberdinak eskaintzen dituzte.
|
|
|
Beste alderdia, sozio antropologiko kulturala, hizkuntzak munduaren ikuskeran eragiten duelakoarena, Davidson-en aburuz ebidentzia bat da, baina kasik tribialitate bat adinatsu ere bai. Hor egon daitekeen arazo bakarra da
|
hizkuntza
bakoitzak bere eran daragienez, ea gure munduaren ikuskerak nahitaez desitxuratua izan behar duen, hizkuntzak ispilutzat hartuz gero logikoki hala izan beharra dagoenez. Baina Davidson-en irudiko hizkuntzak ez dira ispiluak, are gutxiago desitxuratzaileak.
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere karakterea duela esateak, aurren aurrenik esan gura du, hortaz, hizkuntza errealitate izpirituala dela, ez «naturala». Bera dela subjektu eta egintzaile, eta librea dela.
|
|
|
estreina, hizkuntza bakoitzak beregramatika propioa behar du. «Gramatika unibertsalaren» tradizioan (praktikan gramatika «unibertsala» latinoa edo latinkumea izaten zen), misiolari nahiz ikertzaileek ezagutezin bihurtu arte itxuragabetu dute Ameriketako edo Asia etaAfrikako berein hizkuntza guztiz originala bere eraikeran, horien gramatikak egindituztenean805
|
Hizkuntza
bakoitzari bere karaktereak eskatzen duen gramatika zor
|
|
|
Hizkuntza batzuk familiatan elkar daitezke, beste batzuk irlak dira (Steiner-ek euskara aipatzen du) 846, elkarren urrun edo hurranagoak izan litezke, baina denak diferenteak dira azal eta mami, denak «mundu diferenteak». Mundua ez da bat, ezpada
|
hizkuntza
bakoitzak berea egiten du, bestelakoa.
|
|
|
Espresuki Humboldt-en kritikak hizkuntzen klasifikazioei, ik., esaterako, in III, 189(
|
hizkuntza
bakoitza bera da klase bat!), 317 (kritika Schlegel-en klasifikazioari hizkuntza analitiko eta sintetikoetan), 680 (hizkuntzen klasifikazio oinarrizko eta orokor baten ezintasunaz; xede jakinekiko erreferentziaz bakarrik justifika litezkeela klasifikazioak), 721 (hizkuntzen klasifikazioari mono eta polisilabikoetan).
|
|
|
Ama hizkuntzak betiko moldatu du gizabanakoa. Eta
|
hizkuntza
bakoitzak bere baitan munduaren forma bereizi bat dakarrenez, orduan, horrek hari —zorioneko hainbat gaitasun emateaz gain— errotiko hainbat muga ezartzen dizkio.140
|
|
2008
|
|
|
(a) arruntenetan (brote, > e, >) erraz jo izan da erdaratiko mailegu zuzenera baina ez dirudi hori denik biderik egokiena. Izan ere,
|
hizkuntza
bakoitzak bere ohiko baliabideak erabiliz eman ohi ditu kontzeptu hauek. Garrantzi handikoa litzateke hitz hauen adierak jaso, erabaki eta arautzea.
|
|
2009
|
|
|
Morfologia tratatzea zailagoa bada ere, beste alor batzuetan, fonetikan esate baterako, oso erraza da.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere alde zailak eta errazak ditu, baina oro har, hizkuntzaren ezaugarri guztiak kontuan hartuta, hizkuntza guztien zailtasuna antzekoa da.
|
|
|
Michail Gorbatschow; ca: Mikhaïl Gorbatxov;...
|
Hizkuntza
bakoitzak bere sistema, bere transkripzio praktikoa, erabiltzen du, hizkuntza bakoitzaren grafiara eta ahoskerara moldatua.Nazioarteko sistema onarturik ezean, bide hori hobetsi du Euskaltzaindiak euskararako, hau da, euskararako transkripzio praktiko bat erabiltzea. Erabaki hori hartzeko orduan, xehe aztertu du azken urteotako erabilera, eta argi ikusten da euskal entziklopedietan, euskarazko komunikabideetan eta euskarazko eskola liburuetan eta literaturan euskararako transkripzio praktikoaren bidea guztiz hedaturik dagoela, transkripzio praktikoa gauzatzeko orduan kasu gutxi batzuetan aldaera bat baino gehiago ikusten bada ere.
|
|
|
Helburua da esparru batean parte hartzen duten hizkuntza guztiak gogo berdintasunez tratatzea, hierarkiarik gabe, elkarren kontra jarri gabe. Hala izango bada,
|
hizkuntza
bakoitzak bere ingurua behar du, bere bizi esparrua, egileak azaltzen duen bezala. Bereziki interesgarria da ikustea nola teknologia berriek dimentsio berri bat eransten dioten espazio horri.
|
|
|
Espainiako kasua da, 1978ko Konstituzioaren eskutik, bi irizpideak neurri batean uztartzen dituena, ez, ordea, hizkuntza guztientzako neurri berean?. Lurraldetasun irizpidea aplikatzen zaie gaztelaniari Estatuko lurralde osoan eta beste
|
hizkuntzei
bakoitzari bere erkidego autonomoan, tokian tokiko autonomia estatutuen arabera. Gizabanakoaren eskubideen irizpidea ere presente dago ofizialak bi hizkuntza dituzten erkidego autonomoetan.
|
|
|
hizkuntza erlatibismoa eta hizkuntza determinismoa.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere jenio propioa du eta hizkuntzak berak determinatzen du hiztun baten pentsatzeko era. Baina berez Sapir eta Whorfen teoriak ez dira hain sinplistak.
|
|
2010
|
|
|
Gaztelania eta euskara unibertsitateko hizkuntza ofizialen elebitasunetik nazioarteko hizkuntzak garatzera zuzentzen den eleaniztasun plana batik bat ingelesaren garapenaazaltzen du. Plan horren arabera, eleaniztasuna hizkuntza bakoitza funtzio ezberdinetarako erabiltzearen printzipioan oinarritu behar da, eta, beraz, unibertsitateak
|
hizkuntza
bakoitzak bere testuinguruan duen erronkari aurre egin behar dio.
|
|
|
ez egitea, hots, espainolez, euskara ezta aipatu ere?.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere musika duela azpimarratu ondoren, literatura espainolaren zenbait lagin adierazi zituen, jarraian bi mendetan bizi izan zela azpimarratzeko, baita galtzaileen alderditik bi mundu gerretan parte hartu zuela ere (berak bi gerra galdu zituen, bere semeak eta juduek, ordea, bizia). Hori zela eta,, bi?
|
|
|
Hizkuntzak, nola edo hala," indar eragilea" du gizakiaren pentsamenduan —ez da" tresna soila" —, eta, horrexegatik, ezinbestekoa da hizkuntza hori antropologikoki kontsideratzea eta bere dimentsio dinamikoan aztertzea. Hortik dio Weisgerberrek
|
hizkuntza
bakoitza bere eduki historiko kulturaletan aztertu behar dela, ze finean hizkuntza baten esanahiek ez dute kaosa osatzen —hizkuntza gehiago da kontzeptu pilaketa arbitrarioa baino—, baizik eta zentzu sare baten moduko kosmosa. Baina berori, azpimarra dezagun, ez da estatikoa, dinamikoa baizik; zentzu horretan, gure autoreak —Humboldt bera baino humboldtiarrago izanik— batez ere" hizkuntza irudiaz"(" Sprachbild") hitz egiten du eta ez hainbeste" hizkuntza ikuskeraz"(" Sprachansicht").
|
|
2011
|
|
|
Testu generoa eta sekuentzia didaktikoa hizkuntzek interakzio sozio diskurtsiboan funtzionatzen badute, hala ikasten direla ere ondorioztatu daiteke genevako ikerlarien lanetatik (Bronckart, 1996). eta hau lehen hizkuntza ikasi nahiz bigarren guztiak. Bestalde, hizkuntzak ikastea haietan sortu eta garatu diren testuerak, testu moldeak eskuratzea izango da, testuetan mintzatzen baikara, ahoz zein idatziz (Larringan, 2009). egia da testu horietan
|
hizkuntza
bakoitzak bere gramatika edo sistema formala erakusten duela, berezia, eta hori ere ikasi beharrekoa dela hizkuntza bat mintzatzeko, baina gramatikak soilik ez du hizkuntza baten erabilera posible egiten (Idiazabal, 2008). gramatika eta testuen arteko loturak eta elkarreraginak nola gauzatzen diren jakitea, hizkuntzen didaktikaren oinarrian dagoen ezagutza da, eta haien ikasketarako baliabiderik ... Testu generoetan formaltasun diskurtsibo eta gramatikalak biltzen dira, nolabaiteko egonkortasuna dute, eta hizkuntza ezberdinetan antzeko egiturak erakusten dituzte.
|
|
|
Joan den mende erdian, elebitasunak nolabaiteko eskizofrenia ekar zezakeela ere aitortzen zuenik bazen arren (Ries et al. 1932), gaur pertsona eleanitza da prestakuntza aldetik eredugarrien agertzen dena. baino. da hemen eta orainetik urrun jarriko gaituena, eta leku denbora horretan pertsonaien egoera orekatua agertuko da.
|
hizkuntza
bakoitzak bere erara egiten badu ere denak dituzte hasierako formulak eginkizun horretarako(" Behin batean ba omen zen..."); ondoren aldaketa, desoreka, eta ekintzen momentua letorke, luzeago edo laburrago, baina desorekak ekintzarako beharra, tentsioa, sortuko du; ekintza horiek oreka bidea aurkituko dute, eta bukatzeko konponbidea etorriko da. Testu molde berarekin jarraituz, badakigu baita ere, egituratze horren bitartekoak, antolatzaileak, izaera berdintsua izango dutela, nagusiki denborazkoak izango dira, eta ipuinaren pasarte nagusiak markatzeko erabiliko dira hizkuntza guztietan. ezagutza hauek, beraz, baliagarriak dira ikasten den edozein hizkuntzarentzat.
|
|
|
Hiztun herriak, lurraldea tarteko, dagokion eta zor zaion habitat egokia behar du ingurumena osatzen duten aldagai guztiak elkarren osagarri gertatuko badira.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere bereak dituen ingurumari sozialaren eta fisikoaren osagaiak behar ditu biziko bada. Hizkuntza, lurraldearen zainetan errotu gabe, haizeak daraman orbelaren pareko da, nahiz eta orain euskarri fisiko hori Interneteko sare sozialarekin ordezkatu nahi digun zenbaitek.
|
|
|
Ez da gauza bera euskaraz edo guugu yimithirr eraz pentsatzea.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere kategoria kognitiboak ematen dizkizu, eta zuk mundua horien bitartez pentsatzen duzu?. Ekai Txapartegi,. Txillardegik arrazoi zeukan?, Berria,.
|
|
|
Zergatik hori? Luzaroan pentsatu izan dut gertaera horren atzetik diglosia kontu bat zegoela, alegia, hizkuntza bi edukita,
|
hizkuntza
bakoitzari bere rol jakina esleituko ziola, alegia, bere egiteko zehatza.
|
|
2012
|
|
|
Komunikazio korporatiboaren Hizkuntza Politika izenburupean bere proposamena egiten du egileak. Sare sozialei dagokienez, oro har,
|
hizkuntza
bakoitzak bere kanala lukeela aipatzen du. Ekarpen gehiago ere idatzi dira artikulu honen harira, eta era askotako iritziak daude.
|
|
|
Enpresaren xede taldean erdaldunek pisu handia dutenean, sare sozialetan nola joka daitekeen ere proposatzen du egileak. Komunikazioaren ikuspegitik,
|
hizkuntza
bakoitzak bere kontua izatea logikoa dela aipatzen du, eta bi galdera egiten ditu: zertarako' zikindu' jarraitzaile ez euskaldunaren pantaila ulertuko ez dituen kontuekin?
|
|
|
Lexiko garatuaz ari naiz, edozein mailatako kontzeptuak adierazteko hitzez. Eta hor bada ondare komun bat ondare ez komun bat ere noski,
|
hizkuntza
bakoitzak berea duen hitz multzoa, eta ondare horretako hitzak gabe, ezin da ezer esplikatu. Hitz egiten dugula, pare bat dozena adjektiborekin molda gaitezke, baina itzultzen hasten garenean, pare bat dozena ez, milaka adjektibo diferente behar ditugu, denak inportanteak.
|
|
|
Beraz, euskarari inolako funtziorik edo legitimitaterik aitortzen ez bazaio, nekez egongo da osasuntsu. Izan ere,
|
hizkuntza
bakoitzari bere" ikur" zehatza ezartzen zaio eta bere erabilera ikur horren araberako" gizarte araupean" gelditzen da, horrela, erabilera non, norekin, zein egoeratan... finkatzen delarik. hizkuntza baten erabilera da azken batean hizkuntza horren osasun egoeraren adierazgarri garrantzitsuenetako bat. hori neurtzeko Barakaldon euskaraz egiten den guneetako batzuk aukeratu (d e...
|
|
|
itzulpenaren zeregina ez da, Benjaminen iritziz, jatorrizkoa ulertzen ez duenari bertan ezkutatzen den mezua transmititzea, hizkuntzen arteko elkarreraginezko harremana azaleratzea baizik. Harreman hori agerian jarriz, itzulpenak
|
hizkuntza
bakoitzak bere kabuz lortu ezin duen aukera berri bat ahalbidetzen du, hizkuntzen osagarritasunezko harremanaren bidez baizik irits ezin daitekeena (Benjamin 1972). Hori argitu ondoren, honela jarraitzen du Sarrionandiak Arestiren Dekameroneari buruz:
|
|
|
Egokitzapenak beti dakartza arazoak, ez baikara gaztelaniaz intzidentaltzat jo diren perpausen itzulpenekin arituko; Mitxelenak euskaraz, bere baitatik sortu dituen testuak izango ditugu bidelagun. Eta jakin badakigu
|
hizkuntza
bakoitzak bere sistema berezia duela eta ez duela, agian, gaztelaniazko molde berean gauzatuko, intzidentaltasuna?.
|
|
|
Eskoletan ere ohiko ikasgaiak dira kolonizazioa eta deskolonizazioa, eta literaturan, komunikabideetan, entziklopedietan ere agertzen dira. Leku izen kolonial asko hizkuntzatik hizkuntzara aldatzen dira,
|
hizkuntza
bakoitzak bere moldea baitu horrelako izenak adierazteko, hala nola Hego mendebaldeko Afrika Alemana, Piperbeltz Kosta, Volta Garaia. Era horretako izendapenak eratzeko erabilitako joskera irizpideari buruzko argibideak ere ematen ditu arauak.
|
|
2013
|
|
|
Txostenean aipatzen den bide aberatsa bat da honako bereizketan oinarritzen dena: " a) ukipen egoeran dauden hizkuntzen arteko harremanen ekologikoa; b)
|
hizkuntza
bakoitzak bere ingurune sozialarekin duen harreman ekologikoa" (63 or.), ukipen egoeran ematen diren harreman nagusien ondorioa izango delako, neurri handi batean, hizkuntza bakoitzaren inguruan eraikiko den harreman mota, nahiko ulergarria zaiguna gorago esan ditugunak hizkuntza ukipenari buruz kontutan hartzen baditugu. Hau horrela da, analisi eta
|
|
|
Oharkabean askoren buruetan ere halako irudi lauso bat dago ipar moduan: euskara eta erdarak elkarrekin biziko dira modu orekatu xamarrean, elebidun edo hirueledunak izango gara, espazio guztiak elebidunak izango dira eta
|
hizkuntza
bakoitzak bere aukerak eta garapena izango ditu.
|
|
2015
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere boterea du. Hizkuntza bakoitzak bere kapital linguistiko eta kulturala du.
|
|
|
Hizkuntza bakoitzak bere boterea du.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere kapital linguistiko eta kulturala du. Hizkuntza bakoitza hegemonian ala azpian dagoen ikusten da.
|
|
|
Doinu horietan post punk klasikoaren (Gang Of Four, PIL?) eta anarko punkaren eraginak nabaritzen dira (Crisis, Zounds?), baina baita herrikide dituzten Mercenarias eta Rakta emakumezko punk taldeenak ere.Izan ere, Gattopardok portugesez abesten du, eta horrek bereizten du 80ko hamarkadako estilo ilunetan iltzatutako beste talde garaikideetatik. «Abeslaria naizen aldetik» dio Basiliok, «garrantzitsua da portugesez abesten duten talde asko erreferentziatzat izatea,
|
hizkuntza
bakoitzak bere sonoritatea eta erritmoak baititu. Eta, jakina, badago ingelesez abesten arituko balitz bezala abesten duen jendea, itxura rockzaleagoa izateko, baina patetikoagoa da».
|
|
|
katua erbitzat eman». Horrez gain, ederra sartu, ziria sartu eta iruzur egin ere proposatuko dizkio hiztegiak.Mezu igualtsua emateko,
|
hizkuntza
bakoitzak bere esapidea sortzen du askotan. Meter doblada aipatu du.
|
|
|
–Benetako integrazioak, ordea, justu kontrako esanahia du; hau da, kultura edo
|
hizkuntza
bakoitzari bere garapena bideratzeko eta lortzeko behar dituen aukerak eta baliabideak errekonozitu behar zaizkiola.
|
|
|
Hau dena kontutan izanda, bigarren ikerketa bat egin da testu beraz osatutako corpus batean. Honenarrazoia izan da ikustea ea testuaren jatorrizko hizkuntzak bere izen aditz erratioa beste hizkuntzetan eraginaduen edo
|
hizkuntza
bakoitzak bere izen aditz erratioa erakutsiko duen. Lau hizkuntza erabili dirakonparaketa honetan:
|
|
|
Esan bezala,
|
hizkuntza
bakoitzak bere denbora egitura propioak ditu eta horiek hizkuntzaren araberaaztertu behar dira. Jarraian, (1) adibideko testu zatian ageri diren euskarazko denbora egitura batzuknabarmendu eta horien deskribapena egiteko baliatu ditugu:
|
|
|
Legeak xehetasunez arautzen ditu bere mekanismo eta eginbeharrak. Horren barruan, hizkuntza komunitate bakoitzak bere zuzendaritza edukiko du,
|
hizkuntza
bakoitzak bere hizkuntza politika gara dezan. Eta kontseilu bat eratuko da, komunitate linguistikoek beren erara aukeratutako ordezkariekin, funtzio osagarriak betetzeko.
|
|
2016
|
|
|
Hizkuntza menekoak sortzeko makina bat izan da leku askotan, eta izaten jarraitzen du.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere kapitala du eta kapital hori lotuta doa beti hiztun komunitate horrek duen botere politiko, ekonomiko, armamentistiko, kultural eta sinbolikoarekin. Eta botere politiko, ekonomiko, armamentistiko, kultural eta sinboliko horrek aurrera egin dezan hizkuntza bakarraren hegemonia ezinbesteko da gure mendebalde honetan bederen.
|
|
|
Chaque langue structure la réalité à sa manière, et découpe dans le réel des aspects différents?.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere gisara tajutzen du munduaren egia.
|
|
|
Ezagun samarra da kolore espektroa
|
hizkuntza
bakoitzak bere erara antolatzen duela, ez dagoela eskema logiko unibertsal bat, baizik eta etnikoa. Duela berrogeitaka urte ez hainbeste:
|
|
|
Ez dago koloreen taxuketan, logiko, rik batere.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere banaketa berezia egin du; eta banaketa hau, egiazki esan daiteke, etnikoa da; ez logikoa(...)
|
|
|
1.2 Halaber, inertziak sumatzen dira beste hizkuntza batzuetako izen abizenen erabileran, batik bat alfabetoa ezberdina bada. Izan ere, gure inguruko
|
hizkuntza
bakoitzak bere irizpideak erabiltzen ditu latindar alfabetora aldatzeko beste alfabeto bat darabilten hizkuntzetako izenak.
|
|
2017
|
|
|
Mackey ren esanetan, testuinguru batean hizkuntza bakoitzaren hiztun kopuruak garrantzia duen arren, handiagoa da hiztunen nolakotasunaren eragina. zenbat eta aberastasun, botere eta ohore gehiago izan, orduan eta garrantzi handiagoa izango du hizkuntza horrek gizartean (larrañaga, 1995). gizarte orotan, beraz,
|
hizkuntza
bakoitzak bere estatus edo egoera bereizgarria du. hiztunek hizkuntza bakoitzarekiko duten portaera, horren indarraren eta erakargarritasunaren araberakoa izango da (Mackey, 1989).
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere UFak izan ohi ditu, eta gehienetan ezin izaten dira hizkuntza batetik besterahitzez hitz itzuli, batez ere sorburu eta helburu hizkuntzak oso tipologia desberdinetakoak direnean (Sanz, 2015; Inurrieta et al., 2016a). Hori hala izanik ere, sortzen diren baliabide gehienak elebakarrak
|
|
|
Eta euskararekiko gailentzen ari den joerak, mindu.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere egitura du, bere zura: euskararena enbor ximur eta sustrai koskortsuetan oinarritzen da, antzinako kondaira zaharren laino artetik datorkigu eta izarren distiran islatzen da.
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere testuingurua eta bere historia sortzen ditu, bere komunitateak sortzen ditu. Galegoa bezalako hizkuntzak hitz egiteak ‘ezertarako ez duela balio’ errepikatzen zaigun arren, hauxe argudiatu nahi nuke:
|
|
2019
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere doinua du, bere ahoskera, bere tonua… Ikasi dudan zerbait izango da ziur asko, besteak beste Harkaitz Canorekin. Bereak dira letra batzuk.
|
|
|
Bai, halaxe da.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere kosmobisioa dauka, bere mundua, bere kultura… eta hizkuntza bat erabiltzen duzunean, mundu bat egiten duzu zeure. Guk batez ere euskaraz egiten dugu, baina badaude abesti batzuk gaztelaniaz, nik egiten ditudanak, eta niretzat unibertso desberdinak dira, baita sonoritate aldetik ere:
|
|
|
729
|
Hizkuntza
bakoitzak bere arau gramatikal propiok asmatzen ditu.
|
|
|
Ez gara bakarrak;
|
hizkuntza
bakoitza bere kezkak bizi du
|
|
|
Ez gara bakarrak;
|
hizkuntza
bakoitza bere kezkak bizi du
|
|
|
Nik ere barre egiten nuen eta ez nuen tutik ulertzen baina sonidoak asko maite nituen, fonetika. Eta Lekeitioak ere alde hortatik dijoaz ere pixka bat,
|
hizkuntza
bakoitzak bere estruktura dauka barruan[?] gorputzen mobimientotik eta dena, ez. Italiano batek nola hitz egiten duen edo euskaldun batek, ez?
|
|
|
Kontuan hartzen badugu, batetik,
|
hizkuntza
bakoitzak bereak dituela, eta, bertzetik, erabileran susto, ezuste, espantu, min edo hartzen dugunean, gure harridura, gure sentimenduak agertzeko oraindik ere oihuak erabat barneratuta dauzkagula; erran liteke molde bereko puskak direla.
|
|
|
|
Hizkuntza
bakoitzak bere berezko doinu edo azentu sistema dauka, bere baitatik sortua, bere fonetikara egokiturik, hiztunen nolabaiteko mekanismo mentalak kudeatzen duen sistema.
|
|
2020
|
|
|
Hiztun elkarte prototipokoaren ikuspegitik ele bakarreko hiztun elkarte uniformetan banaturik dago mundua:
|
hizkuntza
bakoitzak bere hiztun elkartea du, eta hiztunelkarte bakoitzak bere hizkuntza.
|
|
|
Esan beharrik ez dago adierazpenerako egin beharreko eraldaketa hori hizkuntzarena ere badela eta, ondorioz, sorkuntzarako aukeratzen den
|
hizkuntza
bakoitzari bere egile eskubideak aitortu behar zaizkiola. Horretan oinarriturik adostu zen Suitzan (Bernan) Egileak babesteko nazioarteko legea, 1886an.
|
|
|
102). Baina hizkuntza gertakari kolektiboa denez, ezin dugunez gure bakartasunean eraiki gero partekatu duguna,
|
hizkuntza
bakoitzak bere karakterea du, hizkuntza bat pertsonalitate burujabe bat da (ibid.: 195), guztiz lotua sortu baita darabilen nazioaren bizitza guztiarekin (Azurmendi 2007d:
|
|
2021
|
|
|
Haur gaztetxo multzo baten aho mihietan ere euskara oraindik loratzen eta zein gozo ingurumen honetan. "
|
Hizkuntza
bakoitzak bere begi propioak ditu". Gure hitzekin hobeki baizik ez dugu mendiaren misterioa ulertzen.
|
|
|
Eta ez* pescado de cuándo es éste? Horregatik,
|
hizkuntza
bakoitzak bere gramatika duela esan daiteke, dagokion hizkuntzako perpausak sortzen dituena.
|
|
|
Ez daukagu zertan jakin musika nola idazten den entzuten duguna ulertzeko, eta ez dugu zertan Bob Dylan-ek zer dioen ulertu haren musikaz disfrutatzeko.
|
Hizkuntza
bakoitzak bere musikaltasuna du eta hori beti izango da itzulezina, maila batean. Horregatik iruditzen zait idazle batek bikain idazteko belarria eduki behar duela.
|