|
2000
|
|
|
Edozein hizkuntza berreskuratzeko
|
hizkuntz
komunitate horren inguramenak kontuan hartzeak duen garrantzia (kultura, hezkuntza...).
|
|
|
Gisa horretan, Emilio Lopez Adan" Beltza" idazleak" Herritasuna eta ziudadania politikoa" izango du aztergai, Xabier Aierdi EHUko irakaslea ostera," Herritik Hirira: beharrezko transizioa" gaiaz ariko da eta, Jagoba Zulueta"
|
Hizkuntza
komunitatea Euskal Herrian" gaiaren inguruan. Geo Politikan doktore den Julen Zabalok" Hizkuntza ez da (beti) arima" gaiari helduko dio.
|
|
|
Jadanik aipatua dugun izaera minoritarioari, hizkuntza ezagutzen ezdutenak ezin baititu integratu?, hiztun guztiak integratzeko zailtasuna gehitzen zaio.Honen arrazoia honetan datza:
|
hizkuntza
komunitatea osatzen duten kide guztiakharremanetan eta kontaktuan jartzeko euskarri eta espazioen ahulezia; eta horretanzeresan handia dute gorabehera politikoek, muga juridiko politikoen existentziak, eta ekonomikoek, merkatuaren egituraketak?.
|
|
|
Baina bere atzetik hizkuntza egitasmoa agertzeak, zalantzarik gabe Euskal Herria beste modu batean ikustera eraman du, ez hainbeste sistema politikoek egituratzen duten parametroetan oinarrituta, hizkuntzarenerrealitatean oinarrituta baizik. Berea, neurri batean,
|
hizkuntza
komunitatean oinarritutako erreferentzia eremua da, nahiz eta ez den horretara mugatzen, eta nahiz etahizkuntza egitasmoak eta egitasmo politikoak zirt zart bereizterik ez dagoen.
|
|
|
baldintzatzen ote du erabilitako hizkuntzak irudi hori? Izan ere,
|
hizkuntzak
komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian hizkuntza komunitatea eta komunitate politikoak bat ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak hizkuntzaren errealitatearengainean, edo honek hura baldintzaturik?
|
|
|
Izan ere, hizkuntzak komunitatea osatzen du, hiztunen komunitatea hain zuzen. Bestalde, Euskal Herrian
|
hizkuntza
komunitatea eta komunitate politikoak bat ez datozela kontuan hartuta, noraino eraikitzen dira erreferentzia eremuak hizkuntzaren errealitatearengainean, edo honek hura baldintzaturik?
|
|
|
|
Hizkuntza
komunitateek biziraupena ziurtatzeko, erreprodukzio soziala bermatubehar dute. Gure kasuan, euskararen komunitateak bere biziraupena ziurtatzeko, besteak beste, hedabideen laguntza behar du bere buruaren erreprodukzio sozialabermatzeko.
|
|
|
LARRAÑAGA, I. (1998): ?
|
Hizkuntz
komunitatea eta nortasun nazionalaren pertzeptzioa, inAZURMENDI, J. (bil.):
|
|
|
Badugu, bai, Kataluniatik, urrundikbederen, zer ikasirik; eta katalanek badakite, Marik berak aitortzen duenez: , gureesperientziak beste
|
hizkuntz
komunitateentzat interesgarria den zerbait izango duelakoan nago?? (20, 11).
|
|
|
Hizkuntz faktoreak: irratietan, telebistan ez bezala,
|
hizkuntz
komunitate txikiak aintzakotzat hartzeko joera dago. Hala ere, oraindik asko falta da gutxiengoek ere beren ahots propioa entzunarazteko, gehien entzuten diren irrati emandegietan batez ere.
|
|
|
Horra hor non aurkitzen dugun berriro komunitatearen elementua. Izan ere, eta inongo zalantzarik gabe, hizkuntza edozein giza taldearen lokarri indartsua dugu; askok
|
hizkuntza
komunitatean ikusiko dute nazioaren ezaugarririk funtsezkoena. Beste batzuk, nazionalismoa integrazio politiko gisa ulerturik, integrazio politiko horrek berekin dakartzan ezinbesteko prozesuen artean, hizkuntzaren finkapena garrantzitsuenetarikoa dela uste dute48 Estatu Nazioari dagokionez, eta arestian aipaturiko gizartearen modernizatze prozesuarekin lotzen den kultur homeogeneizatzeari helduz, garbi asko ohar gintezke alde horretan hizkuntzak duen garrantziaz.
|
|
|
Nafarroan eta Araban, PP UPN alderdiak nagusi diren eremuetan, eskandaluzkoak diren erabakiak hartzen ari dira euskararen erabileraren aurka, berriz ere hizkuntza eta kultura politikagintzaren bidez kriminalizatuz. Hizkuntz Politikako Idazkaritza Nagusia desaktibatu, euskararen alorrean 0 mailako hizkuntz eskakizuna ezartzeko asmoa proposatu, eta euskarazko komunikabideei laguntzak ukatzea eta, oro har, Gasteizko Udalak, Nafarroako Gobernuak eta beste hainbat erakundek hartu dituzten neurrien asmoa
|
hizkuntz
komunitate elebakarra sortzea da, espainieraz moldatuko dena. Eta gaur egun ez dute lotsarik hala agertzeko.
|
|
2001
|
|
|
e) Badakigu, jakin, zein den irakaskuntzaren xede hizkuntza:
|
hizkuntz
komunitateko, trebatuagoena, hain zuzen.
|
|
|
– Euskal
|
hizkuntza
komunitatean: komunitatearen bizitza euskaraz egitea garatubehar da norabide guztietan.
|
|
|
Ingurune kulturala kontuan izanik, bata ala bestea, prozesu biak garrantzitsuak dira hizkuntzaren jabekuntzarako.
|
Hizkuntz
komunitateetako batek bizitasun etnolinguistiko baxua duen hizkuntz egoeretan, estatus baxua, hiztun gutxi etalaguntza instituzional gutxi, hauek testuinguru kulturbakarrak deituak dira. Egoerahorretan, lehen mailako prozesu motibazionala?
|
|
|
Bi testuinguruetan, badirudi motibazioa baldintzatzaile garrantzitsua dela bigarren hizkuntzaren konpetentzian. Motibazioakontuan izanik, azken emaitza
|
hizkuntz
komunitateen estatus erlatiboakbaldintzatuta dago. Hizkuntza bat dominatzailea den kasuetan, 2Hren jabekuntzak ondorio sozial desberdinak ditu gehiengoaren eta gutxiengoarenkideentzat.
|
|
|
Askotan kontrol instituzionalean lortzendena buruzagi horien eskutik dator, hizkuntz taldea taldearteko harremanetan berehizkuntza, kultura eta biziraupen etnikoaren alde mobilizatzen baitute (Fishman, 1972). Buruzagi horien ausentziak aurreko belaunaldietako kideek lortutako irabazi horiek galtzera eraman dezake taldea, eta modu horretan etorkizuneko lorpenakere hipoteka ditzake,
|
hizkuntz
komunitateko ondorengo belaunaldietako kideenbiziraupenerako nahitaezkoak izango diren lorpenak.
|
|
|
Autore horiek orientazio integratiboaren aspektu garrantzitsu bat ahaztu zuten: bigarren
|
hizkuntzaren
komunitatearekiko afektu positiboa. Ikusi izan da afektu positibo hori orientazio instrumentalaren osagaiere izan daitekeela (Gardner eta Smythe, 1975b).
|
|
|
Orain urte dezente, Euskaltzaindiak Leioan antolatutako kongresu baten ostean, Koldo Mitxelena elkarrizketatzeko zoria izan nuen. Hitza  ri hitza, hainbat gairen inguruan jardun eta gero, bi
|
hizkuntz
komunitateen arteko joan etorri zaila hizpide hartu genuelarik, zera esatera ausartu nintzaion: onura handia ekar lezakeela euskal gaiei buruz euskaraz argitaratuak zituen hainbat lan gaztelaniaz ere argitaratzeak.
|
|
|
Horrela planteatuta irteera gabeko kale itsura garamatza liberalismo tradizionalaren ikusmolde horrek.
|
Hizkuntz
komunitateen inguruan tesi liberala berrikusten ari dira talde asko. Kymlicka austrokanadarra aipatu du kritiko batek edo bestek.
|
|
|
Euskara ren aurkako estrategia ulertzeko giltzarriak, nire aburuz, bi dira; alde batetik, euskararen egoera soziolinguistikoa oso desorekatua izatea, eta, beste aldetik, abagune politikoaren aldaketak. Hirurogeiko hamarkadaz geroztik euskaltzaleen dinamismo eta kemenak indar handiko bultzada eman dio euskara eta euskararen
|
hizkuntz
komunitateari, harik eta aldaketa kualitatibo ia egonkorrakso rtzeraino. Bulkada horrek euskararen eraketa soziologikoa irauli egin du.
|
|
|
Euskara, nekazari/ arrantzale zaharreneuskalki eta aldaki ugaritan zatikaturiko hizkuntza izatetik kaletar gazte eskolatuen hizkuntza estandar eta erabilera askotarikoa izatera igaro da. Euskararen
|
hizkuntz
komunitateari dagozkion ardatz bi aipatzea nahikoa da esandakoaho rrela dela ikusarazteko: hezkuntza eta hedabideak.
|
|
|
Horrek, alabaina, ez du esan nahi aurkarien diskurtsoa aldatu denik, egokitu egin da, besterik ez. Horrela ulertu behar dira euskararen
|
hizkuntz
komunitatearen ildotik eraikitako guneen kontrako erasoak, helduen euskalduntze alfabetatzea dela (AEK), hedabide euskaldunak (Euskalerria Irratia, EITB...) edota hezkuntza alorrekoen aurkakoak (ikastolak, ikasmaterialak, euskal curriculuma...). Orain ez dute horrenbeste aipatzen euskarak ez duela balio goi mailako irakaskuntzarako, edo maitasuna adierazteko eta antzeko zozokeriak, garai batean zioten moduan.
|
|
|
Aurrenik eta behin, helduen euskalduntze alfabetatze prozesua eten egin nahi dute, hustu, desitxuratu eta ito gura dute. Euskararen
|
hizkuntz
komunitatera murgiltzeko helduen euskalduntze alfabetatze zubia txikitzean, erdaldunen gehiengo demolinguistikoak euskararen normalkuntzari galga egin diezaiola bilatzen dute. Nafarroan gertatu izandakoa gogoan izan behar dugu; 40.000 sinadura lege atzerakoia aldatzeko lortu izatetik sekulako eraso politikoa jasatera aste bakan batzuk besterik ez ziren pasa.
|
|
|
Alabaina, euskararennormalkuntzako beste alor batzuk askeagoak dira iraun bidean babes eta baliabide berriak eskuratzeko. Euskararen
|
hizkuntz
komunitatearen eraketan eraikitako tresnak komunitatean bertan daukate iraun ahal izateko bermerik eraginkorrena. Hala ere, euskaraz" normaltasunez" diharduten erakunde, elkarte eta ekimen pribatuek ez dute jarduera errazik eta ez dirudi erraztuko zaienik ere.
|
|
|
Azkenik, luze begira jarrita,
|
hizkuntz
komunitatea eratzen laguntzen duten ekimenak bultzatu genituzke: hezkuntza, hedabideak eta gizarte zerbitzu euskaldunak sortu, zabaldu eta indartu.°
|
|
|
Baina horrek ez gaitu eraman behar euskarak bereziki Iparraldean eta Nafarroan bertan ere duen ahulezia ezkutatzera, eta
|
hizkuntz
komunitate horrek bere bizitza garatzeko dituen zailtasun eta muga nabarmenak ez aldarrikatzera. Ofizialtasuna Euskal Herri osoan lortzea gutxienezko zerbait dela argi eta garbi aldarrikatu behar dugu, nahiz eta hori lortzeko zenbait kasutan aurrepausoak azpimarratzea beharrezkoa izango den.
|
|
2002
|
|
|
Hauek ere berri samarrak dira, eta ikusiko dugu zer emaitza ematen duten. Horrez gain, bi abiadurako normalizazio prozesuak gertatzen ari dira eta hori bai da kezkagarria euskal
|
hizkuntza
komunitatearentzat. Demografikoki, hiztun multzo handiena, zorionez, eremu aurreratuenean da, baina ezin da ahaztu beste abiadura, bestela bi eremuen arteko tartea gero eta handiagoa izango da.
|
|
|
ran izan dezakeen eragina murritzagoa. Halaber, lurralde antolaketaren kariaz burutu diren errepide zein bestelako lotuneek biztanleriaren eskualde batetik besterako mugikortasuna indartu dute, zenbaitetan nahikoa edo erabat euskaldunak izan diren herri koskorretako zein txikietako
|
hizkuntza
komunitateak desegituratuz. Pertsona helduok gure egitekoa ere dena kopuruz are murritzagoak diren belaunaldi gazteenen bizkar erabat utzi dugu, eskolaren bidez euskara dakitenak sortu ditugu, ez, ordea, kopuru berean euskal hiztunak, eta, horri guztiari gehituz, beharbada, gizartea erlaxatu ez ezik euskararen aldeko gizarte araua, joera, bera ere aldatzen ari da.
|
|
|
Ikerketaren helburua honakoa zen: euskararen erabileran eragiten duten euskal
|
hizkuntza
komunitatearen gizarte baldintzak identifikatzea, bakoitzaren garrantzia zehaztea eta neurtzea, errealitate soziolinguistiko ezberdina duten bost herriren artean konparagarri bihurtuz. Helburua, bistan da, ez da nolanahikoa.
|
|
|
Euskararen nahiz euskal
|
hizkuntza
komunitatearen normalizazioaren mesedetan ordea, egoera soziolinguistikoaren azterketa orokor bat ahalbidetzen duten ereduak behar ditugu: egoera zer nolakoa den argitzeaz gain, errealitatearen indargune, ahulezi, aukera eta mehatxuak identifikatu behar zituen ikerketak.
|
|
|
\ Bi. Bizindarra, euskal
|
hizkuntza
komunitatea edo euskararen gorputzaren osasuna bezala uler dezakegu.
|
|
|
Bizindar objektibo eta subjektiboaren artean ezberdindu dezakegu. Bizindar objektiboak euskal
|
hizkuntza
komunitatearen barne nahiz ingurune osagaien egoera objektiboaren berri ematen digu. Bizindar subjektiboak aldiz, euskal hizkuntza komunitateko kideek osagai horien egoera objektiboari buruz burutzen duten irakurketa subjektiboaren berri ematen digu.
|
|
|
Bizindar objektiboak euskal hizkuntza komunitatearen barne nahiz ingurune osagaien egoera objektiboaren berri ematen digu. Bizindar subjektiboak aldiz, euskal
|
hizkuntza
komunitateko kideek osagai horien egoera objektiboari buruz burutzen duten irakurketa subjektiboaren berri ematen digu.
|
|
|
\ Dimentsio demografikoa: zenbat eta nolakoak dira euskal
|
hizkuntza
komunitateko kideak?
|
|
|
\ Kontrol eta sostengu instituzionalaren dimentsioa: zenbatekoa da euskal
|
hizkuntza
komunitateko kideek herriko erakundeetako hizkuntza portaera kontrolatzeko duten gaitasuna. Zenbatekoa da euskarak eta euskal hizkuntza komunitateak erakunde horietatik jasotzen duten sostengua?
|
|
|
zenbatekoa da euskal hizkuntza komunitateko kideek herriko erakundeetako hizkuntza portaera kontrolatzeko duten gaitasuna? Zenbatekoa da euskarak eta euskal
|
hizkuntza
komunitateak erakunde horietatik jasotzen duten sostengua?
|
|
|
\ Eraikitako estatusaren dimentsioa: zenbatekoa da euskarak eta euskal
|
hizkuntza
komunitateak duten prestigioa, estatusa?
|
|
|
\ Bost. Egoera subjektiboaren berri izanez, euskal
|
hizkuntza
komunitateko kideek euren hizkuntza nahiz komunitatearen egoera objektiboari buruz burutzen duten irakurketa subjektiboaren berri izan nahi dugu.
|
|
|
\ Zazpi. Egoera ezin osasuntsuagoa duen euskal
|
hizkuntza
komunitateak puntu kopuru maximo bat lortzeko aukera du. Emaitzak beraz, euskal hizkuntza komunitateak lor zitzakeen puntu kopuru maximoarekiko lorturiko puntu kopuruak suposatzen duen portzentajea bezala ulertu behar dira.
|
|
|
Egoera ezin osasuntsuagoa duen euskal hizkuntza komunitateak puntu kopuru maximo bat lortzeko aukera du. Emaitzak beraz, euskal
|
hizkuntza
komunitateak lor zitzakeen puntu kopuru maximoarekiko lorturiko puntu kopuruak suposatzen duen portzentajea bezala ulertu behar dira.
|
|
|
Behean ageri diren bi grafikoren bidez laburtuko ditugu emaitzok. Batetik, euskal
|
hizkuntza
komunitaterik osasuntsuena Bergaran aurki dezakegu, ondoren datoz, Arrasate, Hernani, Andoain eta Lasarte Oriakoak. Bestetik, Euskararen erabilera mailarik altuena ere Bergaran aurki dezakegu, ondoren datoz Hernani eta Arrasate, pare parean, Andoain eta Lasarte Oria.
|
|
|
Euskararen nahiz euskal
|
hizkuntza
komunitatearen normalizazioaren mesedetan, ikerketan erabilitako eredu teoriko nahiz metodologiak potentzialitate izugarria dute eta errealitate soziolinguistikoaren ezagutzan nahiz berau iraultzeko esku hartze ekimenen definizio nahiz ebaluazioan lagun dezake.
|
|
|
Euskal unibertsitatearen garapen oso eta eutsigarrikontzeptuaren definizioa, era zabal batean, honela ematen dugu lehen hurbilketa batean: «euskal
|
hizkuntza
komunitatearen eta bere kideen gaur egungo eta etorkizuneko hezkuntza beharrei modu beteaneta iraupen aseguratuan erantzungo dieten unibertsitateko euskarazko irakaskuntza, ikerkuntza, argitalpen ekoizpena, kudeaketa eta egitura molde egokiak behar dira, hala kantitatez nola kalitatez».Beraz, euskal unibertsitatearen garapena osoa izango da, euskal hizkuntza komunitatearen eta berekideen beharra... Azkenik, diogun ezen guk eutsigarri hitza hobetsi dugula, beste arlo batzuetan erabiltzen denjasangarri hitza alde batera utzita, eman nahi diogun esanahi aktiboa hobeto adierazten duelakoan.
|
|
|
Euskal unibertsitatearen garapen oso eta eutsigarrikontzeptuaren definizioa, era zabal batean, honela ematen dugu lehen hurbilketa batean: «euskal hizkuntza komunitatearen eta bere kideen gaur egungo eta etorkizuneko hezkuntza beharrei modu beteaneta iraupen aseguratuan erantzungo dieten unibertsitateko euskarazko irakaskuntza, ikerkuntza, argitalpen ekoizpena, kudeaketa eta egitura molde egokiak behar dira, hala kantitatez nola kalitatez».Beraz, euskal unibertsitatearen garapena osoa izango da, euskal
|
hizkuntza
komunitatearen eta berekideen beharrak kalitatez eta kantitatez egoki betetzen dituenean, eta unibertsitateari dagokion arloangarapena eutsigarria izango da, orainean bertan etorkizuneko izana modu egokian ahalbidetzen duenneurrian. Azkenik, diogun ezen guk eutsigarri hitza hobetsi dugula, beste arlo batzuetan erabiltzen denjasangarri hitza alde batera utzita, eman nahi diogun esanahi aktiboa hobeto adierazten duelakoan.
|
|
|
Gure ustez, saio horiek errepikatu egin lirateke, ikertzaileeuskaldunen artean euskara lan harremanetarako hizkuntza izan dadin. Zoritxarrez, gure esperientziak ikusita, oso zaila da gaur egun ikertzaile soilaren ibilbideaEuskal Herrian, eta horrek baldintzatzen du gure
|
hizkuntza
komunitateak, txikiabaina oso berezia denak, irautea unibertsitate munduan.
|
|
|
Euskal Herriko egoera berezia da oso, eta Euskal Herri integratua lortzea da bete gabe dagoen erronka nagusia. Alegia, herri bakarra, gizarte bakarra, ezbi
|
hizkuntza
komunitate ezberdinez osaturikoa. Esan nahi baita, gure gizartearenaniztasuna benetakoa izango da, noiz eta gizartekide orok bi hizkuntzetan gai direnean:
|
|
|
Jakina da ezen, izan eta iraun gura badu, giza elkarte orok?
|
hizkuntza
komunitateak, kultur komunitateak edo nazioak, esaterako, behar dituela birsorkuntzasinboliko eta kulturala burutzeko tresna egoki eta eraginkorrak.
|
|
|
Atal honetakoa litzateke
|
hizkuntza
komunitate desberdinak modu berean informatuko lituzkeen hedabidea. Kasu honetan, hedabideak informazio bera eskainiko luke hizkuntza desberdinetan, edo argitalpen berean edo argitalpen berezitutan.
|
|
|
Kanada. Kanadan etnia aniztasuna kaleetan antzematen den zerbait da,
|
hizkuntza
komunitateak bizi bizi daude kalean, zer isla du errealitate askotariko horrek hedabideetan?
|
|
|
Bada bestetik zerbait larriagoa dena. Zuazok proposatzen duenaren betetzeko, esan nahi baita, herriko hizkera batutik eskualdeko batura pasatu eta hemendik nazioko hizkuntza batura, horren egiteko, ontzat ematen da badela
|
hizkuntza
komunitate garbi bat" herrian", hizkuntza komunitatea" eskualdean" eta hizkuntza komunitatea" nazioan". Eta ontzat ematen da, gainera, komunitate horiek nahiko irazgaitzak direla, normalean entzuten duten hizkera bakarra tokian tokiko hori dela.
|
|
|
Bada bestetik zerbait larriagoa dena. Zuazok proposatzen duenaren betetzeko, esan nahi baita, herriko hizkera batutik eskualdeko batura pasatu eta hemendik nazioko hizkuntza batura, horren egiteko, ontzat ematen da badela hizkuntza komunitate garbi bat" herrian",
|
hizkuntza
komunitatea" eskualdean" eta hizkuntza komunitatea" nazioan". Eta ontzat ematen da, gainera, komunitate horiek nahiko irazgaitzak direla, normalean entzuten duten hizkera bakarra tokian tokiko hori dela.
|
|
|
Bada bestetik zerbait larriagoa dena. Zuazok proposatzen duenaren betetzeko, esan nahi baita, herriko hizkera batutik eskualdeko batura pasatu eta hemendik nazioko hizkuntza batura, horren egiteko, ontzat ematen da badela hizkuntza komunitate garbi bat" herrian", hizkuntza komunitatea" eskualdean" eta
|
hizkuntza
komunitatea" nazioan". Eta ontzat ematen da, gainera, komunitate horiek nahiko irazgaitzak direla, normalean entzuten duten hizkera bakarra tokian tokiko hori dela.
|
|
|
Eta uste dut egoera hau ez dela salbuespena batere, baizik normala. Gaur egun, jendea mugitzen delako, eta bestela ere beharrezkoa den batasunaren eraginagatik, zail da aurkitzen
|
hizkuntza
komunitate homogeneorik, Euskal Herriko leku askotan behintzat. Jakina, horrelakorik definitzeko gai izango bagina, holako komunitate argiak aurkitzeko gai izango bagina, nik ez nuke zalantzarik izango batere Zuazok dioena onartzeko.
|
|
|
Haien gurasoak ere hor inguruan jaio ziren? Zeren hala ez bada, zuk ez duzu
|
hizkuntza
komunitate naturalik. Eta komunitate hau ez baduzu nekez egin daiteke Zuazok dioena.
|
|
|
Gorabehera horietan euskaldunok ezin egon gaitezke eroso, aurrerapenak izaten badira ere ez dago ziurtasunik lortutakoa egonkortuko denik. Bide horretatik ez zaie erantzuten euskararen
|
hizkuntz
komunitateak dituen goi mailako formazio beharrei eta ez dago esaterik inoiz erantzungo zaien.
|
|
|
Elebitasuna ren aldeko jarrerak ere desberdinak dira bi
|
hizkuntz
komunitateetan:
|
|
|
2. Euskaraz arituko litzatekeen unibertsitatea onuragarria litzateke, erabat. Ze kalte dakarkioke gizarte eleaniztuna izan nahi duen bati
|
hizkuntza
komunitate bateko kideek hezkuntza sistema bere osotasunean euren hizkuntzan izateak. Kalterik al dakarkie erdaldunei erdaraz ikasi ahal izateak?
|
|
|
Kalterik al dakarkie erdaldunei erdaraz ikasi ahal izateak? Euskal
|
hizkuntza
komunitatearen premia ugariri egoki erantzutea ahalbidetuko luke euskaraz funtzionatuko lukeen unibertsitate batek.
|
|
|
Gizarte prozesua: hizkuntza gizarte osagarri bat delako agertzen da eta prozesu hau, nahitaez, gizartean burutzen da,
|
hizkuntz
komunitateko hiztunekin harremanetan aritzean; beste hitzetan, hizkuntza erabiltzean. Hizkuntza ez da komunikaziorako tresna hutsa, ezta neutroa ere:
|
|
|
|
Hizkuntz
komunitatean txertatu
|
|
2003
|
|
|
Hizkuntzen ekologia dei dezakegun paradigma etiko zientifikoaz ari naiz, urteak dira Jose Maria Sanchez Carrion formulatzen hasi zela gure artean, eta nire ustez potentzial bereziak ditu orain arteko diskurtsoekin alderatuz, zentzu gehienetan. Beste era batera planteatzen du hizkuntzaren garapena, trinkotzea eta gune sinbolikoa osatzea kontuan hartzen du, aspektu kualitatibo eta kuantitatiboei beste era bateko oreka ematen die,
|
hizkuntza
komunitatearen egituraz arduratzen da... Tresna potentzial handiak ematen ditu estrategiak diseinatzeko, politika zehatzetarako.
|
|
|
Etika berritze bat, nire ustez iadanik gertatzen ari dena. Herri izaera eta
|
hizkuntza
komunitateen garapena ulertzeko beste eredu bat. Bestetik, gizarteari darion energia horretan etorkizun ikuspegi bat oinarritzeko elementuak baditugu.
|
|
|
Radio Euskadik nahi beste esatari, tertuliakide e.a. aurkitzen ahal ditu, bai Euskal Herrian bai Galizian, Katalunian, Espainian eta Latinoamerikan. Herrialde horietako jendea noiznahi aritzen da hizketan Radio Euskadin, eta bistan da, oso ongi hitz egiten dute gaztelaniaz, beren (eta gure, ze erremedio!)
|
hizkuntza
komunitateak duen osasun onaren ondorio.
|
|
|
Euskarari dagokionez, berriz, ez dago haren batere beharrik bizimodu normala izateko, bizitzaren inongo arlotan (eta beharrezkoa ez dena desagertu egiten da). Horixe da gure
|
hizkuntza
komunitatearen egoera, eta egoera horren emaitzak iraultzeko ardura eskolari ematea gehixexko da, ezta hala?
|
|
|
UNESCOren programa honen helburua da iritzi publikoa sentsibilizatzea ondare horren balioa aitor dadin, eta, hartara, gobernuak ondare hori babesteko neurri juridiko eta administratiboak hartzera bultzatzea. Aukeratutako 28 agerpen berrien artean dago, adibidez, hatzekin harean egiten diren marrazkiak dituzten
|
hizkuntza
komunitateen arteko komunikazio sistema bat, edo Hego Amerikan milaka landare erabiltzen dituzten mediku ibiltariek eskaintzen dituzten zainketak. Erakundeko zuzendari nagusiak, Koichiro Matsurrak, uste du UNESCOren ekintza berri hori ondare ez materiala babesteko presari zor zaiola, eta Estatuek konpromisoa hartu behar dutela inskribatutako maisulana sustatzeko eta babesteko plan bat abiarazteko.
|
|
|
Baina neurri batean soilik. Euskaltegietako irakasleriaren lan egoera, euren prest akuntza eta motibazioa, helduen euskalduntze alfabetatzearen sakabanaketa eta sustapen murritza, euskaldun ikasien euskarara gizarteratzeko zailtasunak eta laguntza falta, euskara eta bere
|
hizkuntza
komunitatearen kontrako erasoak, jarrera ideologiko hertsiak eta beste zenbait faktore azalgarriak zerrenda daitezke. Iritzia emateko jarritako mugen barruan ezinezkoa da faktore azalgarri horien azalpen xehea egitea.
|
|
|
Euskalduntze alfabetatzearen helburu estrategikoanorbanakoa ren borondatetik harago doa. Norberak euskara ikastea ez da nahikoa, horrekin batera hiztun berria
|
hizkuntza
komunitatean hiztun aktiboa bilakatzeak izan behar du euskalduntze alfabetatzearen xede nagusia.
|
|
|
Euskalduntzeak, be rriz, bi prozesu batera exijitzen ditu: bat, euskara ikastea, eta bi, euskarara gizartera tzea; euskara ikasten duena
|
hizkuntza
komunitateko kide bihurtzea. Azken urrats hori eman ezean euskalduntzea burutu gabe geratzen dela esan behar dugu.
|
|
|
Azken urrats hori eman ezean euskalduntzea burutu gabe geratzen dela esan behar dugu. Ikuspegi horren arabera euskaltegiek euskararen
|
hizkuntza
komunitaterako atariak izan behar dute, eta euren funtzioa euskara ondo irakatsiz euskararen gizartean txertatzeko aukerak, trebetasunak eta gaitasunak landu behar ditu. Euskalduntze linguistikoari euskalduntze soziala eta instrumentala erantsi behar zaizkio arrakastatsua izan dadin.
|
|
|
Gutxituak diren
|
hizkuntz
komunitateen ‘muga hesiak’
|
|
|
•
|
Hizkuntz
komunitatearen kohesioa, ikuspegi praktikoago batetik. Mundu ofizialak egungo koiunturan euskaldunok eskatutako ia guztiari muzin egiten dio.
|
|
|
Zoritxarrez ordea, batetik, Nafarroan gertatzen bada ere bereziki, ez da hemen hartutako neurria, Madrilen erabaki eta une honetan gauzatzeko toki aproposa den Nafarroan martxan jarri dena baizik, eta luze gabe besteetan jarri nahiko dutena. Bestetik, onartu diren neurriek Nafarroan bizi garen euskaldunoi besterik ez digute eragiten, eta guri bakarrik dagokigula aurre egitea uste badugu ere, beste herrialdeetako euskaldunekin
|
hizkuntz
komunitate bat osatzen dugun heinean, guziongan du eta izanen du ondorio.
|
|
|
Atzerago begiratuta, baina bista bistan, euskararen ofizialtasuna mugatzen duten 1986ko euskararen legea eta 1982ko Foruaren Hobekuntza ditugu eta, hori ere berta bertan, 1978ko Konstituzioa. Inozokeria da pentsatzea euskararen arazoak zuzenketa legal hutsetik etorriko direnik, eta hizkuntza politika berri eta egokirik ezean edo
|
hizkuntza
komunitatearen barne indartzerik ezean ofizialtasuna onartze hutsak eta lege berria egite hutsak euskararen egoera konponduko dutenik. Baina inozokeria ere da, hizkuntzen berdintasunean eta hizkuntza eskubideetan oinarritzen ez den estatus legal asimetriko, desorekatu eta atzerakoi batek ez duela inolako eraginik euskararen normalizazioan.
|
|
|
Ez da, dudarik ez dena, behar edo nahi dugun guztia, eta akaso ezta ahal dugun guztia ere. Baina makina bat jende ari da euskararen aldeko lanean eta borrokan bere aletxoa jartzen eta horrek, hain zuzen, euskaldunon
|
hizkuntza
komunitateak izan duen berezko bizitasunarekin batera, eta ez kasualitateak edo zerutik etorritako laguntzak, eragin du euskara XXI. mendearen hasieran oraindik ere hizkuntza bizia izatea.
|
|
|
Baina Nafarroako euskal
|
hizkuntz
komunitatea ahula da eta oraingo kinkan zail du gehiengoaren aitzinean sendo agertzea. Zail izaten zaio oinarrizko eskakizunetan batetortzea eta diskurtso bateratua hedatzea (eta diskurtso diodalarik, ekintza ere erran nahi dut).
|
|
|
Hori da egiteko duguna, honetatik onik aterako bagara: euskal
|
hizkuntz
komunitatearen oinarrizko hitzarmena. Finean, geure erresistentzia aktibo edo eraldatzailea, egungo gutxiagotze egoera eraldatzera zuzendua, antolatu.
|
|
|
Oinarrizko definizio baten inguruan eta batasun horretatik diskurtso koherentea eratu: Nafarroako bertze
|
hizkuntz
komunitatea onartu eta harekiko parekotasuna eskatu (ez gaitezke ibil batzuk elebiko errotuluak eskatzen eta bertzeak elebiko errotuluen erdal hitzak ezabatzen). Eska dezagun geure lekua, nafar euskaldun izateko eskubidea.
|
|
|
Gure aldarrikapenak duen indarra ongi probestu genuke. Parekotasuna eskatzen dugu eta Gobernuak etikoki zail du bereizkeria justifikatzea, zail nafarren arteko parekotasunaren defentsaren inguruan egituratzen den diskurtso koherente bati dialektikoki gainditzea eta bertako
|
hizkuntz
komunitate baten zokoratze historikoaren jarraipena argudiatzea. Abilak ere izan genuke diskurtsoa egituratzen eta hedatzen, Gobernuak auzia planteatzen duen mailatik aldenduz eta eztabaida parekotasun eta eskubide zibilen alorrera eramanez.
|
|
2004
|
|
|
Hara! Euskaraz bizi den
|
hizkuntz
komunitatea indartu eta hedatu dadin nahi badugu, keinuetatik aldenduz, inoren zain egon gabe, kontra daudenen jarreretan endredatu gabe, aldeko azaltzen garenok, askoz gauza gehiago egin ditzakegu. Egin beharreko horien oinarrian, konpromisoa hitza dago, gure hizkuntzaren etorkizuna arian arian irabaziko duen konpromisoa, norberarena.
|
|
|
Egin beharreko horien oinarrian, konpromisoa hitza dago, gure hizkuntzaren etorkizuna arian arian irabaziko duen konpromisoa, norberarena. Askotariko konpromiso horien kariaz garatzen diren jardueren baturak, aurrera egin nahi duen
|
hizkuntz
komunitatera odola iritsi dadin ahalbidetuko duen bihotza osatuko du, gure hizkuntzak etorkizuna izatea ahalbidetuko du. Denok daukagu, beraz, inori begira egon gabe, zer eginik.
|
|
|
Baina dirudienez, gaiaren larritasunak gutxi batzuk baino ez zituen aztoratu, hamabi urteotan ez baitira NBEren, UNESCOren edo mundu mailako halako beste erakunderen baitan, ez biltzar nagusirik antolatu, ez erabaki sendorik hartu, ez eta premiazko esku hartze programa eraginkorrik abian jarri ere. Are gutxiago azken arnasetan »hitzetan esango genuke» dauden munduko
|
hizkuntza
komunitate txikietako kideei euren inguru eta kulturetan etorkizuna izan dezaten ahalbidetzeko.
|
|
|
gizartea hizkuntza aniztasunaren balioaz sentiberatu eta kontzientziatu; gizarte mugimendua bultzatu, berretu eta zabaldu; gazte jendearen inplikazioa bilatu eta haiendako erakargarri bihurtzeko ahaleginak lehenetsi. " Hizkuntza biziberritzea" eta" aktibismoa" loturik agertu dira,
|
hizkuntza
komunitateei baitagozkie horretan aitzindaritza eta protagonismoa. Biltzarreko adituek ohartarazi digutenez, hizkuntza legeen balioa mugatua da oso.
|
|
|
Baina Joshua Fishman, aurtengo Linguapax sarietako bat eskuratzean, ezkor eta etsita agertu zitzaigun" mundua gero eta okerrago dago, eta Europan berean, Europaren Batasunaren aldetik, hizkuntza aniztasuna galtzeko arazoaren aintzatespen errealik ere ez dago" esatean. Eta hori adituta, ezin ukatu, katalanek zail badute, gu bezalako
|
hizkuntza
komunitate txikiok Europan gutxienezko hizkuntza eskubideak izatea zail baino zailago izanen dugula.
|
|
|
" Europan hizkuntza guztiak dute tokia; mezu hori gizarteratu behar dugu", eta hiru lan ildo zabaldu beharra nabarmendu zuen: batetik, europar konstituzioari begirakoa; bestetik, Europako beste
|
hizkuntza
komunitateekin elkar lana jorratu beharra; eta azkenik, globalizazioa dela-eta sortu diren mugimendu paraleloetan (gizarte foroetan eta) hizkuntza eskubideen gaineko hausnarketa sustatu beharra.
|
|
|
estatuetan ofiziala den hizkuntzaren aniztasunaz ari den, ala estatu barruan dauden hizkuntza gutxiagotuen aniztasunaz. "
|
Hizkuntz
komunitateei izaera aitortu behar zaie lehenengo; eta eskubideak aitortu gero", zioen Paul Bilbaok.
|
|
|
Berak azaltzen duenez: " Gero etorri zen inperialismoaren prozesu guztia, batez ere Hirugarren Munduari begira, eta hor eman zen kolonizazio prozesua eta beste
|
hizkuntz
komunitate eta nazio guztien suntsiketa. Eta orain bizi dugu beste estadio bat, neoinperialismoa, berriro ere kapitalak beste marko bat behar duelako, eta horren baitan ari dira eratzen marko juridiko politiko berriak, baita zabaltzen ari zaigun Europa hau ere.
|
|
|
Ekaineko mahai inguruan hainbat
|
hizkuntza
komunitateren berri jaso zen. Alsaziako, Bretainiako eta Herrialde Katalanetako hautetsi eta kargudunek beren lekukotasunak eman zituzten.
|
|
|
Labur zurrean esateko, beraz: hizkuntzak ekoizten du gure izate soziala dagokion neurrian, baina ukipenezko testuinguru elebidunetan hizkuntza hegemonikoak bakarrik betetzen du gizagintzako funtzio hori, bestearen sozializazio ahalmena ukatua baitago
|
hizkuntza
komunitateen arteko asimetria dela medio.
|
|
|
den pertsona oro; euskaldun pertsona gizabanakotzat hartuta. Euskararen
|
hizkuntza
komunitatea berregiten ari dela kontutan harturik, euskararen ezagutza continuum moduan ulertu behar da, ezagutza ia zerotik euskaldun osatuenek osatzen duten nukleo garrantzitsuraino?. 3
|
|
|
Hori da hori euskararen gaitzak labur eta zorrotz adierazteko ahalmena! Lehendabizikoan euskararen estatus auzia tartetan dagoenez,
|
hizkuntza
komunitate ororen noraezeko baldintza iradokitzen digu: hau da, honek bere izaera kulturalen arabera bizi nahi badu, horren neurriko aterpe politikoaren eta nazionalaren jabe ere izan duela.
|
|
|
Bigarrenak, berriz, aurrenekoaren sokatik datorren problematika orokorraren barruko arazo berezi bat dakarkigu.
|
Hizkuntza
komunitatearen sortze eta berritze mekanismoak ahiturik, bere biziraupena bermatzeko autonomiarik gabe, adierazpen baliabideen iturria agortu egiten da horrelakoetan, eta hiztunen sormen ahalmena ere bai orduan haren ondorioz. Baldintza soziolinguistiko horietan, uste izatekoa denez, umeak etxetik jasotzen duen hizkuntzaren ondare kate naturalak kate-begien galera dakar higadura bortitzean; hala, kate mailok erabat eteten ez direnean, muin muinetik herdoiltzen dira.
|
|
|
Euskararen itomena eta suntsipena ez da burutu goi agintaritzaren eskutik bakarrik. Erdal
|
hizkuntza
komunitatea protagonista tristea bezain bihozgabea da euskaltasunaren ukazio eta zigortze politikan. Egia esan, hori bagenekien lehendik ere.
|
|
|
Xabier Erizeri zor diogu lan sakon eta bikain hori egin izana: . Oro har, eta salbuespenak salbuespen, izugarrizko presioa egiten zuen erdal komunitateak euskal
|
hizkuntza
komunitatean, bere maila guztietan: baloreen mailan, euskalduna izatea gutxietsiz; komunitatearen egituran, bere hauskortasuna areagotuz eta euskal hizkuntz komunitatea desegituratzera joaz; hizkuntza portaera sisteman, gaztelaniaren ikasketa, hautaketa eta erabilera bultzatuz; eta, azkenik, hizkuntza komunitatearen ugalketa edo jarraipena eragotziz?. 80
|
|
|
–Oro har, eta salbuespenak salbuespen, izugarrizko presioa egiten zuen erdal komunitateak euskal hizkuntza komunitatean, bere maila guztietan: baloreen mailan, euskalduna izatea gutxietsiz; komunitatearen egituran, bere hauskortasuna areagotuz eta euskal
|
hizkuntz
komunitatea desegituratzera joaz; hizkuntza portaera sisteman, gaztelaniaren ikasketa, hautaketa eta erabilera bultzatuz; eta, azkenik, hizkuntza komunitatearen ugalketa edo jarraipena eragotziz?. 80
|
|
|
–Oro har, eta salbuespenak salbuespen, izugarrizko presioa egiten zuen erdal komunitateak euskal hizkuntza komunitatean, bere maila guztietan: baloreen mailan, euskalduna izatea gutxietsiz; komunitatearen egituran, bere hauskortasuna areagotuz eta euskal hizkuntz komunitatea desegituratzera joaz; hizkuntza portaera sisteman, gaztelaniaren ikasketa, hautaketa eta erabilera bultzatuz; eta, azkenik,
|
hizkuntza
komunitatearen ugalketa edo jarraipena eragotziz?. 80
|
|
|
Gizarte zibilaren eta politikoaren arteko mugarria aipatzen digute haren erantzukizuna arintzeko edo. Gizarte politikoan gertatzen diren gauzak bakarrik dira nonbait
|
hizkuntza
komunitate batek bestea lurperatzea, gizarte zibilak ez du horretan zerikusirik izan. Gizarte zibilaren eskuak garbi daudenez, bekatu arrastorik egin ez duenez, lepora diezaiegun politiko profesionalei Estaturik gabeko herri nortasunen suntsipena.
|
|
|
Hauteskundeetan edo botazioetan balio du gutxiengo gehiengoen arteko lehiak; baina bere nortasuna duen Herria beste zein Herriren gutxiengoa da? Eta bere hizkuntza duen komunitatea beste zein
|
hizkuntz
komunitateren gutxiengoa da??. 95
|
|
|
Hizkuntzen edo
|
hizkuntza
komunitateen arteko gatazka berez kaltegarria al da mendekoarentzat. Ez nahitaez.
|
|
|
Honekin esan nahi da nazio gatazkak, klase gatazkak, sexu gatazkak, etab. dauden bezalaxe, hizkuntza gatazkak daudela, ez azaleko, behin behineko, edo horrelako zerbait. Noski, esan beharrik ez dago, borrokan daudenak ez direla hizkuntzak,
|
hizkuntz
komunitateak baizik. (...) Hizkuntza gatazkak gizarte baten egituratik jalgitzen direnak ditugu eta beroiek zuzen enuntziatu eta definitu ahal izateko, ezinbestekoa da egitura horre tan inplikaturik dauden interrelazioak, kontraesanez eta antagonismoez zeharkatuak, ezagutzea.
|