|
2001
|
|
|
3 Komunikatzea ez da nahikoa gure ikasleentzat. Zuzentasuna eta egokitasunarierreparatzea ezinbestekoa da, tarteko
|
hizkuntzaren
garapenean aurrera egingobadute. Hau da, hiru helburu ezberdin landuko ditugu:
|
|
|
Sare soziala eta irudikapen sozialagizabanakoaren garapen elebidun edo eleaniztunean eragiten duten aldagaisozialen eta norbanako aldagaien arteko harreman zuzena kontsideratzen dira (Hamers eta Blank, 1983). Gizabanakoaren sare sozialeko hizkuntz praktikek rolgarrantzitsua jokatuko dute beren
|
hizkuntz
garapenean.
|
|
2002
|
|
|
Hain zuzen ere, euskarak orokorrean bere esaldi osagarriak ezkerrera garatzeko duen sakoneko joerak eragitendu arazoa; izan ere, ezkerrera luzatzen den edonolako osagarria derrigor motzabeharko baita, ulergaitza nahi ez bada. Hori muga bat da, diskurtsoa baldintzatzenduen muga bat, garapen edo azpigarapen diskurtsiboa erabakitzen duen garrantzihandiko muga bat,
|
hizkuntzaren
garapena edo azpigarapena diagnostikatzeko baliodigun irizpidea.
|
|
|
Hizkuntzak ere badu etorkizunerako proiekzioa. Etorkizunari begiratzen dion proiekzio horrek
|
hizkuntzaren
garapen sistematikoa eskatzen du. Adibide hurbil bat jartzeko:
|
|
2003
|
|
|
Baina egunerokoari lotuak dauden kontuetan ere zorrotz ari da Gobernua. Nafarroako administrazioko Langileen Batzordeak salatu berri duenez, Programazio, Ikerketa eta
|
Hizkuntza
Garapen Zerbitzuan gero eta nabariagoa omen da lehengo zuzendaritzekin lanean aritutakoen bazterketa pertsonal eta profesionala. Salaketa horretan Langileen Batzordeak dioenez, lehengo langileak baztertzeko langile berriak sartu dituzte, irakaskuntzan aritutakoak, inolako lehiaketa edo balorazio zehatzik gabe, eta" zerbitzu eginkizunaren irudia" iruzurra egiteko erabiliz.
|
|
|
Hizkuntzen ekologia dei dezakegun paradigma etiko zientifikoaz ari naiz, urteak dira Jose Maria Sanchez Carrion formulatzen hasi zela gure artean, eta nire ustez potentzial bereziak ditu orain arteko diskurtsoekin alderatuz, zentzu gehienetan. Beste era batera planteatzen du
|
hizkuntzaren
garapena, trinkotzea eta gune sinbolikoa osatzea kontuan hartzen du, aspektu kualitatibo eta kuantitatiboei beste era bateko oreka ematen die, hizkuntza komunitatearen egituraz arduratzen da... Tresna potentzial handiak ematen ditu estrategiak diseinatzeko, politika zehatzetarako.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
Garapenerako, Ikerketarako eta Programaziorako Zerbitzuak ikerketak egingo ditu euskararen eta Europako Batasunaren hizkuntza ofizialen egoera ezagutzeko, Nafarroa testuinguru eleanitz eta unibertsalean kokatzeko.
|
|
2004
|
|
|
Ez dezagun ahantzi Xamarrek esana eta berresana, arrazoi oso osoa du eta: . Ondorioz, euskararen alde gauden galdetzeak ez du zentzurik, euskara gu garelako;
|
hizkuntzaren
garapena gure garapena bera da. Beraz, euskarari eraso egiten diotenean guri egiten digute eraso, euskara baztertzen dutenean gu baztertzen gaituzte; jendeak horretaz ohartu behar du?. 153
|
|
|
–Euskaldunek berek dute falta eta ez euskarak?: Axularrek arrazoi zuen, noski, hiztun herriaren esku dago bere
|
hizkuntzaren
garapen maila eta hiztun taldearen mintzo trebezia. Baina munduan herri gehiegi mututu dira zoritxarrez ustezko errudunen logika hori arrazoizko argibide osoa izateko.524 Gure egoeran dauden milaka herri horien hitza herdoildu izana sakoneko ur geruzetan erabakitzen diren botere logiken emaitza delako ustean dagoen honek, euskaldunaren ardura maila testuinguru horretan ulertu behar dela esango luke.
|
|
|
Zilegi bazait, Karl Marx eta Koldo Mitxelena ipiniko ditut aurrez aurre
|
hizkuntzen
garapena hizpide dutela. Ez dakit Marxek zer zekien hizkuntza gaietan.
|
|
|
Halere, baditu hizkuntzaren inguruko hausnarketatxo batzuk eginak. Zehazki,
|
hizkuntzen
garapen maila desberdina helburu hartuta: –Si los idiomas más evolucionados tienen leyes y caracteres determinados que son comunes a los menos desarrrollados, precisamente lo que constituye su desarrollo es aquello que los diferencia de estos elementos generales y comunes?. 554
|
|
|
Bere arrazoibidea honela zurkaizten digu: . Ez dut uste euskararen egungo auziaren analisian zabarkeria, motibazioa eta kontzientzia bezalako kontzepturik jarri behar direnik (nahikoa kontzientziatua dago euskalduna, baina...); baizik, sakonago joanez, uste dut arazoaren funtsean hizkuntzaren azpigarapen sintaktikoa559 jarri behar dela, hots hizkuntzaren barne arazo bat, zeinen konponbidetik(
|
hizkuntza
garapenetik) berez etorriko baita (etorri behar bada) behar den dinamika?. 560
|
|
|
–Nire ustez, euskal kulturan erronka nagusi horiek hiru dira. Lehenik eta behin, euskal kultura gizartean kultura ireki eta hibridatu gisa eraikitzea, kulturaren parte etnikoaren aldeko diskriminazio positiboa eginez, bai memoria historikoa bai gure
|
hizkuntzaren
garapen normalizatua lapurtu zizkigutelako. Bigarrenik, kultur modernizazioa, hau da, kultura sortzeko eta produzitzeko behar adina gaitasun izatea kantitate eta kalitatearen aldetik, bai gure sinbologia berritzeko bai komunitatearen barruan zein kanpoan ezagutarazteko, beste kulturek produzitutakoarekin truke eginez.
|
|
|
Bizitzaren ohiko jarduera esparruetan sustraipen eta garapen maila egokia edukitzeko, euskal hiztun elebidunaren komunikazio premiak erdararen pareko erraztasun egokitasunaz egikaritzeko, gure hizkuntzaren errepertorio gaitasunak orotarikoa izan behar du. Litekeena ote da, izan ere, kultura
|
hizkuntzaren
garapen ezaugarriak ez dituen hizkuntza bat orotariko hizketa jardunetarako trebatua izatea. Juan Garziaren esanei bagagozkie, ez.
|
|
|
649 Martxelo Otamendi: Ez dauzkagu gutxieneko baldintzak segurtatzeko gure
|
hizkuntzaren
garapena, Euskaltzale, 2003, EHE, 9.
|
|
|
Nolanahi ere, heziera elebidunaren balizko ereduetan nola gorpuzten dira eskolako hizkuntzen tasunak? Izan ere, dakigunez, hizkuntza bakoitzak gizartetik jasotzen duen erakarpen indarraren oihartzunak goitik behera baldintzatu ohi du hezkuntza eremuko
|
hizkuntza
garapena. Hala, hizkuntzaren estatus soziala eskolaren barruko jarduera guztien zer nolakoa zentzu batean edo bestean zipriztintzeko gauza baldin bada, gizartearen eta eskolaren arteko elkarreraginaren doikuntzan, zantzu pragmatikoak ez ezik, hizkuntza politika orokorraren helburuak ere balioetsi genituzke.
|
|
|
• Giza
|
hizkuntzaren
garapenak inflexio puntu erabakigarria ezagutzen bide du.
|
|
2005
|
|
|
Gogoratzen dut duela hiru urte Europako hizkuntzen urtea izan zela. Europako Legebiltzarrak testu bat egin zuen, esanaz bat egiten zuela Europako Batzordeak eta Kontseiluak
|
hizkuntzen
garapena bultzatzeko egiten ari zen ahaleginarekin eta abar. EBLUL (Europako Hizkuntza Gutxituen Bulegoa) eta beste diputatu batzuekin batera, Europako Legebiltzarraren testu bati zuzenketa xume bat egin genion, esanez, hizkuntza ofizialaz gain, Europako Batasunean beste hizkuntza asko ere bazirela eta urteko ospakizunetan horien alde ere egin behar zela.
|
|
|
Galderan aipatzen den beldurra, hau da, ez ote den izango euskararen kaltetan, jakina, gauzak nola egiten direnaren arabera, baina ez du zergatik euskararen kaltetan izan. Pentsatzen dut eta ikusi dugu gauzak uztargarriak direla, azken batean hizkuntzak metatu egiten direlako, ez direlako konpartimendu itxiak eta gaitasun hori zabaldu daitekeela planteamendu integratu baten bidez
|
hizkuntzen
garapenerako. Gure esperientzian garbi ikusi dugu eleaniztasun goiztiarra ez dela izan kaltegarria ikasleentzako, ez dutela kalterik izan euskarari dagokionez, mesedetxoa baizik, ez dutela kalterik izan gaztelaniari dagokionez, mesedetxoa baizik, ez dutela kalterik izan adimenari dagokionez, mesedetxoa baizik, ez dutela izan kalterik euskararekiko jarrerari dagokionez, berdintsu.
|
|
|
Ohar hauen guztien helburua, azken finean, Humboldten ustetan hizkuntzak gizakiaren humanizazioan, formazioan edota hezkuntzan betetzen duen funtzioa antzematea eta agerian jartzea izan da. Lehen une batean,
|
hizkuntzak
garapen intelektualean edo kognitiboan duen paperaz aritu gara eta, honela, hark gutako bakoitzaren mundu ikuskera propioa zabaltzeko duen gaitasunaz jabetu gara. Jarraian, hizkuntza horrek aldi berean gizakiaren garapen pertsonalean edo etiko moralean duen zeregina aztertu dugu eta, honen eskutik, giza-formazioa bere osotasunean hobeto ulertzen saiatu gara.
|
|
2006
|
|
|
Eta komunitateari loturiko edozein elementu zehatz ikertzeko, lehendabizi, komunitatea bere osotasunean ulertzera iritsi behar du. Ideia horri heltzen bazaio, Lasarte Oriako kasuan, bertan izandako
|
hizkuntzaren
garapena eta komunitateak berak izandako ibilbidea ezin izango genituzke bereiztu. Ildo horretatik, hizkuntzak protagonismoa partekatu du beste gizarte aldagaiekin.
|
|
2007
|
|
|
–If we possessed a perfect pedigree of mankind, a genealogical arrangement of the races of man would afford the best classification of the various languages now spoken throught the world? 699 Hizkuntza arte bat da, ikasi egin behar da, ez da instinto bat; baina bai ganu instintibo batean sustraitua, haurrengan suma daitekeenez; eta abereetan ere, txoriek edo tximuek erakusten dituzten bezalako hizkuntz hasi masietan, hala ageri da. Baina
|
hizkuntzaren
garapena usadioak eta ariketak eragiten dute. Hala nola modifikazioz, hautespenez, espezie bizidunen eboluzioa, progress toward perfection?
|
|
|
Humboldt-ek bezalaxe Condillac-ek: . Si le génie des langues commence à se former d, après celui des peuples, il n, achève de se développer que par le secours des grands écrivains? 104
|
Hizkuntzaren
garapena eta literaturarena, bata bestearen eragileak dira. Aurrena hizkuntzak garatu behar du, literatura garatu ahal izateko.
|
|
|
haren bitartez beste talentu guztiek (ez literarioek bakarrik, baizik militarrek, politikoek, genero guztietakoek) deskubritzen dute hizkuntzaren karakterea, lehen antzematen ez ziotena, eta orain bakoitzak bere arloan eta artean, denek hizkuntzaren karakterea landuagotzen dute. . La langue s, enrichit peu à peu de quantité de nouveaux tours qui, par le report qu, ils ont à son caractère, le développent de plus en plus? 106 Beraz,
|
hizkuntzaren
garapenaren ondoren bakarrik garatzen dira herri batean edonolako talentuak. Eta:
|
|
|
Herri Psikologiaren bigarren moduak, Lazarus eta Steinthal ek asmatu eta Wundt ek jarraitu duenak, bere burua giza zientzien artean eta horien lagungarri ulertzen du, etnologiarena batez ere688 Etnologia herrien jatorriaren, ezaugarrien eta bilakabidearen zientzia da: eta Herri Psikologia, herri horien bilakaera izpiritualarena hain zuzen689 Biek bata bestearen laguntza beharra dute690 Herrien mitologiek,
|
hizkuntz
garapenak, harreman eta egitura sozialen erakundeek, zer nolako aktibitate psikologikoak suposatzen dituzte. Kontzientzia, psikea?
|
|
|
|
Hizkuntzaren
garapenaren historiaren alboan Vygotsky k pentsamenduaren garapenaren bilakaera aztertu du: kontzeptuaren bilakaera.
|
|
|
hizkuntzek mundua sailkatzen eta ordenatzen badute, ez dute egiten hori xede zientifikoz, mila modutako aldian aldiko edo tokian tokiko giza interes eta esperientzia ezberdinei jarraiki baizik. Munduaren ezagutza zientifikoa giza interes unibertsala da, baina horren garapena baldintzatua eta ezberdina da, eta baldintzatua izanen da
|
hizkuntzaren
garapena ere interes horri jarraikia. Hizkuntzak, printzipioz, ez dira zientifikoak; eta garapen zientifikoren bat denek duten arren, denak ez dira de facto noiznahi eta nonahi berdin «zientifikoak»:
|
|
|
3 Horien artean ez dago korrelazio jakin eta betibatik. 4 Pentsamenduaren eta hizkuntzaren filogenesian garbiki bereizi ahal dira fase bat aurreintelektuala
|
hizkuntzaren
garapenean, eta fase bat aurrelinguistikoa pentsamenduaren garapenean1392 Haur txikiengan, animaliengan bezalaxe, pentsamenduak hizkuntzarik gabe dihardu: zerbait oratu gura duenean, etab. Era berean, haurtxoaren estreinako «hizketak» funtzio sozial garbia du (arreta erakarri, larriak laketu), baina pentsatua ez da.
|
|
|
Hizketaren unitatea nahasia da eta homogenotasunik ez du. Haurraren
|
hizkuntz
garapenean izaten diren gertakari jakinetan, fonetika eta semantika alorrei dagokienez mugimendu independenteak somatzen dira. Bi faktore garrantzitsuenak aipatuko ditugu orain.
|
|
|
Gogoratu beharrik ez dago noski, oraindik Darwin ez dela eszenan agertu, eta «gizakiaren» eta bere adimen edo kontzientziaren bilakabide urratsik urratsezko bat fakultate bezala denboran zehar, beraz hizkuntzarena «gizakiarekin» batera (edo gizakiarena hizkuntzarekin batera) gizatasun osoaren gradura heldu arte, pentsaezina zuela Humbold ek. Aldiz Humboldt-ek oso aintzat hartzen du bere hizkuntzaren filosofian gizakiaren kontzientzia eta autokontzientziaren garapen historikoa mailaz maila, berarentzat kontzientziaren garapen hori beti
|
hizkuntzaren
garapenaz batera baitoa: hizkuntzak kontzientzian eragina duela esatea orduan ez da besterik, gizakia hizkuntzaren baitan geroz eta bere kontzienteago bilakatuz doala baino, cfr. Ib., 154
|
|
|
Izpiritu hau ez da pentsatu behar denborazko hastapen momentu batean bakarrik, hizkuntza kreatzen, ezpada hizkuntza azken finean izpiritu horren gorputza edo bezala da beti eta une oro, izpiritu horixe da eta horrekin batera eboluzionatzen du: giza
|
hizkuntzaren
garapena eta eboluzioa, giza izpirituaren garapena eta eboluzioa da. Kreazioaren kontadizo biblikoak dio, hatsean mundua nahas mahas hutsa zela, eta leize handiaren ilunbearen gain Jainkoaren arnasa zebilela uren gainean (Gen.
|
|
|
Kawi izkribuan Humboldt hizkuntzaren formaz eta barne formaz bereiz mintzo da (hizkuntza energeia gisa definitzen duen atalean, hain zuzen, eta adigai horrekin harreman estuan). Izpirituaren hizkuntzazko sorkuntza etenbakoan (hizketan, adibidez, edo
|
hizkuntzaren
garapen literarioan), gorago esan bezala, «historiaren erdian» aurkitzen gara beti455, hots, izpirituak, pentsamenduei hots artikulatuzko espresio emateko jardunean, bere lanerako materia aurretik emana jasotzen du, handik eta halatan bere sorkuntza etenbakoa, etenbako eraldakuntza baita456 Lan hori izpirituak molde atergabeko beti batean egiten du, hau da, guk ikusi ikusten duguna, hizkuntza b... Hizkuntzaren formaren kontzeptua arau gramatikalak baino harago doa, oinarrizko hitzen sorkuntzaren forma baino harago458, eta hizkuntzaren aiurri edo karakterearen kontzeptuarekin ukitzen da.
|
|
|
Gramatika perfektu bat617 Tesi horregaz batera, beste hau dago ezarria ere, haren osagarri, are oinarri (printzipiozko): ahalmen intelektualaren garapena soinubateko da
|
hizkuntzaren
garapenarekin; izan ere, pentsatzeko beharrizanak sorrarazia baita hizkuntza, zenbat eta hobekien konplitu hizkuntza batek hizkuntzaren ideia bera, hainbat eta pentsamenduaren faboragarriagoa izanen da618.
|
|
|
...ren arabera, idazle bakoitzak bere nortasunaren zigilua ezartzen baitio658 Humboldt-ek (gogoan batez ere ingelesa, frantsesa, alemana dituela) eragin literarioa bereziki erliebatzen du hizkuntzen eraldakuntzaren historian, literatura horien artean ere nabaria baita elkarren eragina; bestalde, historia literario horretan historia politiko, erlijioso, kulturala barnebiltzen da659, oroz gain Europako
|
hizkuntzen
garapenean autore greko eta latinoen ereduzkotasunari zor zaiona660 Zenbait hizkuntzaren historiak, dio?, emigrazio bat ematen du herriaren ahoko hizkuntzatik hizkuntza literariora: erkatzen dira Montaigne eta Voltaire, esango litzateke, nazio batena zen hizkuntza, hiri auzo batekoa bihurtu dela661 Bere hizkuntza alemana egun haietantxe nola trasformatzen ari zen literaturaren bultzadaz (literaturaren zentzu zabalean, jatorrizkoan), Humboldt-en kontzientzia bizia behin baino gehiagotan aurkitzen dugu testuetan islatua.
|
|
|
Ohar bat hemen. Kant ostean, filosofia alemana indarrean hasi denean, Fichte eta Hegel-engandik Heidegger ganaino, ez eskolatik, baizik eta hizkuntzatik egin gura da filosofia, filosofiaren garapena berdenboran
|
hizkuntzaren
garapena dela, grekoek ere euren hizkuntzarekin egin duten bezalaxe. J. M. Ripalda, Hegelengan aditua, honela mintzo zaigu:
|
|
|
Humboldt-ek bezalaxe Condillacek: «Si le génie des langues commence à se former d, après celui des peuples, il n, achève de se développer que par le secours des grands écrivains»834
|
Hizkuntzaren
garapena eta literaturarena, bata bestearen eragileak dira. Aurrena hizkuntzak garatu behar du, literatura garatu ahal izateko.
|
|
|
haren bitartez beste talentu guztiek (ez literarioek bakarrik, baizik eta militarrek, politikoek, genero guztietakoek) deskubritzen dute hizkuntzaren karakterea, lehen antzematen ez ziotena, eta orain bakoitzak bere arloan eta artean, denek hizkuntzaren karakterea landuagotzen dute. «La langue s, enrichit peu à peu de quantité de nouveaux tours qui, par le erreport qu, ils ont à son caractère, le développent de plus en plus»836 Beraz,
|
hizkuntzaren
garapenaren ondoren bakarrik garatzen dira herri batean edonolako talentuak. Eta:
|
|
|
Ispilu neuronak azken hamarkadako neurozientziaren aurkikuntza harrigarrienetako bat dira. Oraindik ere sakon aztertzen ari dira neurozientifikoak, enpatiaren giza gaitasunarekin, ikaskuntzarekin, sozializazioarekin oro har eta baita
|
hizkuntzaren
garapenarekin ere zerikusia duten zantzuak aurkitzen ari dira.
|
|
|
Kontseiluaren ustez, ezinbestekoa da hutsune horiek betetzea euskararen normalizazioan aurrera egiteko. Oso garrantzitsua da administrazioaren euskalduntzea lortzea
|
hizkuntzaren
garapenerako; administrazioak aurretik joan behar du jarraibidea eskainiz eta herritar guztion hizkuntza eskubideak bermatuz.
|
|
2008
|
|
|
Nafarroako euskaltzaleak berriz atera dira kalera lurralde osorako euskararen ofizialtasuna eske. Legeak bakarrik ez du
|
hizkuntza
garapena bermatzen, begira Irlandara edo, gerturago, EAEko esparru askotara (administrazioa, Madrilen menpe diren guneak, kalea, etxea, lana...); baina legerik gabe hizkuntz garapen sendorik izan daitekeela fikzioa da egungo Euskal Herrian. Asko bada ere, EAEn azken 25 urteetan egindakoa ez da nahikoa, baina legearen babesak nagusitasun espazioak irabazteko ateak zabaltzen ditu.
|
|
|
Nafarroako euskaltzaleak berriz atera dira kalera lurralde osorako euskararen ofizialtasuna eske. Legeak bakarrik ez du hizkuntza garapena bermatzen, begira Irlandara edo, gerturago, EAEko esparru askotara (administrazioa, Madrilen menpe diren guneak, kalea, etxea, lana...); baina legerik gabe
|
hizkuntz
garapen sendorik izan daitekeela fikzioa da egungo Euskal Herrian. Asko bada ere, EAEn azken 25 urteetan egindakoa ez da nahikoa, baina legearen babesak nagusitasun espazioak irabazteko ateak zabaltzen ditu.
|
|
|
Mundu berri horri esker, beharrizan berriak sortu dira, neurri handi batean Internetek eraginda, eta, ezinbestez, garapen teknologikoa arlo jakin batean zentratu da bereziki,
|
hizkuntzen
garapen teknologikoan hain zuzen ere. Horrela, gaur egun, teknologia horiei" Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak (IKTak)" deitzen diegu.
|
|
|
(...) eskolak garrantzizko eginkizuna du ahozko
|
hizkuntzaren
garapenean Lehen Hezkuntza zehar: erraztu egin behar du ikasleek ahozko hizkuntzaren erabilera formalagoari dagozkion komunikazio trebetasunak lortzea.
|
|
|
Kasu horretan, gaitasun motorretan, gizarteratze prozesuan eta arazo praktikoak bideratzeko garapenean hobekuntza nabariak gertatu ziren.
|
Hizkuntzaren
garapenean, berriz, gaindiezinezko oztopoak sortu ziren. Beraz, mintzairari dagokionez, aldarrika daiteke epealdi kritiko bat dagoela.
|
|
|
Tresna hau erabilita, haur jakin baten hizkuntzarako gaitasuna neur daiteke, baita
|
hizkuntza
garapenean dagokion adin ebolutiboa jakin ere. Era berean, hizkuntzaren garapenean haurrak izan dezakeen atzerapena edo arazoak antzemateko erabil daiteke tresna hau.
|
|
|
Tresna hau erabilita, haur jakin baten hizkuntzarako gaitasuna neur daiteke, baita hizkuntza garapenean dagokion adin ebolutiboa jakin ere. Era berean,
|
hizkuntzaren
garapenean haurrak izan dezakeen atzerapena edo arazoak antzemateko erabil daiteke tresna hau. Horren arabera, atzerapena hizkuntzaren zein arlotan duen ikusita, neurri zehatzak hartzeko beharra denetz jakin daiteke, baita balizko neurri horien nondik norakoa ere.
|
|
|
Komunikazio Garapena Neurtzeko Zerrenda (KGNZ) tresnaren alde ona gurasoek beren seme alaben komunikazio eta
|
hizkuntza
garapenen gaitasunaren inguruan jasotzen duten informazioen aberastasuna da. Horrela lortutako datuak, pertzentilkako puntuazioak, eta hauetatik ondorioztatzen diren garapen kurbak erabilgarriak dira haurren garapenean inplikatutako hainbat profesionalentzat, hala nola psikologoentzat, logopedentzat eta hezitzaileentzat.
|
|
|
Horrela lortutako datuak, pertzentilkako puntuazioak, eta hauetatik ondorioztatzen diren garapen kurbak erabilgarriak dira haurren garapenean inplikatutako hainbat profesionalentzat, hala nola psikologoentzat, logopedentzat eta hezitzaileentzat.
|
Hizkuntza
garapenean disfuntzio zein atzerapenen antzemate goiztiarrerako edo hizkuntza atzerapena duten haurren pronostikoa egiteko Komunikazio Garapena Neurtzeko Zerrenda tresnak duen balioa munduan zehar izan duen zabalpen azkarrak azaltzen du (Crais, 1995; Rescorla, 1991; Yoder eta beste, 1998; Sheinkopf eta beste, 2000).
|
|
|
Ikerketaren helburu nagusia 8 hilabete bitarteko haur euskaldunen
|
hizkuntzaren
garapena eta komunikazio gaitasuna jasotzea da. Alabaina, ondoko lerroetan zehatzago aurkeztuko dira tresna honen bidez bete nahi diren asmoak.
|
|
|
Hasierako urteak ingelesezko jatorrizko eredua aztertzen eta hainbat egokitzapen arakatzen pasatu zituen taldeak, hala nola Mexikoko gaztelaniazko bertsioa (Jackson Maldonado eta beste, 2003) eta galizierazkoa (Perez Pereira eta Garcia Soto, 2003). Erdaretako ereduez gain, haur euskaldunen
|
hizkuntzaren
garapenari buruzko ikerketak eta datuak bildu ziren, besteez gain, taldeko hainbat kidek aurreko urteetan eginikoak. Halako lan batzuk oinarrizkoak eta beharrezkoak izan dira jatorrizko eredua euskarara egokitzeko, hala nola Almgren (2000), Almgren eta Barreña (2001), Barreña (1994, 1995, 1998, 2000, 2001), Ezeizabarrena (1991, 1994, 1996, 1997a, b) eta Zubirirenak (1995,1997).
|
|
|
Communicative Development Inventories (Fenson eta beste, 1993) tresnak toki garrantzitsua du garapen psikolinguistikoaren alorrean, komunikazio eta
|
hizkuntza
garapen goiztiarrak ebaluatzen dituelako, eta bere garrantzia frogatuta geratu da hainbat eta hainbat hizkuntzatara egokitu ondoren. Tresna honek hizkuntza bakoitzaren inguruko garapen linguistiko eta komunikatiboaren profila ematen digu.
|
|
|
Zerrenda eraikitzeko bidean, garapen linguistiko eta komunikatiboaren inguruko ezagutzen azken urteetako gorakadak bideragarri egin du hizkuntzaren zenbait atal ebaluatzeko tresna bat sortzea. Gainera, komunikazioaren eta
|
hizkuntzaren
garapenean hainbat atal zehatz daitezke.
|
|
|
Gainera, tresna honek komunikazioaren eta
|
hizkuntzaren
garapeneko zenbait gairen inguruko hausnarketa eta eztabaida zientifikoa ere bultzatu du:
|
|
|
– Komunikazio eta
|
hizkuntza
garapenean dagoen jarraipen etengabea adierazi du, keinuetatik hitzetara eta hitzetatik gramatikara dagoen lotura erakutsiz.
|
|
|
Galdetegietan gurasoei euren ikasketa mailaz ere itaundu zaie, gurasoen ikasketa mailak seme alaben komunikazio eta
|
hizkuntza
garapenean izan dezakeen eragina neurtzeko. Lau erantzun hauetako bat aukeratu behar izan dute:
|
|
|
Bigarren KGNZren atal eta azpiatal bakoitzeko
|
hizkuntza
garapenaren emaitzak jaso dira hemen. Galdetegi honetan ekoizpeneko datuak bildu dira, ez ulermenekoak.
|
|
|
Esaldi berean haurrek hitzak lotzen hastea oso garrantzitsutzat jotzen dute adituek gramatikaren eta
|
hizkuntzaren
garapenerako. Atal honetan, bada, hitz biko edo gehiagoko esaldien hastapena eta garapena neurtzeko datuak jasotzen dira.
|
|
|
Emaitzak ikusirik, esan daiteke haurrek jasotzen duten hizkuntza inputak eragina duela, bereziki 26 hilabete bitartean ikusgarri gertatzen dena. Ikerketa honetan, euskararen inputa% 60 baino txikiagoa duten haurrek puntuazio apalagoak izan dituzte adin tarte horretan neurtutako
|
hizkuntzaren
garapeneko lau ataletan: hitz ekoizpenean, hitzetan zein morfematan neurtutako esaldien ekoizpenean eta konplexutasun morfosintaktikoan.
|
|
|
Autismoaren barruko nahastea da. Sindromea dutenek adimen maila ona eta
|
hizkuntzaren
garapen egokia dituzte, baina jokabide autistak dituzte.
|
|
|
Kontseiluaren izenean Xabier Mendiguren Bereziartuk irakurritako mezuak are hobeki islatu zituen Euskara (dun) Herriaren gaurko egoera eta etorkizunerako erronkak eta eginbeharrak. Gaudenetik eta goazenetik baino" pauso bat harago" joan behar dugu hiztunen eta
|
hizkuntzaren
garapen iraunkor eta zabala lortzeko. Bultzada berria.
|
|
2009
|
|
|
Ikertaldeak hogei bat urteko ikerketa eskarmentua dauka haurtzaroko elebitasunaren esparruan. Doktorego tesi eta argitalpen zientifiko ugaritan jorratu du etxeko testuinguruan gertatzen den euskararen jabekuntza goiztiarraren gaia, haur euskaldun elebakarren eta euskara gaztelania elebidunen
|
hizkuntza
garapena ikertuz.
|
|
|
Fagor Etxetresna Elektrikoak Kooperatiba Elkarteko plana. Xehetasunak kontatu baino lehen azaldu zuen nola
|
hizkuntzen
garapen iraunkorrean sinesten duen, hori guztia enpresen nazioartekotzeari lotuta. Zer da hizkuntzen garapen iraunkorra?
|
|
|
Xehetasunak kontatu baino lehen azaldu zuen nola hizkuntzen garapen iraunkorrean sinesten duen, hori guztia enpresen nazioartekotzeari lotuta. Zer da
|
hizkuntzen
garapen iraunkorra. Bada, ekologia enpresetara eramatea nolabait.
|
|
|
Enpresak, gizarte erantzukizunaren ikuspegitik, neurri ekologikoak hartzen baditu zergatik ez hizkuntzarekin?
|
Hizkuntzen
garapen iraunkorra ona da enpresarentzat, langileentzat eta hizkuntzarentzat.
|
|
|
Egia da ez dagoela hizkuntza politika ideala, esaten zion L k bere buruari, lurralde eta gizarte bakoitzak bere berezitasunak ditu; baina Europarrok ezin dugu onartu
|
hizkuntza
garapen eta normalizazio prozesuan atzera pausoak ematea, hizkuntza sendoari bere estatus abantailatsua itzultzeko. Hori onartezina da.30 Eskubide murrizketen azpian ez dago legezko agindurik, irizpide politiko hutsa baizik.
|
|
|
Ikerketa honen helburu zehatzak ziren,
|
hizkuntzaren
garapenean ari diren eragileei: Merkatu segmentu bakoitzaren inguruan informazio espezifikoa ematea. Negozio aukera berrien inguruan hausnarketa erraztea. Merkatu segmentuen ezaugarrien araberako produktu zein zerbitzuen egokitzapena egitea. Marketing zein komunikazio helburuak optimizatzeko ekarpena egitea.
|
|
|
Baina ez da batere argia izen horren esangura. Baliteke etxearen izena esateko ena jabetza atzizkiaren eta, ondorioz, jabetzaren kontzeptu aldaketaren zantzu goiztiarra izatea, edo
|
hizkuntzaren
garapen dinamikak iraganean transformatutako beste esangura bat ostentzea. Ondoko herrietan, Lemoiz eta Gatikan esate baterako, etxe askok jabearen izena eta ena jabetza atzizkiarekin osatutako izena zeukaten.
|
|
|
Baztarrikak azpimarratu du euskara familiartean transmititzea ezinbestekoa dela
|
hizkuntzaren
garapenerako eta horregatik. Helburu estrategikoa dugu euskarak belaunaldien artean jarraipena izango duela bermatzea" modu horretan normalizazioa lortu daitekeelako.
|
|
|
Aurkakoek, ordea, ama elikaduran eragiten duela diote, titiburuarekin nahas daitekeelako. Orain
|
hizkuntzaren
garapenean eragina izan dezakeela ere esaten da.
|
|
|
Haren aburuz, eredua euskaran murgiltzeko prozesuan oinarritzen da. NIZEko kide diren 57 ikastetxe publikoek Nafarroako bi hizkuntza ofizialetan
|
hizkuntza
garapena izateko heziketa eskaintzen dute, baita atzerriko hizkuntzetan ere, ingelesa edo frantsesa esaterako. Halaber, Anduezak hainbat zehaztapen egin ditu:
|
|
|
Erakunde hori sortu zen asmo honekin: Euskal Herriko garapen identitario eta
|
hizkuntza
garapenaren esperientzia munduko beste jatorrizko herriekin konpartitzeko asmoarekin. Hala, hizkuntzarekin lotutako salaketa eraman dute New Yorkera.
|
|
|
Erakunde hori sortu zen asmo honekin: Euskal Herriko garapen identitario eta
|
hizkuntza
garapenaren esperientzia munduko beste jatorrizko herriekin konpartitzeko asmoarekin. Hizkuntzarekin lotu salaketa egin zuten han.
|
|
|
Euskara" oso zaila" dela esaten duten herrikideetariko askori ez diegu entzungo ingelesagatik gauza bera esaten; eta familia erromanikoko kide den gaztelania lehen hizkuntza duenarentzako ingelesak berez ez du zertan euskara baino errazagoa izan. Zailtasunaren topikoa elikatzen duten faktoreak, beraz, ugari eta askotarikoak dira (hizkuntzaren prestigioa, hizkuntzaren beharra, hizkuntza ikasteko motibazioa,
|
hizkuntzaren
garapen didaktikoa, ikaskuntzarako metodologiak, eta abar).
|
|
|
Bestalde,
|
hizkuntzaren
garapenean garrantzi handia izan zuen beste gertaera bat gertatu zen garai hartan. 1960ko hamarraldiaren bukaeran, Euskaltzaindiak euskara estandarra finkatu zuen.
|
|
2010
|
|
|
Baina nik eskatzen dudan gauza bakarra da mundu guztiak dagoeneko egiten duena onartzea, ez aldatzea jendeak oso barneratua duen zerbait. Barneratuta ez dauden hainbat arau eta hiztunaren intuizioaren kontra doazenak ezaba daitezela, akastzat hartuak diren hainbat kontu
|
hizkuntzaren
garapentzat har daitezela eta onar ditzatela. Ez du zertan gatazkatsua izan behar, batez ere etorkizuneko hiztunak baldin baditugu buruan.
|
|
|
Dena gogora ekartzea sintesi batean ezinezkoa denez, FAGOR Taldean normalizazioaren bidean egindakoari eta lorpenei labur erreparatuz, honako hauek azpimarra ditzakegu: ...kiko konpromisoa itzultzea zela ikusi zuten hasieratik, berau betetzeko balio zehatzen identifikazioa, balioen eguneratzea eta horiek praktikara eramatea ezinbestekoak izan ziren ekimen sistematikoen bidez; normalizazioaren bidean emandako pausuak modernitatea eta berritasunarekiko lotura bilatu dute; elebitasuna eta elebidunak uztartu dituzte etengabe hizkuntza kudeaketa jardunarekin; lan munduan
|
hizkuntzaren
garapenak izan duen eragina, bertan barruan langileen gogobetetzean islatu da eta gizarteari begira ondorengo belaunaldien aldeko mugimendua sustatu eta berarekin lerrokatzeko asmoa erakutsi dute; euskararen inguruan garatu, partekatu eta hitzartutako balioekin aktibo eraginkor baten jabe sentitzeak argudioz betetako kontzientzia garatu dute; normalizazioaren bidean eragile sarea errotzen lidergo...
|
|
|
4 EMUN KOOPERATIBA:
|
HIZKUNTZEN
GARAPEN IRAUNKORRA, ENPRESEN GIZARTE ERANTZUKIZUNA BIDERATZEKO TRESNA
|
|
|
Globalizazioaren aro honetan hizkuntza gutxituek bizi duten egoeraren diagnostiko laburra egin eta ekolinguistika zer den azaldu zuten. Ondoren, enpresen gizarte erantzukizuna ardatz modura hartuz,
|
hizkuntzen
garapen iraunkorraren kontzeptua enpresen hizkuntza kudeaketan txertatzeko arrazoiak eta bideak azaldu ziren. Bukaeran, nazioartekotuta dauden enpresei begirako jarraibide eta aholku teoriko praktiko aurkeztu ziren.
|
|
|
Kontzeptu hori hizkuntzen kasura ekarrita sortu da, hain zuzen ere,
|
hizkuntza
garapen iraunkorraren kontzeptua. Alegia, esparru komunikatibo handiagoko hizkuntzen ezagutza eta erabilera taldeko hizkuntzen biziraupen eta sustapenarekin bateragarri egitea.
|
|
|
Beste modu batera esanda, proposatzen du hiztunok eremu zabaleko hizkuntzak jakitea (eta erabiltzea), baina era berean geure jatorrizko hizkuntzari uko ez egitea eta geure hizkuntza garatzea eta sustatzea egunerokoan. Gauza biak bateragarriak direla planteatzen digu
|
hizkuntza
garapen iraunkorrak.
|
|
|
|
Hizkuntza
garapen iraunkorra enpresen gizarte erantzukizuna garatzeko nola baliatu daitekeen hausnartu dute segidan eskaintzen diren ildo hauen inguruan.
|
|
|
Honetan, langilearen kontsiderazio berria ere bada artean: langilea zorrotza da eta
|
hizkuntzaren
garapenaren bitartez profesionalizatzea bilatzen du modu funtzional osoan (ez bakarrik hizkuntza mailan), balioa ekarriz erakundeari eta erakundearen kulturari, baldin eta erakundeak lehen aipatutako uztarketa funtzioa bermatzen baldin badu.❚
|
|
|
Azken urteotan
|
hizkuntzaren
garapena aztertuz, onartu beharra dago aurrera pausu nabarmenak eta estimagarriak eman direla normalizazioaren bidean. Eta hau dena, horrela izan da eragile sozial askori esker, instituzio eta erakundeei esker eta, ezin ahaztu, banako askori esker.
|
|
|
Beraz, hiru aspektu hauei kasu egin diegu esperientzi bakoitzean proposatzen digutena ondo ulertzeko. Batetik hizkuntza kudeaketa dugu (formula berrien bitartez garatzen ari den zerbait ia garatu gabeko esparru batean), bestetik hizkuntza kudeaketa erakundeetan (honek dakarren beharra
|
hizkuntzen
garapena modu berrien bitartez ulertzeko) eta azkenik, globalizazio prozesu batean (helburu ekonomiko nagusi batekin abiarazten den prozesua, ondoren beste esparruetara zabalduz).
|
|
|
4) Euskal hezkuntza elebiduna eta eleaniztunaren euskarazko hezkuntza haur eskolatik unibertsitateraino hedatzen da, eta ingelesaren presentzia ere handitzen doa. Horrek guztiak hizkuntza plangintzan eragina du, adibidez, euskararen, espainieraren eta ingelesaren irakaskuntza egiterakoan, aldi berean bertako gutxiengoaren
|
hizkuntzaren
garapena lortzeko, eta gero eta gehiago behar den ingelesa ere erabiliz.
|
|
|
1 Irudia: Ikergaiaren kokapen teoriko kontzeptualaren eskema
|
hizkuntzen
garapen sozialaren teoriarekin lotutako kontzeptuak, ikuspegiak, datuak edota autoreak aztertu nahi izan dira ikergaia bera hizkuntz esku hartzearen ikuspuntutik soziolinguistikaren esparruan non kokatzen den ulertzeko. baina horrekin batera, organizazioek osatzen duten sistema konplexua aztertu eta horrek duen garrantzia azaldu nahi izan da, organizazioak osotasun eta sistema gisa ulertzeko. nor...
|
|
|
soziolinguistikarekin edota hizkuntzen gizarte garapenekin zerikusia duena, batetik, eta erakundeen garapenarekin zerikusia duena, bestetik. horregatik, gaiaren kokapen teoriko kontzeptuala egiterakoan ere, bi arlo nagusi aztertu dira: 1) lehenik,
|
hizkuntzen
garapen sozialari buruzko hurbilpen teorikoa egin da, hizkuntzen atzeratze eta indarberritze gizarte prozesuak aztertuz, prozesu horiei buruzko zenbait ikuspegi teoriko eskainiz, eta, euskal herriko kasuan, enpresaren gizarte esparruan atzeratze eta indarberritze gizarte prozesu horiek nola garatu diren laburki azalduz. 2) ondoren, erakundeen garapenari buruzko hurbilpen teorikoa ere egin da, organizazioaren kontzeptua definituz, organizazioa sistema konplexu gisa interpretatuz eta organizazioen baitan aldaketaren esanahia eta ereduak azalduz.
|
|
|
...k hizkuntza bati bestearengan nagusitasuna aitortzera datoz. bai gizarte osora begira, elebitasun diglosiko edo pasiboaren kasuan, bai barruti zehatzetan hizkuntza bakoitza nagusi bihurtuz bere lurralde mugetan. kasu guzti hauek hizkuntza komunitate ezberdinen banaketa eta zatiketa areagotuko lukete. beraz, elebitasun osoaren aukera zen egokiena gizarte integratu eta batu bat eraikitzeko, baita bi
|
hizkuntzen
garapenari aukerak irekitzeko ere.
|
|
|
gogora bitez erromantzeen artean erdi arotik idatzita zetozen okzitanieraren historia eta gaurko egoera1, edo erdi aroko prosa katalanaren arrakasta eta ondoko ibilera2; bere txikian, bereziki harrigarria da islandiera idatziaren historia (gogora erdi aroko loraldi goiztarra, eta laxness nobel Sariaren XX. mendeko arrakasta, 1955) 3 soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain baina ez da uste behar babes sozial eta ofizialik onenak izan eta beren hiztunen kopuruan gora egin dutenek ere hizkuntza idatzi eta kultural izatera iristea samurra izan dutenik; alderantziz, urratsez urrats joan dira aitzina garapen linguistiko kultural horiek, adibidez gure inguruko erromantze arrakastatsuenetan ere. hizkuntzen historia horietan beti egon dira une erabakigarriagoak, eta, besteak beste, aipatzekoak dira batzuk: ...so X.a Jakitunaren hizkuntz politika administratibo kulturala4, italieran dante ren De vulgari eloquentia() edo Divina Commedia nahiz Convivio n esandakoen ondorio historikoak5, frantsesean Villers Cotterêts eko arauak (1539) 6, ingelesean Book of Common Prayer hura (1549) edo King James’s Bible (1611) 7, alemanieran luter en Die Bibel() 8, etab. ikus daitekeenez, bere lehen urratsetan herri
|
hizkuntzen
garapen kultural idatzia erlijio bizitzatik gertu ageri zaigu, olerkian bezalatsu kultur prosan. gero eta nabariagoa zen prosa didaktiko erlijioso erromantzearen premia, apaizeria xumea, latina ahaztuta, bertatik gero eta urrunago baitzebilen. horrelako beharren isla da, zalantzarik gabe, berant erdi aroan Mart� n pérez ek idatziriko Libro de las confesiones delakoa (urteetan idatzi eta ber... kostata eta berandu, baina kultur esparru berri posibleen artean zegoen, beraz, eliz erlijiotasun herritarrari zegokiona, eskritura Santuetatik hasi eta liturgia, kantategi, olerki eta herritarrentzako teologiaraino hel zitekeena. eliza katolikoan trentoko kontzilioak ez zituen itxi ate guztiak, eta, kontrarreformako zurruntasun guztien gainetik, jakitun
|
|
|
Hizkuntza goiztiarraren diagnostikoan CDI asko erabili arren, erabilera batzuetarako, tresna zehatzegia izan daiteke (Pérez Pereira eta Reches, 2007) item asko dituelako (CDI jatorrizko bertsioak 500 item baino gehiago ditu eta CDI 700 baino gehiago). Horrela,
|
hizkuntza
garapenean balizko arazoen diagnostikoa egiten denean populazio handietan, denbora inbertsioa oso handia da; gainera, antzeman da gurasoen hezkuntza mailak eragiten diela CDIko puntuazioei, non hezkuntza maila altuko gurasoen seme alabek azaltzen duten joera altuago puntuatzeko CDIren eskala guztietan (Fenson et al., 1993; Arriaga, Fenson, Cronan eta Pethick, 1998; Jackson Maldonado et al., 2003;... Horregatik guztiorregatik, Fenson ek eta kolaboratzaileek (2000) CDIren bertsio laburrak sortu zituzten.
|
|
|
Ikerketa klasikoen arabera, oso goiz agertzen dira ezberdintasunak genero artean, horrelaxe, neskatoek eta mutikoek portaera ezberdinak dituzte bizitzaren lehenengo asteetatik; adibidez, neskatoek mantentzen dute begi kontaktu gehiago (Hittleman eta Dickes, 1979); mutikoek, aldiz, erakusten dute jarduera motor handiagoa eta ematen dute denbora gehiago esna (Feldman, Brody eta Miller, 1980; Eaton eta Enns, 1986).
|
Hizkuntzaren
garapenari dagokionez, baieztatu da neskatoek dutela hizkuntza gaitasun handiagoa bizitzaren lehenengo bi urteetan (Feingold, 1992). Neskatoek goizago eta gehiago ekoizten dituzte soinuak (Harris, 1977) eta hitzak (Nelson, 1973).
|
|
|
TDAH eta dislexia, bakarrik edo elkarturik, dira ohikoenak; desordena horien %70 inguru dira. Dislexiak ikasleen %5 eta %15 artean eragiten du, TDAHak %3 eta %8 artean, diskalkuliak (akalkulia edo matematikak ikasteko zailtasunak) %1 eta %3 artean,
|
hizkuntzaren
garapenaren nahasteak %2 eta %4 artean, eta, hitzik gabeko ikaskuntzaren nahastearen kasuan, ez dago daturik. Haurtzaroko lehen zailtasunak antzematen badira ere, urte batzuk igaro arte ez da diagnostikoa berresten Zenbaki horiek Faroak izeneko laugarren txostenean (“Ikaskuntza haurtzaroan eta nerabezaroan.
|
|
|
Horren erakusgarri da 2.000 haurreko lagin batean, %8an bakarrik ez zela aurkitu ikaskuntzaren nahastearen oinarri neurobiologikorik; gainerako %92ri berariazko nahaste bat diagnostikatu ahal izan zitzaion. Anna Lópezek, ospitale bereko Eskola Ikaskuntzako Nahasteen Unitateko neuropsikologoak, zehazten duenez, TDAHa aurreko lobuluko disfuntzio batekin erlazionatzen da; dislexia, berriz, ezkerreko hemisferioko bati dagokio, eta ezkerreko hemisferioan problemak dituen
|
hizkuntzaren
garapenaren nahaste espezifikoari jatorrizko hemisferio aldebiko hipotesiak.
|
|
|
Sortzetiko haurren gorreriak 1.000 haurretik 3ri eragiten die. Hala ere, ondorio sozial eta emozionalak oso garrantzitsuak dira, eboluzio kognitiboaren atzerapenetik hasi eta
|
hizkuntzaren
garapeneko zailtasunetaraino, eta haur horiek jasaten duten isolamendu sentsazioa. Garaiz antzematea funtsezkoa da tratamendua eta errehabilitazioa lehenbailehen hasteko.
|
|
|
Gizakia, finean," ikasitako" eta" jaiotzetiko" aspektuez dago osatua, eta errealitatea ere aldi berean da subjektuarekiko" kanpoko" eta" barruko" zerbait. " Hizkuntza", horrenbestez," sozializazio tresna bat" bezala agertzen da, zeinek elkarren baldintzapean dauden" bi erro" dituen, alegia,"
|
hizkuntzaren
garapen aurreintelektuala" eta" adimenaren garapen aurrelinguistikoa" 228 Azken horren haritik, bada, Brunerrek ezinbestekoa ikusten du" komunikaziotik hizkuntzarako" pausoa zehazki aztertzea, horretarako" aurre baldintza edo bide erakusle linguistikoetan" zentratzen delarik229 Kontua da, bestela esanda, badagoela" haurren portaera komunikatiboaren garapen ... Horregatik, Brunerrek" jarduera formatu" edo" komunikazio erritual" batzuk aukeratzen ditu —adibidez" eskaera" eta" erreferentzia" prozesuak—," hizkuntza jaio aurretiko eta ondorengo komunikazio forma ezberdinen —baina funtzionalki baliokideen— arteko jarraitasuna aztertzeko" 231 Badirudi haurra gai dela baliabide aurrelinguistikoak erabiltzeko, jada kognitiboki atzematen duen zerbait adierazteko232 Ondorio moduan edo, zera dio Brunerrek:
|
|
|
Aipatutako" aurre baldintza edo bide erakusle linguistikoek", beraz, agerian uzten dute —gehiegizko innatismoen kontra— badagoela
|
hizkuntzaren
garapenaren lehen unean bertan oinarrizko egitura pragmatiko bat. Aztertzeke geratzen dira, saiakera honetan bederen, haurraren garapen linguistikoaren baitan bereiz daitezkeen fase ezberdinen zehaztapenak, alegia, garapen fonetiko, garapen lexikal eta garapen morfo sintaktikoaren nondik norakoak234.
|
|
|
Dietrich, 2002: 74 Autore horrek,
|
hizkuntza
garapena dela eta, hasieratik elkar gurutzatzen eta baldintzatzen duten hiru dimentsio bereizten ditu —fonetikoa, lexikala eta morfosintaktikoa—, horietako bakoitzean berriz bi fase zehazten dituelarik: 1.
|
|
|
145 Printzipio hori, autorearen ustetan, W. E. Lambert ospetsuaren" elebitasun gehigarria" delako kontzeptua osatzera dator, zeinen arabera bigarren hizkuntza baten eskuratzeak ez dion lehen
|
hizkuntzaren
garapenari inolako kalterik egin behar. Ikus gure idazlaneko 4.3 puntu honetan bertan 294 oharra.
|
|
|
Gure autoreak, azkenik," bigarren hizkuntzaren eskurapenaren tradizioaz" dihardu: tradizio metodologiko hori, bada,"
|
hizkuntzaren
garapenari buruzko ikerketa enpiriko sendoetan oinarritzen da" —orain artean ohikoa zena baino bitarteko berriagoak erabiliz— eta, zinez," teoria ikerketa horiek bigarren hizkuntzako ikasgeletan aplikatzen saiatzen da" 263 Hor biltzen diren metodoak, nola edo hala, jada aipatutako Krashenen printzipio batean oinarritzen dira, zeinen arabera bigarren hizkuntzaren" ika... Bada, horren haritik, 1980ko hamarkadan, hizkuntzak irakasteko hainbat metodo sortzen dira —adibidez" planteamendu naturala" eta" erantzun fisiko osoa" direlakoak—, ikaskuntzaren testuinguru naturala bereziki zaintzen duten eredu komunikatibotan oinarritzen direnak.
|
|
|
Hizkuntza psikologiak eta psiko linguistikak, gehiago psikologiatik edo linguistikatik abiatuz, bereziki aztertzen dute lehen hizkuntzaren jabekuntza prozesua, bertan" komunikaziotik hizkuntzarako" pausoa azpimarratzen dutelarik. Kontua da, horren arabera,
|
hizkuntzaren
garapena oinarrizko egitura pragmatikotik abiatzen dela, edo, bestela esanda, haurrak bere berezko komunikazio gaitasunari esker —eta horrekin batera— garatzen duela ere hizkuntza gaitasuna. Ikerketa psiko linguistikoek, bestela, geroz eta arreta gehiago eskaintzen diote bigarren hizkuntzen jabekuntzari edota ikaskuntzari.
|