|
2005
|
|
|
Modu berdinean, bestetik, beharrezkoa iruditzen zaio ere hizkuntza" bitarteko huts" bezala kontsideratzeko joera duten interpretazio guztiak gainditzea, alegia, hizkuntza" berau hitz egiten duen nazioak edo honen idazleek elkar ulertzeko bakarrik erabiltzen duten artekari soil bezala" ulertzen dutenak163 Azken batean, hizkuntzak, gizakiarenganako bere barne loturagatik edo, berezkoa du esanahi antropologikoa eta, bere" izaera nazionala" azaltzerakoan ikusi bezala, komunitate linguistiko ezberdinen hizkuntza historikoetan bakarrik du existentziarik. Honengatik, gogoz eta askotan azpimarratzen du berak" hizkuntza ezberdinak", egiaz," ez direla gauza baten hainbat deitura, baizik eta gauza beraren ikuskera ezberdinak" 164
|
Hizkuntza
batetik besterako aldea ez da bakarrik nominala edo formala, baizik eta baita eduki mailakoa edo kualitatiboa ere: hizkuntza bakoitza, historia eta kultura jakin bat duen giza-talde batekin eta batean erreala den unetik, eta hau honela da beti, ezinezkoa da pentsatzea hizkuntza ezberdinen artean erabateko esanahikidetasuna egon daitekeenik ere.
|
|
2007
|
|
|
Aurpegia da konparantzetako bat: gizadia gizon emakumeengan legez, giza hizkuntza hizkuntza diferenteen irudietan manifestatzen da;
|
hizkuntza
batetik besterako diferentzia zertan datzan, zergatik hau hizkuntza bat eta hori beste bat den, lehen unetik sentitzen da nolabait, baina bestetasun hori puntu konkretuekin erakustea, beti ez da erraza (non amaitzen da latina eta hasten da espainola?).
|
|
2008
|
|
|
Transferentzia bidezkoetan hiru fase bereizten dira: jatorri hizkuntzan dagoen testuaren analisia, transferentzia edo
|
hizkuntza
batetik besterako moldaketa, eta xede hizkuntzako testuaren sorkuntza. Hiru faseak automatikoki egiten dira, baina arazo handiak daude emaitzak zehatzak izan daitezen, batez ere hizkuntzen arteko antzekotasuna txikia denean.
|
|
2010
|
|
|
Hortik abiatuta uler daiteke, hain zuzen, hizkuntz komunitateen aniztasunaren sakoneko esanahia, ze euren arteko ezberdintasunak ez dira kuestio teknikoetara bakarrik mugatzen; alegia,
|
hizkuntza
batetik besterako diferentzia ez da gramatikala soilik, baizik eta baita kulturala ere. Adibide batekin azaltzen digu hori Porzigek:
|
|
|
Itzulpen hutsak ezin du
|
hizkuntza
batetik besterako aldea gainditu —ezberdintasun historiko kulturalak ez dira baliokideak—, eta, horrexegatik, hizkuntza berri bat ikasteak ikuspuntu berri bat eskuratzea dakar. Horren lekuko dira, ere, Kanten haritik Cassirerrek idatzitako hitzok:
|
|
2015
|
|
|
Atxagak bezala (beste optika batetik, hori bai), Mimentzak ere
|
hizkuntza
batetik besterako itzulpenak eragiten dituen arazoak planteatu dizkigu:
|
|
|
Baztan Bidasoa da mapa anitzetan, beharbada konpromiso aterabide gisan. Orokorrean, ibaien izenak ez dira aldatzen estatu edo herrialde batetik bestera igarotzean,
|
hizkuntza
batetik besterako beharrezko egokitzapen fonetikoa gauzatzeko ez bada. Ibaiak ibaiadarrak jasotzerakoan gerta daitezke izen aldaketak, baina ez da hori ibai honen kasua.
|
|
2018
|
|
|
Euskara batuaren alde egin dugu azkenik, hautuak aitortuta desleial izanagatik ederrago direlakoan beheko bertsook (itzulpen askori buruz esaten den bezalaxe, les belles infidelles direlakoan). Jakin badakigu xehetasunen bat
|
hizkuntza
batetik besterako bidean galdu zaigula, baina, dagokigun prozesuko itzultzaileen hitzak gure eginez, esan dezagun bertsoon mezua eta prozesuko paperetako mezua alderatuta, “funtsezkoenean ez dagoela bariaziorik”. Hobeto egin zitekeen, seguru, baina entregatzeko epea ailegatu orduko, itzulpenekin gertatzen den modu moduan, bukatu ordez, bertsook abandonatu behar izan ditugu.
|
|
|
Itzuli ez baitira paper gainean dauden hitzak bakarrik itzultzen; prozesu horretan, kultura oso bat (berriro) interpretatzen da helmuga hizkuntzako irakurlearentzat. Interpretazio une hori ez da batere inozentea, baina alde handia dago
|
hizkuntza
batetik besterako itzulpen prozesua prozesu zuzen eta gardena dela defendatzen dutenen eta itzulpengintzaren inplikazio ideologikoez kontziente direnen artean. Kilitoren aburuz, azken horiek erakusten duten jarreratik abiatuta soilik irits gaitezke itzulpengintza etiko batera, eta horixe da, hain zuzen, Ez duzu nire hizkuntzan hitz egingo lanean defendatzen duena.
|
|
2019
|
|
|
Poema berri bat da euskarazko eskaintza, zeinak badaraman Benjaminek poetikotasuna deitzen duena, ez noski originaleko poetikotasun bera, baina bai Letek emandakoa euskararen markarekin. Galduak galdu, hori da euskararentzat irabazi duena
|
hizkuntza
batetik besterako bidaian: itzultzailearen poetikotasun erantsia.
|
|
2021
|
|
|
Badirudi horren guztiaren atzean datzan pentsamendua hau dela: itzultzaileak lor dezakeen bertsiorik fidelena kopia da, baina
|
hizkuntza
batetik besterako aldaketa terapeutikoa izan dadin, atzerriratu, norberaren ingurutik distantzia hartu eta itzulpen prozesuan gertatzen diren galera nahitaezkoak onartu behar dira, emozionalak zein hizkuntzazkoak izan.
|
|
|
itzultzaileak errazago du formari erreparatzen, ez duelako sortzen baliatu beharreko indarrik xahutu behar. Ikusten dugunez, itzulpena prozedura formaltzat jo izan da, eta hala balioetsi da literatur historietan,
|
hizkuntza
batetik besterako hizkuntza aldaketa balitz bezala. Denborak aurrera egin ahala, arean aldatu da ikuspegia, eta hizkuntza zorrozteko tresna izateaz gain, euskal literaturan lehenago jorratu gabeko hainbat literatur esparru jorratzen hasi izana ere agerrarazi dute zenbait historiografok; horrela egin zuen Mitxelenak, esaterako, itzulpen profanoen kopurua handitzen hasten denekoa aipatu zuenean.
|
|
|
Itzulpen jarduna gizarte jarduera gisa definitzeak itzulpena
|
hizkuntza
batetik besterako komunikazio tresnarako baliabide izatetik harago garamatza eta jarduera horren askotariko funtzioak bistaratzeko balio du, besteak beste. Sapirorekin bat (2014), gizarte eremuek funtzio ekonomiko, ideologiko eta kulturalak dituzte; hala, merkatuedo politika legeetatik harago, adibidez, funtzio edo balio sinbolikoa ere izaten dute.
|
|
|
Gogoan hartzekoa da itzultzaileak ez duela
|
hizkuntza
batetik besterako hizkuntza aldaketa neutroa egiten, itzultzea bera hautu bat da. Itzultzailea ekoizpen baldintza jakinen mende aritzen da, izan merkatuari dagozkion baldintzen mende, izan hartzaileei dagozkien baldintzen mende, izan babesten duen erakundearen mende, izan norberak bere buruari ezarritakoen mende; Boschettiren ideiak ekarrita (2010:
|
|
|
Testuinguru horretan, bi motatako aldaerak gertatzen dira. Alde batetik,
|
hizkuntza
batetik besterako itzulpenak emandakoa (A vs B) eta, bestetik, ahoz ahoko transmisioan, bai hizkuntza bakarrean, bai desberdinen artekoan, gertatzen diren aldaketek sortutakoa (A/ B vs C). Biak kontuan hartu beharreko faktoreak dira ipuinen aldakortasunean, baina ahozkotasunean aldaera gehien eta desberdinenak sortzen dituena bigarren hori dugu2.
|
|
2022
|
|
|
Gauza logikoek lekurik ez daukaten munduan bizi gara, ordea.
|
Hizkuntza
batetik besterako itzulpenik apenas behar dugun gizakiok. Benetan behar duguna gure hizkuntzatik gure hizkuntzarako itzulpena da.
|
|
2023
|
|
|
Annie Ernaux ek hizkuntza bakarra du, frantsesa, eta normandierarik ez daki, bere familiak hizkuntzari uko egin ziolako.
|
Hizkuntza
batetik besterako trantsizioan, frantsesa era markatuan mintzo zuenez, bere aita bigarren mailako frantses hiritartzat jotzen zen, ezjakintzat. Hura zen eta, ziur asko, da Frantzian arau sozialak markatzen duen tokia.
|