|
2000
|
|
|
Esan nahi nuen, ez ote den gertatuko geure artean beste hizkuntza handi batzuetan gertatu dena. Adibidez, euskalkien erabilera idatzia desagertu,
|
hizkuntza
bera indartu eta ñabardurak fonetikan eta horrelakoetan azaleratu.
|
|
|
" Batetik, euskal
|
hizkuntza
bere osotasunean, eta bereziki euskara batuari Euskal Herriko Mendebaleko euskarak, bizkaiera izenaz ezagutzen denak, eskain diezaiokeen ondarea ikertzea eta bultzatzea. Bestetik, Mendebaleko euskararen corpusa eta statusa jagon, landu eta bultzatzea".
|
|
|
Zalantza barik handia da honen guztiaren gainean egin beharreko lana. Euskara lan tresna duten bizkaitar zenbaitek lan zaila iritzi dio, oraindik euskara batuaren inguruko azken erabakiak eguneratzeko arazoak izaten direlarik, bestelako erregistro batean, eta halaber
|
hizkuntza
bereko molde biren jabe izanda, zaila delakoan.
|
|
|
Bable, asturianu, lliones, mirandes...
|
hizkuntza
berak dituen izenak dira. Sanabres, cepedanu eta antzeko lekuko izenak ere hartu izan ditu eta baita arloteen hizkeratzat hartzekoak ere:
|
|
|
Zergatik? Karrera bat egin ez duenak ez duelako ahalmenik bai
|
hizkuntza
bereko edo besteetako baliabideetara pasatzeko.
|
|
|
Nik uste dut lau funtzio horiek ezin ditzazkeela poesiak bete, hizkuntzak bete,
|
hizkuntzaren
beraren kontrako borroka egin gabe. Hizkuntzak informazio mailan esan daitekeen guztia kodifikatuta dauka, baina bide kodifikatu horietatik ezin dugu esan lehendik esanda dagoena baino.
|
|
|
Berriro entzuten da hor Lauaxetaren boza offean bezala, Izuen gordelekuetan barrena liburuko hitzaurrearen oihartzuna balitz legez,
|
hizkuntzaren
beraren zerbitzutan adina ari baita, errealitatearen mugetan bilaketan eta sorkuntza literarioaren zerbitzutan: " Ludi onen bestaldez loratzen diran landaraen usañak goxalde bakotxak dakarkidaz.
|
|
|
Baina, nork ukatuko digu kulturaren tresnarik baliagarriena
|
hizkuntza
bera dela. Horregatik dator 26 artikuluaren hirugarren zatian:
|
|
|
Azpimarragarria da, bestalde,
|
hizkuntzari
berari buruzko albiste asko eta askoargitaratzen direla egunkari honetan euskaraz. Euskarak metahizkuntza egiteko baliodu, batez ere, egunkarian.
|
|
|
Elebitasun edo eleaniztasun pertsonala eta elebakartasun soziala elkarrekinbateragarriak direla ikusten dudan modu berean, eleaniztasun kolektiboan oinarriturikoproiektuaren gezurra sumatzen dut argiro, eta hori benetan kezkatzen nauen arazoa da.Jakin baitakit gure herriaren (berr) eraikunta nazionaleko proiektuan argi ez dagoenpuntua dela, lurraldetasunaren eztabaida gero eta argiago dagoen arren. Lurraldetasunaren arazoa eta bertako hizkuntzaren arazoa txanpon beraren bi aurpegiak baitira,
|
hizkuntzak
bere lurraldea behar baitu. Hizkuntza ez baitago soilik paperean, lurraldetasuna osatzen duten pertsonen bar nean baizik.
|
|
|
Blom ek eta Gumperz ek9, Norvegiako herri txiki batekohiztunen eredua aztertuz, elkarrizketa mailako alternantziaz hitz egin zuten. Ikerketahorretan, Norvegiako biztanle hauek alternantzia elkarrizketan lortu nahi zuten eraginaren arabera egiten zutela frogatu zuten (kasu honetan,
|
hizkuntza
bereko aldaeradesberdinen artekoa zen alternantzia). Honela, adiskidetasuna adierazteko, hiztunhauek eredu kolokialaz baliatzen ziren; aldiz, urruntasuna edo seriotasuna adierazteko, eredu formalaz.
|
|
|
|
Hizkuntzak
bere baitan gauzka. Bere ahoz mintzo gara.
|
|
|
hizkuntza izaera objektiboa daukan sorkaria dugu burutik burura.Errealitate objektiboaren funtsezko osagaia baitugu gizarte bizian: zer da, izan ere,
|
hizkuntza
bera baino gauza objektiboagorik, geure bizieran objektibitate ororenbitartekotza baldin badugu. Zer litzateke objektibitatea giza bizian hizkuntzarik gabe. Edota garai bateko eztabaida alfer hartara itzuli behar ote dugu gero, berriro ere, tamalez?
|
|
|
Baina, baldin hizkuntza bakoitza arimatik arimarat hedatzen dugun zubia bada, noraino ote zen, halarik ere, Alessandro eta osaba Joanikotenganik eneganat hedatzen zen zubi hura hiruren arteko elkargune eta elkarbide, aurkileku eta bidegurutze, zeren nik nahi nuena ulertzen bainuen, finean? Baina, urrunagorat joanik, zer puntutaraino da elkarbide bi pertsonaren arteko solasa, ez hizkuntza desberdinetan ari direlarik, baina
|
hizkuntza
berean ere. Zeren hizkuntza ustez berean mintzatzen diren pobreak eta aberatsak ez baitira, zinez, hizkuntza berean mintzatzen.
|
|
|
Baina, urrunagorat joanik, zer puntutaraino da elkarbide bi pertsonaren arteko solasa, ez hizkuntza desberdinetan ari direlarik, baina hizkuntza berean ere? Zeren hizkuntza ustez berean mintzatzen diren pobreak eta aberatsak ez baitira, zinez,
|
hizkuntza
berean mintzatzen. Baina ezta bertze edozein bi pertsona ere, benturaz, nork bere mundua duelako, propiala eta berezia, eta nor bere mundutik mintzatzen delako, azken batean.
|
|
|
Halere, aurrera egin baino lehenago, uste dut zenbait gogoeta egin behar dugula Unamunoren jarreraz, gauzak, xehekiago begiratuz gero, beti korapilatsuagoak izaten dira eta. Hortaz, edozein giza
|
hizkuntzak
bere baitan garatzeko eta goi kulturako mintzaira bilakatzeko ahalmenak dauzkala onetsirik ere, gogoan izan behar dugu, aldi berean, hori ez dela berez lortzen.
|
|
|
Bestalde, hizkuntza guztiotan, batasunaren9 nahitaezko aurrepausoaz gainera, tentazio bikoitza izan da: alde batetik garbizaletasunerako joera,
|
hizkuntzaren
beraren erro zaharretatik kultur eta zientzi terminologia propioa sortu nahi duena, eta, bestetik, aukera populista, erraztasunaren kariaz, ordura arteko hizkuntza ofizialaren edozein hitz onartzeko prest dagoena. Euskararen kasuan, gainerako gehientsuetan bezalaxe, pragmatismoak erdibideko irizpide eklektikoa atera du garaile:
|
|
|
6 Sabino Aranak, pragmatikoagoa izanik, argi ulertu zuen euskararen gainbeheraren arrazoiak ez zeuzkala
|
hizkuntzak
bere baitan, inguruko egoera bereziak baizik, hots, ofizialtasunik ezetik zetozkiola. Horregatik, bere planteamendu politikoetan ez zuen ahantzi hizkuntza baliabide politikoz hornitzea, horrela suspertu eta aurrera egin zezan:
|
|
|
8 Galegoaren kasua oso argigarria da. Berez, portugalera eta galiziera
|
hizkuntza
beraren bi dialekto hurbil izan arren, —elkarrengandik hagitzez hurbilagoak, esaterako, bizkaiera eta gipuzkera baino—, bistan da lehenengoari aspaldiko ofizialtasunak zer nolako prestigio eta garapen kulturala ekarri dion, bigarrenak oraintsu arteko lege babesik ezagatik, bazterkeria nabarmena pairatu behar izan duen bitartean.
|
|
|
Bistan da Unamunok aldez aurretik pentsatuak zituela bere hitzaldi mergatzaren ondorioak, baina horretarako izan zitzakeen arrazoien azterketa geroagoko utzirik, gatozen euskararen aurkako esaldien mamira. Hitz gutxitan, Salamankako errektoreak euskarak kultura adierazteko ez zuela balio esan zuen, eta gainera, ezgaitasun hori
|
hizkuntzarena
berarena zela, hau da, ez zetorkiola kanpoko laguntzarik edo ofizialtasunik ez izatetik, artzain, baserritar, olagizon, marinel eta apaiz ilustraturen batzuen ahoetan oraindik kontserbatzen zen mintzaira zahar horri bere baitako egiturazko akatsek premia historiko berrietara egokitzen uzten ez ziotelako baizik, eta biziaren aldeko borrokak dinosauroak lurraren gainetik ezabatu zituen bezala, eusk...
|
|
|
Ordura arte euskararen maitale sutsua izandakoa, geroztik haren azterlari hotz bilakatzen hasi zen, hura ikerketa zientifikorako gai hutstzat harturik, hizkuntza bizi gisa izan zezakeen patuaz arduratu gabe. ...le egokirik eza kontuan hartu gabe, Unamunok, antza, pentsatu zuen berak hura behar bezala menderatu ez bazuen, ez zela hartarako gaitasunik edo bitarteko didaktiko aproposik ez zeukalako, hizkuntza zail eta madarikatu hura ezin ikasizkoa zelako baizik, eta are okerrago, bere gogoetak behar bezain argi adierazteko, euskaraz ezin baliatzea ez zela berak hura behar bezain ongi ez jakitearen ondorio,
|
hizkuntzak
berak kulturarako bide izateko balio ez zuelako baizik.
|
|
|
1) Alde batetik, terminoak eta enuntziatuak erlazionatzeko modua nahi zuten aztertu.
|
Hizkuntzaren
beraren barne analisian zetzan. Adibidez, posible da termino bat argitzea beste termino batzuetara murrizgarria dela edo beste termino batzuen bitartez definigarria dela erakutsiz.
|
|
2001
|
|
|
Bestetzuek, haratago joaki, besterik ere esango dute, hara: gaurko Euskal Herrian eragingarriagoa dela erdaraz emaniko mezua, jende gehiagorengana iristen delako(...) Non geratzen da
|
hizkuntzak
berak, bere sintaxi bitxiak, mundua ikusteko duen modu berezkoak unibertsala den ore horri ematen dion erantsitako esanahi hori? (...)".
|
|
|
Hasierarik eta bukaera18 Gogora ditzagun objektuekiko zaletasunaz Nouveau Roman-i buruz esandakoak. rik ez dagoenean, zehazgabeko eremuan murgiltzen da protagonista.
|
Hizkuntzak
bere egoera definitzeko balio ez duen bezala, denbora eta espazioa ere definigaitzak dira.
|
|
|
Ama da nobela guztian zehar" irakurle inplizitua" bilakatzen dena, ama(= hizkuntza) rekiko gatazka honetan narratzailea galtzaile irteten da, eta azkenik,
|
hizkuntza
bera apurturik geratzen denean
|
|
|
Istorioak kontatzea ezinezkoa bihurtu da eta hauxe da, hain zuzen, nobela honetan aditzera eman nahi zaiguna. Protagonistak behin eta berriro egiten dituen ahaleginetan,
|
hizkuntzak
berak etengabe traizio egiten diola ikusten du, azkenean, nahi gabe ere, betiko istorioak errepikatuz amaitzen baitu. Ezintasun honen ondorio literarioari isiltasunaren poetika deitu izan zaio eta nobela honen kasuan Samuel Beckett irlandarraren Malone meurt (1951) nobelarekiko antzekotasunak dudagabeak dira.
|
|
|
– Hirugarrenik, ikuspegi komunikatibotik, ikasleak
|
hizkuntza
bere egingo badu, bere kasa jarduten ohitu du. Alegia, ingurune sozialaren unean unekoeskakizunetara makurtzeko trebetasuna garatu behar du; sor dakizkiokeenkomunikazio beharrei bere burutik erantzun die, eta bere gaitasunarieusteko (edota zabaltzeko) bideak jorratu ditu.
|
|
|
Zabaltze horrek handitu egingodu erabat, ikasleek aurkituko duten komunikazio aukeren kopurua. Ikasleak
|
hizkuntza
bere osotasunean ikusten hasiko dira, horren konplexutasunaz ohartuz joangodira, eta era natural baten erosotasunez komunikatzeko oraindik dituzten zailtasunak ageriago ikusiko dituzte. Horren aurrean, sarri askotan etsipena sor dakieke.Ikasi duten guztia ikasita, ezer gutxi dakiten inpresioa izan dezakete.
|
|
|
nafar lapurtar euskalkiak literatur irakurleak nekatzen, zainetan jartzeneta aspertzen ditu. Literatur produkzioarekin batera,
|
hizkuntza
bera desagertuko damerkatuko euskalkien panoramatik.
|
|
|
Kontaketa bera hizpide bihurtzen duen nobela mota horri metanobela deritzo.Istorioak kontatzea ezinezko bihurtu da, eta hauxe da, hain zuzen, nobela honetanaditzera eman nahi zaiguna. Protagonistak behin eta berriro egiten dituenahaleginetan,
|
hizkuntzak
berak etengabe traizio egiten diola ikusten du, azkenean, nahi gabe ere, betiko istorioak errepikatuz amaitzen baitu. Ezintasun honenondorio literarioari isiltasunaren poetika deitu izan zaio, eta, nobela honen kasuan, Samuel Beckett irlandarraren Malone meurt (1951) nobelarekiko antzekotasunakdudagabeak dira.
|
|
|
Bi ikaskuntza motak alderantzizko norabidean gertatzen diren prozesuak direnez, ikaskuntza berantiarrean murgilduta ari den subjektu batek ikasitako hizkuntzan nahikotasun maila orokorra lortzeko (hemendik aurrera hasiko da natibizazioa, eta
|
hizkuntza
berea egingo du) hizkuntz erabilpen nahikoa lortzea beharrezkoa da: hau da, erabilpen espontaneoa. Horretarako, behar beharrezkoa da helduak motibaziorik altuena izatea.
|
|
|
Lehenengo prozesuan, autokategorizazioan, alegia, gizabanakoen autoezagutza hartzen da kontuan; bigarrenean, heterokategorizazioan?, irizpide objektiboak dira garrantzitsuak. Autore horien arabera, hizkuntzak etnizitatean eta identitate etnikoan eragina izan dezake, baina ezbeti, Edwards-ek (1985) dioen bezala?; hala ere, alderantzizko eragina ezda nahi eta nahi ez gertatu behar; zentzu horretatik, identitate etnikoa litzateke baliagarria taldearteko portaera azaltzeko, eta ez
|
hizkuntza
bera. Gizabanakoek garatzen dituzten portaeren arabera, ondorengo sailakapena egindaiteke:
|
|
|
Hiru egun eman ditut trenetik trenera eta ez nago etxetik oso urrun. Beste hizkuntza bat entzuten da, hori bai, baina beti
|
hizkuntza
bera. Kartelak eta ondo ulertzen ditut gainera.
|
|
|
Herri oso bat itzultzaile bihurtzeak baditu bere arriskuak, ongi agerikoak gainera. Ez da
|
hizkuntza
bere buruaren jabe, besteren mirabe  baizik: besteren hitzak, esaerak eta legeak dauzka beti gogoan haiei nola egokituko zaien asmabeharrez.
|
|
|
Nik ez dut uste horrelako zerbait esatea bekatu larria denik, batez ere euskaraz eta euskaldunen artean esaten baldin bada, eta hobe baitugu jakinaren gainean egon, ez gehiegizko amets eta irudipenik izan geure ondasunei buruz. Jakina, euskal literaturak aurrenik duen alde txarra
|
hizkuntza
bera da, hobeki esan, hizkuntzaren tamaina. Badakit hau ez dela oso esaera egokia, behar den bezala ez hartzeko arriskua duelako.
|
|
|
Hori euskaraz baino erdaraz hobeki adieraz daiteke, guk erabiltzen dugun euskaraz hitz jokoak âHiribarrenek erabiltzen zuenean, bai, O mihi ederrena, hasteric gabea! esan baitzezakeen, euskararekin ari zelaâ egitea zailago baita; alegia" la lengua no tiene lengua",
|
hizkuntza
bera ezin mintza daiteke, hizkuntza hori darabilten hiztunak mintzatzen dira, eta hiz  kuntzak ez du bere buruari laguntzeko eskurik eta hizkuntzak horrexegatik beragatik ez du inoren premiarik, premia dutenek hizkuntza hori dakitenak dira edota hizkuntza hori erabiltzen dutenak; beraz, beti hizkuntza diogunean hiztuna sartu nahi dugu; ez, esate baterako, gure kasuan, euskara bera, euskalduna b...
|
|
|
" Zernahi izan dezake" dioenean, berriz, hiztunok gure hizkuntzari atera diezaiokegun etekinaz konbentzitu nahi gaitu. Horretarako, ordea,
|
hizkuntzaren
beraren barne muinak ezagutu behar dira.
|
|
|
hain zuzen ere, oraindik euskal gizarteak eskain dezakeen zehatzen eta sakonena, ezbairik gabe eta ideologiak ideologia. Elkarbizitzak bultzatuta ikusten zuen hain garbi eta hain hil edo biziko euskara batuaren premia, eta, garaiko liskarren gaindi, denborak garbi erakutsi du batuak,
|
hizkuntza
bera modernizatzeaz gainera, batu egin gintuela euskaldunok. Euskara baturik gabe, ez gaurko euskara ez gaurko Euskal Herria ez ziren diren bezalakoak izango
|
|
|
Gaurko eta honako egokiro antolatu du Axularren liburua, guretzat behaztopagarri izan zitezkeen zenbait xehetasun besterik ukitu gabe. Aitzin-solas ederra ezarri dio gainera,
|
hizkuntzaz
bere lanak bezain dotore eta jakingarriz ederki hornitua. Gauza ezkutuak aurkitzen ohitua dagoen begi zorrotzak Axularren biziari buruz ere zenbait argitasun agertu dizkigu.
|
|
|
Baina ordukoek ez bezalako arretaz jasotzen zituen hitz zaharrak, gutxi erabiliak, eta maiteago zituen beti euskarak berezko dituenak. Ohartzen zen, nonbait, bere kideak gehienetan ez bezala, ez duela aski hizkuntza batek hitzak, beharra sortu ahala, ingurukoetatik hartzea, eta ernal iturria agortu ahala,
|
hizkuntza
bera ere agortuz doala.
|
|
|
Eleizaldek bazekien, eta bat nator zalantzarik gabe, bi alde berezi dituela gure hizkuntza jasotzeko lanak: gizarte aldekoa eta
|
hizkuntzarekikoa
berarekikoa. Berak 1918an Oñatin egin zuen hitzaldi ezagunean Â" aspecto social" eta" aspecto literario" izendatzen dituenak.
|
|
|
Bestela esan, guztiok bagara hizkuntzaren jabe, ez da inortxo ere hizkuntzaren jabe.
|
Hizkuntza
bera da, soil soilik, bere eskuko eta bere buruaren jabe; damurik, hizkuntzak ez du ahorik mintzatzeko, ez eskurik deus aldatzeko. Guk gorputzaren alde batera eta bestera dugun bezalako eskurik, diot.
|
|
|
hara arteko bizimoduari eustea lortu zuen eskualdea ezin deskulturizatu izan zuten, erromatarren antolamenduak garaiz lur jo zuelako eta inguruetako bizimolde hiritarra, gutxi hazia, gainbehera hasi zelako16 Gero, ondoren heldu ziren zinetako askatasun mendeetan, gune hori gotortu egin zen, eta gaur den eguneraino hizkuntza gordetzen lagundu zion sendotasuna iritsi zuen. Zalantzarik gabe, lurra galdu zen, Akitania euskaldunean adibidez edota, ekialdera, Pirinio hegoaldean, baina dirudienez zabaltze bat ere gertatu zen hego mendebaldean, lurralde pobre eta soberasko bete hauetatik zihoazen jendakiek
|
hizkuntza
bertara zeramatela. Errioxan eta Burgosen Erdi Aroko euskara ez bide da erromanizazioan bizirik iraun zuen hondakina; baliteke, halaz guztiz, X. mendea baino askoz ere lehenago hedatzen hastea Ebro hegoalde horretara17.
|
|
|
Baita
|
hizkuntza
bera ere, erabat harturik, hiztegi eta joskera. 1596ko errefrau bilduma (RS) bildu eta itzuli zuenak berak ere, zuzen hartu ote zituen beti eta, batik bat, zuzen ulertu gainera?
|
|
|
alde batetik (Orixerekin batez ere), basaki eten zuten mugimenduaren jarrai  tzaile izanik, eta bestetik, joera berrien aitzindari. Era berean, negu luzearen ondoan bere lanak herabe berrasten dituenean, zerbait berri bezala agertzen da Euskaltzaindia âez barnean hartu behar izan zuen komisario politikoarengatik, bere gelditasunean gorespen handiagoen duinaâ, langai duen
|
hizkuntzatik
beretik hasita.
|
|
|
Funtsean, aurkako ideologien jarrera politiko orokorren artekoliskarraren aurrean gaude.
|
Hizkuntzak
berak gatazka horretatik at geratu behar luke. Alde batek zein besteak hizkuntza politizatzearen ondorioa dugu gatazka hori.
|
|
|
Azken hau askozaz ere hobea kolesterol maila txikiagotzeko, noski (hemen esan behar dut, maleziatsuen ahotsak isilarazteko," kolesterol maila txikiagotzeko" esaten den tokian berdin berdin joaten ahal zela, esaterako," pandemia zabal ez dadin"). Are, liburuko
|
hizkuntza
bera ere kasualitate hutsa da, munduan dauden milaka hizkuntzatako edozein izan litekeelako; hau hainbati iraingarria iruditzen bazaio ere, kasualitate hutsa da, berriz diot (bestetik, zer jende klasek bizi dezake nire aukera hau berei eginiko irain moduan. Zer izen dagokie halakoei?)
|
|
2002
|
|
|
«Bada batzuen artean tentazio benetan nabaria, euskara
|
hizkuntza
bera helburu eta xede absolutu bihurtzeko joera duena hain zuzen. Toki goxo, sekretu eta ezkutu bat, han, bihotzondo ezti eta xamurra euskararentzat gordez, baina aldi berean komunikaziorako mintzabide, tresna eta adiera gailu gaztelera aukeratzen duena.
|
|
|
Jakin, badakigu gizakiz osatutako komunitate batek
|
hizkuntzan
bere nortasunaren ispilu edo irudia ikusi ohi duela eta herri kontzientzia pizteko bide eraginkorrenetakoa dela mintzaira. Hori hala da.
|
|
|
Eta egiago bereziki, administrazio ezberdinetan zatiturik eta beraz estaturik gabeko nazio eta herrietan. (...) Baina hizkuntzaren alderdi hau bereziki eta bakarrik bilatzen eta praktikatzen denean,
|
hizkuntzak
bere egitez eta sortzen duen xedeaz kontu gutxi eginik, ez goaz bide onetik. Azkenean esku hutsik gelditzeko bidea hartzen dugu eta(...)».
|
|
|
Mohamed VI.a errege gazteak keinu sinboliko batzuk egin ditu estatu marokoarraren nortasun ezaugarrien artean kultura zaharra integratzeko, baina tamazight hiztunak duintasunaren minimoen oso azpitik bizi dira beren eskubideei dagokienez.
|
Hizkuntza
bera oso gutxi eguneratua dute oraindik, hasteko.
|
|
|
Kazetaritzaren eta literaturaren artean dagoen lotura nagusia hizkuntza da:
|
hizkuntza
bera darabilte, desberdintasun funtzional gradual batez, kazetaritzak erreferentzialtasun handiagoz literaturak baino. Baina kazetaritzak literaturaren premia sentitzen du informazio erreferentziala ez ezik, hori baino sakonagoa, eraginkorragoa den komunikazio beharra asetzeko.
|
|
|
Edozelanere, prozesu hori Euskal Unibertsitatearen definizio desberdinek kontuan hartzenzituzten arazo nagusiak konpondu gabe egin da. Mitxelenak uste zuen moduan, abiadura azkarrak irakasle eta ikasle askoren gaitasunik ezarekin egin du topo, baita
|
hizkuntzaren
beraren garapen mailarekin ere. Unibertsitatea euskalduntzearen aldekoak beldur ziren moduan, unibertsitateko agintariek gizartearen (ikasleen, gurasoen, Eusko Jaurlaritzaren) presioaren eraginez ezarri zituzten euskal lerroak, baina duela gutxira arte, eta oraindik ez erabat, ez dute garatu ezinbestekoa denplangintza egokia, ezta euskarazko irakaskuntzak era sistematikoan eskatzendituen berariazko beharrak ase ere.
|
|
|
Arrazoi ezberdinak daude planteamendu horriekiteko, baina honako hau da garrrantzitsuena: helburua hainbat edukiez jabetzeaizanik, komunikazio tresnaz ere, zeharka izah arren, egokiro jabetzen da ikaslea.Horrez gain, helburua
|
hizkuntza
bera denean, eta ez, esate baterako, Estatistikako kontzeptu batzuk ikastea?, eskasa da motibazioa. Halaber, errazagoa da ikaslearen eta irakaslearen arteko komunikazioa siistatzea, helburua hizkuntza bera ezbeste bat denean.
|
|
|
helburua hainbat edukiez jabetzeaizanik, komunikazio tresnaz ere, zeharka izah arren, egokiro jabetzen da ikaslea.Horrez gain, helburua hizkuntza bera denean, eta ez, esate baterako, Estatistikako kontzeptu batzuk ikastea?, eskasa da motibazioa. Halaber, errazagoa da ikaslearen eta irakaslearen arteko komunikazioa siistatzea, helburua
|
hizkuntza
bera ezbeste bat denean.
|
|
|
Mintzamenaz gain, beste trebetasunak eta
|
hizkuntza
bera ere lantzen saiatu gara, gaitasun komunikatiboa bere osotasunean garatuz. Autoikaskuntzaren bidetikenfokatzen dugu, ez da bakarrik momentuko konponketa egiteko, ikasteko modubat da.
|
|
|
Hizkuntza transfronterizoak dira horiek.
|
Hizkuntza
bera da mugaz alde bietan, baina ez batean ez bestean ez da estatu hizkuntza. Beste askoren artean, egoera horixe bera ezagutzen dugu euskaldunek, katalanek eta Piamonteko probentzal hiztunek.
|
|
|
|
Hizkuntza
bera da, kultura desberdintasunak agerian uzteko erreminta argitzaile gisa aurkezten zaigun lehena. Historiaren joan etorrian, komunikazio berbatuak bere gorabehera linguistikoak eta sozialak izan ditu, eta horrek aldaketa semantikoak eta kontestualak ekarri dizkio hitzaren bitartezko harremanari, hizkuntzak berak botere estatus desberdinak nozitu baititu eta nozitzen baititu giza eta gizarteegoera desberdinetan.
|
|
|
Hizkuntza bera da, kultura desberdintasunak agerian uzteko erreminta argitzaile gisa aurkezten zaigun lehena. Historiaren joan etorrian, komunikazio berbatuak bere gorabehera linguistikoak eta sozialak izan ditu, eta horrek aldaketa semantikoak eta kontestualak ekarri dizkio hitzaren bitartezko harremanari,
|
hizkuntzak
berak botere estatus desberdinak nozitu baititu eta nozitzen baititu giza eta gizarteegoera desberdinetan.
|
|
|
|
Hizkuntza
bera da kultura baten bereizgarri eta, era berean, kultura horren espresiobideetako bat. Hizkuntzak batera izan ditzake helburu komunikatiboa eta talde nortasuna garatzeko helburu identitarioa.
|
|
|
Esan ohi da
|
hizkuntza
bera dela oztoporik nagusiena kulturarteko komunikaziorako; baina hizkuntza jakiteak ez du beti bermatzen harreman komunikatibo asebetegarria, baldin eta hizkuntza hori erroturik dagoen kultura ezagutzen ez baldin bada. Ezin da hizkuntza abstrakzio huts legez komunikatu; hizkuntzaren atzetik beti dago beste zerbait, horren atzetik bizitza osoa dago.
|
|
|
Ezin da hizkuntza abstrakzio huts legez komunikatu; hizkuntzaren atzetik beti dago beste zerbait, horren atzetik bizitza osoa dago.
|
Hizkuntzak
berak determinatzen du pentsamendua, hizkuntza bera baita pentsamenduaren edukiontzia; hizkuntza eta pentsamendua banaezinak dira: hitz egitea logika, arrazonamendua eta kultura transmititzea da.
|
|
|
Ezin da hizkuntza abstrakzio huts legez komunikatu; hizkuntzaren atzetik beti dago beste zerbait, horren atzetik bizitza osoa dago. Hizkuntzak berak determinatzen du pentsamendua,
|
hizkuntza
bera baita pentsamenduaren edukiontzia; hizkuntza eta pentsamendua banaezinak dira: hitz egitea logika, arrazonamendua eta kultura transmititzea da.
|
|
|
Zabalkunde kolonial britainiarraren eta hegemonia ekonomiko politiko estatubatuarraren ondorioa da hori. Botere kontzeptuak oso hurbilekoak ditu kolonia eta hegemonia; ildo beretik,
|
hizkuntzak
berak ere oso ondokoak ditu aurreko horiek.
|
|
|
|
Hizkuntza
bera ere osagai garrantzitsua da terrorismoaren aurkako borrokan. Mimetismo terminologikoa baztertu egin behar da ekintza terroristen egileen aldekoa denean, eta horren ordez beste bat eraiki ekintza terroristen dignifikazioa saihesteko.
|
|
|
Orain, berriro erakutsi du abilezia egokitzaile hori. Mundu hiperkonektatu honetan, gizakiak ikasi egin behar du besteekin ere komunikatzen, ez bakarrik bere inguru hurbilekoekin, inguru hurbiltzat jota
|
hizkuntza
bereko hiztunak, fede bereko sinestunak, nahiz garapen sozial bereko bizikideak?. Gizaki hiperkonektatuak hizkuntzak ikasi behar ditu, baina baita bizitza eredu desberdinak, kultura diferenteak nahiz ideologia kontrajarriak ere.
|
|
|
Berbak kontzeptuak dira,
|
hizkuntza
bera pentsamendua da. Abstrakziorako ahalmenaren jabe izatea baieztatzen du hitz egin ahal izateak.
|
|
|
Gizakiak sortu du
|
hizkuntza
bere beharren arabera, eta hizkuntza horrek, berak ere, moldatzen du sortzailearen pentsamendua. Sinbiosi moduko zerbait da gizakiaren eta hizkuntzaren arteko harremana.
|
|
|
Bada dioenik munduaren pertzeptzioa
|
hizkuntzak
berak ezartzen duela. Alegia, izenda dezakegun heinean ezagutzen dugula mundua.
|
|
|
gizarteak biltzen eta uniformizatzen ditu; bai eta apartatzen ere.
|
Hizkuntza
bereko hiztunak zeinuteria komun oso bat dute munduaz eta zeruaz, errelaz eta irrealaz. Horrek jendea biltzen du, aglutinatzen du.
|
|
|
Horrek jendea biltzen du, aglutinatzen du. Baina
|
hizkuntza
bereko mintzakide ez direnak aparte bizi dira: ez dute zeinuteria konpartitzen; beraz, ez dute informazioaren eta sentimenduaren igorpen komunik.
|
|
|
Eta horrek jendea urrun dezake, hizkuntza desberdinetako hiztunen arteko inkomunikazioa eragin dezakeelako.
|
Hizkuntzaren
beraren funtzio bikoitza esanguratsua da, izan. Hizkuntza berbatuek komunikazioa ahalbidetzen dute, baita mugatzen ere.
|
|
|
Mezu entzungarriak bidaltzea da hitz egitea; baina ekintza hori kodea ezagutzen duen komunitatean da arrakastatsua; ez, ordea, hortik kanpo. Pentsatu, normalean, isilik pentsatzen da, eta, gehienetan, bakarka; pentsatzeko, kontzeptuak eta funtzioak behar dira, eta erreminta horiek
|
hizkuntzak
berak eskaintzen eta ahalbidetzen ditu. Besteak beste, hitz egitearen eta pentsatzearen bidez gizakiak metatzen duen jakituria da ezagutza; ezagutza egokitu egiten da egunen harian, eta handiagotu egin daitekeen moduan, galdu ere egin daiteke.
|
|
|
Pentsamendua eta berba ez daude genetikoki uztarturik, bien arteko uztardura sortu egiten da, hazi egiten da eta aldatu egiten da pentsamenduaren eta
|
hizkuntzaren
beraren garapenaren gurpilean. Ez dago inor pentsamenduak eta berbak loturarik ez dutela esan dezakeenik.
|
|
|
Pentsamenduak aurrera egin ahala, garatu ahala, berba gehiago (sakonagoak eta zehatzagoak) behar ditu kanporatzeko, sozializatzeko, komunikatzeko eta ezagun egiteko. Era berean,
|
hizkuntzaren
beraren aldaketek ere laguntzen diote pentsamenduari arrazoiketan. Aldaketa horiek guztiak, pertsonalak izateaz gain, sozialak ere badira.
|
|
|
|
Hizkuntza
bera da gizakiaren ezagutza eta kontzientzia gidatzen dituen erreminta komunikatzailea. Berbak, badakigu, objektua ordezka dezake, baita ekintza bera ere; era berean, objektuaren eta ekintzen abstrakzioa ahalbidetzen duenez, berba sekulako erreminta da ezagutza eta kontzientzia delegatuak sortzeko.
|
|
|
permititzen eta ahalbideratzen ere. Autore horiei jarraituz, giza komunikazioak eta, hartara,
|
hizkuntzak
berak ere, badu beste eginkizun bat, eta bigarren hori lehena bezain garrantzitsua da: interpertsonala, soziala, beste berba batzuez esanda?; zeregin hori hizkuntzaren beraren berezko eginkizuna da, ete bere helburuen artean dago, lehena dagoen bezala eta hura bezainbeste (besteak beste, komunikazioaren eginkizun sozial horren ardurak ondokoak dira:
|
|
|
Autore horiei jarraituz, giza komunikazioak eta, hartara, hizkuntzak berak ere, badu beste eginkizun bat, eta bigarren hori lehena bezain garrantzitsua da: interpertsonala, soziala, beste berba batzuez esanda?; zeregin hori
|
hizkuntzaren
beraren berezko eginkizuna da, ete bere helburuen artean dago, lehena dagoen bezala eta hura bezainbeste (besteak beste, komunikazioaren eginkizun sozial horren ardurak ondokoak dira: harreman sozialak eraikitzea eta beroriei eustea, rol sozialak adieraztea edo estatusa komunikatzea).
|
|
|
Prozesu horrek hainbat zailtasun sortzen ditu eguneroko lanak egiteko, eta zailtasun horiek areagotu egiten dira gaixotasunak dirauen bitartean. Hala, gaixoak ahazten hasten dira objektu jakin batzuk non gorde zituzten edo une horretan zer egin behar zuten, eta, pixkanaka pixkanaka, oroimen galera hori areagotu egiten da, maite dituzten pertsonen izenak gogoratzeko gai ez izan arte, eta, gaixotasuna aurreratuago dagoenean, baita
|
hizkuntza
bera ere. Alzheimerrak mugitzeko trebetasunei ere eragiten die, eta, aldi berean, izaera aldatu eta pertsona suminkor eta ezegonkorrari itzultzen zaio, gogo aldarte handiarekin.
|
|
|
Geneen identifikazioa Zientzialariek diote bi espezieen arteko antzekotasun genetiko handiak bizkortu egingo duela gaur egun sendaezinak diren gaixotasunetan gizakiarekin zerikusia duten geneen identifikazioa, eta, horri esker, gero gizakiengana eramango diren terapia saguak probatu ahal izango direla. Adituek, orain, bi liburu desberdin konparatu ahal izango dituzte, baina
|
hizkuntza
berean idatziak —A, C, G eta T hizki kimikoak—, eta bestean dauden antzeko zatiak eta esanahia duten hitzak —generoak— bilatu. Geneen identifikazioa da lehen pausoa.
|
|
|
Julenek estuago heldu zion gerritik, eta musuka hasi zitzaion. Mirarik
|
hizkuntza
berean erantzun zion. Burua atzeratu zuen momentu batez.
|
|
|
Liburu irekiak ditun. Harrien
|
hizkuntza
bera diten! –lasaitu egin behar zuela konturatu zen Alex.
|
|
|
Horiek arrazoi handiak dira euskararen alde egiteko. Zeren, jendakirik ez badu, eta horrenbeste urte baldin badarama gure artean, ez da harritzekoa pentsatzea
|
hizkuntzak
berak altxatu dituela bere barnean gure kulturaren arrastoak, gure historiaren zatiak eta aztarnak. Eta alde horretatik ni behintzat beti euskaren alde egongo naiz, kulturaren alde egoten bainaiz beti.
|
|
|
Ez dira hauek proposamen bakarrak,
|
hizkuntza
bera girbinera utzi nahi baitu, hiztun guztiak zangilixka: " on" preposizioa erabiltzea egoki ikusten du, esate baterako.
|
|
|
2.
|
Hizkuntza
bera da proiektuaren onuragarritasunik nagusiena. Euskal Unibertsitateak egun existitzen diren azpiegituren etorkizuna —EHUrena batez ere— baldintzatu dezake, baina horrek ez du proiektu berriaren sorrera gelditzeko arrazoia izan behar.
|
|
|
Beraz, gure helburu" bakarra" karrera batzuk (klase batzuk) euskaraz ematea baldin bada, gaur egun dugun eskarmentuarekin eta
|
hizkuntza
bera esparru gehienetan zabalduta dagoenez, orokorrean arazorik gabe martxan jar litekeela esan daiteke. Aldiz, benetako unibertsitate bat, ikerketak garrantzi handia duena eta hirugarren ziklo sendo batekin sortu nahi baldin badugu, arazoak nabarm enak izango dira.
|
|
|
Atoan ulertu zion, bonbardaketez ari zirenetan
|
hizkuntza
berean mintzo baitziren. Maiz berbarik ere ez zuten zertan ezpainetaratu.
|
|
|
Hobeto aditzen diozue elkarri, nahiz eta batzuetan modurik egon ez.
|
Hizkuntza
bere bidea egiten ari da astiro astiro. Nahi baino astiroago egiten ari da, baina utzi behar zaio.
|
|
2003
|
|
|
Jauzia emateko garaia da:
|
hizkuntzak
berak egin behar du eztanda, barre estandarrak lortze aldera
|
|
|
Beste modu batera esanda, literatura kultura baten espilu zan, eta haren bidez gramatikak emon eikean baino mundu askoz zabalagoa erakusteko erea egoan.
|
Hizkuntza
bere egitura gordinean ikastea hori be zan baina ez zan nahikoa. Aditz paradigmak, deklinabidea, joskera, idazkera eta enpaidukoak beharrezkoak ziran izatez, baina bazan alderdi bat, gizakiaren barne gogoari joakona hatan be, gramatikeaz haruntzago egoana.
|
|
|
Nork ez du gaur egun ere gure eliza elebidunetan aurkitu horrelako adibiderik? Pierre Narbaitz zenak zioen bezala, ez baitute zorigaitzez denek sendi hizkuntza bakoitzari zor zaiola bere ohorea eta, gure iduriko, lurralde bakoitzeko
|
hizkuntzari
bere maila, hau da, lekukoari lehen maila. Bestenaz, ohitura txar batzuk nagusitzen dira elizetan, gizartean sor ditzaketen ustekabeko ondorioak kontuan hartu gabe ere.
|
|
|
Baina ba al du zentzurik euskaraz idatzitako historia lanen inguruan inolako ikerketarik egiteak? Izan ere, halabeharrez
|
hizkuntza
berean idatzita dauden lan sakabanatu eta zerikusi gabeak izan litezke, eta kasu horretan, zergatik kontsideratu multzo eta ikergai?
|
|
|
agirian honela aurkeztu zuten euskalduntzea:
|
hizkuntzaren
beraren jabetzea gain dituz, «kultura iraultzaile eta bilakatzaileko» kide izateko tresna zen, «kultura hau ideologia zabal batetan oinarrituz, neokapitalismoa sistima salatuz»110 Hurrengo urteetan, eztabaida latzak gertatu ziren administrazio publikoaren eta AEKren artean111; zatiketak gertatu ziren AEKren barruan eta tirabirak euskalgintza osora zabaldu ziren. UEUk AEK k baino harreman hobea izan zuen Jaurlaritza berriarekin, baina giro mikaztu hark ez zion mesede handirik egin.
|
|
|
Horren haritik, nahiz eta UEU sortu zenean, eredu akademiko ofiziala gainditu nahi, dagoeneko, 1978an, ikasle batzuek bertako ikasketen agiria eskatu zuten. Garaiko kontraesanen lekuko, azken egune ko Batzar Nagusiak erabaki zuen ez zela UEUren zeregina tituluak ematea eta, on dorioz, Hizkuntzalaritza Saila
|
hizkuntza
bera aztertzera zuzendu behar zela. Ordu berean, alboko geletan 350 lagunek egin zuten Euskaltzaindiaren B eta D tituluak lortzeko azterketak.
|
|
|
Euskarazko hezkuntzaren garapenak eta
|
hizkuntzaren
beraren etorkizunaren inguruko kezkek ordura arte gutxitan planteatutako gai bat azaleratu zuten: zein toki izan behar zuen euskarak unibertsitatean.
|
|
|
Irudi zait, erakunde armatuak erabili hitza zikindua dela eta ezin dudala gehiago bizitzako edozein unetan erabili.
|
Hizkuntza
bera, ofizialtasuna nahian, ilegaltasunean sartzen digu justifikatzen den atentatu bakoitzak.
|
|
|
|
Hizkuntza
bera swahilia eta jendea txizaz desinfektatzeko mania berbera. Antropologo edo antropofagoren batek ikertu lituzke massaitarren eta euskaldunen arteko lotura begi bistakoak.
|
|
|
Albiste agentziaren erreferentzia eremu nagusia euskarazko herria izango bada, agentziaren lan
|
hizkuntzak
berak ere euskara behar du izan. Agentziaren zeregin nagusia euskarazko produkzioa euskara herriari eskaintzea baldin bada, euskaraz bizi eta euskaraz sortu behar du.
|
|
|
Hizkuntza kontuetan, praktikotasuna ez da premisa bakarra, garrantzitsua bai; hizkuntzaren paradigmetan sarritan nahasten dira arrazoia eta sentimendua. Hizkuntza minorizatu batean, erabilera sozialak eta erabiltzaileen estatusak asko dio
|
hizkuntzaren
beraren biziraupen aukeraz. Ez da bakarrik zenbat, ezpada nork.
|
|
|
Berebat, geurearen moduko hizkuntza minorizatu  batean, garrantzitsuak dira
|
hizkuntzaren
beraren kalitate estatusa eta atsegingarritasuna; nekez egingo baitu aurrera atsegina ez denak. Txikiak ona eta ederra behar du izan, besteen maila erdiesteko.
|