|
2000
|
|
|
Euskaraz Mintza" euskara komunikazio hizkuntza bezala garatzeko programa da. Bere helburu nagusia
|
hizkuntza
egoera normalizatu batean etxeko edota lagunarteko giroak umeei eskainiko lizkiokeen hizkuntza erregistro ez formalak, hurbilak ematea da, beraien arteko komunikazioa euskaraz ahalbidetzeko.
|
|
|
Eta gero bakoitzak esan duenaren erantzukizun guztia hartu, guztia. Zeren gauza batek bestearekin harremana duenez, denak denarekin du lotura(
|
hizkuntzak
egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra euskarara itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske ibiltzeko behar infinitoaren sindromea.
|
|
|
Labur esanda: posible zen, azken hauentzat, espainolista eta frankista gogorraizan, eta gaztelania ez zen besterik ere erabiltzea, betidaniko mugarik hautsi gabeegiten baldin bazen, behinik behin (B
|
hizkuntzak
egoera diglosiko gordinenerakondenatuz) (Benet 1973: 153).
|
|
|
Eta Aramaio bezalako herri ustez ezin inolaz ere ezeuskaldun izan zitekeenbatean, akulturatze indarren eragin isila ez zen atzemana izan. Harik eta Euskaltzaindiak Aramaion burutu zuen lehen bileran (1971)
|
hizkuntzaren
egoera gero etaahulagoa argi mahairatu zen arte: –[...] hemen bere, atzeraka asi jaku euskera.
|
|
2001
|
|
|
Bederatzi adituren artean dago egina: Jose Luis Orella historialariak 1000 urtean Euskal Herria nolakoa zen aztertzen du; Erlantz Urtasun historialariak, orduan zeukan
|
hizkuntz
egoera; Anton Borja, Nekane Jurado eta Antxon Mendizabal ekonomilariek, berriz, 2000 urtean Euskal Herriak dauzkan erronka ekonomikoak aztertzen dituzte; Karlo Ravelli politika ekonomilariak" Teoria del Estado y Estado vasco" gaia lantzen du; Alberto Frias" Lurra Deialdia" mugimenduaren eragileak," Ecologia año 2000: de Euskal Herria a Euskal Hiria"; Iñaki Gil de San Vicente soziologoak gure nortasunaz dihardu eta Igor Ortega euskal gazte mugimenduak aurrean dituen erronkez.
|
|
|
Zer da, orduan, ikaslearen
|
hizkuntz
egoera aztertzea. Azken aldion barra barraerabiltzen dugun berbarekin dauka zerikusia:
|
|
|
Ingurune kulturala kontuan izanik, bata ala bestea, prozesu biak garrantzitsuak dira hizkuntzaren jabekuntzarako. Hizkuntz komunitateetako batek bizitasun etnolinguistiko baxua duen
|
hizkuntz
egoeretan, estatus baxua, hiztun gutxi etalaguntza instituzional gutxi, hauek testuinguru kulturbakarrak deituak dira. Egoerahorretan, lehen mailako prozesu motibazionala?
|
|
|
Horregatik, lan honenaztergaiari interesatzen zaizkion erabili ohi diren teoria berezietan sartu baino lehen, bi puntu hauetaz mintzatuko dira ondorengo azpiatalak: 1) Gaur egungo psikologiasozialaren eta psikologia soziala eta
|
hizkuntzaren
egoera nolakoa den adieraztea; 2) Egoera honetan, hizkuntzaren erabilerari nolako tratamendua ematen zaionazaltzea.
|
|
|
Adibidez, Bourhis, Giles, Leyens eta Tajfel ek (1979) Belgikan aplikatu zuten. Flamenkoek, frankofonoek bezalaxe, dibergentzia edo ez egokitzea gehiago azpimarratzeko, batzuetan ingelesa (Belgikako ukipen
|
hizkuntz
egoeran ez dagoenhizkuntza) erabiltzen zuten.
|
|
|
Horrela, biztanleriaren bi bederatziren horrek euskararen kalekoerabilera %13raino eramaten du.
|
Hizkuntza
egoera isotropiko batean, euskaldunek euskaraz egiteko aukera guztietan euskaraz egingo balute, zein erabilera maila espero zitekeen. Ondorengoa:
|
|
|
(...) %3, 15 (1991ko datuak erabiliz)(...) Zer gertatzen da?
|
Hizkuntza
egoera ez dela isotropikoa, anisotropikoa baizik. Euskaldunak, euren artean, trinkoago bizi direla, hizkuntza harremanak harreman endogamikoak direla, laburrago esanda, euskaldunak erdaldunekin ez baino euskaldunekin bizi direla» (59 or.) 1996ko datuak erabiliz, eredu isotropikoaren arabera, euskararen erabilera%6, 22koa izango litzateke.
|
|
|
4 Azkenik, laugarren aroa XIX. mende bukaeratik 1936 urtera arte luzatzenda.
|
Hizkuntza
egoerari dagokionez, euskararen atzerakada biziak ezaugarritzen du aro hau batik bat. Garai hartako hainbat euskaltzalek, adibidez, Campionek (1907), Sabino Aranak (1894), Azkuek (1896)?, herria erdaldunduz joatearen arrazoi nagusietako bat eskola zela uste zuten (1912kodatuen arabera, Hego Euskal Herriko maisu maistra gehienak? %61. Euskal Herritik kanpo jaiotakoak ziren).
|
|
|
Gure
|
hizkuntzaren
egoera estuak ezartzen digun eginbeharra zaila da beraz eta gerorako ez uztekoa. Eginbehar hori betetzeko era askotako laguntzen beharrean gaude.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
egoera hobetua izan den barrutiren bat baizik ez dut aipatuko, ezin barkatuzko hutsuneak lagatzeko arriskuan banaiz ere. Argitaldarien lana, esaterako, Errepublika garaian baino joriagoa izan da:
|
|
|
–Gure
|
hizkuntzaren
egoera larriak ez zaituzte nahigabetzen ala?
|
|
|
Eta Nafarroako euskaldunek, ez ote dute laguntza beharrik? Aurki agertuko da Granadako gazte batek, Sà ¡ nchez Carriónek, hango Â
|
hizkuntzaren
egoeraz egin duen liburua16 Orduan beharbada, Granadan barrena, oroituko gara nafar euskaldunez.
|
|
|
bere horretan sistema bat besterik ez da, ez arruntago ez bakanago, giza mintzamenak sortu dituen, ezagunak nahiz ezezagunak, milaka sistemaren artean. Egungo eguneko berezitasuna, inoiz zeharo aldatu zen
|
hizkuntz
egoeraren lekuko bakarra izateaz azaldu dugu segurki. Aldaketa honen azken aldia, berriena delako guretzat ezaguna, Euro  pako eskualde hauen indoeuropartzea izan da, erromanizazioak osatua.
|
|
|
Mugak atzeraka datoz: Araban, Odon Apraizen ustez, atzerakada hori XVIII. mendean gertatzen da batez ere (garai hartantxe, hain zuzen, ematen digu Kardaberazek bertako
|
hizkuntz
egoeraren berri); Nafarroan ostera, hurrengo mendean gertatuko omen da gibeleratze nagusia. Lizarra aldean, esaterako, orduan burutzen da segur aski lehendik zetorren erdalduntzea; eragin horretan axola handikoa da Independentziako Gerratea eta, are gehiago, hogei urte ondotik darraion Lehen Karlistada.
|
|
|
Ezarri zaizkigun mugarrietarik irten gabe, XVIII XIX. mende barruan alegia (bitartean zehazkiago), hiru punturen inguruan mintzatu nahi nuke, labur eta arinki noraezean, besterik ezinean.
|
Hizkuntzaren
egoeraz hitz egin dut aurren aurrenik, eta euskal literaturaz ondoren: idatzirik dagoena literatura izango dugu saio honetan, nahiz paperek artikulu fedekoak edo etxearen zein erleen gobernua tratatu.
|
|
|
Normalizazio soziolinguistikoak, aldiz, hizkuntzak gizartean duen leku eta funtzioari egiten dio erreferentzia, estatusari. Hau da, zein den
|
hizkuntzaren
egoera eta erabilera gizarte bizitzako alor desberdinetan, familian eta laguna rtean bezala lanean, komunikabideetan edo administrazioarekiko harremanetan.
|
|
2002
|
|
|
Aipa dezagun literatur
|
hizkuntzaren
egoera. Literaturaren corpus bat gauzatzeko jende kopuru nahikorik ote dagoen aipatu izan da.
|
|
|
intelligentsiaren inguruan ere.Izatez, gaur egun, estatuko eta zuzenbideko hainbat esparrutan garatu diren unibertsitateetan lan egiten dute euskal unibertsitate akademikoek, hain zuzen ere politika linguistiko eta kultural euskaldun komunaren gidaritza ezagutzen ez duten erdalunibertsitateetan. Haien baitan txertatzen da irakaslego elebidun, gutxitua?, unibertsitate egitura, ikastetxe, sail eta ezagutZa eremu desberdinetan sakabanatua.Tokian tokiko
|
hizkuntza
egoerak ere desberdinak dira. Euskal Herrian kokaturikdauden unibertsitate batzuetan azken urteotan elebitasunaren bidetik aurrerapausoesanguratsuak egin badira ere, beste batzuetan, edo ez da batere aitzina egin, edotaegindakoa galtze bidean dela egiaztatu ahal da.
|
|
|
Aldi berean, baina, saio horren behin behinekotasuna edo izaera ezegonkorra nabarmentzen da. Izan ere,
|
hizkuntza
egoera eta arlo kultural ez normalizatuan aritzeak, azken finean, botere sozialez desjabeturiko kulturan lan egiteak, zaildu egiten baitu lehentasunezko bilgune gisa euskara hartzea, beste interesbatzuen gainetik.
|
|
|
Erakunde horrek uste du komunitate baten hizkuntza arriskuan dagoela haurren %30ek ez duenean ikasten, eta hori gertatzeko arrazoien artean, komunitatearen desplazamendu behartua, kultura oldarkorrago batekin harremana izatea edo kultura menderatzaile bateko kideen ekintza suntsitzaileak aipatzen ditu. Europan, Unescok arriskuan dauden dozenaka hizkuntza identifikatzen ditu, eta, bereziki, lapoien saami
|
hizkuntzen
egoera larria nabarmentzen du. Espainiaren kasuan, mozarabiarra desagertu egin dela egiaztatzeaz gain, uste du leondarra “arrisku larrian” dagoela, galegoa, euskara, asturiarra, aragoiera eta gaskoia arriskuan daudela, eta katalana, berriz, “gero eta gehiago ari da indartzen”.
|
|
|
Gero, gai izan zara beharbada nirekin kurritzeko orrialde batzuk eta hizkuntzaren itsasoko uretan oldartzeko, baina badut uste aspaldixkotik ni neu aldendu naizen eta bide bazterrean utzirik, itzuli handi bat egin dudan Sarasola, Zuazo eta Rubioren liburuekin. da horraino bederen iritsi baldin bazara, liburu horien aipamena egiten hasi naizeno, gure
|
hizkuntzaren
egoerak kezkatzen zaituela. Gustura gomendatzen dizut, hala ere, hiru liburuak irakurtzea, eta zure ondorioak ateratzea.
|
|
|
Gaia, bistan da, erabatekoa da gurean, hil ala bizikoa, batik bat zehazteko
|
hizkuntzaren
egoerak noraino baldintzatzen duen ganorazko literatura baten etorkizuna. Izenak gorabehera, izanak gakotzen gaitu eta iltzatzen, oskol hutsezko mamigabezia ez baita geroaren berme ziurra.
|
|
|
Egungo
|
hizkuntz
egoera horrela ulertzen ez duenak, amnesia historikoa eta ezjakintasun soziolinguistiko nabarmena adierazten ditu.
|
|
|
Argi ikusten genuen Europan bizitzeko eta bertan integratzeko, euskara eta gaztelaniaz ala frantsesaz aparte, euskaldunok beste europar hizkuntzak menderatzea ezinbestekoa genuela. Bestetik, aurreko egoerarekiko aurrerapausoa izanik ere, elebitasunaren planteamendu ofizialaren mugak epe ertainera argi dira, ezinezkoa baita gaztelania edo frantsesa bezalako estatus internazionaleko
|
hizkuntzak
egoera minorizatuan dagoen euskararekin batera, bata bestearen ondoan egoera orekatuan bizitzea. Euskarak iraungo badu, bere hizkuntza eremuan hizkuntza nagusi izatera iritsi behar du, baina argi dago era berean euskaldunok euskaraz aparte beste hizkuntzak erabiltzeko gauza izan behar dugula, bestela euskara bera ere arriskuan bailegoke.
|
|
|
|
Hizkuntzaren
egoera ez normalizatua duten beste herri batzuetan ere gisa horretako neurriak hartu dituzteunibertsitatea osatzeko eta horien eragin eta garrantzia nabariak dira. Gugandik hurbil katalanen jarraibidea dugu eta Unibertsitate katalanaren bidez etorri zaizkien fruituak ukaezinak dira.
|
|
2003
|
|
|
bilboko unesco etxeak munduko
|
hizkuntzen
egoerari buruz aurki argitara emango duen lehen txostenaren arabera, munduko hizkuntzen %50 inguru XXII.menderako galdu egingo dira. Txostena egiteko 525 hizkuntza aukeratu dituzte, guztira 5.000 direla kontuan izanda.
|
|
|
argi utzi dute azken urteotan euskararen erabilerak soilik EAEn egin duela gora, Nafarroan mantendu eta Iparraldean behera egin duen bitartean. Hala ere, EAEn lortutako emaitzek ez dute
|
hizkuntz
egoeraren iraultzerik aurreikusten, ez epe laburrean, ezta ertainean ere.
|
|
|
Gero 1790eko legebiltzarrean,, abertzale? hark berak zuen eskatu Série de questions relatives aux patois izeneko txostenean, inkesta berezia egin zedin Errepublikako basa
|
hizkuntzen
egoeraz.
|
|
|
Eta atzerrian egindako saio teoriko zein enpirikoak aztertu eta gurera ekartzeko ahaleginetan diharduela, horra hor euskarak pairatzen duen antzeko egoeratan dauden
|
hizkuntzen
egoeraz Zalbidek dioena:
|
|
|
Administratiboki Lizarrako merindadean daude Lodosa eta Biana herriak, baina geografikoki eta
|
hizkuntz
egoeraren aldetik Erriberarekin parekatzen dituzte, alegia, erdal eremuan" Vascuencearen Legearen" arabera.
|
|
|
|
Hizkuntz
egoeraren gaineko diskurtso lausotuak
|
|
|
duela urte batzuetatik hona euskarak izan duen hobekuntza ikusita euskaltzale batzuek —guraso asko ere, barne— lasaitu ederra hartu dute. Hiruga rrenik, euskaltzalexeheekgu re
|
hizkuntzaren
egoera patxada ederraz —lasaiegi— hartzen dute, soziolinguistikaz duten ezjakintasuna dela medio; ez dira guztiz jabetzen euskara eta erd araren arteandagoen egoera tirabiratsu eta borroka latz horietan, euskarak pairatzen duen meneko egoeraz.
|
|
2004
|
|
|
Aitzitik, oso zutabe hauskorra da eta, iruditzen zait, duela urte batzuk eskuragai zitzaizkigun espazio sozialak gero eta urrutiago ageri zaizkigula. Bestalde, ez dakit euskal belaunaldi berriak noraino dauden kontzientziatuta gure
|
hizkuntzaren
egoera larriaz.
|
|
|
Ipar Kataluniako
|
hizkuntza
egoeraren berri eman zuen Juan Lluis Lluis, kazetari, idazle eta Terrassa herriko kontseilariak eta esan zuen hizkuntzaren ezagutza falta handia zegoela baina egoera zuzentzen ari dela, Hego Kataluniarekin autonomia lortu duelako. Ipar Katalunian katalana ez da ofiziala, Andorran, Hego Katalunian, Valentzian eta Balear uharteetan da ofiziala.
|
|
|
Gure
|
hizkuntza
egoerari buruz genituen intuizio eta esperientziak kontzeptualizatzea, horri buruzko hausnarketa egin eta, horrekin batera, hizkuntza normalkuntza. Ordurako, Euskararen legea onartuta zegoen, 1982ko azaroan onartua, eta normalkuntza kontzeptua ezagutzen hasita geunden.
|
|
|
Joan den aste honetan aukera paregabea ukan dugu horren agerrarazteko. Izan ere, lehen aldikoz, bakoitzaren lan ildoa begiratuz, egitura bakoitzean egoeraren begirada sakona egin eta gero, emaitza beretara iritsi dira, alegia Ipar Euskal Herrian eramana izan den lan zama guziaren gainetik, izugarrizko inbertsio ekonomiko eta pertsonalen gainetik, gure
|
hizkuntzaren
egoera larria da eta bere geroa arrisku latzetan. Elkarrizketa bultzaturik eta elkar lanaren eraginkortasunaz jabeturik burutu dugu iragan den larunbateko manifestaldia euskal irakaskuntzako hiru sareak, »pena da horretan Ikas Bi ez agertu izana».
|
|
|
Askotariko nazio nortasunaren aldarria hitzetik hortzera darabilen asko, gehienak esango nuke, aldez aurretik eskuratua duten statu quo zale amorratuak izaten dira maiz; hauek, hala, eskutik duten hogeita hamaikari eutsiko diote kosta ahala kosta. Elebitasunaren mozorropean
|
hizkuntza
egoera diglosikoaren bazterkeria zuritzeko ez baitute arazorik izaten, testuinguru ideologikoa eta politikoa aldeko dutenez. Non dago, dena dela, hitzetik hortzera darabilten hizkuntza aniztasunaren paradisu hori?
|
|
|
Hizkuntza aniztasuna eta mendeko
|
hizkuntza
egoerak nahasten direnean, azpijokoa abian dago jadanik. Askotariko izaeraren izenean, etxekoa arrotz.
|
|
|
Horri zor zaio gure aldetik erdi egiaren kritikatxoa egin izana lehentxeago: Mitxelenaren formulazioak ez baitu, izan ere, azalpen gaitasunik orduko
|
hizkuntza
egoeraren egiazko ikuspegi xehaturik emateko.
|
|
|
Orain goazen enbor bereko beste adar batera: munduko
|
hizkuntzen
egoeraz kezkaturik gabiltza, gutxi asko, Euskal Herrian. Ispilu horretan begiratuta geure burua zertan den hobeto ikusteko edo.
|
|
|
ez ote dizu gogoak, egungo egoeraren kinkak baino areago, esan duzuna esanarazi? Ezen, isuri zaizun irizpena,, larrutik ordaintzeko zorian aurkitzen direnean?, zure eta nire guraritik hurbilago baitago gure auzo
|
hizkuntzen
egoeratik baino. Zuk badakizu, edonork bezain ondo jakin ere, hizkuntza inperialisten arteko estatus gatazkak ez direla berez ukagarriak, osagarriak baizik.
|
|
|
Ostarteak ostarte, ordea, hitzaren argitasuna behar genuke oroz gainetik, eta zalantza handiak ditut nik Ibon Sarasolaren aburu honetan: . Gainera gure
|
hizkuntzaren
egoera larriaren errua besteei, kanpokoei boteaz, aitzakia bat ematen diegu euskaldunei beren burua zuritzeko eta bertan goxo egiteko. Auzi honetan errua batez ere euskaldunena dela, euskara bazterreratua, marjinatua dagoela, baina batez ere euskaldunek marjinatua dagoela ikustaraztea da kinka larri hone tatik ateratzeko biderik zuzenena?. 103
|
|
|
–Printzipio demokratikoaren arabera, herritarren borondatea dugu oinarrizko legitimazio irizpidea eta hizkuntza politikaren funtsezko erreferentzia. Hizkuntza politikak ere herritarren nahiak hartu behar ditu kontuan, eta hori ez da mekanikoki
|
hizkuntzaren
egoera soziolinguistikoarekin asimilatu behar?. 229
|
|
|
Ez gara gu hori ukatzen hasiko. Gaitasun komunikatiboaren zer nolakoa ez baita soil soilik
|
hizkuntzaren
egoerari darion tasuna edo keria. Egoerarik gorenean egonda ere, ikusten dugunez, erdaldun askok ez du nonbait behar bezala bereganatzen hizkuntzako baliabideen errepertorio zabala.
|
|
|
Esanak esan, ez dezagun pentsa
|
hizkuntzaren
egoera konkretuak hiztunaren gaitasun kontuetan eragin zuzenik ez duenik. Ez dezagun pentsa, alegia, hizkuntzaren iturria zernahitarako eta noranahiko gaitua daukana, ez daukanaren aukera bertsuetan dagoenik lau trebetasunak baliatzeko unean.
|
|
|
Mintzamena gaitasun pertsonala da, baina
|
hizkuntzaren
egoera egitate sozia la. Egitate soziolinguistiko hori da hiztunaren bazka, horrekiko dituen hartu emanen truke motak moldatuko du gaitasun andanaren zer nolakoa.
|
|
|
Gauza hauetan plano soziologikoa zorrotz bereizi behar da delako gutxiengo horretatik. Bigarren hizkuntza, Estatu hizkuntza nagusiaren aldetikoa denean, euskara bezalako herri
|
hizkuntzen
egoeran dauden hiztunentzat ez dago kalterik gabeko onurarik: kalte euskaldunaren ama hizkuntzarentzat, fabore hizkuntza gailenduarentzat.
|
|
|
Ene irudiko, hori baita gutxienekoa. Izan ere, zer dezake metodologiarik miresgarrienak
|
hizkuntzen
egoera soziolinguistiko aldrebestuak zeharkatutako jabekuntza prozesuan?
|
|
|
Garbi dagoena da, normalean plangintzetan sartu diren enpresek jarraitzen dutela, nahiz eta aldaketak izan. Lehen fase batean, helburua izaten da dinamika bat martxan jartzea, xede konkretu batzuk lortzea, eta
|
hizkuntza
egoerari buelta ematen hastea. Gero, beste fase batera iristen dira planak, eta helburuak izaten dira, urratsak eman ahala lortutako hori arau bilakatzea:
|
|
|
Elebitasunaren eta elebakartasunaren kontzeptuak doitzen gaitzak baldin badira, aurrenekoaren izaera manipulatzea hagitz erraza delako, eta bigarrenarena, berriz, itxuraz, zurrun samarra izaki, hegemonia adigaiari darion ideiak, beharbada,
|
hizkuntza
egoeren konplexutasuna ulertzeko eta ordenatzeko behar ditugun argibide batzuk eman diezazkiguke. Hegemoniaren esanahia, egia esan, gaur egungo iritzi publikoa ekoizten duten erakunde ideologikoen artean menderatze sentiduaren sinonimoa da.
|
|
|
Hizkuntzen biziera gizarte eta nazio moldearen arabera eraturik dago, honen izaerak determinatzen du haien bilakaera: nolako nazio harremanak, halako
|
hizkuntza
egoerak. Barriolaren eta Zumalaberen iritziak uste soilaz haraindiko jakite ezagueraren ezpalekoak baldin badira, eta, egia esan, nik ez nituzke ezbaian jarriko, euskararen nondik norakoaz dihardugunean ez dezagun, otoi, gainjarriak dauzkagun erdaren problematika ekidin.
|
|
|
–Maila orokorrean, hizkuntzaren normalizazioaren helburua euskarak momentu historiko honetan duen egoera hobetzea da, hau da, euskararen motibazioa, ezagutza eta erabilera gehitzea. Maila indibidualean, hizkuntza normalizazioaren helburua pertsonen
|
hizkuntza
egoera hobetzea da. Hau da, euskararen aurka dauden pertsonak euskararen alde egongo diren pertsona bilakatzea, euskara ez dakiten pertsonak euskaldun izatea, euskara trakesdunak osatzea eta abar.
|
|
|
Gauza horiek ezin omen dira horrela plateatu: . Hori esatea, ordea, erraza bezain tranposoa da. Paulo Iztueta ari zaigu?, zeren arazoa ez baita euskara dakitenek ez dutela erabiltzen konstatatzea; zailagoa da esplikatzea zergatik ez duten egiten eta, esplikatuz gero, azaltzea nolako bitartekoak behar diren
|
hizkuntza
egoera desorekatu hau normaltzeko. (...) Hizkuntza erreformaren emaitzak arras mugatuak izango dira, borondaterik handiena jarrita ere, baldin aldi berean ez badira aldatzen gizarte egiturak.
|
|
|
Pertsona arruntaren hizkuntza jokabideak dituen zantzuak azaldu dizkigu Markok. Zantzu horien argitan pentsatuta, euskal hiztunaren hizkuntza praxiak zertaraino balio dezake murrizkeriaren gaitzak jotako
|
hizkuntza
egoera batean. Hiztun normalari hizkuntza egoera normala baitoakio hain zuzen:
|
|
|
Zantzu horien argitan pentsatuta, euskal hiztunaren hizkuntza praxiak zertaraino balio dezake murrizkeriaren gaitzak jotako hizkuntza egoera batean? Hiztun normalari
|
hizkuntza
egoera normala baitoakio hain zuzen: erran nahi baita, euskal hiztun mota normalak ez daukala behar adinako hizkuntza kontzientziarik euskaldungoaren baldintza soziolinguistikoetan kontrakarrean jarduteko.
|
|
|
–Egungo guraso gehienak erdaldunak dira eta euskararen erabilera ebaluatzeko perspektiba falta dute. (...) Euskaltzale xeheek gure
|
hizkuntzaren
egoera patxada ederraz, lasaiegi, hartzen dute, soziolinguistikaz duten ezjakintasuna dela medio?.
|
|
|
–euskara erabiliz, erdal kultura egitea posible da?. Kulturaren egiteko nagusi bat gizataldearen oinarrizko kohesioa bermatzea baldin bada halako eta halako balio, helburu eta arau jakinen ildoan,
|
hizkuntza
egoera diglosiko batean gerta liteke hizkuntza menderatuaren eginkizuna kultura hegemonikoaren esanetara makurtzea. Ez naiz zuzen ari, ordea:
|
|
|
3) Eskola hizkuntzaren programaketa ezin daiteke egin, datuok, besteak beste, kontuan hartu gabe: a) haurraren familia hizkuntza; b) eskola inguruko
|
hizkuntza
egoera; c) hizkuntzaren beraren egoera; d) irakaslegoaren prestakuntza; e) hizkuntzarekiko gurasoen jarrera. 4) Programaketa bat baino gehiago eskaini behar ditugu, gure errealitate askotarikoari egokituak.467
|
|
|
Azkenik, euskal nazio identitatearen esanahi jarrerak gailentzen zaizkion euskaldun berria daukagu, Arrietak egin berri digun erretratu roboteko ezaugarriz jantzia. Eskueran ditugun datuen arabera, mendeko
|
hizkuntza
egoera diglosiko batean egiazko hiztuna sortzeko unean identifikazio faktoreak dira eragilerik determinanteenak. Egia esan, ez da batere harritzekoa halaxe gertatzea:
|
|
|
Beharbada, hizkuntza politika horien kasuistika zabala hartuta, ikusi ahal izango genuke alderik eta zertzelada aipagarririk euren artean. Munduko
|
hizkuntza
egoerak milaka kontatu behar ditugunez, ez litzateke oso zuzena izango den denak zaku berean sartzea. Mundua zabala bezain ugaria delako, herrialde bakoitzaren esperientzia eta gorabehera historikoak bestelakoak izan direlako, ñabarduraz jositako puzzlea agertuko litzaigukeelako.
|
|
|
Hori egia izanagatik ere, ba dago kanpoan zer ikasirik, gure
|
hizkuntzaren
egoera eta herriaren beraren egoera, zenbait aldetatik bederen, leku askotan gertatu bait dira.
|
|
2005
|
|
|
1992an Toni Mollak eta zuk Valentziako Hizkuntza Politikarako oinarri batzuk zehaztu zenituzten.
|
Hizkuntzaren
egoeraren diagnosia egin zenuten eta guk hainbat sintoma azpimarratu ditugu. Bata familiako transmisioan etena egotea da.
|
|
|
Hala ere,
|
hizkuntza
egoerara egokitu beharra dela edota liburua argitaratzeko beharrezkoak diren parametroetara egokitu beharra dela; dela Euskal Herri gatazkatsu honetan hainbat parametro politiko liburugintzaren aurretik jarri beharrak... lehen esan bezala, itzali egin du sortzeko grina.
|
|
|
Idazleek, irakurleak gorabehera, beti eutsiko diote literatura egin nahiari. Argitaletxearen jokabideak eta
|
hizkuntzaren
egoera diglosikoak erabakiko dute zeinen ikuspegia gailenduko den. Hemen ere argitaletxearen bitartekaritza erabakigarria da.
|
|
|
Areago, honelako testuak euskararen normalizazioaren alde edo aurka egiten ote duten zalantza egiteraino heldu da (Sarasola, 1997b): «.., honelako testuak laguntzen ari al dira, ala traba ari dira gertatzen euskara lantzeko, gure
|
hizkuntza
egoera normaltzeko lanean. Nik egia esan dudak ditut... > >.
|
|
|
3.1 Euskararen herrian, hezkuntzaren
|
hizkuntza
egoera
|
|
|
Datuen balorazio honekin batera, Eusko Jaurlaritzak 1998an egindako hezkuntzako
|
hizkuntza
egoeraren balantzea azalduko dugu, hiru lurraldeetakoa. Honako lorpen hauek aipatzen ditu Eusko Jaurlaritzak:
|
|
|
ikastetxean erabiltzen den edodiren hizkuntzak zehaztu behar dira (A B ereduak, ingelesa, frantsesa edo alemana...). Hizkuntzaren inguruan dagoen legedia, ikastetxeak duen kokapen geografikoa, edo irakasle, ikasle eta gurasoen
|
hizkuntza
egoera kontuan hartuko dira.Adibideak:
|
|
|
• Jarrera neutroa, epel samarra erakusten dutenak: ez aldekoa, ez kontrakoa; oro har, ondo ikusten du euskararena, baina
|
hizkuntzaren
egoerak (egiten zaizkion erasoak, atzeraau rrerapausoak) ez du kezkatzen. Bere inguru hurbilean nagusi diren jarre rek agintzen dute beraiengan; normalean bere pentsaera edo ideologiatik hurbilen dagoenalde rdi edo korronte ideologikoarenak.
|
|
2006
|
|
|
Dena dela, ereduak aldatzen joan badira eta
|
hizkuntz
egoera ere aldatzen joan baldin bada eta asko aldatu da, bistan da hizkuntz eredu horiek eguneratzea eskatzen dutela. Baina entzuten diren zenbait gauza entzunda hau esango nuke:
|
|
|
1) egungo egoeraren diagnosia:
|
hizkuntzaren
egoera, eta immigrazioa eta aniztasuna, bi zutabetan zehar, alderdi hauek aztertuz: mehatxuak (kanpoko alderdi kaltegarriak), ahultasunak (barneko alderdi kaltegarriak), aukerak (kanpoko alderdi aldekoak), indar guneak (barneko alderdi aldekoak); 2) eremu urriko hizkuntza baten normalizazio politika testuinguru askotarikoan:
|
|
|
Euskaldungoaren banaketa
|
hizkuntzaren
egoera zehazteko bide bat izateaz gain, izan daitezkeen joeren adierazle egokia da. Euskararen ezaguerak banaketa berezi bat erakusten digu.
|
|
|
" Euskal Herriko
|
hizkuntz
egoerari lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna"
|
|
|
Dena den gure ikuspegia gehiago zehaztu nahian Euskal Herriko
|
hizkuntz
egoerari lotuta hitz gako bi proposatuko genituzke: aniztasuna eta aldakortasuna.
|
|
|
Corpusaren behin betiko batasunaren oinarria, euskara batua, ezarria badago ere euskararen hizkuntza estatusa udalerriz udalerri, ia zonaldez zonalde, ezberdina baita. Euskal Herri osorako plangintza orokor batek nekez hel liezaioke
|
hizkuntz
egoeraren aniztasunari euskarak pairatzen duen hizkuntzen arteko asimetriari aurre egin gabe; batez ere, oinarrizko diseinua irekia denean. Euskal Herrietako lege eta arauek, daudenean, faktore askoren menpe uzten dute prozesuaren norabidea; askoren ahotan dabilen norbanakoaren askatasuna egoeraren aldakortasunaren islada baino ez da.
|
|
|
Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren. Bi kasuetan, hizkuntzaren erabilera ezberdinetatik habiatuz, pratika horiei loturiko jarrera, balore eta irudiak agertarazi nahi dira baita
|
hizkuntza
egoeren dinamikan dituzten eraginak ere. morfosintaksiak ere ezberdintasunak agertarazten dituelarik. Tuaillon ek dion bezala," erregionalismo gramatikala bizirik dago ez baita urririk.
|
|
|
Bourdieu k, bere aldetik, hizkuntza komunitatea definitzen du merkatu bat gisa non, hizkuntza pratikak ebaluatuak izateaz gain, indar harreman sinbolikoak gauzatzen diren. Bi kasuetan, hizkuntzaren erabilera ezberdinetatik habiatuz, pratika horiei loturiko jarrera, balore eta irudiak agertarazi nahi dira baita
|
hizkuntza
egoeren dinamikan dituzten eraginak ere.
|
|
|
Euskararen egoeraz eta, oro har,
|
hizkuntzen
egoeraz hitz egiteko sarritan baliatu dugu osasunaren metafora. " Euskararen osasuna txarra da"," euskara gaixo dago"," euskararen ajeak"," euskararen sendabelarrak"...
|
|
2007
|
|
|
Izan ere, mugimendu hauek, Amerikan eta Europan zabaltzen ari ziren modak inportatu izanaren ondorioz sortu ziren. Bestalde, biak aro politiko eta historiko bertsuan sortu ziren eta harreman bertsuak zituzten bai beren ekosistema kulturalekiko bi
|
hizkuntzen
egoera ahula, nahiz ingurukoekiko frantziar eta espainiar inposaketa. Era berean, gero bakarlari gisa arituko den mugimendu hauetako hainbat kidek abesti herrikoiak berformulatzeko, ikuskizunetan dantzak txertatzeko edo ia ahaztuta zeuden txalaparta edo alboka bezalako bertoko instrumentuekin aritzeko kezka eta gogoa azaldu zuten.
|
|
|
Argi dago, gure
|
hizkuntzaren
egoera kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko egoeran dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren egoera eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak.
|
|
|
Baina, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke. Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da, egoera ezberdinetara(
|
hizkuntzaren
egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean EEMB) berari ekarpen garrantzitsuak eginez.
|
|
|
Azpimarragarria da Erreferentzia hitza, hau da, egoera ezberdinetara(
|
hizkuntzaren
egoera, bitartekoak, ikaslearen baldintzak eta abar) egokitu beharreko tresna da. Etengabeko ebaluaketa eta neurketaren ondorioz, geurera aplikatutako sistema era genezake, Europako Erreferentzi Markoari (aurrerantzean
|
|
|
Helduen euskalduntze alfabetatzean lehenengo momentutik ikasleak euskara ikasteko ez ezik
|
hizkuntzaren
egoeraz jabetu eta haren aurrean jarrera bat hartzeko ere ahalegin desberdinak egin dira. Era askotan, baina jeneralean estrukturazio handirik gabe.
|
|
|
AEK k kezka agertu zuen une hartan
|
hizkuntzaren
egoeragatik, 20 urte geroago dena halakoa ez bada ere, normalizazioarekiko kezka hemen dugu oraindino. Kezka hartatik abiatuta etorri zen fruitua ez bada, kezkari heltzeko bidea ez da inondik inora baztertzekoa.
|
|
|
Azken buruan, esan dezagun gorantz, bai, baina geldoki ari dela mugitzen euskararen kale erabilera Araban eta Gasteizen,
|
hizkuntza
egoera aldatzearen kontrako inertzia Lurralde Historikoan oraindik astunagoa izanik bere hiriburukoa baino.
|
|
|
Gorantz, bai, baina geldoki ari da mugitzen euskararen erabilera Araban eta Gasteizen,
|
hizkuntza
egoera aldatzearen kontrako inertzia Lurralde Historikoan oraindik astunagoa izanik bere hiriburuarena (Gasteiz) baino. Izan ere, soziolinguistikoki lan mardula da hizkuntza aldaketa bat burutzea, horretan eragiten duten eta aldarazi beharreko baldintza indibidualak, mikrosozialak eta makrosozialak asko eta konplexuak direlako datuen inguruko ondorioak lantzean esaten genuen bezala (Mart� nez de Luna, 2002:
|
|
|
Euskararen kale erabilera da Euskal Herriko
|
hizkuntza
egoera aztertu eta neurtzeko adierazle nagusia, herritarren hizkuntza gaitasunarekin batera. Kale erabilera da, ziur aski, euskararen egoera hobekien islatzen duen adierazlea.
|
|
|
Azkenik, komeni da datuei neurria hartzea eta ez ematea berez dutena baino garrantzi handiagoa. Euskararen Erabileraren Kale Neurketako datuek une jakin bateko
|
hizkuntza
egoera islatzen dute eta, elkarren arteko konparaketak eginez, haren bilakaera aztertzeko aukera ematen dute. Beraz, zenbakia, hamarren eta guzti, hau ala bestea dela jakitea baino garrantzitsuagoa da zenbaki horien bitartez islatzen den errealitateaz eta denboran izan diren edo izan daitezkeen aldaketez jabetzea.
|
|
|
Euskararen Erabileraren Kale Neurketako datuek une jakin bateko
|
hizkuntza
egoera islatzen dute. Alde horretatik, oso baliagarria da euskararen kale erabilerako neurketek ematen duten informazioa.
|
|
|
Alde horretatik, oso baliagarria da euskararen kale erabilerako neurketek ematen duten informazioa. Baina, horretaz gainera, aukera ematen dute
|
hizkuntza
egoeraren bilakaera aztertzeko. Izan ere, 1989 urtetik hona bost aldiz neurtu da Euskal Herriko euskararen kale erabilera, neurketa horietan guztietan metodologia bera erabiliz.
|
|
|
Baina, baliteke ere informazio horrek joera berezi baten ageriko sintoma izatea eta, horrela balitz, lurralde horretako ezaugarri propioak erakustea. Zein litzateke, baina, Bizkaian eman litekeen ustezko
|
hizkuntza
egoera ezberdin hori. Hipotesi gisa, balizko azalpen hau bururatu zaigu:
|
|
|
bidea zabaltzen du euskararen adierazle sistema osatzen hasteko. Izan ere, ikerlanen arteko koordinazioa ezinbestekoa da informazio sistema bat eraikitzen hasteko eta, horren bitartez, Euskal Herri osoko
|
hizkuntza
egoeraren zein bilakaeraren berri zehatza eta jarraia izan ahal izateko. Egia da, hurbiltze eta bateratze metodologiko tekniko horretan zeregin handiak daudela oraindik; adibidez, kontzeptuen definizio mailan edota aldagaien diseinu bateratuan.
|
|
|
Labur esateko, toponimia datuak
|
hizkuntza
egoeraren erakusle garbiak dira nekazal gizartean aldi historiko bakoitzean.
|
|
|
Han zegoen
|
hizkuntz
egoerari, Psichari eta Fergusonez geroztik, diglosia deritzo zentzu hertsian. Alegia:
|
|
|
Naturaltasunaren mugak eta baldintzakezberdinak dira gizarte tradizional eta gizarte modernoetan (geroago mintzatukogara honetaz). Haurtzaroko gizarteratzea behin behinekoa da beti, baina hizkuntzaren arloan gagozela, oso kontua hartzekoa da inguruaren
|
hizkuntza
egoera. EuskalHerrian euskal hizkuntza eta kulturaren naturaltasuna oso ezberdina da bizitasunetnolinguistikoaren arabera, hainbat tokitan euskaldun bizi daiteke natural; bainaoro har, iraupen eta jarraipen naturaletik jarraipen ideologikora iragan gara aspalditik.
|
|
|
Euskaldunok, euskaraz bizi nahi dugunok behintzat, ezin gara gure egoeranormala balitz bezala bizi. Azken batean,
|
hizkuntzaren
egoera anormalak hiztuneta herritar anormalak egiten baititu. Hortaz, geure buruak engainatzea da.
|