|
2000
|
|
|
Eskualdeen deszentralizazioaren arazoari nahiz
|
hizkuntz
arazoari irtenbide bat eman ahal izateko, erreferendum posible oro errefusatua izan da demokraziaren seaska deitua den Frantzian. Korsikako arazoak, ordea, eragina izan du deszentralizazioan:
|
|
|
Gero, horren ondorioz noski, Unesco arduratu zen lan sakon bat gertatzen, soziologo, hizkuntzalari eta pedagogoak bilduz eta elkarren artean
|
hizkuntzen
arazoa aztertuz, erabakiak argitara emateko, gomendio gisa: L, emploi des langues vernaculaires dans l, enseignement, 1953 urtean.
|
|
|
Xehetasun horiek kontuan hartzea beharrezkoa da Norvegiako
|
hizkuntza
arazoak konprenitzeko.
|
|
|
Elebitasun edo eleaniztasun pertsonala eta elebakartasun soziala elkarrekinbateragarriak direla ikusten dudan modu berean, eleaniztasun kolektiboan oinarriturikoproiektuaren gezurra sumatzen dut argiro, eta hori benetan kezkatzen nauen arazoa da.Jakin baitakit gure herriaren (berr) eraikunta nazionaleko proiektuan argi ez dagoenpuntua dela, lurraldetasunaren eztabaida gero eta argiago dagoen arren. Lurraldetasunaren arazoa eta bertako
|
hizkuntzaren
arazoa txanpon beraren bi aurpegiak baitira, hizkuntzak bere lurraldea behar baitu. Hizkuntza ez baitago soilik paperean, lurraldetasuna osatzen duten pertsonen bar nean baizik.
|
|
|
Egia da, hori bai, Txillardegiren ustez, irtenbide politikoak berez, independentziak berak? ez duela
|
hizkuntzaren
arazoa konpontzen. Irlandako kasua kontuanizanik, hainbat aldiz gogorarazi digu gauza bera.
|
|
|
eta, kontsentsuatua, ren joera utopikoa bide dago izkutuan.
|
Hizkuntza
arazo larriak, tirabirarik eta tentsiorik gabe konpontzea posible balitz bezala. Hots, zoritxarrez, hauez da Katalunia eta ez Quebec?
|
|
|
–Soziolinguistikari buruzko aldizkari batean (eta areago aldizkari hori EuskalHerrian mamitzen bada), gisa da Eire-ko
|
hizkuntz
arazoaz arduratzea? (15, 11).
|
|
|
Bata, hizkuntzaren alorreko fenomenoak ahalik eta ongienik ezagutzea(...) Bestea, berriz, hizkuntz pizkundean herria bera interesatu gabe, soluziorik ez dagoelasinetsi eta sinesterazi behar dugu. (...) Herriak ez badu nahi, herriak ez badu nazio
|
hizkuntzaren
arazoa bere gain hartzen, jai dago? (1, 10).
|
|
|
– Arauok emateak berak, elizetako
|
hizkuntz
arazoa eliz agintarien eskuetarabildu nahi izan zuen.
|
|
|
1938ko abenduan bertan SerranoSuñer ek Ordena Publiko eta Barne Ministeritzak Gobernaziokoan bateratu zituen, bere eskuetan. Hortik aurrera,
|
hizkuntzen
arazoa ere CEDA tik zetorren erdi falangistahonek izango zuen bere ardurapean.
|
|
|
Franco-ren bigarren Gobernua antolatu zenean (1939ko abuztuan), Serrano kbere aurreko lekuan jarraitu zuen, Gobernazioan, harik eta hirugarren GobernuanAtzerri Arazoetara pasatu zen arte (1941eko maiatzean). Serrano izan zen (Ministroabera, alegia) 1939ko urrian Elizarekin
|
hizkuntz
arazoaz molde berri batez ostera mintzatzen hasi zena. Gobernazioa utzi aurretik burututzat eman ahal izan zuen auzia, 1940ko martxoan.
|
|
|
Borbondarren monarkia izanberritu ondoren (1875), behin baino gehiagotaneztabaidatu zuten politiko liberalek
|
hizkuntzaren
arazoa Parlamentuan: gogora, adibidez, Romero Robledo ren (1888, 1899) edo Romanones en hitzaldiak (1902). Baina sistema monarkiko izanberrituaren barnean, 1915 parlamentarieneztabaidak dira, noski, garaiko korronte monarkikoen hizkuntz jarrerak argien erakutsizituztenak (Ferrer 1985:
|
|
|
Bigarrenik, Estatu modernoen aldetik indarrean ezarritakohizkuntza politika, Konstituzioetako formulazioak gorabehera, de facto beti berenazio hizkuntzaren aldeko politika izan dela. Liberalismoaren zorigaitzeko printzipioa,
|
hizkuntzen
arazoari dagokionez, ez dela izan inoiz harako, laisser faire, laisserpasser, maltzur eta zeken hura baizik.
|
|
|
Nazionalismo eta hizkuntzaren arteko lotura ez da nahitaezkoa, eta badakigu
|
hizkuntz
arazoari emandako, irtenbideek? –Irlandaren edo Eskoziaren kasuan, adibidez?
|
|
|
Eginkizun filosofikoaren helburua ‘munduaren ikusmolde zientifiko’ zabal baten osaketa zen (‘wissenschaftliche Weltauffassung’), ordena politiko eta soziala eraikitzeko ekarpen razional eta gizatiarra, azken buruan. Ezin da inola ere Zirkuluaren filosofia muga hertsi eta zientifistaz beteriko doktrina lez ulertu, logika eta zientziaren
|
hizkuntzaren inguruko
arazo funtsean teknikoez bakarrik interesatua balego bezala. Vienarren helburu orokor honen aurkezpen enfatikoa beren Manifestu ospetsuan aurki daiteke:
|
|
2001
|
|
|
“Asko hitz egiten duten pertsonak, azkar hitz egiten dutenak eta urduriak direnak disfoniak izateko joera handiagoa dute”, dio Teresa Arenillas doktoreak, Foniatriako Elkarte Mediko Espainiarrak Bilbon egin berri duen zazpigarren biltzar nazionaleko lehendakariak. Bertan, besteak beste,
|
hizkuntza
arazoak diagnostikatzeko metodo berriak berrikusi dira. Ahotsa gaizki erabiltzearen arazoetako bat ahots kordetako noduluak dira.
|
|
|
Badakigu, ongi jakin ere, gure hizkuntzari dagokionez gauzak ez doazela beti bide onetik, euskara herritar guztion kultur ondaretzat jo litzatekeen herrialde guztietan, eta harrigarria dirudien arren, bulego ofizial batzuetan oraindik euskararen erabilera sozialari hesi mugak jartzeko ahalegin gogorrak antolatu eta kudeatzen direla. Errealitate gordin hori ezkutatu nahi izan gabe, ordea, ukaezina da euskararen aldeko ahalegina ez dela ahuntzaren gauerdiko eztula, eta hori ikusi nahi ez duenak ez dituela ikusi nahi ezta ere gure gizartean joan den hamarkada hauetan
|
hizkuntz
arazoez gertatu diren aldakuntza sakonak.
|
|
|
Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu. Alferrik ibiliko gara gure
|
hizkuntz
arazo eta gaitz guztien iturria badiren eta ez diren lege edo arauetan bilatu nahirik, aldi berean argi eta garbi onartzen ez badugu euskararen erabilera oztopatzen duten faktore asko eta asko gure baitakoak direla, euskaldunon baitakoak alegia. Â Euskaldun askoren hizkuntz gaitasun maila apala, egoera formal gehienetan erdaraz aritzeko joera edo errazkeria, euskaraz jasotako prestakuntza profes... hitz egitea), euskararen ideologizazio maila handiegia edo indarkeriari gehiegitan loturik agertzea, besteak beste, denak dira gure gizartearen barru barrutik euskararen erabilera sozialaren normalizazioa zango trabatzen duten faktoreak.
|
|
|
Azaolak esan duenez42"
|
Hizkuntzaren
arazo larria, konpontzetik urrun dela, ez da oraino behar hainbateko egokitasunez azaldu ere egin". Elkarlan hau urrats eragilea dadin nahi eta uste dut, bide horretan barrena.
|
|
|
Iazko udaberrian pil pilean zegoen
|
hizkuntzaren
arazoa Nafarroan. Ordukoak dira Jesus Mana Oses eta Matas Mugicaren ekarpenak.
|
|
2002
|
|
|
Euskaraz irakurtzera edo irakurtzera oro har? Arazoa zabalagoa da, ez da
|
hizkuntza
arazo soila, ezta gutxiagorik ere, badaude beste kontu batzuk, tamalez, sakonagoak. Esaterako, datuei erreparatzen badiegu, bi gauzatan laburbildu daiteke gure egoera:
|
|
|
. Erregela multzoen sekuentziak dakarren tarteko
|
hizkuntzaren
arazoaren aurrean, itzultzaileen arteko konposaketa konpilazio garaian burutzen da, itzultzaile bakar bat lortuz. Honetaz lexc konpiladorea arduratuko da, lexikoko mailaren eta aurretik zegoen itzultzailearen arteko konposaketaren bidez sistema osoa itzultzaile bakar batean uzteko.
|
|
|
Baina, nire ustetan, egiten duen kritika ez du ongi funtsatzen: Euskal Herriari buruz ari dela beltz ikusten ditu hemengo
|
hizkuntza
arazoak, beltz, zerbait esateagatik, iduri bailuke ez duela etorkizunik ikusten: " euskaraz gutti egiten da"," Zoaz Tolosara, Beasainera, Eibarrera, Bermeora[...] euskara ez da %10era iristen"," Egungo egunean Gipuzkoako herrietan erdara da jabe.
|
|
|
Hori bai maila. Eta badakigu badirela beste horrenbeste, poxi bat eskas dabiltzanak hizkuntza kontuetan, gaztelaniarekin edo frantsesarekin bakarrik aski lan baitute, beste tankera bateko
|
hizkuntza
arazo korapilatsuagoetan oldartu gabe eta hango esamoldeei antea hartu gabe bizi nahiago dutenak. Orain baditugu datuak, lehen ez bezala, orduan, orain dela hirurogei urte, ez baitzitzaion galdetzen baserrietako jendeari, zure gurasoen aitatxi edo amatxiri esan nahi dut, euskaraz mintzo zen edo ez.
|
|
|
Badu, izan ere, meritu handi bat, hori bistakoa da: arazoa harrotu du, eta holako
|
hizkuntza
arazoak harrotzea aski gauza ona da. Euskaltzaindikooi ere eta hizkuntzalarioi, batzuei bederen, arras gauza ona iduritzen zaigu hizkuntzaren inguruan holako hausnarketak egitea.
|
|
|
Gainera, edukiz nahiko diferenteak diren eskolak prestatu behar izaten ditu. Azkenekoz, eskolan erabiltzen duen
|
hizkuntzak
arazo larriak sortzen dizkio, hizkuntzaz duen ziurgabetasunari gaineratzen baitzaio hizkuntza horretan eskolak prestatu beharra, hartarako behar duen terminologia asmatu beharra, edo bera bezalatsukoa izan daitekeen besteren batek asmatu duen terminologiari eutsi beharra, jetziko duen esnea gaina eta guztiarekin ageriko zaiolakoan. Bazkarik gabeko belaian alhan denak ez du elikadura egokirik aurkituko.
|
|
|
Ez da hori: segur naiz orain dela urte batzuk nire esku egon balitz hezkuntza antolatzea, edo administrazioko langileen
|
hizkuntza
arazoak bideratzea, ez nukeela egin denaz beste zerbait arrunt desberdina egingo. Eta euskararen ardura izan nuenean EHUn, ez dut uste arras gauza desberdinak egin nituen.
|
|
|
Eta nola ikasle hark euskararen erabiltzeko aldarrikatzen zuen erdaraz, eta komunista hura eredugarri bihurtzen zen langileentzat bere bizitokian igerileku olinpiko pribatu bat eginez, berdin gertatu izan da Sabino Arana bera baino abertzaleagoak diren zenbait politikorekin.
|
Hizkuntza
arazoak beti gertatzen dira istilutsu, baina hemen aukera izan denean, anitzetan politikoek euskararen eta euskaldunen kontrako aukera egin dute lanerako erdaldunak deitu izan dituztenean. Eta gaitz da sinestea hori euskaldun garbiak zirenen ezgaitasunagatik egin ote den.
|
|
|
Euskara hizkuntza mosaiko baten erreferente funtzionala izango da. " Euskal" da EU2 erre flexibokietengabe problematizatzen duelako
|
hizkuntzaren
arazoa, unibertsitatean euskarak duen erreferentzialitatea, alegia. Baina sinetsita nago EU2 erakargarria izango dela baldin beste unibertsitate eredu horietara lerratzen bada, eta ez soilik euskaraz delako.
|
|
2003
|
|
|
Urrunegi Euskal Herritik. Eta
|
hizkuntzen
arazoa... Eta euskaldunek ilargia hartuko bagenu?
|
|
|
Industriagintzako aroan bizi da une honetan Nafarroa eta burubidez gizarte hiritartua da herrietakoa ere. Ideia eta ohiturek ez dute garai bateko hesirik aurkitzen komunikabide oroko rren sarean. Hori dela-eta, begirada zabalez ikusi behar da
|
hizkuntzaren
arazoa behin behineko egoera hertsian itsutu gabe.
|
|
2004
|
|
|
Antza denez, soziologiaren esparruan
|
hizkuntza
arazoak ez dira oraindik jakintza-gai bihurtu. Bidenabar, Fishmani Xabier Erizek egindako elkarrizketan aurrenekoak kritikatzen duen gauza bat datorkit gogora.
|
|
|
Zabal ditzagun ateak eta leihoak, beraz, Gotzon Egiak behiala egin zuen moduan, gure mundu txikia mundu handiaren taupadetan aditzeko: . Euskal Herriaren
|
hizkuntza
arazoa ez da munduan bakarra noski, eta mundu zabalean gertatutakoari behatu beharrean gaude, han eta hemen konstante berdinak gertatu baitira, aldeak alde?. 146
|
|
|
Ezta jakite kontu hutsa ere.
|
Hizkuntzaren
arazoa nazionala eta politikoa denean, faktorerik eragingarrienak hiztunen eta komunitatearen jarrera eta ideologia dira. Euskaltzale askori ordea hau buruan sartzea, hirutasunaren miraria argitzea baino gaitzagoa da.
|
|
|
Nik halere lehengo lepotik burua: nik ez dut inon ikusten kanpokorik, esan bezala, espazio eta historia bakar bateko gertakariak ditugulako
|
hizkuntza
arazo hauek. Bi espazio eta historiaz ari bagina onartuko nioke nik bikoiztasun hori Sarasolari.
|
|
|
Ez genuke harritu behar hizkera hau erabilita: izan ere,
|
hizkuntza
arazoak giza bizitzaren muin muinean txertatuak daude geurezko dugun nortasun zatia izatean. Muin muinetik dator hizkuntzaren mina.
|
|
|
Hizkuntzaren ikuspegi dinamiko eta aldakor hori onartzen duen inor gutxik ezetsiko digu orduan aurrekoa: hots, gizarte dinamika berrietara egokitu ez duten
|
hizkuntzak
arazoak izango dituela eraldaketa horietan sortutako komunikazio premiak behar bezala asetzeko. Moztasuna hortik datorkio halako hizkuntzari, eta moztasun horren arrazoiak azaltzeko orduan, kanpo historiaren eta barneegokitzapenaren arteko doikuntza kontuak dauzkagu azalpen gai.
|
|
|
Jose Miguel Campillo Robles: . Hala ere,
|
hizkuntza
arazoa garrantzitsua izanik ere, ez da bakarra. Euskal Herriaren zerbitzuan dagoen unibertsitatea behar dugu, eta, horretarako, euskal gizarteak unibertsitate horren arloetan erabaki behar du:
|
|
|
–Eskolara joan nintzen, noski. Benito Lertxundiren ahots samindua?, baina ez zitzaidan batere gustatzen, gorrotoa nion ikasteari, maisuari.
|
Hizkuntza
arazoak genituen, txikitatik eskolan gaztelania hitz egitera behartuak geunden, baina abilezia urria geneukan horretan, eskolara joatea zigor bat bezala zen. Saminduraz ikusten dut orain hori, baina garai hartan oso gogorra zen zerbait bezala gogoratzen dut?. 449
|
|
|
Iparraldean aldiz XVI. eta XVII.mendeetan euskararen funtzionalitatea eta kontzientzia linguistikoa ezagunagoa eta nabarmenagoa izan zen. Horra ba, aldi berrian iraultza liberalaren dinamikan, Frantziako hiritarren Asamblea politikoak frantsesa aldarrikatu zuenean hizkuntza nagusi eta ofizial bakartzat konstituzio berrian,
|
hizkuntzen
arazoa politizatzen hasi zirela, beste hizkuntza asko alboratzen zituztelako.
|
|
|
Barroeta Aldamar eta beste aipa genitzake. Hala ere, Foruen lege moldaketetan aipamenik ez da agiri
|
hizkuntza
arazoari buruz, baina bai ordea Batzar Nagusietako arautegietan eta administrazio publiko foraleko zerbitzaria izateko.
|
|
|
Ikuspegi honen arabera, egitura logikoak ctahizkuntzak errealitatearekin duen loturak hizkuntza mugatzen dute. Hizkuntzak ezin ditumuga horiek hautsi; hala egitean sortzen dira arazo filosofikoak (Wittgensteinentzat arazofilosofikoak sasiarazoak dira,
|
hizkuntz
arazo sinpleak). Muga horretatik harago dagoena (ctika, erlijioa, estetika etab.) zcntzugabea da Wittgensteincntzat.
|
|
|
Metaetikaren kasuan, ordea, ez gara ari egin genukeenaren atzetik edotateoria etikoen aplikazio posibleen bila, teoria etikoen estatusa eztabaidatzen baizik. Etikaren
|
hizkuntz
arazoak eta arazo epistemologikoak aztertzen dituen metaetika, gure printzipio etikoen jatprriaz, hizkuntza moralaren esanahiaz eta etikaren funtsatzeaz arduratzenden filosofia moralaren esparrua da.
|
|
|
1) Beren funtsezko agirietan, oso bakanka aipatzen dutela
|
hizkuntzaren
arazoa.
|
|
|
2) Beren egiazko jokabideetan eta politikan, ordea, zinki arduratzen dirala
|
hizkuntzei buruzko
arazoaz".
|
|
|
Oharrezko istimu haundirik ez da izan. Baiña, oharkabean, ez ahal dira
|
hizkuntzaren
arazoak pisuak izan kondairan zehar?
|
|
|
Baiña funtsez ez da aldatu; eta ez aldatuko ere. Gobernuek, Gui Étienne k ongi dion bezela, gutxitan aipatzen dute
|
hizkuntzaren
arazoa; baiña, beren ekintzan, zinki dute kontutan hartzen.
|
|
2005
|
|
|
|
Hizkuntza
arazoak. Hizkuntzaren batasunaren arazoa planteatzen digu Zaratek, hizkuntzaren batasun hori berpizte nazionalaren barruan sartuta.
|
|
|
Bertan Zezenlarruren (espainiarra) auzoko zazpi anaiak (Euskal Herrikoak) ez dira elkarrekin inoiz ondo konpontzen, eta azkenean Zezenlarruk dena (garia) lapurtuko die. Hala ere, Zaratek ez du
|
hizkuntza
arazoa bateko edo besteko eredu baten inguruan bakarrik planteatzen, batasuna hizkera idatziaren eta mintzatuaren arteko orekan ere badatza. Hizkuntza eta literaturaren arteko elkarlana dakar horrek.
|
|
|
Ildo, politika etaeginkizun horien isla edo adibide gisa gaitasun, bereziak? (adimen apartakoak, gorrak, motorikoak,
|
hizkuntza
arazoak dituztenak...) dituzten ikasleen integrazioaizango litzateke. Ikasleen lanaren indibidualizazioak antolamendu pedagogikomalguak eskatzen ditu eta ildo horretatik abiatuko gara idazki honetan, lan taldeaketa ikasleak mailakatzeko irizpideak komentatuz.
|
|
|
Txilla rdegiren euskaltzaletasuna eta abertzaletasuna betebehar etiko baten ondorio dira. Kunderak, aldiz, mota horretako konpromiso etikoekin apurtzen du eta, hortik aurrera,
|
hizkuntza
arazo pribatua bilakatzen da. Arazo pribatu huts hutsa.
|
|
|
Espainiarako bigarren bidaiarekin (1801), euskal hizkuntza ikertzera bakarrik zuzenduta zegoena,
|
hizkuntzaren
arazoak era oso eta behin betiko batean hartzen du bere lekua Humboldtengan. Karaktere nazionalarekiko erreflexioak, orain, hizkuntzaren arazoarekin gurutzatzen dira.61
|
|
|
Espainiarako bigarren bidaiarekin (1801), euskal hizkuntza ikertzera bakarrik zuzenduta zegoena, hizkuntzaren arazoak era oso eta behin betiko batean hartzen du bere lekua Humboldtengan. Karaktere nazionalarekiko erreflexioak, orain,
|
hizkuntzaren
arazoarekin gurutzatzen dira.61
|
|
|
Humboldtek, linguistikoa denaren eta gizatiarra denaren arteko sakoneko loturaz kontzientzia hartzen duen unetik, ezinbestekoa ikusten du bere ikerketa antropologikoa eraberritzea eta, zehazki, berau hizkuntzaren estudio zabal bat bezala bideratzea. Hasieran, eta bere ibilbide intelektual honen hastapenak ezagutu nahian,
|
hizkuntzaren
arazoaz nolabaiteko interesa erakusten duten bere lehenengo testuen errepasoa egin dugu. Ondoren bere pentsamenduak 1800 urte inguruan ezagutzen duen" krisia" edo azaltzen saiatu gara eta, honekin, baita bere planteamendu antropologikoen" biraketa linguistikoaren" nondik norakoak ere.
|
|
2006
|
|
|
Informazio zuzena eta zehatza izatea, denok dakigunez, erabakiak hartzeko ezinbestekoa baita. Hori egia bada ere ez dituzte
|
hizkuntz
arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldetan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
" Ez dituzte
|
hizkuntz
arazoa duten herrialde guztietan hiztunen erroldak edo zentsuak burutzen; Belgika adibidez. Beste batzuetan mende bat baino gehiago Zentsu eta Udal erroldatan hizkuntzari buruz galdezka aritu dira, Gales kasurako.
|
|
|
Garmadi k honako zehaztapena ematen du: " hizkuntza planifikazioa
|
hizkuntza
arazoak konpontzeko saiakera eta indar konziente bat da. Hizkuntza praktika eta usadioak bultzatzeko ala ez eta eragiteko hartutako erabakiak dira.
|
|
|
Guk, kantariok,
|
hizkuntzaren
arazo hori oso haragian bizi izan dugu, entzule bakoitzaren aurrean komunikatze problemak pairatuz. Horrela, garai batean, Iparraldera joaten ginenean, ez zegoen Lizardiren poemak kantatzerik, erdia ere ez baitziguten ulertzen; berdin gertatzen zitzaigun, edo okerrago, bertsolarien hitzak abesten bagenituen.
|
|
|
AGHNa sarritan agertzen da hizkuntza arloko zailtasunekin batera. AGHNaduten haurren laurden batek baino gehiagok zailtasunak ditu hizkuntzaren arloan.AGHNa eta
|
hizkuntza
arazoak dituztenek adimen koefiziente baxuagoa, entzumenmemoria txarragoa eta antolamendu semantiko okerragoa agertu dituzte (Cohen, Davine, Horodezky, Lipsett eta Issacson, 1992). Era berean, solasaldietan arretarikezin izaten dute jarri, barne hizkuntza erregulatzeko eta gaiaren koherentzia mantentzeko arazoak dituzte, komunikaziorako abilezia eskasa dute eta hartzailearengana beren hizkuntza egokitzeko zailtasunak dituzte.
|
|
|
Portugaleko Enbaxadak Jaurlaritzarekin hitzarmena du sinatuta 2004az geroztik. Hortaz, hamahiru urteko programa horren esperientzia eta historia luzea kontuan harturik, portuges
|
hizkuntzaren
arazoak nahikoa erantzun erraza du gure gizartean.
|
|
2007
|
|
|
|
Hizkuntza
arazoak erraz konpontzen dira, haurrarekin komunikazio kodea ezartzeko arreta eta interesa emanez eta, horrela, zerbait gertatzen zaion, ezer adierazi nahi duen, zer gura duen, zer gustatzen zaion eta zeren beldur den atzemateko.
|
|
|
mintzo ohi da (Unamuno-k laket izango duen espresio batez; S. Mitxelena, abendatsaz? mintzatuko da) 698 Horrela, Herder eta Humboldt-en planteamoldeetatik arras bestela (Hegel-enetatik ez gutxiago), arraza eta
|
hizkuntzaren
arazoa nahastuak gelditzen dira. Renan en kasuan, hobeto esateko, arraza, hizkuntza eta erlijioaren arazoak dauzkagu nahastuak:
|
|
|
Hizkuntza nazio identitatearenelementu bakar bat besterik ez da, euskal identitatearen zeinu soil bat. Badugu, beraz, zer eraikia eta non jarduna euskararen
|
hizkuntza
arazoak alde batera utzitaere. Kultura da sistema, ez hizkuntza:
|
|
|
|
Hizkuntzaren
arazoa giza eta gizarte arazoa dela ohartzeko gauza ez den herribatean bizi gara. Herri patetiko batean, dena esateko.
|
|
|
Formatan galtzen gara, itxura dugu kezka iturri, eta azalarenazpian dabilen harra mami guztia jan eta jan ari zaigu. Ez gaude prestatuak arohistoriko honetan
|
hizkuntzaren
arazoari eman behar geniokeen erantzuna emateko.Kikildurik bizi da euskalduna, euskaltzainburu ohia barne.
|
|
|
Lehen saria J. Degérando k irabazi du, bigarrena P. Prévost filosofiako profesoreak Genevan, eta P. F. Lancelin ek ohorezko aipamena, ik. Acton, H.B., loc. cit., 434 eta hurr. Konbentzio Nazionalak 1793ko abuztuaren 8an suprimitu egin ditu Akademia Erregetiar denak («gangrenées d, une incurable aristocratie» omen zeudelako, Grégoire ren esanean), 1795eko urriaren 25ean Zientzia eta Arteen Institutu Nazionalarekin ordeztuz, denak batean bateratzeko asmoz. Institutu Nazional hori hiru Klasetan antolatzen zen, Zientzia Moral eta Politikoetakoa Bigarren Klasea zen, eta ohartu behar da,
|
hizkuntzaren
arazoak, ari dugun filosofiaren arabera guztiz, berari zegozkiola (eta ez Literatura eta Arte Ederretako Hirugarren Klaseari!).
|
|
|
ezerk ez du erakusten Aarsleff ek suposatzen duen Ideologoen eragin hori egiaz egon denik. Humboldt Parisen Ideologoekin asko harremandu da, baina pentsamendu filosofikoan hurbiltasuna ez beste guztia ukan dute euren artean, eta
|
hizkuntzaren
arazoaz Humboldt oraindik ez da deus interesatzen (hain zuzen, interes hori Paris utzi eta Euskal Herria ezagutzean piztuko zaio: hortik Euskal Herriko egonaldiaren garrantzia Humboldt-en eboluzio intelektualean) 1108.
|
|
|
Soziologia gutxixeago sansculotte batek interes gehixeago aurki lezake han bereizketak egitean, eta pentsaera eta alderdi kontrarioen artean bata bestearekin gatazkaren behaketan. Hala J. Trabant ek B. Barère eta Abbé Grégoire informe edo erreportak espresuki «Iraultzaren bigarren fasean, terroristan» kokatzen enpeinua erakusten du880, hain zuzen kontraste zuzena lehen fase bati, horrek
|
hizkuntz
arazoan testu iraultzaileak hizkuntza ez frantsesetara itzultzeko estrategia segitu baitzuen (pentsamendu orokorki liberal, federalista baten barruan) 881.
|
|
|
bizileku egoera irregularra, arrisku handiko lan baldintzak, gatazka eremuetako bizikidetza, osasun zerbitzuak eskuratzeko zailtasunak, informazio eta hezkuntza falta (analfabetismo indizea ez da batere baztergarria) edo hizkuntzarekin lotutako komunikazio arazoak. Etorkinen osasun laguntza mugatua da, besteak beste, kultura generoen arteko desberdintasunengatik eta
|
hizkuntza
arazoengatik. «Lanari lotutako gaixotasunei», azaltzen du José Vázquezek, semFYC Familia eta Komunitate Medikuntzaren Espainiako Elkarteko Etorkinentzako Arreta Taldearen koordinatzaileak, «gehitu egin behar dira psikosomatikoak eta erreaktiboak, migrazio prozesutik eratorriak, arazo sasi depresiboak, insomnioa eta antsietatea barne hartzen dituztenak, eta kasu askotan baliabide horiek ezin dira gainditu».
|
|
2008
|
|
|
" Batzuetan hori sinestarazi egin digute, baina hori faltsua da. Nahiz eta
|
hizkuntza
arazoak direlaeta gure egoera desberdina izan, egoera normal batean bageunde bezala jokatu genuke, gure artean hain gaizki erabilia den" kultura" ren alde, benetako kulturaren alde egin nahi baldin badugu, behinik behin".
|
|
|
hizkuntzen ikuspuntutik bazterrean sentitzen zela eta, bazterrean dagoen oro bezala, bazterrak kutsatua. Bere jarrera ez zen, haatik, planteamendu teoriko baten ondorio, nekez bizi zezakeen
|
hizkuntzarena
arazo intelektual bat balitz bezala?, baina Regina ez zen, ezta gutxiagorik ere, adimenik ez zuèn emakume ergela, eta bere gogoetak egiten zituen, berak zeuzkàn edo berak zekizkièn datuen araberakoak, modurik elementalenean; Reginak, ondorioz, bazekien, bazekikeen, berak ere ez zuela hartan errurik, baina ai, nola nabaritzen zuen, aldi berean, errua berea balu bezala eta jatorrizko bekatuaren beste bertsio baten aurrean balego bezala!
|
|
|
–
|
Hizkuntza
arazoa, harrigarria bezain ulertezina baldin bada ere, batez ere azken bolada honetara arte, kolonizazioaren aurkako pentsaeratik at egon da zeharo?.
|
|
|
Hain zuzen, hortxe dago gakoa, inon egotekotan: bestelakoak izatekotan, bestela pentsatu behar genuke, eta zer esanik ez
|
hizkuntzaren
arazoan. Hizkuntza bera baita besterengandik bereizi eta gure baitan batzen gaituen kohesio elementu nagusietako bat.
|
|
|
Garziak ederki asko dioskun bezala, herri menderatu eta gutxituen kasuan, ohikoa da
|
hizkuntzaren
arazoa aintzat ez hartzeko jokabide tamalgarria. Hizkuntzaren arazoa geroko gerotan uzteko joera arbuiagarri hori, hain zuzen, herri kolonizatuetako askapen borroketan inon baino garrazkiago ageri zaigu:
|
|
|
Garziak ederki asko dioskun bezala, herri menderatu eta gutxituen kasuan, ohikoa da hizkuntzaren arazoa aintzat ez hartzeko jokabide tamalgarria.
|
Hizkuntzaren
arazoa geroko gerotan uzteko joera arbuiagarri hori, hain zuzen, herri kolonizatuetako askapen borroketan inon baino garrazkiago ageri zaigu:
|
|
|
Lehendabizi egin dezagun iraultza, edota irabaz ditzagun lehendabizi hauteskundeak.
|
Hizkuntzaren
arazo horiek berez konponduko dira ondoren?.
|
|
|
eta, besteak beste, Alain Rousset Akitaniako presidenteak mugak ezabatu eta euroeskualdea eraikitzea gauza nekeza dela aditzera emateko, hizkuntzaren adibidea jarri zuen: [?
|
Hizkuntzen
arazoa gainditzeko auzoaren hizkuntza ikastetik hasi behar da: guk hemen gaztelania, eta han frantsesa?].
|
|
|
Mutiko irribarretsu baten lagun egin gara,
|
hizkuntza
arazo denean haurrak izan ohi dira zubi eta irtenbide. Etxekoandrearen semea adarjotzaile porrokatua da, badaki eskale ibiltzen tamalez, baina zorionez bizpahiru ezetzek olgetara bideratu dute laster.
|
|
|
Azken finean bere euskal nortasunari uko egitea inplikatuko zuen. (Eta oroitu espainiar intelektualek berek,
|
hizkuntza
arazorik izan ez arren, ez zutela hiriekiko aparteko entusiasmorik). Alta, artikuluaren amaieran euskara Bilbora eramateko guraria agertzen zen, jada zentzu horretan egin ziren zenbait ekimen eskertuz183.
|
|
|
Azalpena, berriz, umeak hizkuntzaz jabe hiru helburuen arteko harremana. Lehenik, deskribapenak balio du haurraren
|
hizkuntza
arazoak zein diren zehazteko, hau da, zer esateko gai da. Zenbat hitz esaten ditu?
|
|
|
Garapenaren psikologiarekin lotutako alderdi psikologikoak, berriz, honako hauek dira: herentzia ingurunea eztabaida, garapenaren aldi kritikoak, ezaugarri antropologikoak, aspektu filogenetikoak eta ontogenetikoak,
|
hizkuntzaren inguruko
arazoak, irakaskuntzaren alderdi psikopedagogikoak, morala edo sistema etikoaren garapena, gorago aipatutako sozializazioaren arloko aukerak eta zailtasunak eta abar.
|
|
|
4
|
Hizkuntza
arazoak ala arazo periferikoak
|
|
|
– Kopiak ongi egiten baditu,
|
hizkuntza
arazoak izango ditu. Hitzak idazteko zein letra erabili behar diren ez dakielako izango da.
|
|
|
Kopiak ongi egiten baditu,
|
hizkuntza
arazoak izango dira; hitzak idazteko zein letra erabili behar diren ez dakielako izango da.
|
|
|
Tresna honek hizkuntza bakoitzaren inguruko garapen linguistiko eta komunikatiboaren profila ematen digu. Profil horiek material oso baliagarriak dira
|
hizkuntza
arazoak zein atzerapen orokorra ahalik eta azkarren antzemateko eta, beharrezkotzat joz geroz, zehatz bideratzeko.
|
|
|
Baina ingelesa" larritu" edo frantsesarekin" lotsatu", ez da beti nahikoa. Maila jakin batzuetan, arrakasta edo porrota (adibidez, eragiketa komertzial bat), hein batean,
|
hizkuntza
arazoen mende badago, profesional baten lana ezinbestekoa eta ordezkaezina da. Itzultzaile eta interpreteen lanak gure eguneroko bizitzako hainbat alderdi salatzen ditu.
|
|
|
Aldiz, ekuadortarrak nahiko malguak dira. Nolanahi ere ikasleek
|
hizkuntzekin
arazoren bat izanez gero, neurri bereziak jartzen dira laguntza gelan". Iruretagoienak azpimarratzen du ikasleek ikasketak gaizki badaramatzate ez dela hizkuntzarengatik, bestelako faktoreengatik baino.
|
|
|
hizkuntzen ikuspuntutik bazterrean sentitzen zela eta, bazterrean dagoen oro bezala, bazterrak kutsatua. Bere jarrera ez zen, haatik, planteamendu teoriko baten ondorio –nekez bizi zezakeen
|
hizkuntzarena
arazo intelektual bat balitz bezala–, baina Regina ez zen, ezta gutxiagorik ere, adimenik ez zuèn emakume ergela, eta bere gogoetak egiten zituen, berak zeuzkàn edo berak zekizkièn datuen araberakoak, modurik elementalenean; Reginak, ondorioz, bazekien –bazekikeen– berak ere ez zuela hartan errurik, baina ai, nola nabaritzen zuen, aldi berean, errua berea balu bezala eta jatorri... Antzinatik baitzetorren euskara ere, Adan eta Ebaren garaitik ausaz, herriko erretore don Rokek hala esan zuen behinik behin bere sermoietako batean, paradisuko hizkuntza izan zelako ustean.
|
|
|
Ziurrenik bulkada horren atzetik, nire iragan sasi boltxebikearen lorratzak zeuden, gazte garaietan paparrean atxikita neraman bost puntadun izar gorria, amerikarren aurka galdutako gerra ideologiko guztien nostalgia eta lurrean kondenatu diren langile tristeen aldeko jarrera sasi ezkertiarra. Nire sinpatia hark" baina" bakar bat zeukan," baina" absurdu eta txatxu bat,
|
hizkuntzaren
arazoa, hain zuzen. Ez dakit zergatik, baina egun haietan arazo bilakatu zitzaidan hizkuntza ohartu gabe, alde batera utzita, munduko edozein lurralde aukeratuta ere arazo berbera topatuko nuela.
|
|
2009
|
|
|
Eusko Jaurlaritzak XXI. menderako hizkuntza politikaren oinarriak zehazteko prozesuan, txosten baten egilea izan da.10 Jeltzale ohiak txostenean gogorarazten digu gizartea berez gatazkatsua dela, eta euskal hiztun herriaren arazoa hortxe dagoela.
|
Hizkuntza
arazoek dimentsio politikoa nabarmena dute. Hizkuntza gatazkan talka egiten dute batzuen eta besteen interesak, herritar guztiek ezin dituzte eskubide
|
|
|
|
Hizkuntza
arazoa, gatazka ekonomiko, politiko sozial eta kultural baten topagunea da. Hizkuntza gatazkan talka egiten dute batzuen eta besteen interesak, herritar guztiek ezin dituzte eskubide berak izan, edo maila berekoak; batzuen interesak eta eskubideak besteen interesen kontra daude, eta batzuk besteen mendekoak dira.
|
|
|
Gaurko kapitalismoaren jokabide arrunta eta klasikoa. Korporazio globalek, mundu mailako elkarte eta antolamenduek, eta haien esanetara gobernuek, guztioi talde bezala eragiten dizkiguten erabakiak hartzen dituzte, baina komunikabideak eta legeak erabiltzen dituzte erantzun kolektiboei legitimitatea ukatzeko eta, ahal duten neurrian, arauz kontrakotzat jo eta kriminalizatzeko.3
|
Hizkuntza
arazoa gizabanakoen eskubideen eremukoa omen da, askatasun kontua. Baina askatasuna talde boteretsuek dute, kolektiboki, eta aurka egiten dietenak askatasunaren eta, beraz, demokraziaren kontra ari dira.
|
|
|
|
Hizkuntza
arazoa gizabanakoen eskubideen eremukoa omen da, askatasun kontua. Baina askatasuna talde boteretsuek dute, kolektiboki, eta aurka egiten dietenak askatasunaren eta, beraz, demokraziaren kontra ari dira.
|
|
|
" Eireko
|
hizkuntza
arazoaz". Bat Soziolinguistika Aldizkaria, 15
|
|
|
" Gai mingarria, zinez, eiretarren nazio hizkuntzarena. Gai funtsezkoa, ordea, euskaldunontzat; behinola Lluis Aracil ek hemen aitortu zigunez Eire-koaren itxura baitu gure
|
hizkuntza
arazoak: " lo siento por vosotros, pero el caso vasco se parece al irlandés desde el punto de vista socio lingü� stico".
|
|
|
10:15: 45 Immigrazio berria,
|
hizkuntza
arazo berririk. Moderatzailea: Manu Ruiz UrrestarazuHizlariak:
|
|
|
Xabier Aierdi eta Erramun Osa: Immigrazio berria,
|
hizkuntza
arazo berririk? 36; 96 Kb
|
|
|
Ahaleginak egin dira gure gazteek asma dezaten bide berriak urratzen euskararen eta eleaniztasunaren mesedean. Bide berriak diogu, ezinbestekoa irizten diogulako XXI. mendeko
|
hizkuntza
arazoei XXI. mendeko mentalitatearekin erantzuteari. XX. mendeko paradigmetan eskuak loturik ditugunok baino txukunago egin dezakete zaharberritze lan hori XXI. mendeko gazteek.
|
|
|
Lurraldetasun kontzeptuak, hizkuntza bat mugatzen duen espazio fisiko gisa ulertua, ikuspegi berri bat eskaintzen digu kantagintzak muga identitarioak âsemiotikokiâ sortzeko orduan jokatzen duen paperari buruz. Esan beharra dago, beste ezer baino lehen,
|
hizkuntzaren
arazoak âelementu desberdintzaile gisaâ eta hemen aztertzen ari garen musika mugimenduak prozesu desberdinak bizi izan zituztela, lurralde proiekzioari dagokionez: kaletar/ ikasia gehienbat, katalanen kasuan, eta, baserritar kaletar/ ahozkoa, euskaldunen kasuan.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
arazoa kantara eramatean, garbi ikusten da azken honek pisu desberdina izan zuela hizkuntza batean edo bestean. Katalanari dagokionez, hizkuntzaren erabilera bera izan zen helburua, kasu askotan.
|