|
2009
|
|
|
Elebakartasunaren aldekoak izan ohi dira elebitasun pasiboari muzin egiten diotenak, mutur batetik bezala bestetik: elebakartasun indartsuan eroso daudenak alde batetik, eta gaur egun mendetasun egoera bizi duen
|
hizkuntza
baten biziberritzea elebakartasunaren bidetik ikusten dutenak, bestetik, bi biek errezeloz begiratzen diete trebetasun pasiboak bultzatu eta gizartean gutxieneko helburu moduan zabaltzeko estrategiei. Euskararen sustapena arrakastatsua eta iraunkorra izan dadin, ordea, 30? 55 urte bitarteko herritarren %42 erdaldun elebakar multzo hori euskarara erakartzeko estrategia errealistak behar dira, berehala gainera.
|
|
|
Eremu urriko hizkuntzen etorkizuna aurreikustea ezinezkoa da, belaunaldi bakoitzak egiten duenaren esku baitago hori. Dakiguna da belaunaldi bat oso gutxi dela
|
hizkuntza
bat biziberritzeko, baina, aitzitik, bat bakarra nahikoa dela berealdiko atzerakada eragiteko. Horregatik ez dago auzi honetan triunfalismorako arrazoirik.
|
|
2010
|
|
|
paradigmaTiKoa eTa paradoXiKoa euskararen erabilera normalizatzeko helburuarekin azken hamarraldiotan garatutako prozesua, hiru bider da paradigmatikoa. lehenik, paradigmatikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera kondenatuta. bigarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako hizkuntza minorizatu baten biziberritze prozesuaren arrakasta neurri handi batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta sozial batek hauspotua) uztarri berean lotuta doazen heinean biziberritu daitekeela hizkuntza ahuldu bat. eta hirugarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako, hizkuntza biziberritze prozesuetako askotariko mugen artean muga sozialak direla prozesuen erritmoak guztiz baldintzatzen dituztenak, nahi izate hutsa ez delarik aski ahal izateko. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain laburtu beharrez hitz bitara errenditu bagina euskararen hamarraldiotako bilakaera soziala adierazteko, hazkundea eta paradoxa hitzak erabiliko genituzke. euskara inoiz izan ez duen hiztun kopurua eskuraturik iritsi da mende honen hasierara, eta inoiz bereak izan ez dituen hainbat esparru funtzional eta sozialetan bereganatu du tokia. horra hazkundea; hona, baina, paradoxa, hazkunde prozesu hori ez baita berdin gertatu euskararen hiru lurralde nagusietan: euskal autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela
|
hizkuntza
bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta edo porrota besteak beste aipatu berri ditugun hiru baldintza horien araberakoa izan ohi dela. orobat, aurrerapauso sendoenak eman diren lurraldean, eaen alegia, gertaturikoaren argitan bistan da errealitate soziala dela euskararen biziberritze prozesuaren abiadur...
|
|
2011
|
|
|
Baina gurean Txepetxen proposamenak ere oihartzun handia dauka. Bata eta bestea azaldu aurretik, ordea, lehendabizi
|
hizkuntza
bat biziberritzea zertan datzan azaltzen saiatuko gara.
|
|
2012
|
|
|
Kitxuaz hitz egiten duen belaunaldia gara, gureaz ez beste kultura batzuk ezagutzeko aukera izan duena. Batzuek Euskal Herriko egoera ezagutu ahal izan dugu, eta
|
hizkuntza
bat biziberritzeko modua dagoela ikusi. Euskara, katalana, hawaiiera indartu eta normalizatu daitezkeela ikusi dugu, hizkuntza biziberritzea posible dela.
|
|
|
Orain dela urtebete hasi zen dena. Garabide elkarteak, euskararen biziberritzeari buruzko jardunaldiak antolatu zituen, azken hamarkada hauetako prozesua azaldu zigun, zer egin den, zer den
|
hizkuntza
baten biziberritzea. Ikastaroa antolatu zuen eta hizkuntza minorizatuak dituzten zenbait komunitateko ordezkariak gonbidatu zituen:
|
|
2013
|
|
|
Bestetik, eta
|
hizkuntza
baten biziberritze edo garapen prozesuaz ari garenez, beharrezkoa da kontuan izatea hiztun komunitate horren mailakatzea edo barne egitura ere. Hiztun komunitatearen erdigunean kokatzen dira ‘hiztun osoak’, funtzio informal eta formal desberdinak euskaraz egoki egiteko gai direnak.
|
|
2016
|
|
|
Ekintzaile batzuen arabera, hizkuntza biziberritzeko ahaleginek ez dute hizkuntzaren informazioa biltzeko beharrik: "
|
hizkuntza
bat biziberritzeko behar duzun guztia gela baten umeei hizkuntza hori hitz egiten dieten helduak dira" (Kipp 2009). Deskribapen linguistikoa ez da beharrezkoJulia Sallabank – Hizkuntzaren biziberritzerako politika eraginkorra:
|
|
|
Beraz, argudiatu daiteke hiztun konprometituek eta gizarte zibiletik sortutako hizkuntza ekintzaileek (edo" hizkuntzazaindariek") hizkuntza menperatu ahal izateko ikasten jarraitu behar dutela estatus sinbolikoa ere lortzeko. Jarrerak aldatu daitezke, eta Man uhartean erakutsi den bezala, Kornualles eta mundu osoko testuinguruetan, grabaketa nahikoak badaude, ez da inoiz beranduegi
|
hizkuntza
bat biziberritzeko. • ohArrAK
|
|
|
Hala, erabaki nuen, etorkizunari begira jarrita, ditugun aukeren ondoan, zer nolako arrisku ikusten ditudan azaltzea, arrisku batzuen bueltan jardutea, hobeto esanda. Baina ez, inondik ere ez, ikuspegi pesimista batetik, itsu itsuan sinesten baitut
|
hizkuntza
bat biziberritzea bermaturik dagoela hori bada herritarren eta hiztunen gogoa edo erabakia — halakorik ezean alferrekoak liratekeen bezala era bateko eta besteko eginahalak—, eta hala dela erakutsi du hamarraldiotan gure gizartearen parte zabal zabal batek. Kontua da, gogo erabaki horiek ez direla neurri berekoak" aldekoak" diren herritar guztiengan; eta badirela" aldekoak" ez direnak ere; eta testuingurua gero eta eleaniztunagoa dela; muga asko gainditu ditugula, baina inoiz ezagutu ez ditugun beste muga batzuk azaldu zaizkigula... non eta gizartean.
|
|
2018
|
|
|
Hildako langileei begiratu beharrean, bizirik daudenei begiratu behar zaie eta hizkuntza kontuetan gauza bera:
|
hizkuntza
bat biziberritzeko belaunaldi berriei begiratu behar zaie, eta belaunez belauneko hizkuntza sorberritzeari begirako lanari lotzea da etorkizuna irabazteko bidea, Araban egin duten bezalaxe.
|
|
2019
|
|
|
|
Hizkuntza
baten biziberritzearen muina sormenak duela gero eta argiago daukat. Baina ez normalean aipatzen den sormenaren definizio mugatu hura:
|
|
|
Ez dago soziolinguistikaz asko jakin beharrik igartzeko horrelako prozesuak ez direla errazak. Hiltzat jotzen den
|
hizkuntza
bat biziberritzen hasten diren pertsonek badakite, aurrerapausoak lortu arren, berriz desagertzeko arriskua barneratuta biziko direla hurrengo belaunaldietan, baina manxera berpiztu dutenek lor daitekeela frogatu dute, desagertzeko arrisku bizian dauden hizkuntza komunitate askorentzat itsasargi eta itxaropen iturri guztiz garrantzitsu bilakatu direlarik.
|
|
2021
|
|
|
15 urte.
|
Hizkuntza
baten biziberritze prozesuarekin alderatuz, gutxi dela dirudi; baina 15 urtez ematen ahal diren urrats guziak ikusita, zerbait da hala ere. 15 urte, 3 inkesta soziolinguistiko dira, 3 kale erabileraren neurketa.
|
|
|
Bukatu nahi dugu maratoia?
|
Hizkuntza
baten biziberritze prozesuan faktore askok dute eragina. Egiten ditugun ekimenek ere bai.
|
|
2022
|
|
|
Albak esan duen esaldi horretan ikusi dut, edo ikusi nahi,
|
hizkuntza
baten biziberritzea bultza dezakeen pertsona taldearen ernamuina. Gaiaren gidaritza hartzeko moduko sua sumatu dut emakumearen begietan, eta bere senarraren isiltasunean.
|
|
2023
|
|
|
|
Hizkuntza
baten biziberritzeari ekiteko galeraren arrazoiak ulertu behar dira lehenik, berau zuzentzeko neurriak zehazteko: dislokazio fisikoa eta demografikoa, dislokazio soziala edota dislokazio kulturala.
|
|
|
Fishmanen ustez, hizkuntza gutxitudun komunitatea bere baitan bildu litzateke, etxeko esparruan eta gertuko komunitatean hizkuntzaren erabilera indartuz, botereguneetara iristea askotan komunitate txikiaren eskuetatik kanpo baitago (Manterola eta Berasategi 2011, 45).
|
Hizkuntza
baten biziberritzeari ekiteko galeraren arrazoiak ulertu behar dira lehenik, berau zuzentzeko neurriak zehazteko: dislokazio fisikoa eta demografikoa, dislokazio soziala edota dislokazio kulturala (Manterola eta Berasategi 2011, 45).
|