|
2011
|
|
|
Teoriatik tiraka – Mikel Zalbide garbiago azaltzea. Ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saioek gizartedimentsioa (ez aditu batzuen barne eztabaida intelektual hutsa) duten lekuetan, ahuldutako hizkuntza hori indarberritzeko auzian hiztunjende xeheak(" the man in the street" delakoak) parte hartzen duenetan alegia, diglosia ez da sarri kontzeptu soziolinguistiko hutsa izaten. hori ere bada, jakina, baina hori bakarrik ez. horrezaz gainera, eta maiz asko horr... " a fighting term". gorago esan dugunez, kontua ez da" man on the street" esparrukoa bakarrik.
|
|
|
1970 inguruko soziolinguistika katalan dikotomiazale hark (hots, hizkuntza ukipenaren ondorioa substitució ala normalització baizik ezin izan daitekeela zioenak) uste izan duen baino astiroago gertatu ohi da gizarte aldaketa eta, horren baitan, transformazio soziolinguistikoa. Mesede baino kalte gehiago egin dio tempus hori egoki neurtu eta zehatz baloratu ez izanak ahuldutako
|
hizkuntzak
indarberritzeko saioen han hemengo kontzeptualizatze lanari. hortik sortu da georg kremnitz ek, soziolinguistika katalanaren aztertzaile europar handienetakoak, 1970 inguruko ikuspegi dikotomiko hari eginiko kritika bakarretakoa: " die meisten Normalisierungsoder Substitutionsprozesse, die wir einigermaßen kennen, lassen sich über viele generationen oder Jahrhunderte hin verfolgen. es ist daher zu vermuten, daß man diese Formulierung (sowohl von Seiten der Leser als auch vielleicht auch von der der Autoren) zu kurzfristig verstanden hat.
|
|
|
demagun txekoa eta hebraiera, hungaroa eta finlandiera. (?) Ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saio askok, gehienek seguruenik, ezin dezakete horrelakorik esan, ordea: aurrera baino gehiago atzera egin dute saio horiek edota, onenean ere, ikusteko dago zer ondorio aterako den azkenik.
|
|
|
Dena dela,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioa lan mundura hedatzeak prozesua komunitatearen mugetatik ateratzea esan nahi du. Eta, baita ere, oro har, hizkuntza handiaren komunitateak kontrolatutako esparrura eramatea.
|
|
|
Lehenik eta behin,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioek hasiera batean halako prozesu baten alde daudenengan eta hizkuntza horren erabiltzaileengan oinarritu behar dute. Hizkuntza indarberritzeko bidean eman beharreko funtsezko pausoak prozesu horren alde daudenek euren kabuz, indarrez eta bitartekoez eman ditzaketenak dira.
|
|
|
Eta azkenik, oso garrantzitsua da hizkuntza indarberritzeko saiakerak ondo sekuentziatzea. Adibidez,
|
hizkuntza
indarberritzeko saio batzuen kasuan (Québec edo Katalunia, esaterako), prozesuaren hasieran etxeko belaunaldiz belaunaldiko transmisioa ez zegoen oso ahuldua, eta beraz, prozesuaren hasieratik bertatik 4 mailan eragiten hasteko modua zegoen. Aldiz, beste kasu batzuetan, gehienetan, oinarri oinarrizko gabeziak izaten dira lehendabizi konpondu beharrekoak.
|
|
2012
|
|
|
Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada. Horiek dira, Fishman-en eta beste zenbaiten ustean,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori gabeko normalkuntza ez da normalkuntza.
|
|
2013
|
|
|
Ahuldutako
|
hizkuntzak
indarberritzeko saioen inguruko gogoeta etxea falta da. Funtsezko galdera batzuei ganoraz erantzun ahal izateko," hurrengo asterako" presaren itolarria gabe lan egin ahal izango duen Clearing house moduko bat.
|
|
2015
|
|
|
Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada. Horiek dira, Fishman-en eta beste zenbaiten ustean,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori gabeko normalkuntza ez da normalkuntza.
|
|
2016
|
|
|
plangintza lanerako ez du, beraz, balio handirik; c) funtsean, eta hori da gure ustez Fishman-en oinarri oinarrizko erreparoa, BIE EV k ez du aurrez aurreko hizkuntzen funtzio banaketa behar bezala kontuan hartzen. Distribuzio soziofuntzional hori nolakoa den, tartean distribuzio hori egonkorra den (diglosiazkoa) ala ez, kontuan izan gabe ezin da ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saio sendorik (hots, teoriaz ongi informaturik) egin254: " any theory and practice of assistance to threatened languages(..) must begin with a model of the functional diversification of languages" (Fishman-en 2001).
|
|
|
(...) Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada. Horiek dira, Joshua A. Fishman-en eta beste zenbaiten ustean,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori gabeko normalkuntza ez da normalkuntza.
|
|
|
Ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saioen inguruko gogoeta etxea.
|
|
|
Norbanakoen eta euskaltzale elkarteen orduko eta geroko ekarpen bizia ezertan gutxietsi gabe, eta 1980tik hona (bir) sortutako erakunde publikoen gidaritzaeta koordinazio ardura osorik aitortuz, erantzun bilaketa horrek fruitu onik emango badu" beste zerbait" en premian gaude. Eguneroko premia praktiko larrien sorgin gurpiletik ihes eginaz, indarberritze lanari buruzko irizpide nagusien gaineko gogoeta lan jarraikia antolatu, bideratu, zabaldu eta, ebaluazio emaitzen argitan, eguneratuko duen gunea behar da horretarako445 Ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saioen inguruko gogoeta etxea446 Urtea joan eta urtea etorri horretan (ez" horretan ere bai") jardungo duen gogoeta gunea.
|
|
|
(...) Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada. Horiek dira, Joshua A. Fishman-en eta beste zenbaiten ustean,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori gabeko normalkuntza ez da normalkuntza.
|
|
2018
|
|
|
Lehentasuna dute, horregatik, hizkuntzari bizirik eutsi nahi bazaio eta indarberritu egin nahi bada. Horiek dira, Fishman-en eta beste zenbaiten ustean,
|
hizkuntza
indarberritzeko saioaren abiaburu natural eta baliagarrienak. Hori gabeko normalkuntza ez da normalkuntza (Zalbide, 2008).
|
|
2019
|
|
|
VII.8 Behetik gorako ekimen bidea (berr) indartu behar da hizkuntza plangintzaren enfoke konkretu batean hazi eta hezitakoak gara euskaltzaleok eta, oro har, mendebal europako hiztun herri txikien aldeko gehienak. ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saioak formulatu eta aplikatzeko orduan urrezko arau bihurtu dugu hizkuntza eskubideek bermaturiko zerbitzu hartzailearen, zerbitzu kontsumitzailearen perspektiba. hori izan dugu azken 40 urte inguruan nagusi: " euskara ofiziala denez, eta hala den heinean, X zerbitzua (osasun zaintza, hezkuntza, administrazioa, komunikabide publikoak,..) euskaraz jasotzeko eskubidea dugu. datorkigula beraz X zerbitzua, dagokion instantzia ofizialetik". hots, gure hizkuntza eskubideak asetzeko lain izango den goitik beherako hizkuntza plangintza" berdintzailearen" aldeko gartsu bihurtu gara. eskubide hori betetzeko hainbat ahalegin egin da goitik behera, behetik gorako eskaria (banaka zein taldean formulatua) aintzakotzat hartuz. horri eskerrak zerbitzu hau (euskal eskola), hori (euskal telebista) eta hura (osasun atentzio primarioa) ematen ari dira (normalean aukeran, zenbaitetan partez bakarrik) kasuan kasuko herri aginteak eta beste zenbait erakunde edo instantzia ofizial (ikus, adibidez, kutxazain automatikoak). horrela dira gauzak, bereziki, arnasguneetan:
|
|
|
Lehen ez bezala, alde dute orain eskola. alde eta, gizarte berri honetan, oso beharrezko. hizkuntzaren geroa ez du ordea, arnasguneetan ere, batez ere eskolak bermatzen34 mintzajardun arruntaren eguneroko erabilera espektro zabala35 da, beti eta nonahi, osasun oneko hiztun elkarteetan arau nagusi. hori da munduko hizkuntza bizi sendo guztien jarraipen bide normala, belaunez belaun bere buruari eusten diona eta, eten urratze larririk ezean, menderik mende irauten duena. Jarraipenbide horri sendo eusteak lehentasun argia du, ahuldutako hizkuntza bizirik gordetzeko eta, hortik abiatuz, ahuldutako hiztun elkartea bere osoan indarberritzeko. gune horiek dira, hainbat adituren ustean (ikus aurrerago S. altube36 eta J. Fishman), ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saio arrakastatsu ororen abiaburu nagusia eta sostengu gotorrena. Ingurumen horiek galtzen badira, askoz zailagoa da handik aurrerako biziberritze saioa.
|
|
|
honako zertzelada hauek erantsi behar zaizkio, gure ustez, goiko definizioeta azalpen saioari. a) Ingurumen geoterritorialak, ez soziofuntzionalak edo birtual hutsak, dira arnasguneak: eguneroko mintzajardun arruntean (erabat edo batez ere) euskaraz bizi diren auzoak, herrixkak, herriak, herriarteak eta, inoiz (gero eta bakanago), eskualde osoak. b) Biztanle kopuruz txikiak edo oso txikiak dira arnasguneak, eta lurralde antolamenduaren aldetik aski periferikoak oro har. hiriGune horiek dira, hainbat adituren ustean[...] ahuldutako
|
hizkuntza
indarberritzeko saio arrakastatsu ororen abiaburu nagusia eta sostengu gotorrena.
|
|
|
Biztanlez txiki dira arnasguneak: gehienak oso txiki. txikitasun hori dela medio, euskaldun gehienok (hiru laurdenak baino gehiago) ez gara arnasguneetan bizi. egunean zehar erdaraz baino maizago (edo erdaraz bezain maiz) euskaraz egiten dugun hiztun gehienok ere ez gara, antza, arnasguneetan bizi. arnasguneak aski elementu sekundario dira, beraz, mintzagaitasunean oinarrituriko hiztun elkarte osoaren kopuru perspektiba hutsetik.
|
hizkuntza
indarberritzeko saioa ezin da hortaz, inola ere, arnasguneetara mugatu42 kopuruz sekundario edo periferiko izanik ere, zentral zentralak dira arnasguneak. zentraltasun hori ez dago gaitasun linguistikoaren plano demolinguistiko kuantitatiboan, beste bi puntuotan baizik: a) eguneroko mintzajardun arruntaren euskal nagusitasunean, eta b) hiztun multzo trinkoen belaunez belauneko transmisio betean. kontzentrazio demografiko handiaren eta" betidaniko gizarte ohitura" ren eraginez eguneroko mintzajardun arruntean euskara hain bizi egoteak eta mintzajardun horren belaunez belauneko jarraipen bermeak, ez euskaraz" dakiten" hiztunen kopuru portzentaje hutsak, ematen die arnasguneei aparteko garrantzia. euskaraz dakien jende gehiena ez da, urrundik ere, arnasguneetan bizi.
|
|
|
Yale university press. aplikazio horrek ez du gure arnasgune kontzeptuarekin lotura zuzenik. Joshua a. Fishman-ek hizkuntza soziologiaren sailean, ahuldutako
|
hizkuntzak
indarberritzeko saioen atalean, sortutako formulazioaz ari gara hemen, ez osasun medikoaren alorrekoaz.
|