|
2000
|
|
|
albaniera, armeniera, assyriera, bulgariera, errumaniera, errusiera, esloveniera, farsia, flamenkoa, galegoa, georgiera, grekoa, hindia, hungariera, japoniera, katalana, koreera, kurduera, luxemburgera, mazedoniera, norvegiera, poloniera, portugesa, serbokroaziera, suediera, tamilera, thai a, txekiera, txinera, urdua, eta Etxepareren hizkuntza, jakina. Kanalen jatorriari begiratzen badiogu, batzuk transnazionalak dira, nahiz
|
hizkuntza
ezberdinetan aritu (MTV adibidez), beste batzuk nazioartekoak (Euronews, hizkuntza ezberdinetan), edo herrialde jakin batekoak baina nazioarteko edizioan (BBC World), estatu nazio batekoak (RAI), eta beste zenbait estaturik gabeko herrietakoak (Kurdistan TV). Generoak ere ugariak dira:
|
|
|
albaniera, armeniera, assyriera, bulgariera, errumaniera, errusiera, esloveniera, farsia, flamenkoa, galegoa, georgiera, grekoa, hindia, hungariera, japoniera, katalana, koreera, kurduera, luxemburgera, mazedoniera, norvegiera, poloniera, portugesa, serbokroaziera, suediera, tamilera, thai a, txekiera, txinera, urdua, eta Etxepareren hizkuntza, jakina. Kanalen jatorriari begiratzen badiogu, batzuk transnazionalak dira, nahiz hizkuntza ezberdinetan aritu (MTV adibidez), beste batzuk nazioartekoak (Euronews,
|
hizkuntza
ezberdinetan), edo herrialde jakin batekoak baina nazioarteko edizioan (BBC World), estatu nazio batekoak (RAI), eta beste zenbait estaturik gabeko herrietakoak (Kurdistan TV). Generoak ere ugariak dira:
|
|
|
1900ean grabaketak egiteko ideia Parisko Societe d' Anthropologie rena izan zen. Erakusketa Unibertsala baliatuz, kontinente guztietatik Parisa gerturatu ziren ordezkariei
|
hizkuntza
ezberdinetako grabaketak egin baitzizkien elkarte honetako kide batek.
|
|
|
d) Ondorioz,
|
hizkuntza
ezberdinen erabilpenen arteko harmonia bat bilatubehar da, procurando armonizar el amor y la reverencia que nos ha de merecernuestra milenaria lengua vascongada con el fervoroso cultivo de la lengua castellana al que nos obliga a la vez nuestro inquebrantable amor a España. Agiriak, beraz, euskararentzat begiramena nahi du, betiere garaiko diskurtsu espainolistagaztelaniazalea ere aldarrikatuz(. esta maravillosa habla de la cultura españolapor la que vertieron sus sublimes conceptos nuestros misticos y ascetas...).
|
|
|
Ezaugarri horietako bat hizkuntza da276:
|
hizkuntza
ezberdinek herritarrak bereizten dituzte, edota komunitate ezberdinak eta hori guztiz arriskutsua da, edo izan daiteke, Estatu Nazio espainiarraren batasunerako. Horregatik, gizarte kohesioa sustatzeko nazio espainiarrean sor zitezkeen nortasun mugak apurtu behar ziren.
|
|
2001
|
|
|
Euskaldu non Egunkaria n (2001.03.21) irakurri dudanaren arabera, atentzioa eman dit ondorio gisa agertu den pasarte honek: " Azterketaren ondorioetako bat da, hizkuntzen funtzioei dagokionez, gazteek
|
hizkuntza
ezberdinen artekomailaketa egiten dutela, bakoitzari garrantzi desberdina emanez. Hori dela eta, gaztelania edo ingelesari atxikitzen zaizkion funtzio eta balio komunikatiboak eta praktikoak —erabilerari zeharo lotuta dauden dimentsioak— azpimarratu lirateke, euskarari atxikitzen zaizkion balio eta dimentsio mitikoekin, politikoekin edo identitate emaileekin —hau da, hizkuntza erabilerari baino motibazio edo sentimenduei lotuak— desberdinduz".
|
|
2002
|
|
|
Gizartearen nazioartekotasun hazkorrak edozein lurraldetako giza baliabideetarik euskarri nagusienetariko bat bihurtu du
|
hizkuntza
ezberdinak menperatzea.Gaur egun lanerako tresna garrantzitsu gisa agertzen da atzerriko hizkuntzen erabilpena, baita kanpoko jatorria duten teknologia berriak hartzeko ezinbestekobaliabide gisa ere.
|
|
|
Hortaz, azken finean, eredu eleanitz baten helburua ikasleak
|
hizkuntza
ezberdinetan trebatzea da. Nola egin modurik eraginkorrenean, horixe da kontua.
|
|
|
Era berean, jakintza arlo ezberdinek hizkera bereziak dituzte, eta, etorkizunean, ikasle direnek beren lanbidean hizkera berezi hori erabili dute,
|
hizkuntza
ezberdinetan noski. Ez dago metodologia hori baino modu hoberik helburuhorretara iristeko.
|
|
|
El hispanismo en los Estados Unidos. Discursos crÃticos/ prà ¡ cticas textuales mardulioan aurki daiteke (Madril 1999); nire artikulu hura (berriro self aipua) hika aldizkarian azaldu zen, 70 zenbakian; Koldo Mitxelenaren hausnarketa
|
hizkuntza
ezberdinetako hemengo idazleez," Euskal literaturaren bereizgarri orokorrak" hitzaldian (70eko urteen amaierakoa, berez, baina 2001eko Mitxelena gure artean bilduman berrargitaratua, 53); Anjel Lertxundiren aipua Gogoa zubi saiakeran dago (68 orr.); Gari Berasaluzeren iritziak hemengo idazleen identitate eta izendapenari buruz" Erdarazko euskal literatura?" artikuluan eman zir...
|
|
2003
|
|
|
Artikulu honetan Hexagonoaren
|
hizkuntza
ezberdinen egoera eskolarra aztertuko dugu, Derrigorrezko Hezkuntzaren etapan (16 urtera arte). Ikusiko dugunez, ez dago eskoletan egoera onean dagoen hizkuntzarik (frantsesa izan ezik, jakina).
|
|
|
Iparraldeko ikastolak, Ipar Kataluniako Bressolak, Bretainiako Diwan ak, Okzitaniako Calandretak... Frantses eskola publikoak eta eskola katoliko pribatuek sarrera eman diete ere herriko
|
hizkuntza
ezberdinei hezkuntza elebiduna eskainiz, zenbait kasutan, edo 1 eta 3 ordu arteko asteroko klaseak (Hegoaldeko" A" ereduaren antzera, ahulago bada ere).
|
|
|
Asko irakurtzen duzula dirudi.
|
Hizkuntza
ezberdinetan, gainera. Liburu hau ez dagoela iruditu zaigu.
|
|
2004
|
|
|
Orain 20 urte, edo gutxiago, Las Meninas koadroaren aldamenean karteltxo bat besterik ez zegoen, egilearen izena eta koadroaren datarekin. Gaur egunean, obraren alboan argibide oharrak daude
|
hizkuntza
ezberdinetan, argibide liburuxkak eta baita katalogoak ere, nahi duenak aldez aurretik presta dezan bisita edo museotik irtendakoan koadroa ezagutzen jarrai dezan. Interneteko sarea ere funtsezko osagai bilakatu da ezagutzaren hedapenean eta herritarrak museora hurbilarazteko orduan.
|
|
|
Eta iberierarekin ahaidetasunik izan dezake »nik uste dut baduela, gainera», baina iberieraren jatorria ez zen Afrika, orain esaten dute Europa osoko hizkuntza zaharra dela, eta beraz, iberierak eta euskarak izan dezakete nolabaiteko lotura, baina Afrikarekin inongo zerikusirik ez duena. Bestalde, berbere hizkuntza aitatzen du askok »Tovarrek, adibidez,» baina nik ez dut uste ahaideak izan daitezkeenik, berberea oso
|
hizkuntza
ezberdina delako: kamitikoa da eta egitura oso ezberdina du euskararen aldean.
|
|
|
Eta helbide haiek banan banan gordetzea erabaki nuen, gero patxadaz irakurtzeko. Leku askotakoak eta
|
hizkuntza
ezberdin askotan zetozen notiziak, baina nik ingelesez, hebraieraz eta arabieraz zeudenak aukeratu nituen. Argazkiak ere bilatu nituen.
|
|
|
Idazleen Elkarteak kide guztien ingelesezko lagina argitaratuko du beraren web orrian. Editoreek ferietara eramateko katalogoa egin dute
|
hizkuntza
ezberdinetan eta, horrez gain, Renoko Unibertsitatean ekoiztutako euskal literaturaren antologia ingelesera itzulita daramate maletan. Jaurlaritzak eta Euskal Herriko Unibertsitate deiturikoak hitzarmena sinatu dute lau hilabetez idazle/ irakasle batek kanporako bideak jorra ditzan.
|
|
2005
|
|
|
...augarri aldagaitzenazterketakoharmenarenjokabidea azaltzeko.Funtseanformakinenkokaguneak, horienbilakaeraetabalioak; trantsizioennorabide, bilakaeraetabalioak; herskarienisilune balioak... aintzat hartuz etaentzumen frogakeginezburutzen dituzteikerketak.Besteakbeste (Assmann, 95eta96; Fernández, 93; Martínez Celdrán, 94eta95; Romero, 1988; Heuvel etabesteak, 96), pertsonen oharmenakharditzakeen
|
hizkuntza
ezberdinetako bokalenuhinakustikoetako ezaugarrialdagaitzakaurkitudituzte; herskarienak (Bonneau etabesteak, 95; Ohde etabesteak, 95; RalloetaFernández, 95; Núñez Romero, 95; Villalba,
|
|
|
Azaila ko elebiduna ikertu eta gero konturatzen baita, leherkari gorrak eta ozenak bereiz daitezkeela. Berez bi objektu ezberdin dira, aldi berean bi
|
hizkuntza
ezberdinetan daudenak, baina bere ustez esanahi baliokidea dute, biak ontzigile beraren markak direlako: batak latinez PROTEMUS FECIT idatzirik duen bitartean, besteak iberieraz beste horrenbeste izango luke. PO.RRO.TE.N. PO.TE.N.I.N. Ustezko elebidun honetatik, ozenak eta gorrak bereizten hasten da, eta horrela pixkanaka pixkanaka, Gomez Moreno-ren transkripzio fonetikoa baztertzeaz gain, bere signario básico delakoa proposatzen du.
|
|
|
Zonalde hauek esanahi berdina duten bi elementu toponimikoek bereizten dituzte, ili, ilu, iltir, iltu (iberiera, hots, ez indoeuroparra) eta briga (zelta, hots, indoeuroparra) alegia, eta guztiek oppidum edo hiriak adierazten dituzte. Ez dira zonalde homogeneoak, eta beraien barnean zenbait
|
hizkuntza
ezberdin hitz egingo ziren, adibidez zonalde indoeuroparrean dokumentatuta dauden bi mintzaira nagusiak zeltiberiera94 eta lusitaniera dira. Biak indoeuroparrak badira ere, ez dago argi lusitaniera hizkuntza zeltikoa den edo zeltatik banatutako adar independentea (De Hoz, 1993).
|
|
|
Euskara eta iberierak sistema fonologikoan antzekotasunak dituzten arren, desberdintasunak ere hortxe daude bai arlo horretan (adib. iberieraren aspirazio gabezia), baita egitura gramatikalari dagokionez ere. Beraz, gaur gaurkoz akitaniera eta iberiera
|
hizkuntza
ezberdin bi zirela argi dago. Dena den akitanierak eta iberierak zer nolako harremana zuten, edo ez zuten, hori oraindik ez dago esaterik, eta gerora begira ez du ematen jakiteko aukera handirik egongo denik (testu elebidun berriak agertu ezean bederen).
|
|
|
bi hizkuntzen arteko kontaktuaren ondorioz, iberierak, euskararen itxuradun mintzaira horren hainbat elementu linguistiko onartuko zituela. Beraz, Oroz entzat euskara eta iberiera bi
|
hizkuntza
ezberdin dira, baina penintsularen hegoaldean hitz egiten zen euskararen ahaideak iberieran substratua utziko zuen, gaskoieran gertatu zen moduan.
|
|
|
batetik goiko aldean eta lerro bihurretan iberierazko grafito luzea legoke, bestetik beheko aldean irudi neolitiko bat, gizakiak zein animaliak eskema berean, eta azkenik erdialdean baina eskumarantz, irudizko eskemari gainjarrita, latinezko inskripzioa. Antza denez (Zamanillo ren ustez), testua berdina da, momentu berean pertsona berak egina, baina
|
hizkuntza
ezberdinetan. Horren adibide da testuotan agertzen diren hitz komunak Enden eta Tamaric biak pertsona izena direla, bata iberieraz eta bestea latinez.
|
|
|
Maiuskulaz, minuzkulaz... Hemen dena minuskulaz sartzen da, eta ez da berdin idazten
|
hizkuntza
ezberdinetan. Nik zer dakit.
|
|
|
FONeko Martin Varsavskik, ordea, Madrilen sortu duen arren,
|
hizkuntza
ezberdinetan, ugaritan ematen du bere informazioa. Euskaraz ere ageri da, eta euskaldunakere bere bezero eta hornitzaile izan gaitezkeela uste du berak.
|
|
|
Harritzeko moduko gauza da, gure garaiak erakuts ditzakeen era askotako ahalegin zientifikoak ikusita, nola saiakera bat —zein pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den eta onura publikoa duen— erabat landu gabe geratu izan den: aspaldiko zein aro berriagoko
|
hizkuntza
ezberdinen arteko konparaketa.
|
|
|
bera gehiago da, berez, berak hitzetan ahoska dezakeena baino; hala ere, hitzetan hartu eta finkatu behar du espiritu iheslaria edota hitzak sostengu bezala erabili behar ditu hauetatik ere ihes egiteko.
|
Hizkuntza
ezberdinak ez dira gauza baten hainbat deitura, baizik eta gauza beraren ikuskera ezberdinak. Eta gauza hori kanpo sentimenaren objektu material bat ez bada, kasu horretan bereziki, gauza ezberdinen edo era anitzetan moldatutako gauza askoren aurrean aurkitzen gara.
|
|
|
Bat bera ere ez dago sobera: " Hizkuntza bakoitza gizakiaren natura unibertsalaren oihartzun bat da" 123 Horrela, bada,
|
hizkuntza
ezberdinak aztertzea eta ikastea berez da jarduera emankorra edonorentzat, ze, honi esker, bakoitza bere mundu ikuskeraren subjektibotasuna gaindituz joateko aukera irabazten du eta, honekin, baita objektibotasunera etengabe hurbilduz joatekoa.
|
|
|
Horrela, bada,
|
hizkuntza
ezberdinen artean sinonimiarik ez dagoenez eta bakoitzak beti berria eta berea bakarrik den zerbait eskaintzen duenez, ez gara konformatuko aniztasun linguistikoa pasiboki onartzearekin, baizik eta, gainera, berau aktiboki zaintzeaz eta ugaltzeaz arduratu dugu125 Hizkuntza eta hizkuntzak, beraz, ezinbestekoak dira gizakiaren formazio intelektualerako, ze, haiek honi mundua antzemateko eta ulertze...
|
|
|
Hemen eta orain guretzat garrantzitsuena, hala ere, hizkuntzak gizakiaren garapen pertsonal edo etiko moral horretan duen eginkizuna zehaztea da. Interesgarria izan daiteke gogora ekartzea, eta honela adierazi dugu jada, Humboldten ustetan
|
hizkuntza
ezberdinak, egiaz," jarduera espiritualak behar dituen tresnak" edo, bestela esanda," hura iragateko beharrezkoak diren bideak" direla127 Gizakiaren formazioa ez da zabaltze kognitibo baten emaitza bakarrik, baizik eta baita ere autoerrealizazio pertsonal baten ondorioa, eta, zabaltze horretan bezala, autoerrealizazio honetan ere ezinbestekoa da hizkuntzaren parte hartzea.... Hizkuntzaren funtzionaltasuna, beraz, ez da maila eraginkorrean geratzen baizik eta, harago, maila antropologikoan ere islatzen da:
|
|
|
Hau dela eta, beraz, aberatsa da pertsona batek hizkuntza bat eta berean aurkitu dezakeena, baina askoz ere aberatsagoa izango da pertsona horrek berak
|
hizkuntza
ezberdinetan ikusi eta ikasi ahal izango duena. Norberarenak ez diren bestelako hizkuntzak ikastea, beraz, esanahiz beteriko jarduera bat da, ze hauek" eskuratuz"," berpiztuz" eta" birsortuz" gizakiak bere mundu ikuskera oraindik ere gehiago hornitu ahal izango du134 Ez dugu ahaztu behar, gorago beste modu batean adierazi bezala," hizkuntza ezberdinak ez direla era berdinean osatutako kontzeptuen esanahikideak" 135, baizik eta" hizkuntza bakoitzak zerbait berria aurkitzen duela beti" 136 Hizkuntza ezberdinen ikaskuntzan, beraz, helburua ez da bakarrik informazio teknikoen edo datu hutsen transmisiorako tresna batez jabetzea, baizik eta gainera pentsatzeko eta sentitzeko era ezberdinak ezagutzea eta ulertzea.
|
|
|
Hau dela eta, beraz, aberatsa da pertsona batek hizkuntza bat eta berean aurkitu dezakeena, baina askoz ere aberatsagoa izango da pertsona horrek berak hizkuntza ezberdinetan ikusi eta ikasi ahal izango duena. Norberarenak ez diren bestelako hizkuntzak ikastea, beraz, esanahiz beteriko jarduera bat da, ze hauek" eskuratuz"," berpiztuz" eta" birsortuz" gizakiak bere mundu ikuskera oraindik ere gehiago hornitu ahal izango du134 Ez dugu ahaztu behar, gorago beste modu batean adierazi bezala,"
|
hizkuntza
ezberdinak ez direla era berdinean osatutako kontzeptuen esanahikideak" 135, baizik eta" hizkuntza bakoitzak zerbait berria aurkitzen duela beti" 136 Hizkuntza ezberdinen ikaskuntzan, beraz, helburua ez da bakarrik informazio teknikoen edo datu hutsen transmisiorako tresna batez jabetzea, baizik eta gainera pentsatzeko eta sentitzeko era ezberdinak ezagutzea eta ulertzea....
|
|
|
Hau dela eta, beraz, aberatsa da pertsona batek hizkuntza bat eta berean aurkitu dezakeena, baina askoz ere aberatsagoa izango da pertsona horrek berak hizkuntza ezberdinetan ikusi eta ikasi ahal izango duena. ...ze hauek" eskuratuz"," berpiztuz" eta" birsortuz" gizakiak bere mundu ikuskera oraindik ere gehiago hornitu ahal izango du134 Ez dugu ahaztu behar, gorago beste modu batean adierazi bezala," hizkuntza ezberdinak ez direla era berdinean osatutako kontzeptuen esanahikideak" 135, baizik eta" hizkuntza bakoitzak zerbait berria aurkitzen duela beti" 136
|
Hizkuntza
ezberdinen ikaskuntzan, beraz, helburua ez da bakarrik informazio teknikoen edo datu hutsen transmisiorako tresna batez jabetzea, baizik eta gainera pentsatzeko eta sentitzeko era ezberdinak ezagutzea eta ulertzea.
|
|
|
Hasieratik aitortu beharrekoa da, hala ere, bere asmoa ez dela hainbeste hizkuntz eskoletarako estrategia metodologikoak lantzea eta eskaintzea, baizik eta batez ere hizkuntz eskola horien izateko arrazoia eta zentzua aztertzea. Beste batzuk izango dira, ondorengoak eta jarraitzaileak, hizkuntzari buruzko haren teoria hizkuntz irakaskuntzaren praktikara eramaten saiatuko direnak, alegia, haren hizkuntz kontzepzioarekin bat datozen eskuliburu didaktikoak idatziko dituztenak138 Gure aldetik, ordea, ez gara gehiegi sartuko era honetako aspektu praktiko edo didaktikoetan eta, hark egindakoari jarraituz,
|
hizkuntza
ezberdinen ikas irakaskuntzaren sakoneko arrazoiaz eta azkeneko zentzuaz arituko gara jarraian. Helburua orain arte honi buruz esandakoa osatzea da eta, zehatzago, hizkuntzen ikas irakaskuntza horrek gizakiaren hezkuntza orokorrarekin," Bildung" arekin, duen zerikusia hobeto ulertzea.
|
|
|
Itzulpen bat baloratzerakoan kontuan hartu behar da, batez ere, itzultzea berez zeregin konponezina dela, ze
|
hizkuntza
ezberdinak ez dira era berdinean osatutako kontzeptuen sinonimoak.148
|
|
|
" Espirituarentzako ariketa egokienetako bat", honela dio Humboldtek," hizkuntza batean pentsatu dena beste batean adieraztea da", ze" honi esker pentsamendua espresio era zehatz batekiko independenteagoa bihurtzen da" 150 Norbaitek gaitasuna badu ideia jakin bat bere jatorrizko hizkuntzan eta baita beste hizkuntzetan ere esateko, adiera ezberdinen arteko korrelazioa biribila ez dela ikustearekin batera, esamolde horietako bakoitzaren erlatibotasunaz kontziente izateko aukera irabazten du. Itzulpen moduko ariketa horretan, hala ere," ez dira hizkuntza horiek bertan elkarri eragiten diotenak" baizik eta, berez," mintzatzen denaren espiritua da, bi hizkuntzen erabileraren bitartez, taktu linguistiko batez eta, gainera, kontzientzia linguistiko orokorrago eta zuzenago batez jabetzen dena" 151 Horrela, bada,
|
hizkuntza
ezberdinak ezagutzea eta erabiltzea, pertsonen arteko informazio trukea errazteko bitarteko praktikoa izateaz gain, bada ere pertsona ezberdinek euren burua era orekatu batean osatzeko bide bat.
|
|
|
|
Hizkuntza
ezberdinen aldibereko erabilera gehiago zabaltzen den heinean eta giza-talde bat horri esker biziagoa bihurtzen den heinean, orduan eta aberatsagoa izango da irabazia hizkuntza horientzat bertan eta emankorragoa horien eragina pentsamenduan eta prestutasun linguistikoan.152
|
|
|
Norberaren hizkuntzak eta bestelako hizkuntzek, honela ikusi dugu lehenik, etenik gabe eskaintzen dizkiote gizakiari honek bere garapenerako behar dituen situazio ezberdinak, hau da, ezagupen edo sentipen berriak edukitzeko aukerak. Ondoren, eta aurreko ideia zehaztuz,
|
hizkuntza
ezberdinak ikastea bestelako mundu ikuskerekin konfrontatzea dela adierazi dugu eta, baita ere, nola jarduera horrekin pertsona bakoitzak bere ikusmoldea aberasteko aukera duen. Bestela, eta gai konkretu bati helduz, itzulpengintzak berez aurkitzen dituen gainditu ezinezko mugez aritu gara eta, hemendik, ikusi dugu hizkuntza ezberdinak ezagutzea eta erabiltzea ze aberatsa izan daitekeen gizabanako bakoitzarentzat.
|
|
|
Ondoren, eta aurreko ideia zehaztuz, hizkuntza ezberdinak ikastea bestelako mundu ikuskerekin konfrontatzea dela adierazi dugu eta, baita ere, nola jarduera horrekin pertsona bakoitzak bere ikusmoldea aberasteko aukera duen. Bestela, eta gai konkretu bati helduz, itzulpengintzak berez aurkitzen dituen gainditu ezinezko mugez aritu gara eta, hemendik, ikusi dugu
|
hizkuntza
ezberdinak ezagutzea eta erabiltzea ze aberatsa izan daitekeen gizabanako bakoitzarentzat. Bukatzeko gogoratu, berriz ere, autore honen egiazko asmoa" hizkuntzen irakaskuntzak" gizakiaren" hezkuntzarako" duen esanahia oinarritzea dela, eta, egiaz, beste batzuk izango direla hori guztia printzipio praktikoetan konkretatzen ahaleginduko direnak.
|
|
|
Honen arabera," hizkuntzak gizadiaren monumentu zaharrenak dira" eta euren ikerketa sakona oso mesedegarri izango litzateke bai" gauzen ezagutzarako" bai eta" gure espirituaren ezagutzarako": " Denborarekin, unibertsoko hizkuntza guztiak erroldatuko dira, hiztegi eta gramatiketan jarriko dira eta elkarren artean konparatuko dira" 155 Gure autoreak bat egiten du" erabat landu gabe geratu izan den" proiektu horren asmoarekin eta, bere garaikide askoren iritziaren kontra," aspaldiko zein aro berriagoko
|
hizkuntza
ezberdinen arteko konparaketa[...] pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den eta onura publikoa duen" jarduera bat bezala kontsideratzen du156 Honek ez du esan nahi, absolutuki bederen, inork aztergai honen inguruan ezer egin ez duenik, ze, egiaz, ordura arteko literaturak erakusten du ere han hemenka hizkuntza ezberdinen arteko zenbait erkaketa eta hauekin loturiko hainbat go... Konparazio eta ohar horiek guztiak, hala ere, zatikakoak edo noizbehinkakoak dira gehienetan eta, askotan gainera, bestelako ikerketa historikoen edo asmo didaktiko hutsen zerbitzura bakarrik daude.
|
|
|
Honen arabera," hizkuntzak gizadiaren monumentu zaharrenak dira" eta euren ikerketa sakona oso mesedegarri izango litzateke bai" gauzen ezagutzarako" bai eta" gure espirituaren ezagutzarako": ...kide askoren iritziaren kontra," aspaldiko zein aro berriagoko hizkuntza ezberdinen arteko konparaketa[...] pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den eta onura publikoa duen" jarduera bat bezala kontsideratzen du156 Honek ez du esan nahi, absolutuki bederen, inork aztergai honen inguruan ezer egin ez duenik, ze, egiaz, ordura arteko literaturak erakusten du ere han hemenka
|
hizkuntza
ezberdinen arteko zenbait erkaketa eta hauekin loturiko hainbat gogoeta. Konparazio eta ohar horiek guztiak, hala ere, zatikakoak edo noizbehinkakoak dira gehienetan eta, askotan gainera, bestelako ikerketa historikoen edo asmo didaktiko hutsen zerbitzura bakarrik daude.
|
|
|
Berriz ere garbi antzematen dugu, honen arabera, hizkuntza kontzeptu konplexua dela, beronen ikerketa —konparaketa gramatikaletan edo lexikaletan geratu gabe— zabala behar duela izan eta, azken finean, honek gizakiaren estudio orokorrarekin bat egin behar duela.
|
Hizkuntza
ezberdinen ikerketa konparatu honek, beraz, garatu egiten du" antropologia konparatu" hura eta, zentzu honetan, egilearen asmoa ez da" zientzia berri bat sortzea, baina bai —orain arte egindako saiakerei jarraipena ematen dien— estudio berri bat abian jartzea" 160.
|
|
|
Modu berdinean, bestetik, beharrezkoa iruditzen zaio ere hizkuntza" bitarteko huts" bezala kontsideratzeko joera duten interpretazio guztiak gainditzea, alegia, hizkuntza" berau hitz egiten duen nazioak edo honen idazleek elkar ulertzeko bakarrik erabiltzen duten artekari soil bezala" ulertzen dutenak163 Azken batean, hizkuntzak, gizakiarenganako bere barne loturagatik edo, berezkoa du esanahi antropologikoa eta, bere" izaera nazionala" azaltzerakoan ikusi bezala, komunitate linguistiko ezberdinen hizkuntza historikoetan bakarrik du existentziarik. Honengatik, gogoz eta askotan azpimarratzen du berak"
|
hizkuntza
ezberdinak", egiaz," ez direla gauza baten hainbat deitura, baizik eta gauza beraren ikuskera ezberdinak" 164 Hizkuntza batetik besterako aldea ez da bakarrik nominala edo formala, baizik eta baita eduki mailakoa edo kualitatiboa ere: hizkuntza bakoitza, historia eta kultura jakin bat duen giza-talde batekin eta batean erreala den unetik, eta hau honela da beti, ezinezkoa da pentsatzea hizkuntza ezberdinen artean erabateko esanahikidetasuna egon daitekeenik ere.
|
|
|
Honengatik, gogoz eta askotan azpimarratzen du berak" hizkuntza ezberdinak", egiaz," ez direla gauza baten hainbat deitura, baizik eta gauza beraren ikuskera ezberdinak" 164 Hizkuntza batetik besterako aldea ez da bakarrik nominala edo formala, baizik eta baita eduki mailakoa edo kualitatiboa ere: hizkuntza bakoitza, historia eta kultura jakin bat duen giza-talde batekin eta batean erreala den unetik, eta hau honela da beti, ezinezkoa da pentsatzea
|
hizkuntza
ezberdinen artean erabateko esanahikidetasuna egon daitekeenik ere. Hizkuntzak ez dira informazio objektibo hutsen transmisiorako bitartekari neutralak eta, zentzu honetan," lurreko hizkuntzen estudioak", era batera edo bestera," gizadiaren pentsamenduen eta sentsazioen historia unibertsala" islatzen duela esan dezakegu165 Horrela, bada, bestelako hizkuntzak ikasterakoan ez ditugu tresna erabilgarriak bakarrik eskuratzen, baizik eta baita ere errealitatea bera aztertzeko eta ulertzeko beste hainbeste era:
|
|
|
Bestela ere aintzakotzat hartu beharrekoa da, giza-naturaren unibertsalitateagatik edo, ikaslea gai dela ere
|
hizkuntza
ezberdinen artean arau eta analogia komunak antzemateko eta, hain zuzen honengatik, egokiagoa dirudi hauek bakarka baino elkarrekin ikastea178 Azken finean," ikaskuntza linguistikoa errazteari" buruzko kontsiderazio hauek guztiek, abian jarri nahi duen hizkuntz estudioaren helburu praktikoa azaltzeaz gain, lagundu egiten digute ere bere hizkuntzaren jatorrizko eta sakoneko kontzepzioa h...
|
|
|
Hizkuntzen ikerketa sakon eta zabal honen" helburu nagusia", jarraian azaldu bezala, hizkuntzaren beraren dimentsio antropologikoan oinarritzen da, eta, egiaz, hemendik abiatuz iristen da Humboldt modu honetako ikerketen" interes orokorraz" hitz egitera. Honetaz aparte esan beharra dago, bukaeran adierazi bezala, hizkuntzen estudio entziklopedikoak baduela ere" bigarren mailako helburu" praktiko bat, honek
|
hizkuntza
ezberdinen ikas irakaskuntzari oinarri eta erreferentzi puntu bat eskaintzen dion heinean. Orokorrean esan dezakegu, beraz, autore honek interes handia duela hizkuntzaren estudioa beronen aniztasunetik bideratzeko, ze, bere ustetan, hau ezinbestekoa da gizakia bere izate pertsonalean gehiago ezagutzeko eta bere garapen prozesuan hobeto ulertzeko.
|
|
|
Zentzu honetan hitz egiten du berak" hizkuntzaren izaera formatiboaz", ze, egiaz, honi esker bakarrik eduki ahal dezake gizakiak bere garapen pertsonalerako behar dituen situazioen eta esperientzien aniztasuna. Horrela, bada, gizabanakoak
|
hizkuntza
ezberdin gehiago ezagutzen dituen heinean, zabaldu eta aberastu egiten du bere mundu ikuskera propioa, eta, honengatik, hezkuntz proiektu orok ezinbestean kontsideratu behar du haien ikas irakaskuntza. Erreflexio hauek, beti ere, pedagogia linguistikoaren eta hizkuntzen ikas irakaskuntzaren oinarrizko esanahia eta azken zentzua argitzen digute.
|
|
|
guztia inguratzen du baina, finegia delako, ezin da bere forma elementu batean antzeman; mendietako lainoarekin ere hauxe gertatzen da, ze honek urrutitik begiratuta bakarrik dauka forma, baina hau desagertu egiten da lainoan bertan sartuz gero. Hizkuntzaren naturara edo esentziara gehiago hurbiltzen gara baldin eta, batetik,
|
hizkuntza
ezberdinak zehatzago behatzen baditugu eta, honela, gizadi osoaren hizkuntz formazioaren aktibitate orokorrean sartzen bagara, eta bestetik, hizkuntza bakoitza —beronen zatitze analitikoa ezinbesteko aurrelan bat delarik— karaktere nazional jakin baten espresio indibidual eta zehatz bat bezala antzematen ahalegintzen bagara. Bide honi egoki jarraitzen baldin badiogu, eta orduan bakarrik, hizkuntz estudio hutsaren mugen bestaldera iritsi ahal izango gara.
|
|
|
ze hau berez (benetako bitartekaritza bat ematen den beste edozein gauzetan bezala) zerbait propioa eta ulertezina da; ze berau ideia bati esker eta ideia beraren barruan bakarrik bildutako zerbait da, hain zuzen, guretzat eta gure irudikatzeko erarentzat guztiz banandua agertzen diren elementuak elkartzearen ideiaren araberako zerbait. Hizkuntzaren ikerketak, egiaz, gizadiaren azken sakontasuneraino eramaten gaitu baina, kimerikotasunetik alde egin nahi badugu, ezinbestekoa izango da ikerketa hori
|
hizkuntza
ezberdinen analisiarekin hastea, alegia, hauen baitan gorputz izaera duen eta eraikitakoa den guztiaren zatitze arras hotz edota mekanikoarekin. Erabat gainditu beharrekoa da ideia bat:
|
|
2006
|
|
|
Jose Azevedo, Jose Luis Rubiera, Egoi Martinez, Isidro Noval eta Manuel Beltran. Ez da ohizkoena izaten hizkuntza kideak elkarrekin ibiltzea, hainbeste
|
hizkuntza
ezberdin daudenez saiatzen baitira nahasten eta denei ingelesez hitz egin arazten, bestela bakoitzak berea egiten duelako, eta badagoelako jendea ez dakiena eta horiek ikas dezaten nahi dutelako. Baina nik, jakina, bost hauekin ez nuen ingelesez hitz egiten.
|
|
|
Gogoratzen naiz niretzat, hastapenetan, jolas baten antzekoa zela.
|
Hizkuntza
ezberdina hitz egiten duten umeak ikusten badituzu, helduak ez bezala, jolasean ikusiko dituzu. Eta txalapartak ere horretarako aukera ematen du, jolasteko.
|
|
|
Penintsula lurralde ezberdinez osatua dago; lurralde ezberdinok, arima ezberdinak dituzte: arraza ezberdinak,
|
hizkuntza
ezberdinak. Berriz ere geografiak sortzen du hizkuntza; hizkuntzak ematen dio arima parajeari; are, hizkuntzak berak dira, egiten dituztenak arrazak ere:
|
|
|
" Lau Dimentsiotako Gela Zabaltzailea". Kaxaren alboetan,
|
hizkuntza
ezberdinetan ere bai, propaganda esaldi ezaguna: " Etxebizitzaren arazorako konponbide unibertsala!".
|
|
|
Euskara ikasteko erritmoa motelagoa izaten da arrazoi askorengatik. Adibidez, klase berean ama
|
hizkuntza
ezberdinetako ikasleak izanik, irakasleek denbora gehiago behar omen dute egin beharrekoa adierazten. Bestetik, irakasleak ikastaroetan maiz eman behar izaten du hemengo gizartearen ezaugarrien berri.
|
|
2007
|
|
|
A. Schleicher Jenako profesoreak linguistika darwinista/ biologista bat eratu du: hizkuntza (Steinthal en aurka) ez da ezer izpirituala, errealitate materiala baizik; haren jatorria ere inolako Volksgeistetan ez dago, ezpada garunaren eta mintzamen organoen egitura jakin batean;
|
hizkuntza
ezberdinen azken arrazoia, hortaz, giza jendearen arteko ezberdintasun anatomikoetan datza. Hizkuntza produktu natural bat da; hizkuntzaren zientzia, natur zientzia bat.
|
|
|
ene arrazoimena eta ene biziera ere lapurtu gura dizkit, ene herriaren ohorea eta zuzena». Egiaz, Jainkoak munduko hizkuntza guztiak ontzat dauzkan eran, hala lituzke Printzeak ere bere herrietako
|
hizkuntza
ezberdinak, ez ontzat eman soilik, ezpada baita ohoratu ere? 453 Ez du onartzen hizkuntza bakarraren inposaketa progresoagatik, herri atzeratuen instrukzioagatik, harremanen lastertzeagatik, efikaziagatik justifikatu nahi izatea. Herri baten kultura ona ez da lasterrezkoa; are, ez laster eta ez astiro ahal da herri bati hizkuntza arrotz baten bidez kultura inposatu; nazioaren lur gainean eta hizkuntzan bakarrik hazten da ganoraz kultura.
|
|
|
Komunikazio aholkulariak (garai batean prentsaburua izenaz ezaguna) lanugari hartu ditu bere gain. Horien artean, alde batetik, itzultzaile lana egiten dugu.Gehienetan, erakundeen ekintzak oso
|
hizkuntza
ezberdinetan egoten dira; batzukadministrazio mailakoak dira, beste batzuk, beste mota batzuetakoak... erakundearen arabera. Eta hizkuntza hori eta komunikazioaren alorreko hizkuntza, askotan, ez dira berdinak izaten.
|
|
|
Bereziki argigarri gertatzen da hori,
|
hizkuntz
ezberdinek, batez ere tipo diferentekoek, erabiltzen dituzten sailkapen metodoak kontuan hartzen baditugu. Sailkapena da giza hizkuntzaren ezaugarri oinarrizkoetako bat.
|
|
|
Hizkuntzak karaktere nazional bat ere badizunez, «hitzak
|
hizkuntza
ezberdinetan, oro har kontzeptu berberak zeinuztatzen badituzte ere, inoiz ez dira hala ere egiazki sinonimoak»241 Diferentziak, zergauza gorputzezkoen izendapenetan beretan sumatu ahal izaten direnak, are gehiago nabaritzen omen dira kontzeptu edo balio izpiritualetan242.
|
|
|
bere antropologiaren helburua, ezinbestekoa ikusiko du Humboldt-ek
|
hizkuntza
ezberdinak ere ikastea, hauen bitartez eskuratu bait dezake herri baten produkzio kulturalaren zati haundi bat. Bere antropologia konparatuan Humboldt-ek erakusten duen hizkuntzenganako interesa ondorioz literaturara egongo da zuzenduta batez ere.
|
|
|
Eta Humboldt-en hizkuntzak (kreatiboa, errealitatearen eraikitzaile aktiboa, hots, hizkuntza bera, singularrean, munduko
|
hizkuntza
ezberdinen azpian) 160 Kant-en adimenaren traza izango du, bera beti bata eta beti bera ekintzailea sentsibilitatearen formen eta pentsagarritasunaren kategorien dibertsitatearen atzean. Horregatik, geroagoko esaldi erlatibistenetan ere, nazio bakoitzak bere mundu ikuskera omen dizunekoan?, giza izpirituaren batasun eta berdintasun esentziala, batzuek aierutu nahi izaten dutenaren aurka, Humboldt-en aburuz inoiz ez da egon arriskuan.
|
|
|
...ktu berari dagozkio), arrazoia, antza, hizkuntzan bertan parte bat pre edo ezhizkuntzazkoa delako da162 Are, (c) hizkuntzetan bertan, gramatikan nahiz lexikoan, «hamaika gauza» a priori ezarria da, unibertsala eta guztietan halabeharra hortaz?, hizkuntza jakin baten baldintzetarik aske163 Esperientzian, Kant-i jarraituz, sentigarritasuna eta adigarritasuna bi ahalmen gisa bereizten baditugu ere,
|
hizkuntza
ezberdinen arteko diferentziak (kontingentziak) sentigarritasunaren kapitulura mugatzen dira Humboldt-en ustetan. Hori erabakigarria da zuzen ulertzeko Humboldt-en eboluzioan, haren adierazpen batzuek (hizkuntzak egiten duela mundua, estiloan) betiere beren zentzua mugatua zein mugen barruan daukatela, ezin baitira zentzu absolutuan hartu.
|
|
|
Izpiritu unibertsal horretaz fitsik ez dakigu, jakin, giza ekintza enpirikoetan ikustera ematen zaiguna baino. Izpiritu unibertsal hori da hizkuntzgin suposatzen duguna herri guztietan, munduko
|
hizkuntza
ezberdin guztiak oinarrian hizkuntza bat bera bezala ulertzeko. Fenomenoen munduan kausa eta efektu katean lotua ageri den guztiaren azpian eta funtsean, «munduko joan etorrien ibileran bere barneko sakon eta betetasunetik duen izpirituaren indarra da printzipio zinez kreatzailea gizadiaren garapen bide estari eta nolabait misteriozkoan»386, izpiritu egiptoarra bilakatuz arkitektura egiptoarrean, izpiritu grekoa arte eta erlijio grekoan edo izpiritu indiarra Indiako poesia eta filosofian, giza izpiritu bera denetan.
|
|
|
Hasteko, hizkuntza eskimo bat ez dago, baizik eta
|
hizkuntza
ezberdinen multzo edo familia bat (hizkuntza eskimo aleutak). Propioki elurraren izenak inola ere ez dira hizkuntza horietan ingelesez edo baino ugariagoak, izatekotan urriagoak baizik (Yupi hizkuntzan, adb., 24 bat hitz; ingelesez 40 inguru ba omen dira orotara).
|
|
|
berberak dira beti.
|
Hizkuntza
ezberdinen diferentzia, boz edo hotsen diferentzia da, batere axola ez zaiena arimako afekzioei berei eta ez ariman haiek daragitzaten gauzei. Dauzkagu, bada:
|
|
|
|
Hizkuntza
ezberdinen ezagupen apur bat nahikoa da esana dugunaren egia agerian jartzeko, begi bistara ageri baita hizkuntza batean hainbat hitz daudela beste hizkuntzetan ordainik ez dutenak. Honek argi erakusten du herrialde bateko jendeak, beren ohitura eta bizikeragatik, beste batzuek ideia espezifikoetan sekula bildu ez dituzten ideia konplexu ezberdinak egiteko eta izenak jartzeko parada izan duela.
|
|
|
Eta erromatarren versura edo juduen corban hitzek ez dute ordainik beste hizkuntzetan, eta hau argi dago arestian aipaturiko arrazoiengatik. Gainera, auzi hau hurragotik aztertu eta
|
hizkuntza
ezberdinak zehatzago alderatzen baditugu, ohartu ahal izanen gara ezen, hizkuntzek itzulpenetan eta hiztegietan elkarren ordaintzat jotzen diren hitzak dituzten arren, ideia konplexuen eta bereziki modu mistoen izenen artean gutxik, hamarretik batek ere ozta ozta, adierazten dutela bete betean hiztegian ordaintzat daukan hitzaren esanahia(?). Ideia moralen izenak beste hizkuntza batzuetara itzultzeko direnekin ikusminez alderatzen ditugunean, ikusten dugu haietako oso gutxik erantzuten diela elkarri bete betean euren esanahiaren hedadura guztian90.
|
|
|
Ib., 42 Artikuluan egiten den autore eta argudioen probetxamendua zenbateraino dagoen,
|
hizkuntza
ezberdinek «egiazkoa» ezberdinki ebakitzen dutela erakusteko helburu polemikoak xedatua, segidan ematen diren Harris-en arrazoietan, ikusten da (43). Horiek batez ere hizkuntza eta pentsamenduaren ez identitatea erakusten dutela, ondorioztatuko du berez irakurleak:
|
|
|
586 Pentsamenduaren, beraz, hizkuntzaren estreinako momentua, Condillac-en arabera, izpirituak sentsazioen analisia (bereizketa) egitea da, eta berezitako sentsazio/ ideiaren analogikoa dazeinu/ hitza. «L, analogie et l, analyse(?), voilà, Monseigneur, à quoi se réduissent, dans le vrai, tousles principes des langues»(. Grammaire?, loc. cit, I. II, 431 or.). Sentsazio ezberdinen eta analisiezberdinen emaitza,
|
hizkuntza
ezberdinak.
|
|
|
Zergatik da poesia hain arras bestelakoa Israelen eta Grezian? Zerbaitek esplikatu behar du
|
hizkuntza
ezberdinek literatura hain ezberdinak sortu izana (literatura frantses eta ingeles modernoak ere, esaterako). Humboldt-ek uste du, hizkuntza bakoitzak printzipioz jatorriaz gero bere bere egitura edo forma naturala duela (hizkuntzaren organismoa esan ohi zuena, azkeneko aroan hizkuntzaren forma esaten du), eta hor ereinak daudela, hazian bezala?
|
|
|
Giza izpiritu, arrazoimen, adimen? bakar unibertsala dago, eta gero horren espresio anitza
|
hizkuntza
ezberdinetan, denak izpiritu bakar haren balio bereko manifestazioak.
|
|
|
Azkenik,
|
hizkuntza
ezberdinen mundu ikuskeren diferentzia ez litzateke larretsi behar (Humboldt-i bagagozkio): hizkuntza guztiak hizkuntza bat dira.
|
|
|
argitasunaren presioa, eta erretorikoki espresibo izateko sakada, etab., eta kinka horietan guztietan hizkuntzek irtenbide ezberdinak eskaintzen dituzte. «I propose that, in acquiring a native language, the child learns particular ways of thinking for speaking»1607 Slobin ek bereziki ikertu duena mugimenduaren adierazpena
|
hizkuntza
ezberdinetan da. Test bat da, ingeles, espainol, aleman eta hebreera hizkuntzetako haurrei marrazki bat erakutsi, eta han iruditan ikusten den istorioa kontarazi.
|
|
|
Saritua Johann David Michaëlis() semitologo eta teologo razionalistaren idazkia izan zen, frantsesez, alemanez, ingelesez, holandesez argitaratua izanik, Europa osoan biziki eragintsua izan baita. Michaëlis ek erakusten du (bere adibide batzuk Condillac-ek errepikatzen ditu) nola
|
hizkuntza
ezberdinek sistema botaniko ezberdinak dituzten, edo jainkoa, arima, etab. bezalako kontzeptu abstraktuak ere nahiko diferenteak, edo konnotazio diferenteak (entzulearen oniritzi edo gaitzespenen eragileak), edo nola hizkuntza batzuek hogeiraino baino ez duten zenbakirik (Locke), beraz matematikarik ez duten posible, etab. «Ce sont les opinions du peuple et le point de vûe sous lequel il envisa... Atal oso bat hizkuntzaren erreformatu beharrari eskaintzen zaio:
|
|
|
hizkuntzaz oro har hitz egiten bada, orohartasun hori adimenaren abstrkzio bat da, zinez topatu beti hizkuntza singular bat egiten baitugu484 Hizkuntza ikertu, hizkuntzak ikertuz bakarrik egiten da. Humboldt-en proiektua ahalik eta
|
hizkuntza
ezberdin gehienen ikerketa izan da. Lehenago, agian, Humboldt ahaztu samarturikoaren pizkundea XX. mendean Cassirer-ek eta, filosofoek eragin zutelako?
|
|
|
zipitzik ez dakien aurreiritziaren hutsa eta aburuaren motza baino ez bide da. Horien aurka, «munduan bere burua errebelatzen ari den izpiritua, ezin baita esaustiboki ezagutu ahal emandako ikuskeren ezein kopuruaz, baizik eta berri bakoitzak beti zerbait berria deskubritzen baitu, ona litzateke aitzitik
|
hizkuntza
ezberdinak hainbat ugaritzea, lurraren gaina biztantzen duten gizon emakumeen kopuruak permititu adina», baiesteraino doakigu bera488 Hizkuntza ezberdin
|
|
|
zipitzik ez dakien aurreiritziaren hutsa eta aburuaren motza baino ez bide da. Horien aurka, «munduan bere burua errebelatzen ari den izpiritua, ezin baita esaustiboki ezagutu ahal emandako ikuskeren ezein kopuruaz, baizik eta berri bakoitzak beti zerbait berria deskubritzen baitu, ona litzateke aitzitik hizkuntza ezberdinak hainbat ugaritzea, lurraren gaina biztantzen duten gizon emakumeen kopuruak permititu adina», baiesteraino doakigu bera488
|
Hizkuntza
ezberdin
|
|
|
Gizadia bat izanik, zergatik
|
hizkuntza
ezberdinak dauden, ez bat bakarra, Humboldt-ek esplikazio posible bat ikusten du arrazoizkoa: giza izpirituaren beraren barneko enkarnua, forma intelektualen aniztasun aberatsa sortzeko (eta ez, he
|
|
|
Aipatu egungo hizkuntzalariok (Coseriu k hasita) beti burlaz luman hartu ohi duten kapitulu bat,
|
hizkuntza
ezberdinen sailkapen edo tipologia humboldtarra omendakoa baita (hizkuntza flexionatzaileak, bakantzaileak, aglutinatzaileak eta asimilatzaileak), maiz kontsideratua Humboldt-en ekarpenik inportanteena hizkuntzalaritzari492, du hemen ohartxo hau marraztea bidenabar, puntu honetan ere topikoak desegite aldera493, gehiago pausatzerik ez dugun arren. Ikus mikusgarria da, topiko operazional eroso bat nola sortzen den eta gero, objekzio eta kritika guztien axolarik gabe, «zientzia» akademikoan nagusitu/ zabalduz doan, segitzea494 Humboldt-ek ez du egin hizkuntzen tipologia edo sailkapenik (Pott ek 1848an asmatua ei da Humboldt-en klasifikazio famatua!), aitzitik espresuki ukatu egiten du, hori egin daitekeena (hizkuntzalaritzaren egungo estadioan behintzat) 495.
|
|
|
mailan, Humboldt-ek dioen gisa, beraz hizkuntza komunitateen mailan, eta 3 Gizatasunaren mailan, hizkuntza giza espeziearen ezaugarri esentzial gisa. Humboldt-entzat erdikoa izango da maila garrantzitsuena, beraz munduko
|
hizkuntza
ezberdinena. Hemen aurkezten baitzaizkio hizkuntzak hizkuntzalariari ikerketa eremu konkretu gisa».
|
|
|
Haustura honek esan nahi duena da, besteak beste, zeinuaren arbitrariotasun tradizionalaren lekuan, «hizkuntzaren jeinuari» datxekion naturaltasun modu bat inauguratzen dela:
|
hizkuntza
ezberdinak baldintza klimatiko eta politiko sozial ezberdinen arabera hozitzen eta ezberdintzen dira, nolabait «naturalki» beraz.
|
|
|
1 Europass curriculum vitaea Curriculum Europass dosierraren elementu nagusia da, beste edozeinen antzeko curriculum eredua (informazio pertsonala, akademikoa, lanekoa eta gaitasunak), baina, estatu guztientzat berdina denez, asko sinplifikatzen ditu lana edo prestakuntza eskaintzen duten eta nazionalitate desberdinetako herritarren hautagaitzak jasotzen dituzten enpresak edo erakundeak hautatzeko prozesuak. OAPEEren orrietatik deskarga daiteke dokumentua
|
hizkuntza
ezberdinetan edo, nahiago izanez gero, on line bete eta ondoren hainbat formatutan gorde, hala nola Word, PDF edo HTML, eta zuzenean posta elektronikoz bidali. Nahi izanez gero, dagoeneko beteta dauden hainbat eredutara sar daiteke.
|
|
|
Horrekin batera esan beharra dago, hala ere, norbaitek ezagutu eta erabil ditzakeen
|
hizkuntza
ezberdinek ez dutela esanahi berdina berarengan, edo, harago joanez, pertsona baten lehen hizkuntzak edo ama hizkuntzak —guztien artean— aparteko garrantzia duela. Zentzu honetan ulertu behar dira Ortega Gasseten honako hitzak:
|
|
|
Posible da gure artean gaizki ulertzea hizkuntza bera erabiliz eta, baita, gure artean komunikatzea
|
hizkuntza
ezberdinak erabiliz. Hizkuntza gainditzen duen ulertze proiektu bat egotearen edo ez egotearen esku dago guztia.188
|
|
|
Horren atzean, beti ere, oinarrizko ideia bat dago, zeinaren arabera gizadia —bere sakonean bat eta bera izanik ere— historikoki emandako forma kolektiboetan bakarrik den erreala, hain zuzen
|
hizkuntza
ezberdinen arabera naturalki bereizten diren gizatalde konkretuetan. " Hizkuntzek, egiaz, nazioak banatzen dituzte[...].
|
|
2008
|
|
|
beste batzuetan zuten itzulpen isladari esker ezagutu eta ulertu izan dira, jende ezberdinentzako lege eta agindu testu itzu lien bidez. Izan ere, antzinako inperio askotan
|
hizkuntza
ezberdinetako jendeak bützen zi.ren eta horietako batzuetan behintzat elebitasuna eta are eleaniztasun ofiziala ere ohiko prakti ka izaten zen, eta, beraz, itzultzaile ofizioa ere bai. Mesopotarnian adibidez, gaurko Iranen mendebaldeko Zagros mendietan Behistun go harkaitza aur kitzen da, horko harrian zizelaturik, Kristo aurreko 500 urtean Dario erregeak lege testu hirueleduna jarrarazi zuen, bere inperioko hizkuntzetan, hots, persieraz, elameraz eta akadieraz1
|
|
|
Pikardian zuzenesten denak Borgoinakoak ikararazten ditu, eta paris tarrak ere bai, haiek itxiagoak direlako. Eta hau hizkuntza beraren baitan ger tatzen bada, pentsa bedi zer neurritan ez den gertatuko
|
hizkuntza
ezberdinen artean. Beraz, mintzaira batean ongi esaten dena ezin daiteke beste batera era berean alda?.
|
|
|
– Aurkitu sustrai bera duten hitzak
|
hizkuntza
ezberdinetan.
|
|
|
Ingelesezkoetan, berriz, zer hobetu handia dute, maila benetan apala baitute.
|
Hizkuntza
ezberdinetako mailen artean korrelazioa dago; hots, euskaraz maila ona duenak, gaztelaniaz eta, neurri batean, ingelesez ere erakusten du maila hori. Aipagarria da, hala ere, hizkuntza arteko transferrak ez direla gehiegi aprobetxatzen ingelesez.
|
|
|
Gainera, nahiz eta zenbait trebetasun diskurtsibo hizkuntza bakoitzean ikasi behar diren hainbat ikerlanek dioten legez (Idiazabal eta Larringan, 1999: 493), asmatu genuke ikerketek frogatu dituzten trebetasunen arteko transferentzia aprobetxatzen
|
hizkuntza
ezberdinetan (Idiazabal eta Larringan, 1996, 1997a eta 1999; Garcia Azkoaga eta Idiazabal, 2003). Zentzu horretan, gogoratu litzateke ezen gaitasun komunikatiboa garatzea ez dagokiola soilik hizkuntza ikasgaiari; ikasgai guztietako praxi didaktikoek beren arteko koherentzia gorde lukete eta, beraz, eskola osoaren xedea litzateke gaitasun komunikatiboaren garapena.
|
|
|
Bestetik, transfer positiboa lortze aldera, metodologia hobetu eta
|
hizkuntza
ezberdinen curriculumak bateratu lirateke. Horretarako, ikerketek gaitasun komunikatiboaren lanketarekin jarraitu lukete, osagaiak lantzen, hizkuntza bakoitzaren deskribapen soziokultural eta diskurtsiboak osatzen eta, batez ere, transferitu daitezkeen ezagupenei arreta berezia eskaintzen.
|
|
|
Hala ere, hizkuntzaren alderdi formalak berariaz landu behar dira ikasgelan. 1Hren garrantzia ikusi dugunean aipatu dugu hizkuntza bakoitzeko eduki batzuk berariaz landu behar direla lehen
|
hizkuntza
ezberdina dutenekin. ereduko ikasleen ezaugarri linguistikoak, bada, ikasgelan aintzat hartu behar dira zuzentasun irizpideak lantzen ditugunean hizkuntza gaitasunean, ez dakigun gerta bi helburu ezberdin dituzten ikasleak batera eskolaratzeak dituen duda gabeko abantailek itzal egitea ikusi ditugun desabantailei.
|
|
|
Karabanen artean mahaiak, kadirak, lorontziak, garbigailuak, jantziak, ura bideratzeko hodiak daude, parabolika antenekin batean.
|
Hizkuntza
ezberdinak entzuten dira, familien jatorriaren lekuko: katalana k Hego Kataluniakoak dira bereziki; manush ek jatorri germaniarra dute; sinti ak italiarrak; yenish ak Europa iparraldekoak; eta erromano ak eslaviarrak.
|
|
|
Horrek ahalbidetuko du, adibidez, Espainiako Kultur Ministerioaren aurrean hiru elkarteek ordezkatuko dituen mintzakide bakar bat izatea, nortasun juridiko bakarra eta alderdi juridikoan erabateko gaitasuna duen batekin (hitzarmenak sinatzeko, diru-laguntzak jasotzeko, idazleen lanbideari buruzko arauak negoziatzeko, etab.). Aipatutako helburu horietarako, honako jarduerak egingo ditu Federazioak: alde batetik,
|
hizkuntza
ezberdinak eta genero eta euskarri desberdinetan egindako literatur ekoizpena zabaldu eta sustatu; bestetik, gai profesionalei buruzko ikerketa eta heziketa programak garatu eta azterketa monografikoak enkargatu; horretaz gain, biltzarrak, mintegiak, ikastaroak, erakusketak eta beste jarduera kolektibo batzuk antolatu; eta, azkenik, agiriak, azterlanak eta zabalkuntza lanak argitaratu eta erakund...
|
|
2009
|
|
|
Enpresan ohikoa den hizkuntza erabiliz, bertako ohiko zereginen artean integratu nahi da
|
hizkuntza
ezberdinen kudeaketa. Maila exekutiboko goi karguen artean hizkuntza portaera asertiboak landuko dira, erakunde barruan zein kanpoan hizkuntz aniztasunaren katalizatzaile izan daitezen.
|
|
|
Lehenengo edizioko sari hau Microsofteri eman diote ekarpen gakoa eta ahalegin berezia egin duelako software produktu berriak Estatuan dauden
|
hizkuntza
ezberdinetara itzultzeko.
|
|
|
Erakusketa honek Euskal Herriko eta diasporako euskal munduen aipamen modernoa eskaintzen du,
|
hizkuntza
ezberdinetan (euskaraz, frantsesez, gazteleraz, ingelesez). Halako behako bat kultura eta hizkuntza ondare amankomun batek lotzen dituen nortasunei.
|
|
|
Harik eta hiru urte bete zuen arte, ez zen ohartu
|
hizkuntza
ezberdinak mintzatzen ari zela. Rita jaio zenerako, Julia hasia zen bere hitzak asmatzen, zentzugabeko mintzaira berezi eta propioa, eta gehienbat herriko norbaitek, berari entzutearren, ingelesez hitz egiteko eskatzen zionean erabili ohi zuen.
|
|
|
|
Hizkuntza
ezberdinetako testu corpusak dauzkagu, eta hizkuntza bakoitzaren ezaugarri nagusiak atera nahi ditugu corpus horietatik abiatuta. Honako ezaugarriak dira batez ere interesatzen zaizkigunak:
|
|
|
Horra hor
|
hizkuntza
ezberdinen ezaugarri orokorrak konparatzeko tresna. Berez, programak ez du analisi berririk egiten; aitzitik, aurreko ariketetan erabilitako tresnak biltzen ditu programa bakarrean.
|