|
2000
|
|
|
Zergatik? Beraiei irakatsi zaien
|
hizkuntz
eredua idatzizkoa delako eta honek lagunen artean ibiltzeko balio ez duenez, erdarara jotzen dute. Ahozko hizkuntza lantzea, beraz, edozein lekurako da inportantea, baina Bizkaian, Nafarroan, Iparraldean, ahozko hori ateratzen denean, hor dator euskalkiaren arazoa.
|
|
|
ARGIAk, Euskal Telebistak, irratiek, geroxeago" Euskaldunon Egunkaria" k, kazetal
|
hizkuntza
eredua sortu zuten, baina da bestelako irakur edo entzuleria dutela herri hedabideek. Eta horrek hizkuntza moldearen birdefinizioa ere badakar, hasieran kazetal hizkuntza hura hartuta ere, herriko egoerara hobekien moldatzen den euskara hartzeko.
|
|
|
Pentsatu eta sentitzen zuena suharki defendatzen jakin zuen pertsona dugu Gabriel Aresti, kosta ahala kosta barruan zeramana besteoi islatzen saiatu zen gizona, eta bere izateko era horrengatik, lagun handiak lortu zituen bizitza honetan... baina baita arbuiatu, zokoratu eta iraindu zuenik ere, Angel Zelaietak berridatzi duen biografia honetan garbiki ikus daitekeen bezala. Gabriel Arestiren zenbait poema ikur bihurtu da denontzat, haren
|
hizkuntza
ereduak hurrengo belaunaldiak eta euskara bera markatu zituen, bere adimen kementsuak obra mugarri eta zabala utzi digu. Esatea dago, ahoberokerietan erortzeko arrisku handirik gabe, literaturari eskaini ziola bere bizia," Harri eta Herri" zela.
|
|
|
Honetarako, orokorkizein partikularki hartutako hizkuntzak egokiak dira: bai aztergai moduan, baita aztergai eredu moduan, aztergaien partaide moduan, edo azterketa tresna gisa; eta alderantzizere, orokorki zein partikularki hartutako
|
hizkuntzak
eredu egokiak dira: bai aipatutakodimentsioak ulertzeko, baita dimentsioen arteko lotura egiteko ere.
|
|
|
meta teorikoa, teoriena, paradigmarena, azpi teoriena, ereduena. Denetan
|
hizkuntza
ereduak eragina izandu; adibidez, gorago aipatu den paradigma nagusien bilakaera eta aldaketa esplikatzerakoan. Denak aplikagarriak dira komunikazioan ere:
|
|
2001
|
|
|
|
HIZKUNTZA
EREDUEN SISTEMA EZTABAIDAGAI
|
|
|
EAEko Eskola Kontseiluko presidente Pello Ellakuriak
|
hizkuntza
ereduak desagerraraztea eta hizkuntza eredu bakarra ezartzea proposatu zuen berriki, oraingo ereduak diskriminatzaileak direla argudiatuz. Horri erantzunez, Inaxio Oliveri Hezkuntzako jarduneko sailburuak hiru ereduen balorazio ona egin zuen eta ezabatzeaz baino, sistema egokitzeaz mintzatu zen.
|
|
|
EAEko Eskola Kontseiluko presidente Pello Ellakuriak hizkuntza ereduak desagerraraztea eta
|
hizkuntza
eredu bakarra ezartzea proposatu zuen berriki, oraingo ereduak diskriminatzaileak direla argudiatuz. Horri erantzunez, Inaxio Oliveri Hezkuntzako jarduneko sailburuak hiru ereduen balorazio ona egin zuen eta ezabatzeaz baino, sistema egokitzeaz mintzatu zen.
|
|
|
Eta nola defini dezakegu zer den kalitatea? Hitz bitan esateko, erabileremu bakoitzerako
|
hizkuntza
eredu egokia erabiltzea. Beraz, erabileremuak askotarikoak diren neurrian, euskara ereduez hitz egin behar genuke, eredu bakarra ez baita nahikoa izango".
|
|
|
Testu biak hizkuntza ikasteko ereduegokiak dira: naturalak dira,
|
hizkuntza
eredu egokiak eskaintzen dituzte...
|
|
|
Testu biak hizkuntza ikasteko ereduegokiak dira: naturalak dira,
|
hizkuntza
eredu egokiak eskaintzen dituzte...
|
|
|
Bizkortu nahi den
|
hizkuntzak
eredu berdindua izan du nahitaez, eta, ahal delarik, batua: ñabarduren mugarriak, desiragarri bezain halabeharrezkoak, arau batzuen barnean hesitu dira.
|
|
|
Euskaltegietan ari diren ia pertsona nagusi guzti guztiek euskara batua ikasten dihardute. Gure irrati telebista nagusiek
|
hizkuntza
eredu literarioa bultzatzen dute. Euskal Erkidegoko eta Nafarroako administrazioek beren errotulazio eta seinalizazioa, oro har, hizkuntza arautuan eskaintzen digute.
|
|
|
Bata da erakundeak erradikalizatu egindi rela, eta lehenago apal plazaratzen ziren nahiak ageriko azaldu direla. Irakaskuntzan,
|
hizkuntz
ereduak berrikus teaz, unibertsitate lege berriaz eta euskal curriculumaz mintzatu izan da ozenago hauteskundeetatik hona. Kulturgi ntzan, bestalde, behatokiak ezarri dira, dirulaguntza handiagoak agindu dira (ikusiko!) eta agintariak lehen baino entusiasmo handiagoaz azaldu izan dira kultur ekitaldietan.
|
|
|
ereduko ikastetxeen irakas irizpideak kolokan jarriz hasi zen. Euskarazko murgiltze programak aurrera eramaten dituzten ikastetxeek, publikoek zein ikastola kontzertatuek, hezkuntza ikuskaritzaren bisitaldiak izan dituzte, Nafarroan
|
hizkuntz
ereduen araudiaren zentzugabeko puntu bat, Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzaren Lehenengo Zikloan erdara curriculum ikasgai moduan irakatsi behar dela ezartzen duena, zentroek argudiatutakoze rgati pedagogiko eta psikolinguistikoak onartu gabe.
|
|
2002
|
|
|
Aurrekoari eskolaren bidez gazte belaunaldiek erabiltzen duten
|
hizkuntza
eredua gehitu genioke. Izan ere, hizkuntza ereduak euskararen aldaerekin, tokian tokiko aldaerekin, egoera" naturalean" esklusibotasunez edo
|
|
|
Aurrekoari eskolaren bidez gazte belaunaldiek erabiltzen duten hizkuntza eredua gehitu genioke. Izan ere,
|
hizkuntza
ereduak euskararen aldaerekin, tokian tokiko aldaerekin, egoera" naturalean" esklusibotasunez edo
|
|
|
Aipatzen ari garen etapa horretan, eta garai hartan nagusi zen garbizalekeriatik urrun zegoen
|
hizkuntz
eredutik abiatuta, euskara kultura bideratzeko tresna izatea lortu nahi zen. Ildo berean, euskal bizitza literarioaren irekitze eta eguneratze unea izan zela erakusten dute 1950eko hamarkadan egin ziren literatur itzulpenek (itzuliak izan ziren, besteak beste, Shakespeare, Baroja, Homero edo Juan Ramón Jiménez); joera hau sendotu egin zen ondoko bi hamarkadetan, Hemingway, Tagore, Ionesco, Cela, Brecht, Camus, Kafka, Stevenson edo Twainen itzulpen astiroei esker.
|
|
|
290).
|
Hizkuntza
ereduak, neurri handian, beren hutsuneekin, garai horretan finkatu ziren.
|
|
|
Hiru
|
hizkuntza
eredu agertzen dira plah berrian:
|
|
|
1982 urtean, errege dekretu baten bidez, euskararen legeak
|
hizkuntza
ereduak (A, B eta D) sortu zituen euskararen irakaskuntzan. Ondorioz IRALE programaezarri zen, EAEko Hezkuntza Saileko Euskara Zerbitzuak gidaturik.
|
|
|
2 Euskal Autonomia Erkidegoan B eta D
|
hizkuntza
ereduak nagusi dira Haureta Lehen Hezkuntzan. Horrexegatik, Irakasle Eskolako ikasketa unibertsi tarioek ikastetxeetako haurren heziketa premiei erantzun behar dien neurrian, sobera dago. Educacion Primaria?
|
|
|
Hortaz, Euskal HerrikoUnibertsitatean gauza jakina da, eta zuen artean gehienok badakizue hori?, Euskal Herriko Unibertsitatearen hizkuntza politika Euskal Herriko Unibertsitatearen izaerak berak markatzen duela, hau da, unibertsitate publikoa izateak, eta, beraz, unibertsitate horrek euskal gizartearena eta euskal gizartearentzakoa izanbehar duela. Euskal gizartearen unibertsitate publikoa izanda, bada, Euskal HerrikoUnibertsitateak elebiduna izan behar du, gizarteak bezala, eta elebitasunean dagoEuskal Heniko Uniberlsilateuren helburua eta
|
hizkuntza
eredua.
|
|
|
Ekintzen aldetik, hainbat ekintza eratu genituen; denak bideratuta daude.Lehenengo eta behin,
|
hizkuntza
ereduak ezarri genituen. Horretarako erabilitakoirizpideak hauexek izan ziren:
|
|
|
|
Hizkuntza
ereduen aplikazio horretan hiru eredu ezarri genituen: a) euskarazko lerroa karrera osoan, b) irakasgai bat maila bakoitzean, eta c) irakasgai bat maila bakoitzean, eta horrekin batera, bigarren ereduan bezala, irakurgaiak, zuzendutako lanak, ikerkuntza eta abar zaintzea.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitatearen gaur egungo
|
hizkuntza
eredua oso desegokia da Euskal gizarte integratua lortzeko, bi unibertsitate elebakar paralelo nahibaititu eratu eta mantendu: gaztelaniaduna eta euskalduna.
|
|
|
Lea Artibaiko Ikastetxeak, Markinan, Polimeroen Ingeniaritza izeneko ikasketak eskaintzen ditu, lehenengo zikloko ikasketak? eta
|
hizkuntza
eredu bereziadute: lau ikasturte ditu; laugarrenean, proiektu bat lantzen da, alegia, ez da gela barruko jarduera bat, eta Euskadin zein Euskaditik kanpo egin daiteke; beste hiruretan, hainbat ikasgai daude, beretako batzuk euskaraz nahiz gaztelaniaz ikasdaitezkeenak, beste batzuk gaztelaniaz nahiz ingelesez, eta beste batzuk ingelesezderrigor; gainera, urtero, Hizkuntza izeneko ikasgaia dago, zeinean ingelesa alaalemana lantzen den.
|
|
|
Unibertsitatera sartzean hiru hizkuntza horietan nolakomaila duten arabera, ikasketa ibilbide ezberdinak planifikatu dira helburura iristeko. Hasieran ezberdinak diren
|
hizkuntza
ereduak bata besterantz hurbilduz joango dira, eredu eleanitz bakarrera iritsi arte. Eztabaidatu da euskaraz zer material didaktiko egon den, gutxienez, argi baitago itzulpenabaino areago sorkuntza lehenesten dela eredu horretan.
|
|
|
1 Hizkuntzaren psikologiaren arazo nagusia ez da gaitasun homogeneoadefinituko duen
|
hizkuntza
eredu ideala sortzea, hizkuntza praktikenaniztasunaren berri ematea baizik: ahozkoa eta idatzizkoa, formala eta ezformala, euskalkiak eta euskara batua, euskaldun berri baten jarduera etaeuskaldun zaharrarena, testu generoak (narrazioa, argudioa, azalpena...).
|
|
|
Hizkuntza (benetakoa) sistema konplexua da. Baina, beste horrenbeste gertatzen ote da ikasleari ikasgaitzat aurkezten zaion
|
hizkuntza
ereduarekin. Ala ikasleari benetako sistema konplexu kaotiko horrekin zerikusirik ez dueneredu arautu eta kontrolpeko bezain faltsua aurkezten zaio. Sistema arautua izatenda ohikoena.
|
|
|
Idazlan konplexua da, literatura tradizioan kokatzeko zaila, Senekaren lanik originalena. Prosa eta neurtitza nahasten dituen satira menipearra da, baina
|
hizkuntza
eredu desberdinak ere nahasirik agertzen dira (literatura generoetako hizkuntza larria eta herri hizkera are arruntkeriaz hornitua). Antzinatean ez zuen oihartzun handirik lortu, baina XVI. mendeaz geroztik lan satirikoen eredu izan da.
|
|
|
Eta, hona hemen, irakasle honen liburuakaleratu duen sailaren zuzendariak, Joxerra Garziak, aurkezpen saioan mahaigaineraturikoa: goi mailako guneetan erabiltzen den euskara ulergaitza da, ez da funtzionala, bere
|
hizkuntz
eredua desegokia delako. Areago," [euskara idatzia](...) modu funtzionalean ez bada erabiltzen, luzarora gabe, ez dagoela etorkizunik" ohartarazten zuen Garziak.
|
|
2003
|
|
|
|
Hizkuntz
ereduak Nafarroan
|
|
|
Geroztik entzun dut Québec eko erreferendum,
|
hizkuntz
eredu, azterketa, lege eta mirakulu asko goraipatzen Euskal Herrian, baina nehoiz ez F.L.Q. zenaren arrastorik izan denetz ere salatzen, gai hori tabu balitz bezala gure herrian.
|
|
|
Polemikaren atzean euskararen normalizazioaren inguruko teoria desberdinak zeuden13; baina, bere garraztasunean, eztabaidak ez zuen ondorio nabarmenik izan unibertsitatean lantzen ziren
|
hizkuntza
ereduetan; neurri handi batean, ordurako finkaturik zeudelako (beren hutsune eta guzti). Baina izan zuen eragina UZEIren dinamikan eta hiztegigintzan, oro har14, hiztegi espezializatuen bidea moteldu egin baitzen, baita UZEIren hasierako dinamika ere, talde desberdinen integrazioa bilatzen zuena.
|
|
|
zerikusi zuzena zuen UEUko kide batzuek plazaratutako kezkekin. ...on Etxebarriak bere iritzia azaldu zuen UEUk behar zuen babesaren inguruan, bai eta egindako lanaren eta etorkizunaren inguruan ere26 UEUren irekitasuna azpimarratu zuen Etxebarriak, bai ideologia politikoei zegokienez (UEUra ezker abertzaleko jende gehiago azaldu arren, bere ustez gehiengoa inon afiliatu gabekoa zen), baita eredu akademikoari eta linguistikoari zegokienez ere (UEUn erabiltzen zen
|
hizkuntza
ereduaren hutsuneak agertzen zituztenak bertako mintegietan parte hartzera gonbidatu zituen «euskara ote den esatera ere heldu dira ba tzu»). UEUk egindako lana goraipatu zuen Fisikako irakasleak, bilgune izaera azpimarratu zuen eta lan nagusia eskaini zion etorkizunari begira, hots, unibertsitate ofizialak (publikoak zein pribatuak) unibertsitate nazional euskaldunak izatera heltzeko laguntza ematea.
|
|
|
Azkenik, kalitatearen arazoa dugu; arazo bikoitza berau: batetik, ze
|
hizkuntza
eredu darabilgun (on, txar, jaso, herriko...); eta, bestetik, ze erreferente multzo islatzen dugun (auto zentratua ala atzerriak sortua). Lau eraztun hauek kateaturik dute euskarazko gizarte komunikazioaren garapena.
|
|
|
sustraiak hemen dituzten familiek kanpotik etorritakoekbaino gehiago transmititzen dutela euskara, familiarenbita rtez ez ezik, eskolaren bidez ere bai. Bestela esanda, pentsatzekoa da familia bertakoa duten gaztetxoak gehiago eskolaratzen direla irakaskuntzako
|
hizkuntz
eredu euskaldunetan (D etaBereduetan), kanpotik etorritako familien seme alabak baino.
|
|
|
|
Hizkuntz
ereduak eta sistema sinbolikoak
|
|
|
zer da euskaldun eta erdaldunen arteko diferentziak eragiten dituena? Soilik hizkuntzak eta irakaskuntzako
|
hizkuntz
ereduek?
|
|
|
Baina, egia da ere
|
hizkuntz
eredu bakoitzaren inguruan garatzen diren nazio pertzepzioak nahiko ezberdinak direla.
|
|
|
Aurreko guztia aintzat hartuta,
|
hizkuntz
eredu eta nazio ideien arteko harremanaz ondoko interpretazio hipotetikoa luzatzera ausartzen gara: a) familien sistema sinbolikoak baditu jatorriaren araberako sustrai kultural, no rtasun etno ideologiko, kultura politiko eta, nola ez, hizkuntz balio propioak, eta elementu horien guztien arteko elkarreraginak mundu bereizi samarrak eratzen ditu; b) irakaskuntzako hizkuntz ereduaren hautua familiek duten sistema sinbolikoaren arabera egiten dute; c) ondorioz, hizkuntz eredu bakoitzean biltzen diren umeek balio eta ikuspuntu —tarte baten baitan— berdintsuak part ekatzen dituzte, eredu horien arteko diferentziak areag otuz; d) elkarren arteko harremanen bidez, neska mutil horiek hizkuntz eredu bakoitzeko mundu sinboliko ezberdinetan (hizkuntza barne) sakonduko dute, aurretikbeste ereduekiko zeukaten aldea areagotuz.
|
|
|
Aurreko guztia aintzat hartuta, hizkuntz eredu eta nazio ideien arteko harremanaz ondoko interpretazio hipotetikoa luzatzera ausartzen gara: a) familien sistema sinbolikoak baditu jatorriaren araberako sustrai kultural, no rtasun etno ideologiko, kultura politiko eta, nola ez, hizkuntz balio propioak, eta elementu horien guztien arteko elkarreraginak mundu bereizi samarrak eratzen ditu; b) irakaskuntzako
|
hizkuntz
ereduaren hautua familiek duten sistema sinbolikoaren arabera egiten dute; c) ondorioz, hizkuntz eredu bakoitzean biltzen diren umeek balio eta ikuspuntu —tarte baten baitan— berdintsuak part ekatzen dituzte, eredu horien arteko diferentziak areag otuz; d) elkarren arteko harremanen bidez, neska mutil horiek hizkuntz eredu bakoitzeko mundu sinboliko ezberdinetan (hizkuntza barne) sakond...
|
|
|
Aurreko guztia aintzat hartuta, hizkuntz eredu eta nazio ideien arteko harremanaz ondoko interpretazio hipotetikoa luzatzera ausartzen gara: a) familien sistema sinbolikoak baditu jatorriaren araberako sustrai kultural, no rtasun etno ideologiko, kultura politiko eta, nola ez, hizkuntz balio propioak, eta elementu horien guztien arteko elkarreraginak mundu bereizi samarrak eratzen ditu; b) irakaskuntzako hizkuntz ereduaren hautua familiek duten sistema sinbolikoaren arabera egiten dute; c) ondorioz,
|
hizkuntz
eredu bakoitzean biltzen diren umeek balio eta ikuspuntu —tarte baten baitan— berdintsuak part ekatzen dituzte, eredu horien arteko diferentziak areag otuz; d) elkarren arteko harremanen bidez, neska mutil horiek hizkuntz eredu bakoitzeko mundu sinboliko ezberdinetan (hizkuntza barne) sakonduko dute, aurretikbeste ereduekiko zeukaten aldea areagotuz.
|
|
|
Aurreko guztia aintzat hartuta, hizkuntz eredu eta nazio ideien arteko harremanaz ondoko interpretazio hipotetikoa luzatzera ausartzen gara: ...o elkarreraginak mundu bereizi samarrak eratzen ditu; b) irakaskuntzako hizkuntz ereduaren hautua familiek duten sistema sinbolikoaren arabera egiten dute; c) ondorioz, hizkuntz eredu bakoitzean biltzen diren umeek balio eta ikuspuntu —tarte baten baitan— berdintsuak part ekatzen dituzte, eredu horien arteko diferentziak areag otuz; d) elkarren arteko harremanen bidez, neska mutil horiek
|
hizkuntz
eredu bakoitzeko mundu sinboliko ezberdinetan (hizkuntza barne) sakonduko dute, aurretikbeste ereduekiko zeukaten aldea areagotuz.
|
|
2004
|
|
|
Hezkuntzan ezarrita dauden
|
hizkuntz
ereduak eztabaidagai dira aspalditxoan, hainbat ereduk ikasleek euskara ikasteko bermerik ematen ez dutelakoan. Edozein hizkuntz ereduk euskararen ezagutza bermatzen ez duela-eta, Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak abendurako 16 urteko gazteentzat azterketa prestatuko du.
|
|
|
Hezkuntzan ezarrita dauden hizkuntz ereduak eztabaidagai dira aspalditxoan, hainbat ereduk ikasleek euskara ikasteko bermerik ematen ez dutelakoan. Edozein
|
hizkuntz
ereduk euskararen ezagutza bermatzen ez duela-eta, Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak abendurako 16 urteko gazteentzat azterketa prestatuko du. Europako erreferentziei jarraituz, B2 izeneko azterketa egingo dute, hau da, ingelesezko First Certificateren parekoa.
|
|
|
Hainbat geroago ekarriko zituzten Espainiako Konstituzioa (1978), Euskal Erkidegoko Autonomia Estatutua (1979), eta Nafarroarako Foru Hobekuntza (1982) esate baterako. Nobela hau ulertzeko, egin kontu Mikel Zaratek ez zuela ezagutu ez hezkuntzako A, B eta D
|
hizkuntza
eredurik, ez Euskal Irrati Telebista publikorik, ezta bera hil eta justu hamar egun geroago Espainiako Hezkuntza Ministerioak, euskara euskal irakaskuntza sisteman sartzea arautuz, publikatu zuen Elebitasun Dekretua ere. Hau da, kultura, politika eta gizartearen arlo askotan normaltzat joten ditugun eguneroko hainbat askatasun, arau eta erakunde ez ziren ezer.
|
|
|
Hezkuntza sistemako
|
hizkuntza
ereduen gaineko azterbideari atzerago ekingo diogu. Nolanahi ere, idazle legazpiarrak aurreratu digun kezkaren tamaina ez da txori kaka hemen aipamen bat ez zor izateko.
|
|
|
Eta Iparraldean nola dakusa euskaltzaleak demokraziaren joko esparrua? Hasier Etxeberriak era honetara adierazi zion bere lagun Patriri behin batean Frantziaren
|
hizkuntza
eredua: –Munduari Demokrazia zer den irakatsi dion hau da, Patri, Europako Hizkuntzen Gutuna sinatu ez duen bakarra.
|
|
|
Zer nolako tankera ematen dio horri guztiari Iñaki Uriak? Ikastoletako
|
hizkuntza
ereduaren bidetik jo behar litzatekeela irizten dio: –Euskaldunok munduan berezko kultur eremu bat nahi baldin badugu, ezinbestekoa dugu gure lurraldean komunikazio eremu euskalduna antolatzea.
|
|
|
565 Endrike Knörr, Beñat Oihartzabal, Pello Salaburu, Ibon Sarasola, Josu Zabaleta: . Euskararen etorkizuna bera arrisku bizian jartzen du proiektu honek (Eusenor en proiektuaz ari dira),
|
hizkuntzari buruzko
eredu zehatz bat inposatu nahi baita?. Metafisikatik zientzietara eta zientzietatik informatikara, Euskaldunon Egunkaria, 1993/11/11.
|
|
|
Eskolaren izari eta jardun mikroa, hori inguratzen duen gizartearen soziolinguistika makroaren parametroetan kokatu behar izaten da hizkuntza joeren indarrak nola dabiltzan ezagutzeko. Horretaz gainera, oraingoz
|
hizkuntza
ereduen auzia alde batera utzita, ondo gogoan hartzeko kontua da hizkuntza bakoitzaren ofizialtasun erreala edo estatus juridiko politikoaren zinezko izaera. Demagun, adibidez, eskola hizkuntza Estatu hizkuntza dela, eta ingurumarian ahozko erabileran hizkuntza normalena herri mintzaira diglosikoa dela.
|
|
|
|
Hizkuntza
ereduen balizko elebitasuna
|
|
|
Hezkuntza sistema euskalduntzeko asmoarekin asmatutako sistema dugu
|
hizkuntza
ereduen politika. Asmoaren oinarrian zegoen hizkuntza planteamendu hori, ordea, jaiotzetik beretik salatu zuten batzuek.
|
|
|
EKBren aldetik jaso zuen kritika zaparradarik gogorrena
|
hizkuntza
ereduetan oinarrituriko heziera elebidun horrek. Ereduen sistema erdal eskola euskalduntzeko baino areago ikastolen sistema euskalduna narrasteko asmoz abian jarritako estrategia gisa ikusi zuen aipatu berri dugun euskaltzaleen elkarte horrek.
|
|
|
|
Hizkuntza
ereduak Euskal Autonomia Erkidegoko ikastetxeetan indarrean jartzeko erabakiak hartu zirenean, erabaki haien alderdi teknikoa diseinatzeko sortu zen taldearen izen abizenak agerian jarri nahi izan zituen EKBk. Ereduen sortzaileak alegia, sortzaile horiek egindako literatura eta propagandaz gainera.
|
|
|
Ikusi ahal izan dugunez,
|
hizkuntza
ereduetan oinarrituriko heziketa elebiduna hasierako asmoetan bertan auzitan jarria izan zen. Eusko Legebiltzarreko indarrak tarteko, maila politikoan jasotako adostasun zabalak ez du sekula aho beteko onarpenik izan euskaltzaleen artean, hauen arteko askok eta askok, gehienak beharbada, ez baitira bat etorri ereduen plangintzaren errapeari atera zekiokeen elebitasun motarekin.
|
|
|
Bataren eta bestearen arteko amildegiak sortu zion kezkatik isuri zuen inondik ere bere proposamen andana. Eta, bistan denez, aurreko kritikaren eztenak ziztatu duen haragiaren mina ikastoletan nagusi zen
|
hizkuntza
eredua kolokan jartzean zetzan. Poesiatik urrun, errealismoaren kutsu nabarmena duen burubide hau zuritu nahi izan zuen goiko kritikaren erdi erdian zegoenak:
|
|
|
Zein neurritan lortzen ote du halakorik irredentismoaren ezpalekotzat zeukaten ereduak? Mikel Lasarekin batera Lontxo Oihartzabal ageri zitzaigun
|
hizkuntza
ereduen sortzailetzat EKBren testuan. Ordukoak orduko, zer ote dio orain azken honek euskara hutsezkoa omen den ereduari buruz?
|
|
|
Horiek horrela, gatozen orain
|
hizkuntza
ereduen eraginkortasun maila begiz jotzera. Gai honen inguruan behaketa lan eta hausnarketa teoriko sakonak egindakoa dugu Felix Etxeberria.
|
|
|
Soziolinguistikaren inguruko informazio hori gurasoen aukera egokia egiteko ezinbesteko baldintza baldin bada, zer esan dezakegu Hezkuntza Sailburuaren kultura soziolinguistikoa Oliverirenaren neurrikoa denean?
|
Hizkuntza
ereduen arduradun gorenak soziolinguistikaren oinarrizko jakite gaitasunik ez baldin badu, nolako euskal eskolaren aurrean dago hezkuntzaren eskutik herri hau berriro ere euskalduna bihurtzeko bideetan dabilena. Ondo pentsatuta, ez al da ulertezina oraindik holako gauzak gertatzea euskalgintzan daramagun urte mordoa eramanda?
|
|
|
Susmorik goibelenak gorpuztu egin dira hasierako itxaropen funsgabe haiek lausotu ahala. Ikastolen gurdira igota euskararen patua zuzenduko genuelako uste hartatik,
|
hizkuntza
ereduen lokatzetan sartuta gabiltzan egoera honetara iritsi gara. Ereduen zingiran nekez egin dezake aurrera euskal irakaskuntzaren gurdiak:
|
|
|
Inguruko erdal eragin soziolinguistikoaren erauntsiak ez dio atsedenik hartzen uzten kimuari: . Izan ere. Fito Rodriguez mintzo zaigu?, jato rrizko hizkuntza euskara duten lagunekin egindako ikerketan zehar argi geratu bada horien elebitasun joerak gazteleranzkoak direla inguruneko presio soziolinguistikoaren eraginez, hori are argiago ikusi da jatorrizko hizkuntza gaztelera duten eta euskara bigarren mailako hizkuntza edo asignatura soil gisa irakasten duten
|
hizkuntza
ereduetan eskolarizatutako ikasleekin egindako ikerketekin alderatu denean. Kasu horietan bi hizkuntzak menperatzea, Administrazioak elebitasunaren alde egindako aukeraren ondorioz helburu gisa planteatzen duena, ez da soilik lortu gabeko xedea, baizik eta bere plangintzaren porrotaren etengabeko oroitzapena?. 476
|
|
|
|
Hizkuntza
ereduen plangintzak porrot egin baldin badu, Euskararen Erabilera Normalizatzeko Legeak xedatzen duena mamitzeko gai ez baldin bada, merezi ote du A eredua hobetzen hasteak. Itziar Idiazabalen proposamen honek baditu dozena bat urte, eta ez dakit orain zer pentsatuko lukeen heziketa elebidunaren munduan ondo jantzia dagoen psikolinguistikako irakasle honek.
|
|
|
eskolaren barrutitik ateratzen ez den mintzairaren kutsua hartzen dio, hezkuntza jardun mugatura murriztua dago euskararen erabilera batez besteko ikaslearen irudimenean. gara beraz gehiegi harritu
|
hizkuntza
ereduen inguruan dagoen etsipena ikusita.
|
|
|
alegia, ez dira irizpide teoriko zorrotzen argitan hartutako erabakiak auzi honen jiran dabiltzanak. Horien ordez, eta horien lekuan, aitortu gabeko interes jakinen mirabe bihurtutako estrategia zekena nagusitu bide zen
|
hizkuntza
ereduen aldeko ebazpenean.
|
|
|
Begiratu batean, helburuak ez baitzuen esperientzia hartan inolako mugapen eta murrizkeria itxuragaberik ezartzen indar politiko eta juridikoen aldetik. Gure
|
hizkuntza
ereduen historian, ordea, beste era bateko espiritua gailendu zaigu, eta, zoritxarrez, espiritu horrek makurretik gehiago du zuzenetik baino, zabarkeriatik zehaztasunetik baino. Legearen hitzez aitortua, egitez ukatu izan da.
|
|
|
|
Hizkuntza
ereduen iruzurra salatuz gero, erantzuna prest egon da aldez aurretik: tira, baina, A ereduaren gainbehera ikusita, euskal ereduen aldeko gurasoen eskaria bera izango da azken buruan eredu hori ezereztuko duena.
|
|
|
Hezkuntza formalaren bidezko hizkuntza jabekuntzak berari itsatsia al dakar gizarte erabileraren mekanismoak iraultzeko indarra eta kemena? Ikaskuntza horren inguruko testuinguru orokorra aintzat hartu gabe, ez ote dago arriskurik
|
hizkuntza
ereduen lorpena handiesteko. Erakusten dugun gogoaren pareko kemena izango bagenu, orduan bai ederki.
|
|
|
Atal honen azken hondarretan gaudela, jo dezagun
|
hizkuntza
ereduen eta nazio identitatearen arteko kidetasun maila zertan den begiratzera. Kidetasun horrek asko esan nahi baitu ikasketaren eta erabileraren arteko dialektika egituratzeko unean.
|
|
|
zer da euskaldun eta erdaldunen arteko diferentziak eragiten dituena? Soilik hizkuntzak eta irakaskuntzako
|
hizkuntza
ereduek??. 490
|
|
|
|
Hizkuntza
ereduen balizko elebitasuna
|
|
|
1789ko Frantziako Iraultza Liberalaren dinamika politikoan, nazio politiko berriaren konstituzioan, hizkuntza bat eta bakarra onartu zen, besteak baztertuz eta ezarritako hierarkia berezkoa, naturala balitz bezala aldarrikatu zuten. Agintea irabazi zutenek Pariseko hizkuntza frantsesa,
|
hizkuntza
eredu bakartzat ezarri zuten.
|
|
|
Tractatusean eta Ikerkuntzetan.Tractatus logico philosophicus liburuan lehen aroko ideiak azaltzen dira. Oso liburubitxia da, puntuazio numeriko bidez ordenatutako aforismo laburretan dago idatzita.Russeilek eta Fregek hizkuntzaz duten ikuspegiaren antzckoa azaltzcn du liburuan, hau da, helburutzat errealitatea deskribatzca duen
|
hizkuntz
eredua darabil. Baina aurreko bickbaino harago joko du Wittgensteinek, hizkuntzaren egiteko hori (parean duen errealitateadeskribatzea) muga bihurtuko baitu.Wittgensteinek Tractatusean darabiltzan oinarrien arabera, giza adimenak enealitateaerreprescntatzen du, erreahtatcaren hala holako isla bat da.
|
|
|
Ohartaraztekoa da Tractatusa liburu ironikoa edo kontraesankorra (berariaz kontraesankorra) dela.liburuak berak hizkuntzaren mugak hausten baititu, ezin daitekeenaz hitz egiten baitu.Wittgensteinek ikuspegi erabat desberdina azalduko du Philosophische Umersucliungenliburuan. I' raciafusean azaldutako
|
hizkuntz
eredua gogor kritikatu eta oinarri desberdinekobat proposatuko du. Ikerkuntzetako Wittgenstcinen iritziz, Tractatusean defendatzen denhizkuntz eredua murritzegia da:
|
|
|
Hori dela eta, horrelako gaiekin ez dela" dramatizatu" behar uste du Imazek, hain zuzen ere, gurasoek eurek direlako
|
hizkuntza
eredua erabakitzen dutenak: " Euskara eta gaztelaniaren arteko gerra hauekin ez diogu inori onik egiten", dio berak.
|
|
|
Hori dela eta, horrelako egitasmoak eskola umeen une pribatuetan" eskua sartzea" suposatzen duenik uste ez duen azaltzeko eskatu dio Iztuetari. " Nahita erabiltzen duten hizkuntza aldatzera behartu nahi ditu umeak Leioako Udal Gobernuak imposatu nahi duen
|
hizkuntz
ereduaren helburuak bete daitezen", adierazi du PPko legebiltzarkideak.
|
|
|
Getxori dagokionez, hizkuntza sistemen ereduei buruzko argibideak eskaintzen dituen liburuska bidaliko da, bi eta hiru urteko umeak dituzten 1.500 familien etxeetara. Izan ere, gurasoei beren seme alabentzako
|
hizkuntz
ereduak hautatzen lagundu nahi die kanpainak. Horrekin batera, Iñaki Zarraoa alkatearen gutuna ere bidaliko zaie, non Bizkaian umeak lehen aldiz matrikulatzen dituzten gurasoen artean dagoen joera azaltzen den.
|
|
2005
|
|
|
|
Hizkuntz
ereduen" zeregina" legeak ezarritakoa ziurtatzea da, hots, derrigorrezko hezkuntza amaitutakoan ikasle guztiak euskaraz zein gaztelaniaz behar bezala jarduteko gai izatea. Badakigu gaur egun teoria hutsa dela hori, ordea.
|
|
|
Martxoko probaren emaitzek bideratuko dute, Iztuetaren berbetan, ereduekiko politika. Legediak agintzen duena betetzeko gauza ez bada,
|
hizkuntz
eredu sistema berriz aztertu dela esan du sailburuak; ikusteko dago zer nolako neurriak proposatuko dituen Hezkuntza Sailak, baina badirudi hautsak harrotu daitezkeela udaberritik aurrera. Izan ere, EAEko ikasle guztiek euskara maila nahikoa eskuratzeko ezinbestekoa izango da gutxienez A eredua" ukitzea".
|
|
|
|
Hizkuntz
eredu sistemaren eraginkortasuna zalantzan
|
|
|
Hezkuntza sailburu Anjeles Iztuetak adierazi du «badagoela zer hobetu hizkuntza politikan». Hainbat sindikatuk, eskola erakundek eta zenbait elkartek agerikoa zen
|
hizkuntz
ereduen politikaren porrota azaleratu besterik ez dela egin esan dute.
|
|
|
B eta ereduetan ikasten duten gaztetxoen emaitzak ez dira pozik egotekoak izan, baina ezta ustekabekoak ere. A, B, D...
|
hizkuntz
ereduen letra joko horretaz harago, eskolak haur eta gazteak euskalduntzeko zein norabide hartu lukeen azaltzen saiatu dira lau mahaikideak. Euskara ez da ordea, eskolan tokia duen hizkuntza bakarra.
|
|
|
Ez dira inolako sorpresa. Aldaketak eta proposamen berriak egiterakoan kezkagarria iruditzen zait sinplekerian erortzea eta
|
hizkuntza
eredua aldatuz, besterik gabe, arazoa konponduko dela uste izatea. Hau da, ez ote dugun auzi hau D ala B ala A ereduen kontu horretara mugatuko, eta berriro ere, erantzun magikoa bilatzen ez ote garen hasiko ereduen inguruan.
|
|
|
Emaitzek nola eragingo dute
|
hizkuntz
ereduen sistemaren etorkizunean. Emaitzak ikusita, zuek zein etorkizun opa diozue hizkuntz ereduen sistemari?
|
|
|
Emaitzek nola eragingo dute hizkuntz ereduen sistemaren etorkizunean? Emaitzak ikusita, zuek zein etorkizun opa diozue
|
hizkuntz
ereduen sistemari. Hezkuntza sailburua berria da.
|
|
|
X. Garagorri. Kontuan hartzeko datuak dira, baina
|
hizkuntz
ereduak etorkizunari begira pentsatzen direnean emaitza horiei baino gehiago beste elementu bati begiratu behar zaio: gaur egungo gizartearen arabera zein diren hizkuntz eskaerak.
|
|
|
Zein etorkizun opa diodan
|
hizkuntz
ereduen sistemari. Galdera hau erantzun daiteke hainbat ikuspegi kontuan hartuz.
|
|
|
M. Zalbide. Emaitzek etorkizunean
|
hizkuntza
ereduen sisteman nola eragingo duten ez dakit. Emaitzak ikusita, hori bai, ereduen sistemari zein etorkizun opa diodan esan dezaket.
|
|
|
Gaurko euskal sistema literarioak kanonizazio eta hierarkizazio prozesua ere azkartu du. Prozesu horretan hemen azaldutako idazleen artean kanonizazioan gutxi sartu dira, horretan traiektoriek, irakurleen igurikimenek eta
|
hizkuntza
ereduek badute zerikusirik. Duda barik Joseba Sarrionandia dugu bizkai idazleen artean kanonizazioa lortu dutenetako bat, Jon Arretxek ahalegin handia egin du kanonizaziorako bidean eta Gotzon Garatek eta Edorta Jimenezek beren literaturaren zenbait esparrutan lortu dute, ez guztietan ordea.
|
|
|
Baina horretaz ez gara ari. Ardura diguna da literatura
|
hizkuntza
eredu horren agerbide bilakatzen denean, hau da, literatura hizkuntzaren mesederako erabiltzen den kasua. Horrek guztiak baditu alde on eta gaitzak lortzen diren emaitzen gainean, eta zalantzarik gabe, sistema literarioaren eraikinean ere ondorio garbiak ditu.
|
|
|
Azken horrek bizkaierazko literatura tradizioari eusteaz gain gaur egungo bizkaiera idatzia finkatu ahala praktikarako plataforma eskaini du.
|
Hizkuntza
eredu berriak plataforma berria behar izan du. Zelanbait, elkarrekin elikatzen diren helburu bi dira, elkarren behar estua izan dutela esan daiteke.
|
|
|
Egoera horrek horrela iraun zuen harik eta batuaz egindako literaturak bestelako ereduetako literatura bazterrera behartu arte. Azken batean, egin duen moduan, batuari eman zitzaion
|
hizkuntza
eredu literarioa eratzeko ardura, eredu bat euskaldun guztientzat ulergarri eta erabilgarri. Aldaketa berehalakoa eta atzera ezinezkoa izan zen.
|
|
|
Aldaketa berehalakoa eta atzera ezinezkoa izan zen. Idazle belaunaldi gazteek beste
|
hizkuntza
eredu bat, eta batera beste literatura bat ahalbidetu zuten, arrakastaz. Horrek tradizioarekiko etena ekarri zuen, ez istilurik gabe, gainera.
|
|
|
Horrek tradizioarekiko etena ekarri zuen, ez istilurik gabe, gainera. Tradizioa agortzearen eta
|
hizkuntza
ereduen arteko liskarrak baretzeko sasoiarekin topo egiten dugu une batean. Gurean paradigmatikotzat har genitzake Eusebio Erkiaga eta Mikel Zarate
|
|
|
• Zabalkunde urriko argitalpenak.
|
Hizkuntza
ereduak muga nabarmena ezartzen du.
|
|
|
16
|
Hizkuntza
eredu proposamen honen aldamenean bestelako ereduak aurkitzen ditugu, bestelako tradizioei eusten dietenak. Oro har, ereduok jokabide garbizaleagoei edota herrikoiagoei jarraitzen zaizkie, bizkaiera idatziaren araugintzaz kanpo.
|
|
|
• Idazleei dagokienez, Miren Agur Meabe eta Jon Arretxe dira beste argitaletxe,
|
hizkuntza
eredu eta bestelako generoetara bideratu diren idazle bakarrak. Jon Arretxe dugu bere traiektorian ipuingintzari eusten dion bakarra.
|
|
|
Iparraldeko euskararen ibilbidean berebiziko garrantzia izan du Eskualduna astekariak: idazle bikainen eskola izan zen, literatur lan askoren agertoki, idazle eta berriemaile multzo gizena bildu zituen inguruan,
|
hizkuntza
eredu modernoa finkatu nafarlapurtera literarioa, gero P. Laffitek bere gramatika aberatsaren bidez onetsi eta bultzatuko zuena eta jarraipena segurtatu zuen (Herria astekaria).
|