|
2001
|
|
|
Baina gaitz horien sorburutzat euskararen co rpusaha rtzen du Zuazok, hizkuntza horrenestatus a ahaztuta, eta gaixotasun horiek, aldiz, beste
|
hizkuntza
nagusi batekiko meneko egoeran dagoen hizkuntza gutxituaren ahuleziak ohi dira gehienbat. Azter ditzagun, bada, eritasun horiek banan banan.
|
|
2007
|
|
|
Hortaz, bilaketaren emaitzetan euskara ezin da lehenetsi eta euskarazko informazioa erdaretakoenaren ostean agertzen da, eskuarki. Jazoera hori, euskaraz eta
|
hizkuntza
nagusiren batean grafia bera duten terminoetan hagitz nabarmena da: energia, anorexia edo Paris.
|
|
2009
|
|
|
Lehenago aipatu dugunez, historian inoiz ez bezala, fenomeno urbanoa da elebitasunarena euskal gizartean. Orain gehituko dugu, historian inoiz ez bezala, elite unibertsitario eta intelektualen hizkuntza ere gero eta neurri handiagoan izateko bidean dagoela gure hizkuntza, ez noski hizkuntza bakarra, bai ordea
|
hizkuntza
nagusietariko bat. Izan ere, unibertsitateko hizkuntza datu hauek agerian jartzen baitigute, 15 urte barru, Euskadik izango duen elitearen parte handi bat euskaraz ere moldatzen dena eta prestakuntza akademikoa euskaraz jaso duena izango dela.
|
|
2010
|
|
|
2006an 288.362 biztanle zituen Ipar Euskal Herriak eta 1999tik 2006a bitartean 14.665 biztanle irabazi zituen, batez ere etorkinei esker. Batetik, etorkin gehienek bertako bi
|
hizkuntza
nagusietako bat, frantsesa, badakite, ez aldiz euskara. Bestetik, demografian gero eta pisu handiagoa dute, eta beraz, etorkin helduek euskararekiko duten harremana aztertzea garrantzitsua da, Bortairuk dioen moduan," heldu diren 4/ 5 urteetako AEK ko plan estrategikoa lantzen ari garen momentuan, lan hau ekarpen ezin egokiagoa dugu beraz".
|
|
|
Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez, hizkuntza gutxitu bat eta
|
hizkuntza
nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako –prentsa, liburuak,, irakaskuntza,... – bi merkatu desberdin sortzen dira. rio nagusia da ingurune linguistikoak garrantzia eduki dezakeela zenbait lanpostu betetzen dituzten langileen produktibitate mailan, langilearen hizkuntz gaitasunaren arabera.... Langileak bere satisfazioa handitzen du bere hizkuntzaren erabilera bermatzen dion ingurunean1 Aurrekoaren ondorioz egileak frogatutzat ematen du hizkuntza bateko elebakarrek beste hizkuntzako elebidunek baino soldata txikiagoak, berdinak edota handiagoak eduki ditzaketela, horretarako enplegatzaileen jarrerak zer ikustekorik eduki behar izan gabe.
|
|
|
Puntu honetan kontsumitzaileen teoriarekin lotutako eredua aztertu eta garatuko dugu. Esan bezala, Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez, hizkuntza gutxitu bat eta
|
hizkuntza
nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako —prentsa, liburuak, ikus entzunezkoak, irakaskuntza,... — bi merkatu desberdin sortzen dira. Merkatu horietako bakoitza bere aldetik azter daiteke, oreka nolakoa izango den aztertzeko:
|
|
|
euskaldunak garelako edo izan nahi dugulako, lana topatzeko edo ikasketak jarraitu ahal izateko, lagunekin hitz egin ahal izateko edo lagunak egiteko, jaso dugun kultur aberastasuna gordetzeko, kultur ondarea zaintzeko, arbasoen altxorrari jarraitzeko e.a. baina zaila egiten da izan nahian oinarritutako zergatia arrazoitzea. Jakina da arrazoizkoena agian hizkuntza nagusia erabiltzea izango zela. errazagoa izango zitzaigun denoi, denok erdaraz hitz egingo bagenu. baina orduan ez ginateke geu izango, geu izan nahi dugu ordea eta ez beste zerbait. gutxiengotua den hizkuntza batek esplikatu beharra izaten du bere izanaren zergatia, zergatik den azaldu behar du, arrazoitu. baina
|
hizkuntza
nagusi baten kasuan ez da sekula galdera hori egiten: zergatik hitz egiten duzu gaztelaniaz edo frantsesez?. hizkuntza nagusiak ez du justifikazio beharrik, hizkuntza hauen eguneroko erabilerak justifikatzen baitu bere erabilera. gutxiengotua denak berriz bai. izaten jarraitzeko arrazoiak eskatzen zaizkio hizkuntza nagusiak dituen bezala, logika, argumentu arrazionalak, erabilerak edo hizkuntza baten praktikak indartzen dituen arrazoiak. gizartean maila ahulena duen hizkuntza erabiltzen duen hiztunari motibazioak eragiten dio hizkuntza hori erabiltzen jarraitzea. ez du erabiltzen hizkuntza gehiengoak hitz egiten duen hizkuntza delako, berezkoa duen hizkuntza —edo berezko egin duena— gorde nahi duelako baizik. hizkuntza gutxituari edo hil zorian dagoenari, balio gutxiago aitortu ohi zaio gizartean eta bizirik mantentzeak pena merezi ote duen ere galdetzen da. batzuen aldetik ukatu nahi den arren, euskarak badu bere errealitatea ordea. gu bagara, euskaraz bizi gera eta hala bizitzen jarraitu nahi dugu. garelako izaten jarraitu nahi dugu, bada errealitate bat eta hori gorde nahi dugu. gure zergatia ez da arrazoian oinarritzen, motibazioan baizik, borondatezkoa da, baina badu errealitatea. euskararen berreskurapenarekin euskararen errealitate hori sendotu nahi dugu bere biziraupenari eutsi ahal izateko.
|
|
|
Laburbilduz, gure iduriko etorkinen euskararen aldeko jarrera biziki garrantzitsua da hizkuntzaren gerorako. Etorkin gehienek Ipar Euskal Herriko bi
|
hizkuntza
nagusietarik bat ezagutzen dute, frantsesa hain zuzen. Aldiz bestea, euskara, gutiengoaren hizkuntza dena eta gainera gutitua, ez dute ezagutzen eta oraingo baldintza sozioekonomikoetan ez zaie behar beharrezkoa Ipar Euskal Herrian.
|
|
|
Menperatze minimo hori, jakina, errazago lortzen da
|
hizkuntza
nagusi batean hizkuntza gutxitu batean baino, eta, horrexegatik, azken horretan eskolaren laguntza beharrezkoagoa izango da281 Bestea" hizkuntz konpetentzia bikoitzaren printzipioa" da, non Cumminsek berak" egoera informaletan eskuratutako trebetasun komunikatiboa eta egoera akademikotan eskuratutako trebetasun gramatikala bereizten dituen" 282 Bigarren hizkuntza batean ikaste... Azkena" elkarmenpekotasun linguistikoaren printzipioa" da, zeinen arabera —eta Arnauren hitzetan—" ikasleek hizkuntzekiko independentea den azpiko gaitasun komun bat duten, zein hizkuntza batean garatzen bada ere, egiaz, bestean ere aplikatzen den" 283 Transferentzia hori teorian bi noranzkotakoa da, bai, baina egia da berori errazago gertatzen dela hizkuntza gutxitu batetik hizkuntza nagusi batera alderantziz baino284 Printzipio horietaz gain, bestela, hizkuntz irakaskuntzaren jarduerak nahitaez hartu behar ditu kontuan bestelako" kuestio psikopedagogikoak":
|
|
|
Menperatze minimo hori, jakina, errazago lortzen da hizkuntza nagusi batean hizkuntza gutxitu batean baino, eta, horrexegatik, azken horretan eskolaren laguntza beharrezkoagoa izango da281 Bestea" hizkuntz konpetentzia bikoitzaren printzipioa" da, non Cumminsek berak" egoera informaletan eskuratutako trebetasun komunikatiboa eta egoera akademikotan eskuratutako trebetasun gramatikala bereizten dituen" 282 Bigarren hizkuntza batean ikasten duten haurrek, nola ez, lehenago garatzen dute harekin loturiko elkarrizketazko gaitasuna horrekin loturiko gaitasun analitikoa baino. ...quot; elkarmenpekotasun linguistikoaren printzipioa" da, zeinen arabera —eta Arnauren hitzetan—" ikasleek hizkuntzekiko independentea den azpiko gaitasun komun bat duten, zein hizkuntza batean garatzen bada ere, egiaz, bestean ere aplikatzen den" 283 Transferentzia hori teorian bi noranzkotakoa da, bai, baina egia da berori errazago gertatzen dela hizkuntza gutxitu batetik
|
hizkuntza
nagusi batera alderantziz baino284 Printzipio horietaz gain, bestela, hizkuntz irakaskuntzaren jarduerak nahitaez hartu behar ditu kontuan bestelako" kuestio psikopedagogikoak": azken batean, psikolinguistika ez da gai dena azaltzeko, eta, zentzu horretan, Cummins bera ere" pedagogia elkarreragilearen" garrantziaz mintzo da, zein egiaz" hizkuntzaren beraren oinarrizko funtzio esanahitsu eta komunikatibotik abiatzen den" 285 Kontua da hizkuntza berez jarduera dela —giza jarduera— eta, horrexegatik, hizkuntza berri bat irakasteko modurik onena berorren edukizko erabilera aktiboa bultzatzea dela, hain zuzen, horrela bakarrik delako posible hizkuntza horrekiko ikaslearen barruko motibazioa piztea.
|
|
|
Dibortziora eramaten badu, etxea saldu behar delako menturaz. Horiek gogoan, kultura txiki batekoak garelarik, hemen egin guzia
|
hizkuntza
nagusi batera itzul daitekea. Har dezakegua haiek epaituak izateko arriskua?
|
|
2011
|
|
|
Juan Carlos Moreno Cabrerak era honetara ezaugarritzen ditu hiztun nagusiak: ?
|
Hizkuntza
nagusi batean hitz egiten dutenak, ingelesez, adibidez, gutxitan daude prest esfortzu hori (mendekoen hizkuntza ulertzeko ahalegina) egiteko?.
|
|
|
– Hizkuntza gutxituak nahitaez alboan ez du
|
hizkuntza
nagusi bat izan behar du.
|
|
|
Baina halako proposamenen zentzugabekeria agerian utzi dute aniztasunaren aldeko eredu gero eta ugariagoek. Ez dago, inondik ere,
|
hizkuntza
nagusi bat etxeko hizkuntza gutxituaren kaltetan irakatsi eta ikasi beharrik. Faltsua da hizkuntza gutxituetako haurrek hizkuntza nagusia hobeto ikasten dutela eskolatzea hizkuntza nagusian eginez gero.
|
|
2012
|
|
|
Guk badakigu urrats bat izan dela, baina ez gehiago.
|
Hizkuntza
nagusi bat dugu, frantsesa, eta mehatxaturik den hizkuntza, euskara. Noiz agertu zen liburua?
|
|
2013
|
|
|
Advanced azterketak (C1 maila) testu luzeak ulertzen direla erakutsi behar du, eta arintasunez hitz egiten da, helburu sozial, akademiko eta profesionalekin egin behar izanez gero. Proficiency (C2 maila) gainditzeko, agerian utzi behar da
|
hizkuntza
nagusi batek egiten duen bezala menderatzen dela.
|
|
2015
|
|
|
Ez du honek erran nahi kalitatea ez dela mundu horretan bilatzen, alderantzizkoa erakutsi dute euskal taldeek baina nagusien eta nagusituen munduan biziz, hizkuntza gutxituan arituz
|
hizkuntza
nagusi baten ondoan, landu behar zituzten munduak oso desberdinak ziren, bazterrekoak, dominanteen munduak begiratzen ez zituenak, hala ere bizi zirenak. Beste mundu bat erakusteko nahikeria zuten, utopia forma bat.
|
|
2016
|
|
|
Ez du honek erran nahi kalitatea ez dela mundu horretan bilatzen, alderantzizkoa erakutsi dute euskal taldeek, baina nagusien eta nagusituen munduan biziz, hizkuntza gutxituan arituz
|
hizkuntza
nagusi baten ondoan, landu behar zituzten munduak oso desberdinak ziren, bazterrekoak, dominanteen mundua begiratzen ez zuena, hala ere bizi zena. Beste mundu bat erakusteko nahikeria zuen, utopia forma bat.
|
|
|
François Parék garatzen duen gogoeta Kanadan abiatzen da, frantsesa da bertako hizkuntza baina gutxiengoaren hizkuntza da bertan. Ondorioz sorkuntzarako baldintzak ez dira
|
hizkuntza
nagusi batena. Kanada oso espazio zabala da eta frankofonoak toki desberdinetan kokatuak dituzte, erakarpen eta eragin desberdinak biziz kokapen horien araberan.
|
|
2018
|
|
|
Mendebaldeko literatur tradizioan pisu handia duen lan baten berridazketa aborigena den aldetik, That Deadman Dance Deleuze eta Guattariren literatura txikia ren kontzeptuaren adibide dela esan daiteke. Literatura txikia gertaera subertsiboa edo iraultzailea da,
|
hizkuntza
nagusi baten barruan literatura txiki batek eraikitako literatura delako. Literatura postkolonialaren adibide garbia ere bada, Bill Ashcroftek, Gareth Griffithsek eta Helen Tiffinek The Empire Writes Back (2002) liburuan, izenburutik bertatik, eskaintzen duten definizioari jarraituz gero:
|
|
|
Garbi dago, beraz, euskaldunei eskubide linguistikoak ukatzea eta lurraldetasuna hertsiki lotuak direla. Ekonomia lurraldearen antolaketarako lokarri estrategikoa da, eta hala izateko, ekonomia horrek
|
hizkuntza
nagusi bat behar du, Etheringtonen arabera.369 Ekonomiaren hizkuntzak ematen dio lurralde bati identitate komun bat. Euskaldunek ez badute eskubiderik euskal hiztun gisa, Euskal Herria ezin da artikulatu lurralde gisa:
|
|
2019
|
|
|
Europan estatu nazional handiak sortu zirenean bazuten bokazioa merkatu handi bateratuak sortzeko. Eta merkatu horiek behar dute
|
hizkuntza
nagusi bat, horrela, adibidez, Madrilen ateratzen den egunkaria Espainiako Estatu osoan irakur daiteke. Hori bera egin behar bada tokiko hizkuntzetara egokituta, kostuak handitzen dira eta abar.
|
|
|
50 mila hiztun ditu eta kalitate handiko wikipedia ere garatu dute. Itxaropenerako zantzuak ere badaude esate baterako mendebaldeko flandrieraren kasuan, jakitera eman baita 40.000 aldiz jaitsi dela hizkuntza hori ikasteko app a. dena den, orokorrean, aro digitalean hedadura handiko beste
|
hizkuntza
nagusi batekin lehiatzen duten hizkuntzentzat aukerak nahiko urriak dira, partikularki erresuma Batuko hizkuntza gutxituentzat.
|
|
|
Normalean tresna hori egoera oparoko hizkuntzei lotuta agertzen da, haitiko kreoBegien aurrean duguna, ez da bakarrik munduko hizkuntzen heriotza masibo bat, iraultza neolitikoaren azken ekitaldia baizik. leraren salbuespenarekin (frantsesera itzultzeko) (Spice B., 2012). halako teknologiarako google k neurri handiko corpus elebakarrak eta elebidunak izatea baldintza modura jartzen du. eta jakina, egoerako biziko hizkuntzentzat, akaso, betebehar hori ez da arazo izango, baina mugan dauden hizkuntzentzat hori benetako oztopoa da. egoera digitala askoz okerragoa da kontsentsuko zenbakiek (2.500 hizkuntza galzorian) adierazten dutena baino. Ikerketa pesimistenek ere hizkuntzen %10, 600 bat, arriskutik kanpotzat jotzen dute (krauss m., 1992), baina adituak gero eta gehiago mintzatzen dira ideia horren aurka (poser w., 2012). errealitatean, gaur egun 250 hizkuntza baino gutxiago daude digitalki goiko aldean, eta mugan dauden erdiak baino gehiagok marokoko arabieraren (ary) antza dute. alegia,
|
hizkuntza
nagusi baten dialekto mintzatuak dira, ospe txikia dutenak, baina akroletoaren7 ospearekin batera bizindarra erakusten ari direnak. horretan oinarrituta iradoki daiteke heren bat baino gutxiago izango direla etorkizunean biziak.
|
|
|
Originaltasunaren kontrako aldarrikapen berbera, baina idatz lanetara aplikatua, egina dut nik ere, ia hitz berberekin, duela hamabost urte argitaratu poema liburu batean, euskaraz (gaurtik ikusita, liburu horretako lerro gogoangarri bakarra). Ezinen nuke plagioa salatu, esaldiak berak bere buruaren zurigarria dakarrelako eta, hala egin nahi banu, nazioarteko
|
hizkuntza
nagusi batean aritzen den norbaitek hizkuntza zokoratu batetik mailega dezakeelako ustekizuna, txikiak handiari eragin diezaiokeelako aierua, barregarria gertatzen delako. (II)
|
|
2021
|
|
|
Hori etsigarria da, baina zentzuzkoa, aldi berean: hizkuntza bat ikastea, batez ere helduaroan, inbertsio esanguratsua da, eta
|
hizkuntza
nagusi bat ikasteak inbertsio horren itzulera hobea ematen du askotan.
|
|
2023
|
|
|
Zer ote da, baina, hizkuntza aktibismoa? «Gainean beste
|
hizkuntza
nagusiago bat egotea eta guretzat naturala den hizkuntza baztertzea eta gutxiestea da», Ruiz de Angulok azaldu zuenez. Zeinu Kaxa hizkuntza akademia sortu zuen —Cristina Campo lankidearekin batera—, keinu hizkuntza zabaltzeko eta gizartea sentsibilizatzeko asmoz.
|