|
2000
|
|
|
Izan ere, Europako Batasunaren Batzordeak. Hizkuntzen Urtea? izendatu du heldu den 2001garrena,
|
hizkuntz
aniztasuna Europako ondarearen aberastasunik funtsezkoenetako bat dela eta etorkizunean ere izan behar duela adierazi nahian.
|
|
|
2001.ean, Hizkuntzen Urtearen helburuak bat baino gehiago izango omen dira. Batetik,
|
hizkuntz
aniztasunak Europako Batasunaren barnean berez dakarren ondare aberastasunaz europarrak jabearaztea eta, bestetik, hizkuntzen ikasketak bizitza osoan bultzatzea. Horrez gainera, hizkuntzen ikas irakaskuntzari buruzko informazio guztiak bildu eta zabalkundez eskaintzea izango omen da bere lana.
|
|
|
Kanpoko zerbitzuak dira liburutegi bakoitzak erabiltzaileei eskaintzen dizkienak. Nafarroako
|
hizkuntz
aniztasuna aintzat hartu behar da, beraz Nafarroako Liburutegi
|
|
2001
|
|
|
Baina aldi berean, orain arte bezala gizartean bere erroak sakontzen eta euskararen mundua erakargarri bihurtzen saiatu behar du. Egiten ari dena egiteko eskubide osoa duelako eta etorkizuna euskara eta
|
hizkuntz
aniztasunaren eskutik datorrela aldarrikatuz, irabazle moralaren jabe dela sentiarazi behar dio gizarteari.
|
|
|
Horixe bera, edo antzekoa, gertatu izan da berezko hizkuntza duten beste hainbat herritan ere. Eta neurri batean ez da harritzekoa, jende askok
|
hizkuntzen
aniztasunari buruz diktadura garaian indarrean zegoen pentsamoldea ez baitu erabat gainditu. Berrikuntza, alde batetik, auziak azken garaiotan erdietsi duen neurrigabekeria eta sumindura mailan datza.
|
|
2002
|
|
|
Testu generoetan biltzen dira hizkuntza baten alderdi linguistikoak eta praktikasozialak. Bestalde, tresna horiek
|
hizkuntza
aniztasunari erantzuteko aukeraematen digute.
|
|
2003
|
|
|
Bat» deritzan soziolinguistika aldizkariaren 45 zenbakian Europako Batasunaren geroa dute beren gogoeten iturri, baina hori aztertzerakoan, hizkuntza gutxituen egoeraren inguruan dihardute, Europako hizkuntzak zenbakitan, haiei buruzko hizkuntza politikaren oinarri orokorrak,
|
hizkuntz
aniztasunerako neurriak, hizkuntz alorreko proposamenak Europaren etorkizunarentzat, Eskualdetako edo Gutxitutako Hizkuntzen Europako Gutunaren garrantzi politikoa, eta Europako eremu urriko hizkuntzak eta bere partaidetza Europako Batasuneko egitasmoetan bezalako gaiak hizpide izanik. Bestalde, Euskal Herrian ematen diren hizkuntza politika eta plangintzak ere aztertzen dituzte, horretarako beti ere iturri ezberdinetara joz.
|
|
|
Hiru helburu nagusi izan ditut lan hau egiterakoan. Batetik, munduan bizirik dauden
|
hizkuntzen
aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez, hizkuntza aniztasuna eta giza dibertsitatea gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia herrien historia eta haien hizkuntzen historia berbera direla.
|
|
|
Hiru helburu nagusi izan ditut lan hau egiterakoan. Batetik, munduan bizirik dauden hizkuntzen aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez,
|
hizkuntza
aniztasuna eta giza dibertsitatea gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia herrien historia eta haien hizkuntzen historia berbera direla.
|
|
|
Eta beste gauza bat:
|
hizkuntza
aniztasuna ez da, berez, hizkuntza gatazkaren baliokide derrigorrezkoa. Gertatzen dena da agintean daudenak beti saiatzen direla beren hizkuntza inposatzen…
|
|
|
Eta egia erran, badirudi, Apostoluen Egintzetako 2 kapitulutik hona, egiazko elizaren marka nagusietarik bat izan dela eliza horren, polyglottia? edo?
|
hizkuntz
aniztasuna?.
|
|
|
6
|
Hizkuntz
aniztasuna bultzatu —ama hizkuntza errespetatuz— hezkuntza maila guztietan, ahal den toki guztietan, eta eleaniztasunaren alde jokatu txiki txikitandik.
|
|
|
Bulegoko Batzar Nagusiak UPNko gobernuaren politikaren aurkako erabakia hartu zuen urtarrilean Belfasten egindako bileran. Breziga rrek kritikatu zituen atzerapausoak, eta EBk onartutako oinarrizko eskubideen itunak hain zuzen ere
|
hizkuntza
aniztasuna azpimarratzen duela gogoratu zuen. Hizkuntza eskubideak ere aldarrikatu zituen, eta euren garrantziaz" inolako dudarik ez litzatekeela egon behar" esan zuen.
|
|
2004
|
|
|
Bizkaiko enpresaburu eta profesional talde batek Club Unesco Metalingua Fundazioa osatu berri du. Fundazioaren helburua hizkuntza gutxituak dituzten komunitateen babeserako lana egitea izango da Informazioaren Gizartean dagoen
|
hizkuntza
aniztasunaren alde eginez. Talde horrek Erandioko Geinsa enpresan izango du bere egoitza, eta bultzatzaileek beste hainbat lan egiteko asmoa jakinarazi dute.
|
|
|
Europa kultur anitz,
|
hizkuntza
aniztasun, nazio aniztasun eta oro har, hiritarren Europa demokratiko batean sinesten dugunontzat zer egiteko asko dago.
|
|
|
Hamabi urteren buruan, egoerak bere larrian dirau. Berriki ateak zabaldu dituen 2004ko Bartzelonako Kulturen Forumak munduko
|
hizkuntza
aniztasunari eskaini dio Abotsak erakusketa. Teknikoki nola estetikoki ongi zaindutako erakusketa horrek munduan 5.000 hizkuntza daudela dio eta horietatik %95 galtzeko arriskuan, debekuak, bazterkeria eta migrazioak direla medio.
|
|
|
Baina aipatu erakusketa ez da Bartzelonako Kulturen Forumaren barnean
|
hizkuntza
aniztasunari erreparatu dion jarduera bakarra. Hainbat intelektualen »Noam Chomsky, Susan Sontag, Manuel Delgado eta beste askoren» ikuspegi kritiko eta herritar anitzen eszeptizismoaren artean antolatu den Forumean, maiatzaren 20tik 23ra bitartean, Hizkuntza aniztasuna, iraunkortasuna eta bakea izeneko nazioarteko biltzarra egin berri da.
|
|
|
Baina aipatu erakusketa ez da Bartzelonako Kulturen Forumaren barnean hizkuntza aniztasunari erreparatu dion jarduera bakarra. Hainbat intelektualen »Noam Chomsky, Susan Sontag, Manuel Delgado eta beste askoren» ikuspegi kritiko eta herritar anitzen eszeptizismoaren artean antolatu den Forumean, maiatzaren 20tik 23ra bitartean,
|
Hizkuntza
aniztasuna, iraunkortasuna eta bakea izeneko nazioarteko biltzarra egin berri da. Biltzarrak munduko bazter guztietako aditu, ikertzaile, soziolinguista eta hizkuntzazaleak bildu ditu, dozena eta erdi euskaldun barne.
|
|
|
Hasteko, biltzarraren izenburua bera da aipatzekoa,"
|
hizkuntza
aniztasuna"," iraunkortasuna» (sustainability) eta «bakea" kontzeptuak loturik agertzen baitira, eta hala defendatu da biltzarretik sortutako ondorioetan. Hizkuntza aniztasunaren errespetua, bake eta justizia sozialaren oinarri gisa aurkeztu dute.
|
|
|
Hasteko, biltzarraren izenburua bera da aipatzekoa," hizkuntza aniztasuna"," iraunkortasuna» (sustainability) eta «bakea" kontzeptuak loturik agertzen baitira, eta hala defendatu da biltzarretik sortutako ondorioetan.
|
Hizkuntza
aniztasunaren errespetua, bake eta justizia sozialaren oinarri gisa aurkeztu dute. Bestalde, hizkuntza aniztasuna, eremu handiko eta eremu txikiko hizkuntzen harremanak iraunkorrak izatean datza, hala ez bada, luzera harreman horrek txikien ordezkapena ekarriko baitu.
|
|
|
Hizkuntza aniztasunaren errespetua, bake eta justizia sozialaren oinarri gisa aurkeztu dute. Bestalde,
|
hizkuntza
aniztasuna, eremu handiko eta eremu txikiko hizkuntzen harremanak iraunkorrak izatean datza, hala ez bada, luzera harreman horrek txikien ordezkapena ekarriko baitu. Ikuspegi horrek, egungo mundu globalizatuan hizkuntzen arteko harremanak paradigma konplexu gisa azaltzen ditu eta, hizkuntza iraunkortasuna bermatzeko, hizkuntza handi eta txikien erabileraren arteko nolabaiteko" subsidiaritatea" proposatu dute:
|
|
|
Biltzarraren ponentzietan nola eztabaidetan usuak izan dira
|
hizkuntza
aniztasunari egokitu zaizkion bioaniztasunaren kontzeptuak: " iraunkortasuna" eta" hizkuntza ekologia".
|
|
|
" Normalizazioa" kontzeptua ez da behin ere agertu, eta" ofizialtasuna" arrunt gutxi. Niri bederen, zer pentsatu eman dit ikusteak nazioarteko foroetan zer hitzen bidez definitzen den
|
hizkuntza
aniztasunaren eztabaida eta garbiago antzeman dut" normalizazioa" eta" ofizialtasuna" bezalako kontzeptu zehaztugabeak baztertu beharra. Egun, katalanek," normalizazio" hitzaren asmatzaileek eurek ere ez dute erabiltzen, eta guk berriz, horri loturik segitzen dugu, horrekin zer esan nahi dugun ere ez dakigula.
|
|
|
Biltzarraren ondorioetan
|
hizkuntza
aniztasunaren aldeko lanaren premia azpimarratu da: gizartea hizkuntza aniztasunaren balioaz sentiberatu eta kontzientziatu; gizarte mugimendua bultzatu, berretu eta zabaldu; gazte jendearen inplikazioa bilatu eta haiendako erakargarri bihurtzeko ahaleginak lehenetsi.
|
|
|
Biltzarraren ondorioetan hizkuntza aniztasunaren aldeko lanaren premia azpimarratu da: gizartea
|
hizkuntza
aniztasunaren balioaz sentiberatu eta kontzientziatu; gizarte mugimendua bultzatu, berretu eta zabaldu; gazte jendearen inplikazioa bilatu eta haiendako erakargarri bihurtzeko ahaleginak lehenetsi. " Hizkuntza biziberritzea" eta" aktibismoa" loturik agertu dira, hizkuntza komunitateei baitagozkie horretan aitzindaritza eta protagonismoa.
|
|
|
|
Hizkuntza
aniztasunaren krisi global honetan, biltzarrak Europaren gainean itxaropenak eta eszeptizismoa agertu ditu: Pasqual Maragall president ak katalanaren ofizialtasuna Europan hizkuntza gutxitu guztientzat onuragarria izanen zela adierazi zuen »ezin ukatu haien ttipitasunean ere handinahiak izaten badakitela» eta Miquel Siguanek Europako Batasunari bere hizkuntza politika zein den argi eta garbi zehatz dezala eskatu zion »ezin ukatu katalanaren ofizialtasun europarraren alde, politikari eta intelektual katalanen artean dagoen sintonia ona».
|
|
|
Pasqual Maragall president ak katalanaren ofizialtasuna Europan hizkuntza gutxitu guztientzat onuragarria izanen zela adierazi zuen »ezin ukatu haien ttipitasunean ere handinahiak izaten badakitela» eta Miquel Siguanek Europako Batasunari bere hizkuntza politika zein den argi eta garbi zehatz dezala eskatu zion »ezin ukatu katalanaren ofizialtasun europarraren alde, politikari eta intelektual katalanen artean dagoen sintonia ona». Baina Joshua Fishman, aurtengo Linguapax sarietako bat eskuratzean, ezkor eta etsita agertu zitzaigun" mundua gero eta okerrago dago, eta Europan berean, Europaren Batasunaren aldetik,
|
hizkuntza
aniztasuna galtzeko arazoaren aintzatespen errealik ere ez dago" esatean. Eta hori adituta, ezin ukatu, katalanek zail badute, gu bezalako hizkuntza komunitate txikiok Europan gutxienezko hizkuntza eskubideak izatea zail baino zailago izanen dugula.
|
|
|
Eta gainera zehaztu genuke zeri deritzon Europako Batasunak aniztasuna: estatuetan ofiziala den
|
hizkuntzaren
aniztasunaz ari den, ala estatu barruan dauden hizkuntza gutxiagotuen aniztasunaz. " Hizkuntz komunitateei izaera aitortu behar zaie lehenengo; eta eskubideak aitortu gero", zioen Paul Bilbaok.
|
|
|
Gasteizen, adibidez, Posta izena agertzea letra handitan, eta alboan, letra txikiagotan, Correos, Correus eta abar. Hau da, estatuko
|
hizkuntza
aniztasuna isla dadila edonon, beti ere bertoko berezko hizkuntzari lehentasuna emanez".
|
|
|
Elebitasunaren mozorropean hizkuntza egoera diglosikoaren bazterkeria zuritzeko ez baitute arazorik izaten, testuinguru ideologikoa eta politikoa aldeko dutenez. Non dago, dena dela, hitzetik hortzera darabilten
|
hizkuntza
aniztasunaren paradisu hori?
|
|
|
|
Hizkuntza
aniztasuna eta mendeko hizkuntza egoerak nahasten direnean, azpijokoa abian dago jadanik. Askotariko izaeraren izenean, etxekoa arrotz.
|
|
|
Oso oker ez banago, Txepetxen jakintza zabalak eta ikuspegi zorrotzak arazoaren muin muina ukitu dute. Ezin dira nahastu, baina nahastu egiten dira gure artean, eta nola gainera, gizabanakoaren
|
hizkuntza
aniztasuna eta nazio batek bere hizkuntzan bizitzeko duen oinarri oinarrizko giza eskubidea. Gezurra badirudi ere, giza eskubideen aldarria lau haizetara zabaltzen duen jende ez gutxi dabil azpijoko ideologiko hori egiten.
|
|
|
–Beste era batera esanda, orain arte hizkuntza bakarren defentsa egin duten frantziar eta espainiar estatuek onartuko al dute europar hizkuntza bakarra, hizkuntza hori ingelesa izan daitekeela aldez aurretik badakitenean? Edo orain inoiz ez bezala, larrutik ordaintzeko zorian aurkitzen direnean planteatu eta defendatu behar dituzte
|
hizkuntza
aniztasunaren bertuteak. Horrek zalantzarik gabe, oso leku interesgarrian koka dezake euskara bezalako hizkuntza gutxituen estatusa?. 148 Besterik ezean, ohartxo bat Huiziri:
|
|
|
Lehenik, Andu Lertxundi, euskarak espainolismoari eragiten dizkion bihotzerreen berri izateko.
|
Hizkuntza
aniztasunaren ezeztapen den ideologia paradigma: –Euskara ez omen dute etsai, baina batzuetan pentsatzen dut euskara desagertuko balitz sekulako lasaitua hartuko luketela:
|
|
|
Bere azkeneko liburuan, besteak beste, munduko hizkuntzen zorigaiztoa aztertu digu Maitena Etxebarriak. Giza aniztasunaren oinarrian
|
hizkuntza
aniztasuna dagoela frogatu nahi izan du. Euskal Herriaren pluraltasuna hitzetik hortzera darabilenarentzat ikasgai ederra, ederrik bada:
|
|
|
Bitasunaren, hirutasunaren, aniztasunaren eta era guztietako tasunen alde: . Batetik, munduan bizirik dauden
|
hizkuntzen
aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez, hizkuntza aniztasuna eta giza aniztasuna gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia herrien historia eta haien hizkuntzen historia berbera direla?. 658
|
|
|
Bitasunaren, hirutasunaren, aniztasunaren eta era guztietako tasunen alde: . Batetik, munduan bizirik dauden hizkuntzen aniztasuna nabarmendu nahi nuen, eta bide batez,
|
hizkuntza
aniztasuna eta giza aniztasuna gauza bera direla agerian jarri. Bestetik, komunitate baten eta bere ama hizkuntzaren arteko berberatasuna azpimarratu nahi izan dut, alegia herrien historia eta haien hizkuntzen historia berbera direla?. 658
|
|
|
Giza aniztasunaren alde dagoenak, hortaz,
|
hizkuntza
aniztasunaren alde jokatu luke. Horrek zer esan nahi du, ordea, egiazki?
|
|
|
Horretaz gain, elebitasuna gutxi balitz, hiru eletan jardun beharra izango omen da bihar etziko premia.
|
Hizkuntza
aniztasunaren etorkizun horretan,, hizkuntza horietako bakoitzak funtzio desberdinak izango ditu?. Beraz, euskararen etorkizuna gainerakoekin taxutuko duen hizkuntza merkatuaren sokatiran erabaki da:
|
|
|
Gaitasun diskurtsiboa: hizkuntzen eta
|
hizkuntza
aniztasunaren didaktikan giltzarri, Hik Hasi, 2003, 39.
|
|
|
Gaur egun munduan jaun eta jabe den Estatu motaren egituran eta erabidean
|
hizkuntza
aniztasunak lekurik ez baldin badu, nahiz eta Estatu horien agintepeko eremu politikoan hizkuntzak bat baino gehiago izan, hizkuntza politikaren ildoak eta estrategiak aldez aurretik ezagunak ditugu. Azken beltzean, Estatuaren ezpaleko ez diren etnia hizkuntzak tokiz kanpo baitaude espazio politiko horien antolamenduan.
|
|
|
Dena den, gatazka horiek ez ditu gaitzesten besterik gabe; aitzitik, gatazka horiek beharrezkoak direla dio, gizakiaren gaitasunak garatzeko eta kulturaren lorpen nagusiak sortze ko. Gatazka kulturan aurrera egiteko akuilua da. Eta akuiluho rren osagai nagusiak erlijio eta
|
hizkuntz
aniztasuna dira, hainbat liskarren jatorriak. Hizkuntz eta erlijio aniztasunak gizarteak batasun desitxuratu batean elkartzea ekiditen du.
|
|
|
Berdin da, beraz, zein hizkuntzatan dihardugun, latinera, behe bretoiera, frantsesa..., guztien aurretik pentsamendua legoke. Ez da ukatzen, orduan,
|
hizkuntz
aniztasunaren balioa, baina onartzen da, haatik, hizkuntzarako gaitasunaren aurretik badela ahalmen bat, egitura razional bat, edozein motatako hizkuntzaren aurrekoa izango dena eta eurak baldintzatzen dituena.
|
|
2005
|
|
|
J. ERKOREKA. Ez dut esango oraingo testu honek ni asetzen nauenik, baina lehenengoz Europako Batasunaren historian,
|
hizkuntza
aniztasunaren aldeko adierazpen bat egiten du. Eta are gehiago, testuaren lehen aldean, funtsezko eskubideen artean sartzen du adierazpen hori, berdintasunaren printzipioari lotua.
|
|
|
Egia da, euskarak Europan aitorpen sinbolikoa besterik ez du, eta besterik ez bada, Itunaren itzulpenarekin bakarrik, ofizialtasunik ez duen hizkuntza europarra dela onartzen da. Esango didazu sinbolikoa dela, baina hori lotzen baduzu
|
hizkuntzen
aniztasunaren begirunearekin eta eskubideen berdintasunaren printzipioarekin, hor badago aurrera egiteko oinarri juridikorik.
|
|
|
J. ERKOREKA. Nizarekin posible da eta honekin posibleago,
|
hizkuntzen
aniztasunarena eta berdintasun printzipioarena orain daudelako eta Nizan ez.
|
|
|
Ikasle horrek katalana Soriako edo Manchesterreko bat etorri orduko baztertuko luke, edozein modutara ere, utzi egingo luke hizkuntza. Horrekin ez dut esan nahi unibertsitateak eskaerara,
|
hizkuntz
aniztasunera egokitu behar ez duenik, baina aurkitu dugu «hizkuntzarekiko leialtasun eza» deitzen diogun jarrera. Adibidez, zer egin Erasmuseko ikasleekin?
|
|
|
a) hauteskunde konpromisoz beteriko egutegi bat; b) argudioz beteriko eztabaida publikoa, prentsa askea dela medio; c) hauteskunde emaitza errespetatzea eta prozesu demokratikoan txandaketa onartzea. Bozez gain, bizitza demokratikoa, zuzenbidezko estatua, adierazpen askatasunaren onarpena, gutxiengoaren eskubidea, txandaketarena,
|
hizkuntzen
aniztasunarena, ohitura eta sinesmenena ere kokatzen ditu Derridak prozesu demokratiko horren sustraietan.
|
|
|
Entziklopedia horrek, aldi berean arrazoimenean eta esperientzian oinarrituz, zera egin luke hasteko: lurreko nazio ezberdinek hainbat arazo —hizkuntzaren baitan agertzen diren askotariko arazoak— konpontzeko erabili dituzten modu ezberdinak banan banan aipatu eta, honekin,
|
hizkuntz
aniztasun posiblearen irudi oso bat eskaini. Hau eginez gero, beti ere, hizkuntza bakoitzaren karakterea irudikatu ahal izango luke, eta baita hizkuntza guztiak euren ahaidetasun mailaren arabera taldekatu ere, antzekoenetik ezberdinenera igaroz.
|
|
|
Azken hau posible da, batetik, mundua eta fantasia bere horretan eta aldatu gabe geratzen direlako osoki eta, bestetik, fantasiak —antzekotasunaren printzipioei jarraituz— beti konfigurazio berriak eratzen dituelako.
|
Hizkuntzen
aniztasunari esker, berehala eta guretzat, handitu egiten da munduaren aberastasuna eta bertan ezagutzen dugunaren aniztasuna; era berdinean, zabaldu egiten zaigu giza existentziaren hedadura eta, gure aurrean, pentsatzeko eta sentitzeko modu berriak aurkitzen ditugu karaktere jakin eta errealetan. Hain zuzen hizkuntzak beti nazio osoen ondasun direlako, ez dugu inolako beldurrik eduki behar haiengan aurki ditzakegun fantasiaren biribilketen eta asmamen zorrotzen aurrean, zeinengatik askotan batzuk errudun sentitzen diren.
|
|
|
|
Hizkuntzen
aniztasunari esker[...] zabaldu egiten zaigu giza existentziaren hedadura eta, gure aurrean, pentsatzeko eta sentitzeko modu berriak aurkitzen ditugu karaktere jakin eta errealetan.124
|
|
|
Hizkuntzak ez dira informazio objektibo hutsen transmisiorako bitartekari neutralak eta, zentzu honetan," lurreko hizkuntzen estudioak", era batera edo bestera," gizadiaren pentsamenduen eta sentsazioen historia unibertsala" islatzen duela esan dezakegu165 Horrela, bada, bestelako hizkuntzak ikasterakoan ez ditugu tresna erabilgarriak bakarrik eskuratzen, baizik eta baita ere errealitatea bera aztertzeko eta ulertzeko beste hainbeste era: "
|
Hizkuntzen
aniztasunari esker, berehala eta guretzat, handitu egiten da munduaren aberastasuna eta bertan ezagutzen dugunaren aniztasuna" 166 Aniztasun linguistikoaren ikerketa sinkronikoa eta diakronikoa, modu honetan, gizakiaren ezagutzarako eta baita beronen formaziorako ere ezinbestekoa den bitarteko bihurtzen da. Azken finean, hizkuntzek" eskaintzen digutena giza-natura osoa, garbia eta hutsa da" 167 Honekin lotuta gogoratzekoa da, beste behin, Humboldtek arreta berezia eskaintzen diela garapen literario handirik izan ez duten euskara bezalako hainbat hizkuntzari, ze, bere aburuz, bat bera ere ez da alferrikakoa eta guztiak dira bildu eta ikertu beharrekoak168 Jarrera honetatik abiatuta ulertu behar dugu bere" entziklopedia" linguistikoaren helburu nagusia, hain zuzen, berak honako hitzekin deskribatzen duena:
|
|
|
Haren" mundu ikuskera linguistikoaren" 184 ideia, azken batean, abiapuntu bat da diziplina horientzat guztientzat ze, egiaz, berau hizkuntz erlatibitatearen printzipioaren185 lehen formulazio sistematikotzat har daiteke186 Humboldt, azken batean, pertsonalitate bat da hizkuntzalaritzan; zentzu honetan, E. Coseriuk" linguistika orokorraren sortzaile" bezala kontsideratzen du eta H. Gipper ek, gainera," ikerketa linguistiko modernoari bide berriak adierazi zizkion hura" bezala187 Hizkuntz kontzepzioari emandako" biraketa kopernikar" haren ondorioak, bigarrenik, antzeman daitezke ere hizkuntzaren filosofian eta pentsamendu hermeneutikoan: M. Heideggerrek, adibidez, Kawi hizkuntzari buruzko haren" Sarrera"() goraipatzen du eta baita bere hizkuntz estudio propioen abiapuntu bezala hartzen188 Antzeko zerbait gertatzen da H. G. Gadamerrekin ere, zeinek hizkuntzaren naturaltasuna —hark bezala—
|
hizkuntzen
aniztasunaren perspektibatik behatzeko beharra ikusten duen189 Gure autorearen hizkuntz ideiek, bestela, badute ere jarraipenik K. O. Apel eta J. Habermas filosofoen planteamendu komunikatiboetan190 Bestela, zuzen zuzenean ez bada ere, aurkitu daitezke baita ere antzeko ideiak pragmatika linguistikoaren eta filosofia analitikoaren barruan (L. Wittgenstein II, J. L. Austin, J. R.
|
|
|
Ez dugu ahaztu behar, beti ere, ideien balioa orokorrean ez dagoela hainbeste formulatu dituen autoritatearen edo formulatuak izan direneko dataren menpe, baizik eta batez ere ideia horien beraien edukiaren edota horiek guretzat eduki dezaketen esanahiaren menpe. Zentzu honetan, adibidez, eta euskal perspektibatik begiratuta, garrantzitsua da oso berak
|
hizkuntz
aniztasunaz egiten duen irakurketa antropologikoa eta, honekin, baita hizkuntzen ikas irakaskuntzari aitortzen dion zeregin hezitzailea. Gizarte honetan bultzatu nahi den euskararen normalizazioa eta honekin lortu nahi den elebitasun erreala, egiaz, egitasmo humanizatzaile zabalaren barruan ulertu beharreko prozesuak dira, ze, azken batean, hauek ezin dira teknikoki edota kuantitatiboki bakarrik planteatu.
|
|
|
Hizkuntza bakoitza eta hizketa bakoitza errespetatzea, honela esan dezakegu, hura hitz egiten duen giza-taldea eta hori esaten duen pertsona errespetatzea da eta, hain zuzen, hemendik hasita bakarrik bideratu daiteke benetako giza-formazioa eta giza-hezkuntza. Honengatik, bada, hartzen du Humboldtek
|
hizkuntz
aniztasuna bere lan antropologiko pedagogikoen erreferente garrantzitsu bezala eta, zentzu honetan, adierazgarriak dira oso euskarari edota zein Ekialdeko zenbait hizkuntzari buruzko bere ikerketak. Bere saiakera linguistiko guztiek, beti ere, ezaugarri garbi eta komun bat dute:
|
|
2006
|
|
|
Taxonomia urri murritzak alboratu eta bide berriak ireki dizkigu, komunitate bateko halako eta halako hiztunarekin solasean. Berriketa sotil ederrok, bestalde,
|
hizkuntz
aniztasunari, berdintasunari, dibertsitateari buruzko oharrak eta pentsamenduak ditugu. Tartean, baita historiari dagozkion lekukotasun zehatzak ere:
|
|
|
Euskalduntzea eta Alfabetatzea, Hizkuntzen Irakaskuntzarako Oinarri Psikopedagokoak, Eleaniztasuna: Oinarrizko Kontzeptualizazioa, Soziolinguistika Hastapenak, eta Hizkuntzaren eta
|
Hizkuntzen
Aniztasuna izeneko bost irakasgai daude, derrigorrezkoak diruditenak. b) Hizkuntzen Psikopedagogia izeneko ibilbidean ere: Diskurtso Teoriak, Diskurtso Teoriak eta Hizkuntzaren Didaktika, Hizkuntzaren Eskurapena:
|
|
|
Zentzu horretan, hizkuntza planifikazioak hizkuntzan dihardu egitura eta sistema gisa, ibilmolde eta kulturen arteko harremanak bezala ala
|
hizkuntzen
aniztasunaren kudeaketak gisa. Hizkuntza politika eta planifikazioaren arteko harremana Calvet ek zehazten du:
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan hartu behar dira, zeren
|
hizkuntz
aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da. Beraz, hizkuntza politika guztiek bi oinarri kontutan hartzen dituzte:
|
|
|
– Lurraldetasun oinarriaren arabera,
|
hizkuntz
aniztasunaren kudeaketak espazioalizazio bat suposatzen du, probintziatik autonomi erkidegora doana, udaletik igaroz.
|
|
|
hizkuntzen arteko harreman baketsu ala gatazkatsuak hizkuntza politika baten bidez jorratu nahi direlarik, beraien osagai indibidual zein kolektiboak kontutan hartu behar dira, zeren
|
hizkuntz
aniztasuna komunitateen eta pertsonen kontua da.
|
|
|
Espainiako Konstituzioaren 20.3 artikuluan obligazio garrantzitsu bi jasotzen dira: batetik, gizarte komunikaziorako hedabideetan, denok izango dugu aukera gure iragarkiak zabaltzeko, eta, bestetik, Espainiako
|
hizkuntza
aniztasunari dagokion begirunea errespetatu dela publizitate mezuak hedatzerakoan (Santaella, 2003: 140) 34.
|
|
|
Galdera horiei guztiei egunerokoaren bultzadaz erantzunez joan gara, eta pixkanaka aurrerapausoak eman ditugu: komunikazio tresnak egokitzen ikasten ari gara, gure geletako antolamenduak eta jarduerak egokitzen dihardugu, bertako ikasleei kultura eta
|
hizkuntzen
aniztasuna ondotik bizi izateko aukera agertzen zaiela ikusten dugu, astiro astiro komunikazio zabalago batean murgilduta ikusten hasten gara haien eta gure buruak... beldurra baretu dugu, zalantza batzuek irauten badute ere.
|
|
2007
|
|
|
Valentzian, adibidez, badira valentziera behin ere hitz egin ez diren lurraldeak, baina ez da halako zonifikaziorik; eta horren urrutira joan gabe, EAEn ere badira duela mende batzuk erdaldundu ziren eremuak. Norbanakoen eskubideen ikuspuntutik, inon ez zaio eman horren aterabide kaskarra
|
hizkuntzen
aniztasunari.
|
|
|
Izan ere, azken urte horietan Euskal Herriak jaso duen immigrazio berriak errealitate soziologikoa aldatu du neurri batean eta herritar berri horien etorrerak egoera soziolinguistikoan zer nolako aldaketak eragin dituen jakin nahi izan dugu. Noski, immigrazio berri horren eragina ez da Euskal Herriko
|
hizkuntzen
aniztasunean bakarrik gertatu. Hizkuntza berriak entzun ez ezik gazteleraren erabilera zertxobait areagotu egin dela pentsa genezake.
|
|
|
Legeak arautuko ditu estatuaren nahiz bestelako erakunde publikoen mendeko gizarte komunikabideen antolaketa eta parlamentu kontrola, eta adierazgarri diren gizarte taldeei eta talde politikoei bermatuko die haietan parte hartzea, Espainiako gizartearen eta bertako
|
hizkuntzen
aniztasuna errespetatuz.
|
|
|
Ikusten ari gara orain arte erabili ditugun tresnak ez direlanahikoak.
|
Hizkuntza
aniztasunaren inguruko adibide bat jarriko dut; Indian lantegibat baldin baduzu, zure enpresak orain arte berria eta arrotza zen hizkuntza batintegratu du bere komunikazioan, zerbait egin du langile horiekintegratzeko. Berdin berdin komunikatu dio enpresak Indiako langilearizertan dagoen bere urteko balantzea; berdin berdin, baina beste hizkuntza bateanegin du, eta beharbada, beste kultura baten kide dela kontuan harturik.Hizkuntza eta kultura aniztasuna lan-taldeetan integratzea zeregin handia dakomunikazioaren esparrutik.
|
|
|
Barère rentzat
|
hizkuntz
aniztasuna «plusieurs nations dans une seule» egotea adina da (agerikoa da, beraz, egiten den hizkuntzaren eta nazioaren identifikazioa: bai nazio/ hizkuntza frantses baten aldeko, bai hizkuntza/ nazio ez frantsesen aurkako
|
|
|
|
Hizkuntz
aniztasuna monarkia eta feudalismoaren hondakin bat besterik ez da hortaz. Historiaren irakurketa horri hizkuntzen mundu ikuskeraren filosofia gehituz osatua da Barère en arrazoi erabakigarria:
|
|
|
Izan ere, frankofonoak ez dira asko920; zergatik pribilegiatu minoria hori (gehiengoa balitz ere)? Deigarria da bai Barère eta bai Grégoire ren arrazoibidean da,
|
hizkuntz
aniztasuna a priori dagoela baztertuta. Hori ez dago kuestioan ere, antza:
|
|
|
guztietan, gizatasunezko ondo bat beraren gainean eusten dira hizkuntzak oro. Baina
|
hizkuntzen
aniztasunak, munduikuskeren ugaritasunagaz, bakarra den gizadian, gizon emakumeen adaptazioa hobetzen du, munduaren jabetzea aberasten du, gizakiaren sormena areagotzen du.
|
|
|
Praktikan Humboldt bere lanetan
|
hizkuntzen
aniztasunaz eta horien konparantzaz interesatuko da gehiena. Beti hizkuntzen batasunaren presupostuaren gainean ordea469.«Giza hizkuntza orokorra nazio ezberdinen hizkuntzetan errebelatzen da»470 (hizkuntz erlatibismoaren eztabaidetan ere ahazterik ez legokeen tesia da hori).
|
|
|
...ltasun edo batasun hori nabarmendu nahi du472 Linguistika alemanez esateko, ohituraren aurka, berak «Sprachkunde» forma hobesten du, singularrean, «Sprachenkunde» pluralaren aurka (hizkuntzaren zientzia vs. hizkuntzen zientzia), «oroitarazteko, hizkuntza funtsean bat bakarra dela, eta giza hizkuntza bakar hori dela, lurbirako kontaezinetan ezberdinki errebelatzen dena»473 Giza hizkuntza bata
|
hizkuntzen
aniztasunean errebelatzen da. Pluraltasunak ez du ukatzen, baizik eta egiten, batasuna.
|
|
|
Talde horrek, halaber, “komunikazio gehiago, batez ere hiriguneetan” esan zuen adituak. Bestalde, UERko zuzendari teknikoak, Lieven Vermaelek, adierazi zuen ezaugarri horiek hobeto erantzuten dietela Europako herrialdeen banakako beharrei; izan ere, herrialde horietan nazioarteko, nazioetako, eskualdeetako eta tokian tokiko kate ugari daude, eta haien kultura eta
|
hizkuntza
aniztasuna islatzen dute. UHFren erabilerak identifikatzeari buruzko negoziazioak, lurreko telebista digitalera (LTD) jauzi egitean libre geratuko dena, puntu ilun batean daude, Europak eta kontinenteak jarrera aldatu nahi ez dutelako.
|
|
|
...aldaketak Europako itun nagusietan (Europar Batasunaren Ituna eta Europar Batasunaren Funtzionamendurako Ituna) txertatu eta gero, zenbait aipamen egiten zaie" Europako herriei" (herrien kontzeptua argitzen ez badu ere)," gutxiengoei"," demokraziari" 24," askatasunari"," giza duintasunari"," giza eskubideen errespetuari"," kultur eta
|
hizkuntzen
aniztasunaren errespetuari" 25.. Baina aldi berean argi uzten da, orobat, Europar Batasuna estatuen Europa dela oraindik ere.
|
|
|
3.2
|
Hizkuntz
aniztasuna eta hezkuntza
|
|
|
Hizkuntzaren funtzio hezitzailea antropologia filosofikoaren eskutik aztertu ondoren, jarraian funtzio hori bera antropologia sozio-kulturalaren perspektibatik aztertuko dugu, zeregin horretan —hasieratik—
|
hizkuntz
aniztasunaren errealitatearekin topo egiten dugularik. Azken batean, hizkuntza delakoa, Coseriuk azpimarratzen duen bezala, hizkuntzetan bakarrik da erreala:
|
|
|
Azken batean, hizkuntza delakoa, Coseriuk azpimarratzen duen bezala, hizkuntzetan bakarrik da erreala: ...era unibertsal bat da, indibidualki egiten dena, bai, baina beti historikoki zehaztutako teknika batzuen arabera (‘hizkuntzak’)" 132 Gizaki guztioi dagokigu hizkuntz gaitasuna, baina gizabanakoak ezinbestean gauzatu behar du berori hizkuntza naturaletan —ez derrigorrez ‘batean’ baina bai halabeharrez ‘batean edo bestean’— Kontua da, ordea, ezaguna dugun
|
hizkuntz
aniztasun oparoa —Bernardezek, adibidez, munduan 5.000 bat hizkuntza dagoela dio133— negatiboki baloratua izan dela gehienetan. Moreno Cabrerak, Babeleko dorrearena gogoratuz, zera dio:
|
|
|
Horrekin, alabaina, hizkuntzaren berezko dimentsio historikoa edota sozio-kulturala onartu baino ez dugu egiten, ze hizkuntzaren errealitatea egiaz
|
hizkuntzen
aniztasunean bakarrik izan daiteke egiaztatua. Eta aniztasunak, Pagliarok esan bezala, ezberdintasuna suposatzen du:
|
|
|
Aurrerapauso bat emanez, jarraian,
|
hizkuntz
aniztasunak hezkuntzarako duen esanahia zehatzago aztertzen saiatuko gara, hain zuzen, aniztasun horrek sozializazioa eta enkulturazioa bezalako prozesuetan eduki dezakeen eragina bistaratuz. Esan dezagun, hasteko, s ozializazioa —gizabanakoak gizarte jakin batean integratzeko burutu beharreko ibilbidea— ezin daitekeela gauzatu hizkuntza rik gabe.
|
|
|
Modu honetan esan dezakegu, bukatzeko,
|
hizkuntz
aniztasunak —zentzu batean bederen— hezkuntza aniztasunaz hitz egitera eramaten gaituela, hain zuzen bertan ematen dena, egiaz, sozializazioak eta enkulturazioak —pluralean— direlako.
|
|
|
Ondoren, eta hizkuntzaren funtzio pedagogikoetara itzuliz, Lochek —jada ikusitako emantzipazioarenaz gain— aztertzen dituen beste hiru funtzioak azalduko ditugu150, horiek egiaz lotuago daudelarik
|
hizkuntz
aniztasunarekin eta hezkuntzaren antropologia sozio-kulturalarekin. Lehenik," hizkuntzak" hezkuntzan betetzen duen" funtzio operatiboa" aipatzen digu, berori" kultura ren produkzioarekin eta erreprodukzioarekin" zuzenean lotzen duelarik151:
|
|
|
Horren haritik edo, zera irakurtzen dugu Unescoren Linguapax proiektuan: " Hizkuntzak giza elkarrizketaren bitarteko nagusiak dira" eta, horregatik," hezkuntza eleanitzaren eta
|
hizkuntz
aniztasunarekiko errespetuaren bidez sustatu behar da bakearen kultura" 189 Hor bertan, ere, honako hitzak aurkitzen ditugu: " Herrien arteko gatazkak ez dira hizkuntz aniztasunetik sortzen, baizik eta ezberdintasunetik, injustiziatik eta identitate kulturalekiko errespetu faltatik" 190 Horrek guztiak, azken batean," giza eskubideak" ulertzeko ohiko modua zabaltzera eta, horrela," eskubide kulturalez" ere hitz egitera eramaten gaitu; hain zuzen, eskubide haiek ez bakarrik" maila indibidualean" baizik eta baita" maila kolektiboan" ere planteatzera.
|
|
|
" Hizkuntzak giza elkarrizketaren bitarteko nagusiak dira" eta, horregatik," hezkuntza eleanitzaren eta hizkuntz aniztasunarekiko errespetuaren bidez sustatu behar da bakearen kultura" 189 Hor bertan, ere, honako hitzak aurkitzen ditugu: " Herrien arteko gatazkak ez dira
|
hizkuntz
aniztasunetik sortzen, baizik eta ezberdintasunetik, injustiziatik eta identitate kulturalekiko errespetu faltatik" 190 Horrek guztiak, azken batean," giza eskubideak" ulertzeko ohiko modua zabaltzera eta, horrela," eskubide kulturalez" ere hitz egitera eramaten gaitu; hain zuzen, eskubide haiek ez bakarrik" maila indibidualean" baizik eta baita" maila kole... Kottak ek honela azaltzen du hori:
|
|
|
Aztergai hori honako hiru puntutan jorratuko dugu: 3.1 Hizkuntzaren funtzio hezitzailea; 3.2
|
Hizkuntz
aniztasuna eta hezkuntza; eta 3.3 Hizkuntz pedagogiaren dimentsio etikoa.
|
|
|
Hizkuntz pedagogiaren baitako kontsiderazio orokorrak, bestela esanda, hizkuntza konkretuetan bakarrik izan daitezke gauzatuak, eta, horrenbestez, aipatutako hizkuntzaren bidezko hezkuntza, gure kasuan, euskararen bidezko hezkuntza da. Horrek guztiak, bada, hezkuntza eta
|
hizkuntz
aniztasunaren inguruko diskurtsoa —askotan arinegia dirudiena— egoera gutxituan dagoen euskal hizkuntzaren eta herriaren perspektibatik aztertzera garamatza. Horixe bera gertatzen da, adibidez, euskal hezkuntzan sarritan aipatzen den elebitasunaren kontzeptuarekin, zeinaren adiera orokorra guk geuk ere gurera ekarri behar dugun:
|
|
|
3.2
|
Hizkuntz
aniztasuna eta hezkuntza 44
|
|
2008
|
|
|
Batzuetan, gazte horiez osatutako ekipoak eskola arteko ligetan aritzen dira eta beste batzuetan, futbol taldeetan beraietan nahastuta daude arrisku egoeran dauden gazteak eta gainerakoak. Hainbat maila ekonomiko eta sozialetakoak dabiltza elkarrekin, kultura eta
|
hizkuntza
aniztasuna da nagusi. Luzuriagak azaldu digu futbolak komunikatzeko erraztasunak ematen dituela:
|
|
|
|
Hizkuntza
aniztasuna (multilingualism): informazioa eta komunikazioa gero eta konplexuagoak dira.
|
|
|
|
Hizkuntza
aniztasuna (multilingualism): informazioa eta komunikazioa gero eta konplexuagoak dira.
|
|
|
7. "
|
Hizkuntza
aniztasuna Europako kultura ondarearen elementu kutunetako bat da. Europako kultura identitatea litzateke eratu, hikuntza uniformetasuna oinarritzat hartuz gero" (Azalpeneko txostena, 1993:
|
|
|
Hizkuntza horiek, jakina, ekoizte kapital handia eskaintzen dute hiztunentzat edo hiztun izan daitezkeenentzat, komunikazioeta jakintza ahalmenen aldetik. Horrez gain,
|
hizkuntza
aniztasuna dela-eta, kapital hori garrantzitsua da gizateriaren ondarearen ikuspegitik ere, hizkuntza bakoitza modu bat baita errealitatea ezagutzeko eta bereganatzeko, eta hizkuntzak gizakiak errealitatearekin dituen harreman moten lekuko baitira.
|
|
|
Alabaina, garai hartako eskola egitura haren egitekoetarik bat, garbiki aitortua frankotan, Vinson bezalako euskalarien artean ere bai? Errepublikaren barneko kultura eta
|
hizkuntza
aniztasunaren desageraraztea baitzen, euskara bezalako hizkuntza museo hizkuntza gisa baizik ez errespetatuz, edo gehienez ere kanpoko hizkuntza gisa, Espainiako mintzaira gisa, hots. Horri dagokionaz (gainerakoetan ez bezala, bestela hezkuntza publikoaren balioei guziz leial egona baita Haritschelhar) lerrotik doi bat bazter atera da azkenean Baigorriko aldaska hura, horretarako ahalik izan duenean, erran nahi baitu unibertsitateko euskal estudioen sailean sartu ondoan, Haritschelhar, kasik mende laurden batez(), euskararen alde jokatzera lehiatu izan baita, Euskaltzaindian egin lanek osatzen zituztela katedra alkian eginikakoak, Koldo Mitxelena zuela bereziki, mugaz beste partean, bidaide eta gogaide, eta P. Lafitte Iparraldean, euskal gaietan lehen erakasle eta bide erakusle, eta laster euskalaritzako lanetan aholkulari eta lankide.
|
|
|
Bereziki, lengoaiaren jatorriak eta hizkuntzen sailkapenek amaitu berri dugun mendean eta oraingoan izan duten jarraipenaz arduratzen naiz. Ikusiko dira, gainera, zeintzuk diren urte hauetako hizkuntzalaritzaren kezkak,
|
hizkuntzen
aniztasunari dagokionez eta hizkuntzak elkar hurbiltzeko zeintzuk diren eki menak.
|
|
|
Halere, susma daiteke gai hau lantzean behin agertuko dela (eta agertzen dela), George Steiner-ek (1998: 100) ematen duen arrazoiagatik: aspalditik
|
hizkuntzen
aniztasunez gutxitan pentsatu arren, nahiz eta arazoa suminkorra den eta elkar aditzeko beharrak elebakartasunera eraman gaituen (ingelesa, lingua> franca> gero eta onartuagoa), arazoa, berez, misteriotsua da eta paradoxikoa, harritzekoa izateaz gainera.
|
|
|
Eta denek dute eragin bera, behar bada:
|
hizkuntza
aniztasunaren misterioaren gainean izan dugun eta dugun harridura eta, noski, jakingura.
|
|
|
–
|
Hizkuntz
aniztasuna, erregistroa, tonua eta diskurtsoaren estiloa hautatzea, besteak beste.
|
|
|
Ubuntu: Debianetik eratorria da eta arrakasta handia du konputagailu pertsonaletan instalazio errazari eta
|
hizkuntza
aniztasunari ematen dien garrantzia dela-eta. Liburu honetan garrantzia eman zaio duen arrakastarengatik, eta Debianetik aldentzen diren hainbat aspektu liburuan jasotzen dira.
|
|
|
Adibidez, Álvaro Belmontek azaltzen duenez, itzulpengintza eta interpretazioan aditua den agentzia batetik, ohikoa da Zuzenbidean lizentziaduna izatea, atzerriko hizkuntza bat menderatzen duena eta itzulpen juridikoan aritzen dena. Ezohiko hizkuntzak
|
Hizkuntza
aniztasunari dagokionez, itzulpen lanak orain arte ohiko edo gehiengotzat jotzen direnak baino gehiago dira, hala nola ingelesa, frantsesa, alemana edo italiera. Espainian, immigrazioaren eragina nabaritu da, besteak beste, egoitza baimena edo nazionalitatea bideratzeko, jaiotza agiriak, ezkontza ziurtagiriak, ziurtagiri penalak eta abar zinpeko itzulpenen eskaeran.
|
|
|
Gure gau mahaitxoari buruzko nobela, jatetxe baten karta hainbat hizkuntzatan, azpititulatuta ikusi genuen film korearra edo gure MP3 erreproduzitzaileak Txinan emandako jarraibideak, edo hegazkinez bidaiatzean ematen diguten aldizkari elebiduna, itzultzaile edo interprete baten lana dago. Eta horiek sektore oso zabal baten adibide hutsak dira, modalitateei, gaiei eta
|
hizkuntzen
aniztasunari dagokienez. Beharraren arabera, itzultzaileengana edo interpretatzaile orokor edo teknikoengana jo daiteke, askotariko sektoretan espezializatuak:
|