|
2000
|
|
|
Eta merezi badu, bertsolaritzak zer aportatu dezake? Ahozkotasuna, komunikazio gaitasuna,
|
hizkuntz
gaitasunerako trebakuntza, inprobisaziorako ahalmenak, jarrera sortzailea edo autokonfiantza, komunikazio estrategiak lantzea, memoria, musikalitatea... intuizioz somatzen dugu hori guztia lan litekeela, baina curriculum orokorrari begira, ikuspegi orokor hori landu eta formulatu gabe daukagu.
|
|
|
hizkuntza bakoitzeko barne aniztasuna (kodeak, dialektoak, erregistroak,...), hizkuntza bakoitzaren arteko tipologia linguistikoa, deskribapen sinkronikoeta diakronikoa, hizkuntzen arteko nahasketak, etab., azpigai moduan; edogertuko gai hauekiko harremanak: hizkuntza bakoitzaren arteko tipologia soziala, hizkuntzen arteko ukipen egoeren motak, ukipen egoerako dominatzaile/ menpekoposizioak, hizkuntza moten araberako jabekuntza/ aprendizaia,
|
hizkuntzaren
gaitasun maila, hizkuntzaren erabilera, hizkuntza gatazka, hizkuntza plangintza, hizkuntza normalizazioa, etab. Aniztasun hori guztia jasoko duen teoria izan daiteke, berriro, komunikazio makroteoria; jadanik, zuzenean, edo zeharka, aipatu direnhauetako gai, azpigai, azpi azpigai edo gertuko gaiak aztertuta eta erlazionatutadaude komunikazio teoriaren pean.
|
|
|
Besteak beste. Esan ohi da hizkuntza komunikatzeko dela eta giza jendearenadela
|
hizkuntz
gaitasuna. Dena den, ez da beti izan komunikazioa hizkuntzarenalderdirik nagusiena hizkuntzalarientzat.
|
|
|
Gure hiriaren izena berehala aurkitu nuen, letra beltzez nabarmendua; gainerakoan, testua goragokoa baino zailagoa zitzaidan. Sobera goretsia nuen nire
|
hizkuntz
gaitasuna.
|
|
|
AIZPURUA, Xabier Euskal Herriko biztanleen
|
hizkuntz
gaitasuna. 77/ 78 zk. (1993), 91 Denok Apez (Aldapeko’ri tzaz atzizkia dela ta). 19 zk. (1965), 93 Aldapeko Jaunari nere azken itza. 22 zk. (1966), 93
|
|
|
AIZPURUA, Xabier Euskal Herriko biztanleen
|
hizkuntz
gaitasuna. 77/ 78 zk. (1993), 91
|
|
2001
|
|
|
Eta aldiz liburu asko hizkuntzakeria dira. " Beno, bai, liburu horrekin frogatu didazu zure
|
hizkuntza
gaitasuna, eta orain kontakizuna zer?". Zeren literatura kontakizun bat da, ez da arrisku salto hirukoitza egiteko; zuk kontatzen didazu istorio bat eta nik irakurri egiten dut.
|
|
|
Eta, hain zuzen, berreskurapen horretara doa HEOKaren planteamendua, Canale eta Swain (1980), Canale (1983), eta Celce Murcia eta adituen (1998) ekarriez baliatuz, besteak beste (ikus Cenoz, 1996). Horrexegatik dihardu gaitasunkomunikatiboaz, eta ez soilik
|
hizkuntz
gaitasunaz edo formalaz. Izan ere, hizkuntzgaitasun soila baino gehiago da gaitasun komunikatiboa:
|
|
|
Izan ere, hizkuntzgaitasun soila baino gehiago da gaitasun komunikatiboa:
|
hizkuntz
gaitasuna edogaitasun formala da, baina baita gaitasun testuala eta diskurtsiboa ere, eta gaitasunsozio pragmatiko kulturala, eta gaitasun estrategikoa. Eta, aldi berean, lau (azpi) gaitasun horien batuketa soila baino gehiago ere bada:
|
|
|
–Euskaltegiek eta erabilera planak. Euskaltegiek leku oso esanguratsua duteeuskararen normalizazioan, euskararen erabilera bermatzeko
|
hizkuntza
gaitasuna ezinbesteko baldintza delako. Hau guztia dela eta, euskaltegiek, euren planifikazioa egiten dutenean kontuan hartu dute lehenetsiegin behar dituztela hainbat ikasle edo ikasle talde, gehienbat lehentasunezkoesparruetakoak direnak eta hain zuzen ere erabilera planetan parte hartzendutenak:
|
|
|
Ikasleen komunikazio gaitasunaren gabezi modura ulertuta, komunikazio gaitasuna bere osotasunean ebaluatu behar da, azpigaitasun guztiak kontuanhartuta:
|
hizkuntz
gaitasuna, gaitasun estrategikoa, gaitasun soziolinguistikoa, gaitasun testuala... Eta inportantea dena, geure planifikazioa horretan oinarritu.
|
|
|
Jarrerak eta orientazioa elkarrekin taldekaturik agertzen dira, bigarren hizkuntzaren jabekuntzan gizabanakoek duten motibazio mailan eragiten dutela, etajarrerek eta orientazioek, gaitasunek eta motibazioek
|
hizkuntz
gaitasunean eraginzuzena dute.
|
|
|
Eredu horrek
|
hizkuntz
gaitasunaren garapenak sorturiko norbanakoen ezberdintasunez gain, bigarren hizkuntzen gizabanakoan izan ditzakeen eragin sozialakere hartzen ditu kontuan. Arrazoi horregatik hizkuntza eta elebiduntasunaz dugun arren, kultura eta kulturbiduntasuna ere kontuan izan beharrekoaspektuak lirateke eredu honetan.
|
|
|
kasu honetan ere gizabanakoarekin lotzendirenak: lehen hizkuntza (k) nola garatzen d (ir) en, beste
|
hizkuntzen
gaitasunaren jabekuntza, elebitasuna eta elebiduntasunaren posibilitateak, eta abar.
|
|
|
Ekarpen hoirek ondoko hau demostratzera zeuden zuzenduak: 2H ikastenduen ikaslearen jarreraren garrantzia 2H hori sostengatzen duen talde etnolinguistikoarekiko, hizkuntza horretako arrakasta azaltzeko, ikaslearen
|
hizkuntz
gaitasunaren eta inteligentziaren gainetik.
|
|
|
3) Bigarren (menpeko) hizkuntzaren aldeko motibazioak sortu eta sendotzeko ere, erabakigarriagoak diruditeerrealitate hurbilaren baldintza objektiboek motibazio idealek baino: ...tzarekiko motibazio mailarik gorenekoa lortu ahal izateko, horretan eragina dutenbaldintza guztiak horren aldekoak behar dira izan; itxuraz azaleko motibazioakhizkuntza baztertuaren aldekoak badira ere, egoera diglosiko batek sakonekomotibazioak ahuldu egingo ditu eta, ondorioz, motibazioen eragina arinduko da; gizarte proiektuek bultzatu behar dituzte hizkuntzaren aldeko motibazioak; etaikasitako
|
hizkuntzaren
gaitasuna eta bere aldeko jarrerek tinko jarrai dezaten, gutxienez ingurune mota batek erabilera ugari ahalbidetu du.
|
|
|
2 Bi tradizio psikosozialen integrazioak etnien arteko ukipen egoeran daudenhizkuntzen jabekuntzaren eta erabileraren arteko interakzioa ulertzea errazten du. Interakzio hori enpirikoki frogatua izan da, batez ere jabekuntzarenprozesuan lor daitekeen
|
hizkuntz
gaitasuna azaltzean (Arratibel, 1999). Ikuspegi horretatik, hizkuntz gaitasuna era konplexuan ulertzen da: bertanalderdi gramatikalez gain, alderdi komunikatiboa, diskurtsiboa eta pragmatikoa ere hartzen dira kontuan.
|
|
|
2 Bi tradizio psikosozialen integrazioak etnien arteko ukipen egoeran daudenhizkuntzen jabekuntzaren eta erabileraren arteko interakzioa ulertzea errazten du. Interakzio hori enpirikoki frogatua izan da, batez ere jabekuntzarenprozesuan lor daitekeen hizkuntz gaitasuna azaltzean (Arratibel, 1999). Ikuspegi horretatik,
|
hizkuntz
gaitasuna era konplexuan ulertzen da: bertanalderdi gramatikalez gain, alderdi komunikatiboa, diskurtsiboa eta pragmatikoa ere hartzen dira kontuan.
|
|
|
bertanalderdi gramatikalez gain, alderdi komunikatiboa, diskurtsiboa eta pragmatikoa ere hartzen dira kontuan.
|
Hizkuntz
gaitasunean, faktore ezberdinekdute eragina (hizkuntza faktoreak, psikolinguistikoak, soziolinguistikoaketa psikosoziolinguistikoak); hau da, hizkuntz gaitasuna hizkuntzaren erabileraren bitartez lortzen da.
|
|
|
bertanalderdi gramatikalez gain, alderdi komunikatiboa, diskurtsiboa eta pragmatikoa ere hartzen dira kontuan. Hizkuntz gaitasunean, faktore ezberdinekdute eragina (hizkuntza faktoreak, psikolinguistikoak, soziolinguistikoaketa psikosoziolinguistikoak); hau da,
|
hizkuntz
gaitasuna hizkuntzaren erabileraren bitartez lortzen da.
|
|
|
1) Kognitiboak:
|
hizkuntz
gaitasuna, ikasteko estrategiak: buruz ikasteko erraztasuna, parte hartze maila, motibazioaren mantentzea, eta abar; 2) Jarrerekin zerikusia dutenak:
|
|
|
Euskal Herriosorako egin diren ikerketetan, batez ere Euskararen Jarraipena (Eusko Jaurlaritza, 1995) eta Euskal Herriko Soziolinguistikazko Inkesta, 1996 Euskararen Jarraipena II (Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Gobernua eta Euskal Kultur Erakundea, 1999) lanetan, bai euskararen ezagutza eta bai erabilera aztertu dira. Aipatu behar daezagutza aztertu ordez,?
|
hizkuntz
gaitasuna, aztertzen dela lan horietan, kontzeptuhau baikorragoa izanik, ezagutzen eta erabileraren arteko lotura egiten duelako (Sanchez Carrion Txepetx, 1987).
|
|
|
1) Alde batetik, populazioarenbilakaera deskribatzeko aztertzen diren zenbait aldagai soziodemografikoren araberako atala: adina, generoa, jaioterria, bizilekua, lehen hizkuntza, gurasoen lehenhizkuntza,
|
hizkuntz
gaitasuna, eta abar. 2) Bestalde, eremu sozial ezberdinen bilakaera deskribatzeko aztertzen direnak:
|
|
|
Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. Alferrik ibiliko gara gure hizkuntz arazo eta gaitz guztien iturria badiren eta ez diren lege edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren
|
hizkuntz
gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profesional urria, euskararen eragin indar sozial mugatua, gure hizkuntz jarrera eta jokabideen arteko desoreka begi bistakoa (Bernardo Atxagak ederki gogorarazi digunez, jendeak berealdiko gauza pila egiten du euskararen alde, salbu eta beharrezkoa den bakarra: hitz egitea), euskararen ideologizazio maila handiegia edo indarkeriari gehiegitan loturik agertzea, besteak beste, denak dira gure gizartearen barru barrutik euskararen erabilera sozialaren normalizazioa zango trabatzen duten faktoreak.
|
|
|
gutxi batzuen mailako eredua. Itxaropen berria sortu digu gure
|
hizkuntzaren
gaitasunari buruz, uste genuen bezain traketsa eta moldakaitza ez dela argi baino argiago, egitez, eta ez hitzez, erakutsi digunean.
|
|
|
Beste kontu bat da unibertsitateko irakasleen
|
hizkuntza
gaitasunarena; J. Zabaletak ironiaz aipatzen zuenez, Entziklopedian parte hartu zuten historialari euskaldunen lana erdaraz hartzeko argudio gisa," ez gara atzo goizean jaioak(...) eta badakigu zer testu etorri ohi zaigun unibertsitateko irakasleen aldetik, zuzendu, itzuli edo ahal duguna egiteko". Tamalez, neurri batean, arrazoi du.
|
|
2002
|
|
|
Beraz, sarea bai, baina erraztasuna ere eragile garrantzitsua da. Azken finean, bi
|
hizkuntzen arteko
gaitasun erlatiboak argi dago zeinen alde egiten duen, hau da, Iruñerriaren kasuan gazteak erosoago sentitzen dira erdaraz komunikatzen. Neurketak batez ere eremu pribatuko zerbait neurtzen du kalean lagunekin, familiarekin... eta, beraz, ez da gune oso formala.
|
|
|
Deustuko Unibertsitatean 2000ko otsailean onartutako Euskara Normalizatzeko Planaren helburu orokorra Hiru Urteko Planean() markatutakobidean sakontzea da, Unibertsitateko komunikazioan euskararen erabilera normalaerabat zabaltzeko eta ikasle guztiei
|
hizkuntza
gaitasun profesionala lortzeko aukera eskaintzeko. Hortaz, euskara unibertsitateko hizkuntza bihurtzeko bidean landubeharreko bi esparruak jasotzen dira planean:
|
|
|
...Beraz, Irakasletza Diplomaturaz landa, NUPek ez du irakaslerik kontratatzeneuskarazko irakasgaiak emateko; baina erdal taldeko irakasle euskaldun batek bereirakasgaia euskaraz eskaini nahi badu, nahiz eta bere kabuz edota bereordutegitik kanpo aritu?, egin dezake, horretarako unibertsitateak eskatzen dituenneurriz kanpoko baldintzak betetzen baditu eta unibertsitateak berak kudeatu etaasmatu duen?
|
Hizkuntz
Gaitasun Agiria, arranditsuaren jabe bada.
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunari dagokionez, gazteenen eta zaharrenen artean daudeeuskaldunen portzentajerik handienak, %30etik %57ra bitartekoak, hurrenezhurren. Nabarmentzekoa da 5 eta 24 urte bitarteko adin taldeetan euskaldunenportzentajeak izandako gorakada.
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunaren Nlakaera lMl, adia taMeka (EAE)
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunaren bilakaera nolakoa den ikusita, eta hizkuntzarenhautaketan faktore berriak agertzen ez badira, ikasle euskaldunenportzentajearen igoera handia espero da, eta 2021 urtean portzentajehorrek gaur egungoa bikoitz dezake.
|
|
|
Bestalde, eta arlo akademikoarekin jarraituz, Mendeberri makroproiektupedagogikoaren ardatzetako bat eleaniztasuna da; honenbestez, aditu talde batekdihardu lanean gure ikasleen
|
hizkuntz
gaitasunak bermatzeko, euskararenak bame, noski. Beraz badago, mugimendua, erabakiak eta, noski, emaitzak geroxeagosumatuko baditugu ere.
|
|
|
Arloko irakasleak bere eginbehar du hizkuntzaren ardura. Pentsatu ohi da
|
hizkuntza
gaitasuna aldez aurretiklandu behar dela, hau da, arloa jorratu baino lehen. Hala ere, ez da egokia horrelako planteamentua:
|
|
|
Gure inguruan, bestalde, ingelesa ez denean, auzo erdaretako bat dugu erreferentzia ia beti, eta, oraindik ere, erdaraz jasodute beren formazioa gure espezialista gehienek. Gainera, espezialista batzuen
|
hizkuntza
gaitasunak berak bultzatzen ditu etengabe itzultzera, kontzienteki ez bada ere.
|
|
|
1 Bigarren
|
hizkuntzaren
gaitasuna definitzeko argibideak ematen zaizkigu: gaitasun komunikatibo soila eta gaitasun akademikoa. Biak ezberdinakizanik, dedikazio, ahalegin eta onura ezberdinak ekartzen dizkiote ikasleari.
|
|
|
|
Hizkuntzarako
gaitasun komunikatiboa
|
|
|
1.2 Azterketa horretan agerian gelditzen da nola ibilian ibilian jo dugun gaitasun linguistikoaren kontzeptutik gaitasun komunikatiboarenera. Gaur egungoikuskera gehienetan,
|
hizkuntza
gaitasuna gizabanakoaren berariazko ezaugarriadateke, ama hizkuntzaren eskuratzeari lotuta letorke eskuarki eta gramatika dukeardatz nagusi. Haatik, gaitasun komunikatiboaren ideiak hizkuntzaren izaera soziala eta erlatiboa jasotzen du eta aintzat hartzen ditu komunikazio ekintzan biltzendiren abilezia eta baldintza asko.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
gaitasuna
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasun komunikatiboa lan testuinguruan.
|
|
|
Talde berezietan, kasu honetan, merkatari taldean? helburuak zehaztekooso kontuan izango ditugu ikasleen lan jarduerak eta lan jarduera horietan erabiltzen dituzten
|
hizkuntza
gaitasunak, atazak diseinatzeko horietan oinarrituko baikara.
|
|
|
|
HIZKUNTZA
GAITASUNAK LAN TESTUINGURUAN
|
|
|
Hala ere, holako bulegoetan elkarren artean ari direnean erdara nagusitzen da maizegi eta bulegoko arduraduna agertzen denean, euskaltzalea baldin bada behinik behin, euskarara pasatuko dira. Horretarako balio al du
|
hizkuntza
gaitasunaren agiriak. Horretarako bortxatzen dugu administrazioko jendea euskara ikas dezan?
|
|
|
Kexu ikusi dut The Guardian egunkaria Oxfordeko goren mailako ikasleen ingelesa dela-eta (alta, hori da, nonbait baldin bada, ingelesaren eredua, nola den Tolosakoa euskararena), toki guztietan zakurrak ortutsik dabiltzala erakutsi nahian nonbait. Ameriketako Estatu Batuetako arduradunak ere kexu ageri dira, hango ikasleek hamar urtetan 15 puntuko hobekuntza izan omen baitute matematiketan han, dakizunez, dena neurtzen da, nahiz nik ez dakidan zenbaterainoko zorroztasuna duten neurketa hauek, baina
|
hizkuntzaren
gaitasunak, epe horretan berean, 4 puntuko igoera bakarrik izan omen du. Honekin batera egia da gazteen hizkuntza, hemen, Salamancan edo Madrilen, gero eta murritzagoa dela, ahula eta klixez beteagoa.
|
|
2003
|
|
|
Eta Unibertsitateko karrera ere euskaraz egin eta bukatu badu... Kontua da, ordea, gure herri maite honetan (edo hauetan) ez dagoela EGA edo antzeko
|
hizkuntza
gaitasun frogatik atera gabe libratuko denik, eta horrela bada nik sinesten dut EGA beharrezkoa izango dela eta bere lana egiten duela. Garbi ez daukadana da zein den lan hori.
|
|
|
Izan daiteke demostratzea ea pertsona normalak garen eta ea euskaraz ere badakigunok hizkuntza menderatzeko gauza izan garen geure bizitza osoan euskaraz ikasi eta formatu izanda. Baina, EGAren benetako arrazoia ez bada ez geure burua umiliatzea, eta dirua ere ez bada, non gelditzen da Euskarazko Hezkuntza sistemak ematen digun
|
hizkuntza
gaitasuna?
|
|
|
Erabiltzen hasi ez direnek ohitura eta ziurtasun falta jarri dituzte argudio gisa. Denek erantzun dute euren
|
hizkuntz
gaitasuna hobetu dela. Hizkuntzaren erabileran aurrerapauso hori familian eta komunikabideak kontsumitzerakoan eman dutela adierazi dute ikasleek.
|
|
|
Ikasle izandako batzuk euskara menderatzen duen kidearen papera betetzera ere heltzen dira. Beste batzuek berriz,
|
hizkuntz
gaitasuna garatzen jarraitzeko izen emango dute ikasturte honetarako.
|
|
|
Hala, batzuek diote ezen, gurasoek eta hezitzaileek haurrak eteten dituztenean ere, borrokan aritzean, gatazkak konpontzen eta gero adiskidetzen ikastea eragotz dezaketela. Eskolan, jolasaren bidez, irakasleak haurraren alderdi asko azter ditzake, hala nola
|
hizkuntza
gaitasunak, gizarte ingurunearen ulermena, trebetasunak… Bestalde, eskolak aukera ematen dio haurrari jolasaren ikuspegi desberdina izateko: besteekin aukeratzen ikasten du, behatzen, partekatzen, arauak errespetatzen… Zenbait baldintza Baina eskola batek jokoari paper garrantzitsua eman ahal izateko, zenbait baldintza bete behar ditu.
|
|
|
65 Berrio Otxoa, K., (2000): " Gaztetxoak eta
|
hizkuntza
gaitasuna, erabilera, iritziak eta hautapena", in Martinez de Luna et al., (2000): Op. cit.%£%
|
|
|
Eta funtzionalki? Agiria eskuratua izateaz gainera ba al dute, benetako
|
hizkuntz
gaitasunari dagokionez, zerhobetua. Bai horixe:
|
|
|
Jada ez litzateke ikasgela jokalekurik esanguratsuena, baina bai familiak, lagunarteak, elkarteak eta antzeko gizarte testuinguru biziak. Jada orain arteko uste nagusia, hots," euskara erabiltzeko ikasi egin behar da lehendabizi", beste honekin trukatu litzateke, hau da," hizkuntzak erabiltzen direnean hobetzen da erabiltzaileen
|
hizkuntzazko
gaitasuna".
|
|
|
Hizkuntzaz jabetzeko gramatika buruz hartzea beharrezko ez denez gero, ez eta bestelako irakaskuntza gidatuaren bidez ikastea ere, erabiltzeko testuinguruak sortu dira. Halakoetan jendeak
|
hizkuntzazko
gaitasuna hobetu, handitu eta eguneratu egingo du hizkuntza bera erabiltzen duelako, eta ez nahita eta buruz ikasten duelako. Ildo hau are zuzenagoa da baldin eta lehen aipatu dugun xede taldea gogoan hartzen badugu, zein baita sistema eskolarrak erdizka elebidundutako gazteen taldea.
|
|
|
Dekretu berriak, ordea, bi onarpen horiek isildu egiten ditu. Horretaz gain, administrazioko euskarazko zerbitzuak ukatzen dizkie herritarrei, irudi instituzionaletatik euskara ezabatzen du eta, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioaren izenean, administrazioaren langile izateko
|
hizkuntza
gaitasunaren printzipioa zapuzten du.
|
|
|
• Nafarroan beharrezkoa da azkeneko urte hauetan alderdi politiko ez euskaltzaleek gizartean erein duten ideia faltsua, modu positiboan azalduz, gainditzea. Erabat faltsua da, nafar guztien eskubide berdintasunaren printzipioan oinarriturik,
|
hizkuntza
gaitasun printzipioa zapuztea. Administrazioaren lanpostuak zerbitzu lanpostuak dira eta, hortaz, lurraldeko bi hizkuntzak jakitea balioetsi behar da eta lanpostu batzuetarako euskara jakitea nahitaezko baldintzatzat eman.
|
|
|
Ondoren aipatuko ditugun datuak EAEko
|
hizkuntz
gaitasuna eta asmoak izeneko azterketatik hartu ditugu (www 1. euskadi. ne t/ es tu di ossociol ogico s/ es tu di os temase. ap l). Azterketa hori EAEko esparrura mugatzen den arren, ezin
|
|
|
• Adina. Arestian aipaturiko txostenak dioen bezala, Adina da
|
hizkuntz
gaitasuna hobekien bereizten duen aldagaia: adineko jendearen artean elebakartasuna —euskaldun nahiz erdaldun petoena— ohikoena den bitartean, gazteen artean elebitasuna nagusitzen da.
|
|
|
Duela urte gutxi arte nortasun etno kulturalak eta jatorriak euskaldunen eta erdaldunen arteko hesia eraikitzen bazuten ere, gaur egun, horiek —oraindik oso garrantzitsuak izanik ere—" bigarren lekuan agertzen dira
|
hizkuntz
gaitasuna adierazteko(...)".
|
|
|
Adibidez, EAEko gizartearen planteamendua ulertzeko, oso adierazgarriak dira" EAEko
|
hizkuntz
gaitasuna eta asmoak" ikerlanean jasotzen diren emaitzak. Horien arabera (www1.euskadi.net/estudios_sociologicos), jendeak euskara hizkuntza normalizatua nahi duela pentsa daiteke, ondoko zifrak kontuan hartuta:
|
|
2004
|
|
|
Ez ditzagun, hortaz, horretarako batere beharrik ez dagoenean,
|
hizkuntzaren
gaitasun kemenak antzutu eta zikiratu. Hizkuntzaren ahalmen gaitasunen joritasuna eta irispena horren sakona izanda, gu ez gara euskaldun gisa, zozoarena eginez edo, horiek kimatzen hasiko.
|
|
|
egungo gizarte modernoak ezarria daukan alfabetatze mailara heltzen ez den herritarrak ez daukala zeregin handirik gizarte molde horren eginkizun guneetan. Ezinbesteko baldintza da, hain zuzen, gizarte garapenaren araberako eskolatze mailaren eta
|
hizkuntza
gaitasunaren jabe izatea. Eta, jakina, batez besteko erdalduna gai baldin bada eskakizun horri aurre egiteko, zertan dira, bitartean, euskaldunaren izaera eta neurri linguistikoa bere berezko hizkuntzan?
|
|
|
Espainieraz, esaterako, urrutira joan gabe, Mariano Ferrerren behinolako balorazio kritiko hau ez baita euskara gogoan hartuta egindakoa, hizkuntza menderatzaileko hiztun gazteak zituen mintzagai irrati esatariak: . Kezkatzen nau
|
hizkuntza
gaitasunaren gainbeherak, espresioaren pobrezia onartuak, eta kezkatzen nau, batez ere, eztabaidatik ihes zer erraztasunekin egiten dugun irain eta aurreiritzien bidez. Hizkuntza gaitasunaren gainbeherarena asko nabarmentzen da gazteengan. Orokorrean, nik ikusten dudanagatik, unibertsitatera iristen dira espresio gaitasun urriagoarekin, hizkuntza gutxiago menperatzen dutela eta oratoria baliabide askoz gutxiagorekin, behintzat nik orain 50 urte euren egoeran nituenekin alderatuta.
|
|
|
Espainieraz, esaterako, urrutira joan gabe, Mariano Ferrerren behinolako balorazio kritiko hau ez baita euskara gogoan hartuta egindakoa, hizkuntza menderatzaileko hiztun gazteak zituen mintzagai irrati esatariak: . Kezkatzen nau hizkuntza gaitasunaren gainbeherak, espresioaren pobrezia onartuak, eta kezkatzen nau, batez ere, eztabaidatik ihes zer erraztasunekin egiten dugun irain eta aurreiritzien bidez.
|
Hizkuntza
gaitasunaren gainbeherarena asko nabarmentzen da gazteengan. Orokorrean, nik ikusten dudanagatik, unibertsitatera iristen dira espresio gaitasun urriagoarekin, hizkuntza gutxiago menperatzen dutela eta oratoria baliabide askoz gutxiagorekin, behintzat nik orain 50 urte euren egoeran nituenekin alderatuta.
|
|
|
Hizketa modu ez formalaren eremu zabalean, dudarik gabe, sendiaren esparruko hizkuntza politika ez da bigarren mailako auzia izango euskararen normaltze ildoan. Hor ahozko komunikazioan gailentzen den mintzairak egundoko eragina izango du bertako kideen
|
hizkuntza
gaitasunean. Bereziki seme alaben soslai linguistikoan.
|
|
|
Hizkuntza biziberritzeko bidean Fishmanek ondua daukan hipotesian familiaren inguruko hizketa trukeen datua izango da daturik esanguratsuena. Familiaren baitako kideen artean hizkuntzak daukan jarraipen modua omen dugu argibiderik argiena kide horien
|
hizkuntza
gaitasuna eta erabilera gainerako esparruetan nondik nora bidera litekeen aurreikusteko. Dirudienez, sendi barruko hizkuntzaren jarraipen naturalak huts egiten duen heinean, gainerako esparruen eraginkortasun maila oinarrian bertan makaldurik eta ezinean ageri zaigu.
|
|
|
525. Horrexegatik dihardu gaitasun komunikatiboaz. Pello Esnal mintzo zaigu euskaltegietako curriculumaz?, eta ez soilik
|
hizkuntza
gaitasunaz edo formalaz. Izan ere, hizkuntza gaitasun soila baino gehiago da gaitasun komunikatiboa:
|
|
|
525. Horrexegatik dihardu gaitasun komunikatiboaz. Pello Esnal mintzo zaigu euskaltegietako curriculumaz?, eta ez soilik hizkuntza gaitasunaz edo formalaz. Izan ere,
|
hizkuntza
gaitasun soila baino gehiago da gaitasun komunikatiboa: hizkuntza gaitasuna edo gaitasun formala da, baina baita gaitasun testuala eta diskurtsiboa ere, eta gaitasun sozio pragmatiko kultural, eta gaitasun estrategikoa?.
|
|
|
Izan ere, hizkuntza gaitasun soila baino gehiago da gaitasun komunikatiboa:
|
hizkuntza
gaitasuna edo gaitasun formala da, baina baita gaitasun testuala eta diskurtsiboa ere, eta gaitasun sozio pragmatiko kultural, eta gaitasun estrategikoa?. Pello Esnal:
|
|
|
Hizkuntza, eskolako hizkuntza besterik ez denean, nola arraio ikasiko du bada erabiltzeko moduan ikasleak, hizkuntza ikasketaren oinarrizko bermea hiztunaren bizi egoera gehientsuenetako eginkizun komunikatiboak garatzean baldin badatza? Eskolak ezin du ordezkatu gizarte bizitzan gertatzen diren askotariko komunikazio esparruetan garatzen den
|
hizkuntza
gaitasuna.
|
|
|
gizarte elebitasun diglosikoaren mendeko den hizkuntza batean bizi diren hiztunak ezin dira izan nahikotasun mailakoak, norberaren elebitasun eredua gizarte elebitasunaren araberakoa izan ohi delako. Hizkuntzaren izaera sozialak hiztun banakoaren
|
hizkuntza
gaitasunari halako edo holako muga ezarriko dio; ezinbestez, ezarri ere. Hala, gizarte estatusaren baitan hizkuntzak dauzkan mugak hiztunaren garapen mailan islatzen dira zuzen zuzenean.
|
|
|
Bete al da legeak dioena? Eskola umeek bereganatzen al dute arautegi ofizialak agintzen duena bi
|
hizkuntzen
gaitasun komunikatiboei doakienez. Irakurleak ondo asko daki galdera horien erantzuna, nik ezer esan gabe ere.276
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasuna: esan nahi eta esan ezina
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasuna: esan nahi eta esan ezina
|
|
|
1 Euskararen inguruko jarrera ohartun eta oharkabeak neurtzeko inkesta honako multzoetan,
|
hizkuntz
gaitasunaren neurketarako aldagai osagarri modura erabili ahal izateko:
|
|
|
Berdin da, beraz, zein hizkuntzatan dihardugun, latinera, behe bretoiera, frantsesa..., guztien aurretik pentsamendua legoke. Ez da ukatzen, orduan, hizkuntz aniztasunaren balioa, baina onartzen da, haatik,
|
hizkuntzarako
gaitasunaren aurretik badela ahalmen bat, egitura razional bat, edozein motatako hizkuntzaren aurrekoa izango dena eta eurak baldintzatzen dituena.
|
|
|
Ezin burura ere daiteke mundua hizkuntzarik gabe; are gutxiago gizakirik hizkuntzarik gabe. Zertan datza, bada,
|
hizkuntzaren
gaitasun adierazle eta komunikatzailea. Zertan datza hizkuntzaren gaitasun eta izaera irudikatzailea?
|
|
|
Zertan datza, bada, hizkuntzaren gaitasun adierazle eta komunikatzailea? Zertan datza
|
hizkuntzaren
gaitasun eta izaera irudikatzailea. Errealitatearekin amankomunean duen forman, diosku Wittgensteinek.
|
|
2005
|
|
|
|
Hizkuntzaren
gaitasunarekiko eta erabilerarekiko mentalitatea. Jendeak nola baloratzen du zer diren hizkuntzak eta zertarako diren?
|
|
|
Baikor zaude herriari begira, baikor ere hizkuntzari begira. Baina berriki izan da eredukoen eta eredukoen
|
hizkuntza
gaitasuna oso dudan eman duen datu bat. Baikorra zara oraindik?
|
|
|
Euskaltzaindiaren lan eta agiriak biltzen dituen Euskera aldizkariaren azkeneko liburukian, besteak beste, honoko ekitaldi hauek jasota daude: ...heriotzaren lehen mendeurrena, Eliza eta euskara Gasteizko elizbarrutian aztertu zuten jardunaldiak, Jean Haritschelharren Euskara eta Euskaltzaindia Europako hizkuntzen mosaikoan, Euskal Herriko Ikastolen Konfederazioa eta Euskaltzaindiaren arteko ekitaldia, Bilbao Bizkaia Kutxa Euskaltzaindia literatura sariak, 2004ko Nafarroa Oinez zela-eta Euskaltzaindiak Lizarran antolatutako ekitaldiak, eta
|
hizkuntza
gaitasuna Iparraldean zertan den aztertzen duten lanak.
|
|
|
Eginkizun duguna, hala ere, ez da gutxi. Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak dioenari jarraiki, euskararentzat ahalik eta hiztun oso gehien irabazten jarraitzeaz gain, orain arteko lorpenak kapitalizatzea da erronka nagusia; hau da, euskararen erabilera soziala areagotzea, euskara eskolan ikasi duten milaka euskal hiztunen
|
hizkuntza
gaitasuna sendotuz eta gure eguneroko bizitzan euskararen presentzia handituz. Horiexek ditugu aurrerabiderako helburuak.
|
|
|
Euskarak oso egoera desberdinak bizi ditu lurralde batean eta bestean. Desberdintasun horiek nabarmenak dira familia bidezko transmisioan,
|
hizkuntza
gaitasunean, galera irabazietan, euskararen erabileran eta euskararen erabilera sustatzeari buruzko jarreretan. Beraz, gutxi erakusten dute batez besteko irakurketek, besteak beste, EAEk Euskal Herriko biztanlerian eta euskaldunen kolektiboan duen pisuak »Euskal Herriko biztanleen ia hiru laurden eta euskaldunen %80tik gora bizi baita bertan» estali egiten dituelako Nafarroako eta Iparraldeko egoerak (ikus koadroa).
|
|
|
|
Hizkuntza
gaitasunari dagokionez, euskaldunen proportzioa gero eta handiagoa da gazteen artean. Aldi berean, euskararen transmisioa ia erabatekoa da guraso biak euskaldunak direnean, eta gero eta gehiago transmititzen da bietako batek bakarrik dakienean horrelakoetan, euskara gaztelaniarekin batera transmititzen da.
|
|
|
ulertzea, hitz egitea, irakurtzea eta idaztea, lauetan gaitasun handia lortuz. Elebitasun ona (orekatua, gehigarria...) lortzeak esan nahi du, bi
|
hizkuntzetan
gaitasun maila handia eta antzekoa edo berdina lortzea. Bestetik, gaitasun komunikatiboak eta pragmatikoak ere menderatzea bi hizkuntzetan.
|
|
|
Zenbaterainoko erantzukizuna du gaur egun eskolak gazteen euskalduntze alorrean? Batetik, eskolak bere eginkizunetako bat
|
hizkuntza
gaitasuna hobetzea izan ohi du: berdin da, horretarako, gaitasun hori izan elebakarra, ele bikoa, ele anitza...
|
|
|
Aldiz, etxetik euskaldun edo elebidun diren ikasleekin, nolabait euskaldun zaharrekin, gaztelaniaren eta gutxienik ingelesaren ezagutza egokia eskuratzeaz gainera, euskal eskolak
|
hizkuntza
gaitasunari dagokionez, egin ditzakeen hobekuntzak ugariak dira. Lehendabizi etxetik dakartena sendotu.
|
|
|
2.1.1.5 Irakasleen
|
hizkuntza
gaitasunaren bilakaera
|
|
|
2.1.1.5 Irakasleen
|
hizkuntza
gaitasunaren bilakaera.
|
|
|
Garai berean eta ildo beretik Kontseiluak legebiltzarkideen
|
hizkuntza
gaitasuna ere aztertu zuen eta honako ondorioetara iritsi zen:
|
|
|
Espainiako Estatu Administrazioari dagokionez, inprimakiei eta langileen
|
hizkuntza
gaitasunari buruzko azterketan, besteak beste, nabarmendu dute Administrazioak ez dituela konpromisoak bete; eta, horren ondorioz, herrit arren hizkuntza eskubideen urraketa sistematikoa izan da.
|
|
|
•
|
Hizkuntz
gaitasuna. Euskaraz jakin behar du gazteak.
|
|
|
02 ikasturtean EAEko ikasleen% 83Aereduan aritu zen. Alde horretatik, Euskal Herriak Bere Eskola ekimenak eta beste hainbat eragilek azken urteotan adierazi duten bezala, EAEko irakaskuntza mailan urrun gaude oraindik legeak ezartzen duen helburutik, hau da, oinarrizko hezkuntzaren amaieran EAEko haur guztiek bi
|
hizkuntzetan
gaitasun nahikoa izatetik.
|
|
|
|
Hizkuntza
Gaitasunari dagokionean ere, azken 20 urteotako bilakaeraren berri ematen dute datuek, Zentsuko datuetatik abiatuta. Adin taldekako grafikoetan (25 irudia, III. Mapa Soziolinguistikoaargitalpenean) argi ikus daiteke EAEko biztanlegoan zenbat eta belaunaldi gazteagoak izan, euskararen ezagutza altuagoa dela:
|
|
|
Hutsune hau betetzeko orduan, egiaz, funtsezko laguntza eskainiko luke sistematikoki eraikitako hizkuntz entziklopedia batek. Honek, hasieran,
|
hizkuntz
gaitasunaren analisi metafisiko bat egingo luke, ondoren, hizkuntzaren osaketan eragina izan duten kasualitatezko zirkunstantziak azalduko lituzke eta, modu honetan, alde guztietatik behatuko lituzke ere gizakiaren hizkuntzarenganako hartu emanak. Entziklopedia horrek, aldi berean arrazoimenean eta esperientzian oinarrituz, zera egin luke hasteko:
|
|
|
Antzeko zerbait esan dezakegu ere hizkuntzaren psikopedagogiari buruz, ze, R. Titonek aitortzen duen bezala," oraindik ere aztertzear dago Humboldten hizkuntz kontzeptuaren aberastasuna", zeinek"
|
hizkuntz
gaitasunari" eta ez" hizkuntz produktuari" garrantzia ematen dion195 Zentzu honetan aipatzekoa da, baita ere, bere zenbait ideiak badutela ere zeharkako jarraipenik L. S. Vygotsky rengan, hau da, ikerketa eremu honetan hain garrantzitsua den ikertzaile batengan196 Era zehatzago batean, azkenik, gure autorea egungo hizkuntzen ikas irakaskuntzan nabarmentzen den planteamendu funtzion... azken hau XX. mendeko 70eko hamarkadan sortzen da eta, hain zuzen," hizketa ekintzen teorian" (J.
|
|
|
Hain zuzen hemendik abiatu behar dugu hizkuntzaren pedagogiaren eta hizkuntzen ikas irakas prozesu ororen atzean dagoena azaltzeko, hain zuzen, hizkuntz jabetzea beti eta salbuespenik gabe jarduera jakin baten fruitua delako funtsezko ideiatik. Gizabanako bakoitzak bere baitan aktibatu behar du bere berezko
|
hizkuntz
gaitasuna, eta, ikasten ari den hizkuntzaren muinarekin bat eginez, honen osagai fonetiko, lexikal eta gramatikalak suspertu eta eraberritu behar ditu. " Hizkuntza bat ezin da inolaz ere ikertu landare idortu bat bezala.
|
|
2006
|
|
|
Badira arazo estrukturalak, urte askotarako lanak: euskara erabiltzeko batetik, behar besteko dentsitatea behar da, eta bestetik,
|
hizkuntza
gaitasun komunikatibo egokia behar da. Bi gauza horiek baldin badakizkigu eta daukagun elebidun tipologiarekin alderatzen baldin baditugu, zer gertatzen da?
|
|
|
Korapiloa askatzeko honako kontingentzi taula hau eratu dugu, batetik
|
hizkuntz
gaitasunaren araberako sailkapena eta, bestetik, jatorrizko hizkuntzaren araberakoa, barruan, kasurik kasuko etxeko hizkuntzaren araberako sailkapena ezarri dugu.
|
|
|
Errealitate soziolinguistiko gordinak, erabilera eskasak, batez ere? gure
|
hizkuntza
gaitasuna, eta ez euskararena, higatu egin du, eta nahasmenera garamatza.
|
|
|
Hiztun idealak hizkuntza ekoizpen ideala egiteko testuinguru ideala behar du. Euskaldunon hizkuntza komunitatearen egoera, ordea, testuinguru ideal horretatik urruti antza dago, eta egoera horrek azken muturrerainoko ondorioak ditu, baita gure
|
hizkuntza
gaitasunean ere, esan bezala. Gainera, hizkuntza muga horiek onartu ez, eta askotan geure buruarengan konfiantza gehiegi izaten dugu eta kontrolatzen ez ditugun egoeratan, esalditan eta esamoldetan?
|