|
2000
|
|
|
" Nerbioi eta Flaviobriga ibaien bokaleak autrigoienak dira". Hortaz, Bizkaiko zein Castroko garai hartako populazioa jatorri berekoa zela ondoriozta daiteke eta hainbatek
|
hizkuntza
ere bera zela dio, egun ezagutzen diren toponimoetan oinarriturik.
|
|
|
Halaber," IBS Gazette" aldizkari elektronikoa aurki plazaratzeko asmoa dute, eta bertan euskal ikasketen baitako gai espezifikoak jorratuko dituzte. Aldizkari horretan euskara eta ingelesa dira erabiliko dituzten hizkuntzak, nahiz eta loturetan beste
|
hizkuntzak
ere ager daitezkeen. Horrez gain, iturri bibliografikoak barneratuko ditu elkartearen webguneak, euskal kulturaren inguruko informazio orokorra ematen duten loturak eskaintzeaz batera.
|
|
|
Etxea hitzak duen egitura zentzuan lorategi hau etxea bera zen, hobeto esanda. Hau
|
hizkuntzek
ere jaso dute eta herri askok lorategia eta baratza hitz batez adierazten dute. Gerora, ugazaben denbora alferrik galtzea estetika hutsera bideratzen denean, sortzen dira baratza estetikoak edo egun ezagutzen ditugun lorategiak.
|
|
|
Gauza bat euskaraz jakitea da eta beste bat txosten juridiko bat euskaraz egiteko gai izatea, jasotako prestakuntza guztia erdarazkoa izan baldin bada. Euskara lan
|
hizkuntza
ere bihurtzea, poliki poliki irabazi beharreko esparrua da.
|
|
|
Oparoa da Hego Euskal Herriko irratigintzaren panorama bai emandegien kopuruaren arabera, bai emisio esparruaren arabera, zein daukaten jabegoaren edo erabiltzenduten
|
hizkuntzaren arabera
ere.
|
|
|
Azalez ta mamiz orrelakorikeztugu irakurri euskeraz lenago?. Beste
|
hizkuntzetan
ere pozik atotsiko luketen obra. Zaitegiren hitzakdirela, suposatzen dut.
|
|
|
Baina 1933tik 1936ra urte, asko? pasa ziren Espainiako politikan, eta
|
hizkuntzarena
ere ozpinduz joan zen. Haren ingurukoek eta jarraitzaile anitzek (hain zuzen, lehen urteetan indarrik erabakiorrena izan zutenek) hizkuntz politikaren arazo hau osobero hartu zuten, gerrakoan eta gero.
|
|
|
–Iruditzen zait ezeuskaldunek, ez bretoiek eta ez besteek ere ez dutela argi esaten zer nahi duten eginberen hizkuntzarekin. Jakina, eskolan irakatsi behar dela, horretan denak daude ados; baina bizitza ekonomikoaren
|
hizkuntza
ere bihurtu behar al da. Iruditzen zait helburuhoriek argi izan behar direla eta argi planteatu behar direla?.
|
|
|
BAINA ene Amsterdameko egonaldi hartarik —eta nola oroitarazi zidan Amsterdamek, bere kanalekin, Venezia!, nahiz eta Veneziako zerua argiagoa den... eta nahiz eta Veneziako
|
hizkuntza
ere, zerua bezalaxe, arraiagoa den, eta holandesena indartsuagoa eta gogorragoa, halako suertez, non baitirudi ezen italianoaren boz kordetarik lautak, harpak eta arrabitak mintzo direla, nolabait erraitearren, eta holandesaren hauspotik, berriz, perkusioneko tresnak, Amsterdameko hiru kanal nagusiek hartzen dituzten izen burrunbatsuak erakusgarri: Herengracht, Keizersgracht, Prinsengracht...
|
|
|
Beste ikuspuntu batetik, lehen mailako, bigarren mailako eta hirugarren mailako hizkuntzak bazirela esatean, bereizkeriazko teoria hau ezin hobeki zetorkien europarren eta iparramerikarren politika kolonialei. Izan ere, hauek, Asiako, Amerikako eta Afrikako herri jatorren gaineko zapalketa eta lapurreta lotsagarria justifikatzeko, haiek behe mailako arrazatzat jotzen zituzten, psikikoki eta
|
hizkuntzaz
ere atzeratutzat, horrela haien nortasuna, kultura eta hizkuntza desegiteko eta asimilatzeko ahalegina, ezjakintasunaren eta basakeriaren aurkako gurutzada berria balitz bezala aurkeztuz. Ezjakin bezain harro, mendebaldeko pentsalari horiek gizateria osoaren epaile bihurtzen zuten beren burua, beren kultura industrialetik beren hizkuntza propioak gehiegi goretsiz, munduko gainerako herrien kultur emaitza nabarmenak eta hizkuntz aberastasunak itsuki gutxiesten zituzten bitartean, zaku ilun horretan txinera, japoniera, arabiera, persiera, hindia, swahilia, kitxua, nawatla, tagaloga, suomiera, bretoiera, galesera, katalana, galegoa8, eta zer esanik ez, gure euskara ere sarturik.
|
|
|
Hantxe gorpuztu zen, historian lehendabizikoz eta modu sistematiko batez, zuzenbidearen arlo bakoitzeko arauak batera jarri eta kodetuta aldarrika eta argitaratzea. Hartara, Kode Zibila, Zigor Kodea, Merkataritzako Kodea eta Prozedura zibil zein kriminaleko kodeak Napoleon Bonaparteren armadak hedatu zituen Europan zehar, sarri askotan, hango eta hemengo
|
hizkuntzetara
ere itzuliak eta bihurtuak2 Horiek ere, Bonaparteren meneko hainbat herrialdetan lege aldarrikatu eta indarrekoak.
|
|
2001
|
|
|
Arlo ugari ukitzen ditu helegiteak, baina funtsa oraingo dekretutik harat doa, 1986ko Euskararen Legearen inkonstituzionaltasuna planteatuko baitu. Konstituzioaren 3.2 artikuluak dio gaztelera dela Espainiako hizkuntz ofiziala, baina gainerako
|
hizkuntzak
ere ofizialak direla beren lurraldeetan. Euskararen Legeak ez du ofizialtasun hori bermatzen Nafarroako eremu ez euskaldunean eta, beraz, euskara ofizialdu baino desofizialdu egiten du.
|
|
|
" Zientziako esparruetan hori gertatzea normala da. Beste
|
hizkuntzei
ere gertatzen zaie. Informatika munduan gaztelania inglesaren menpe dago gai askotan" esan zigun Zabaletak.
|
|
|
Hizkuntzaren irakaskuntzaren inguruko hausnarketa, euskaratik bertatikegin beharrekoa, beste
|
hizkuntzetakoa
ere gogoan izanik, noski.
|
|
|
Horrela egiteak ere lagunduko dio ikasleari saio horien helburua zein denargitzen, eta aurrean duena irakasle partikularra ez dela hobeto ulertzen. Dena dela, ikaslearen maila dela eta, xede
|
hizkuntza
ere erabil daiteke, beti ere ikaslea lasaisentitzen bada, eta esan nahi duena esan nahi duen bezala esateko gaitasuna badu.
|
|
|
Euskal Herrian emazteek idatziriko literaturari lekua onartzen baldin bazaio, horrek erran nahiko du, literaturaren kontzeptua bere osotasunean aldaturik kausituko dela; orduan, edozein izanik izkiriatzailea, liburua bere edukiaren balioazjujatuko da, eta emazteena ez bakarrik urrikiz, mespetxuz edo ixilkeriaz tratatuko.Aitaren itxura mitikoaz gerizaturiko sozietate batetik munduaren ikusmoldeenugaritasuna baietsiko duen eremu irekiago bat date orduan euskal kultura: balizkoahalmen literario(
|
hizkuntzen aldetik
ere) guztien biltoki eta garatoki. Ene iduriko, gizarte bat aldiro pobretzen da, bere baitako, minoriak?
|
|
|
Bizilegezko hizkuntza nahi zuen baten filosofiaren ispilua da Mitxelenak alor horietan guztietan jokatu zuen papera, eta Pedro Migel Etxenikek filosofia horixe zuen gogoan Mitxelenaren aipua hizpidera ekarri zuenean ere: " Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala, gure
|
hizkuntzak
ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean...".
|
|
|
" Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala,
|
hizkuntzak
ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza segurtatzeko behar adinako tokia".
|
|
|
Gure ikaslegaiak, gure ikasleak eta are gure irakasleak horren premia gorrian daude.
|
Hizkuntzak
ere sarbidea aurki lezake, neurri apalean aurrenik, ikas eta irakasgai bezala, noski, eta agian, zenbait gaitan, ikas eta irakasbide gisa.
|
|
|
dekretuaren ondorio miresgarrietan40, ezta ofizialkidetasun nahiz ofizialtasunezko aitorpenetan ere. Gure herriak herri artean bere tokia behar duen bezala,
|
hizkuntzak
ere berea aurkitu behar du hizkuntza artean: handikeriazko menturarik gabe, iraupena eta hazkuntza41 segurtatzeko behar adinako tokia.
|
|
|
|
Hizkuntza
ere bere gisakoa dute euskaldun hauek. Hara zenbait ale, hitzez hitz jasoak:
|
|
|
Eta zer? Berak landu eta eraberritu dizkigu euskal prosa eta neurtitzak,
|
hizkuntza
ere zaharberrituaz. Antzinako joera klasikoei jarraituaz, beharbada, baina alfer egonak genituen joera horiek bera etorri arte.
|
|
|
Eta gizonak, beti bere buruari begira egon gabe? besteri laguntzen dionean bere burua jasotzen duen gisa, horrelaxe lantzen dira
|
hizkuntzak
ere: gauza eder, behar, jakingarriak adierazteko bide bihurturik.
|
|
|
Hark eta nik, izan ere, adiskidetasuna dugu bitarteko; nik harengana, esker oneko agertu beharra. Beste zenbait atxikimendu sendoren artean, batik bat, darabildan
|
hizkuntzaganakoak
ere biltzen gaitu elkargana, ezinbestean.
|
|
|
Arana Goiriren eragina,
|
hizkuntzari buruz
ere bai, ez dut nik batere gutietsiko. Damurik," sasoi hartako jelkideek" nola idazten zuten ongi ez badakit ere, Kintanak baino hobeki dakit, halabeharrez eta merezimendurik gabe.
|
|
|
Lekukoak, zenbat eta gehiago, zaharrago eta zuzenagoak hobe, baina lekukoak aurrenik. Hango eta orduko
|
hizkuntza
ere ezagutu behar, bai alajaina, eta ez ezagutzetik etorri dira gure artean  lehen eta are orain bertan ere irakur daitezkeen hainbat bitxikeria. Eta hizkuntza hori per definitionem hizkuntza idatzia dugunez gero orain, ezagutu behar dira, eta errotik bururaino ezagutu, orduko, lehenago eta geroagoko idazlegeak; grafia moldeak, letra bakunak edo letra multzo bakoi  tzak zer adieraz zezakeen igartzen ez badiogu, ez baitugu gauza zuzenik aterako gure edizioetan.
|
|
|
Deszentralizazioa baino gehiago, Eztiki eztiki berritasun erregionalak erabaki orduko, ordea, betiko Errepublika ren Departamenduen aldeko dek retuak onartuak izaten hasi ziren, eta gainera prentsaniraultza nazionalaren kontrako iritziak hasiak ziren hedatzen betiko jakobino zentralizatzaileen aldetik. Bai eskualdeen eta baita eskualde
|
hizkuntzen kontra
ere. Azken hauen kontra aldezturiko argudioak frantsesaren kontraere berdinbe rdin erabil zitezkeela gogoratzen zuen Piarres Lafittek:
|
|
|
Baina arazoa ez da mugatzen EAEra, batetik, eta bestetik ezta ere edukien alorrera. Hezkuntzako
|
hizkuntzara
ere zabaltzen da kezka, nik uste batez ere Katalunian.
|
|
2002
|
|
|
Eta erdal
|
hizkuntzei
ere egin die ekarpenik liburuak: ' poto' hitza, esaterako, euskal label eta guzti sartu dute
|
|
|
Orain arte hiru osagai nagusiri buruz aritu gara ezagutza, harreman sarea eta komunitate izatearen kontzientzia, hiztun komunitatea osatzeko funtsezkoak direnak. Komunitate mota guztietan behar da komunitate horretako partaide izatearen kontzientzia, eta
|
hizkuntzetan
ere bai. Horren premia ere badago, euskaldun berri asko edo etxean ikasi duten asko, esaterako, ez dira euskal hiztun komunitatearen partaide sentitzen.
|
|
|
Bestalde, eta ataria euskaraz dela kontuan izanik, bertan plazaratuko diren lanak euskaraz eginikoak izan behar dira derrigor, nahiz eta Nontzeberriko kideek salbuespenak egin dituzten. Hala, MP3 formatuko abestien kasuan eta Net Artean gainerako
|
hizkuntzak
ere erabil daitezke.
|
|
|
Zuek ere orixe egin bear duzute, euskeraz etxean, kalean, lanean, aal dan guztian. Beste
|
izkuntzak
ere ikasi; baiña gurea izan dedila gure.
|
|
|
Jakinekoentzat urrats garrantzitsuak eman dira hogei urte hauetan, bereziki unibertsitate publikoaren garapena?, baina etxeratze hori ez zen erosoa eta egokia izan, barrutietan banatua zelako eta «orekagabeko eredu elebidun nekagarrianoinarrituta» gainera. Izan ere, Euskal Unibertsitateak «benetan nazionala etaeuskalduna izatea» eskatzen zuen, «derrigor Unibertsitate bakarra izan gabe agian, euskal kulturan murgildua eta
|
hizkuntzaz
ere benetan euskalduna». Jakinnezaugarri izan den errealismoak, ordea, egoera argi azaltzen laguntzen zuen: «Unibertsitate berriaren beharra sentitzen den arren, oraingoz lorkizun hutsa dela(...).
|
|
|
Ikerkuntzaren alorrean azterketa sistematikoa egitea ez da erraza, euskal irakasle eta ikertzaile askok erdal
|
hizkuntzetan
ere argitaratzen baitituzte beren ikerlanak. Dena den, hona hemen lortu ditugun datuak, garrantzitsua baita euskarazkoikerkuntzaren ebaluazio kuantitatiboa egiten hastea.
|
|
|
Bestalde, ez da ahaztu behar CV/ CB sortu zen lehen unetik euskarak berepresentzia izan duela, aurrerago zehaztuko dugun bezala. Hona hemen, laburpengisa, Campus Birtualak bere sorreratik eskaini dituen aukera askeko ikasgaienkopuruak,
|
hizkuntzaren arabera
ere sailkaturik. Jarraian, CV/ CBren bilakaeraikustearren, ikasturtez ikasturte, azalpen txiki bat emango dugu.
|
|
|
3 Ikerkuntza berrien emaitzak, giza edo gizartc bizitzarako eragingarri direnneurri eta hein berean, euskaraz ere, edota ezagutzagai horretan internazionalki hizkuntza nagusiena den erdaraz ere? eztabaidatuko dituena. (Ondorioz, euskaraz ikertuko genukeena nazioartean nagusi diren iker
|
hizkuntzetan
ere eskaintzeko eta, orobat, ikerkuntzan nagusi diren erdaretansortzen denaren emaitzarik nabarienak euskarazko gizarte sarean txertatzeko gauza dena).
|
|
|
eztabaidatuko dituena. (Ondorioz, euskaraz ikertukogenukeena nazioartean nagusi diren iker
|
hizkuntzetan
ere eskaintzeko eta, orobat, ikerkuntzan nagusi diren erdaretan sortzen denaren emaitzarik nabarienakeuskarazko gizarte sarean txertatzeko gauza dena).
|
|
|
Ingelesa, frantsesa, alemana... geroago etagehiago dira hizkuntza horiek hitz egitea eskatzen dutenak. Badira unibertsitate arloko ikastetxeak, ohiko gaietan ez ezik,
|
hizkuntzetan
ere jendea trebatzen dutenak, Euskal Herrian bertan: Lea Artibaiko Ingeniaritza Eskola, Bidarteko ESTIAzentroa, eta Mondragon Unibertsitateko Humanitateak eta Enpresa ikasketak, esaterako.
|
|
|
Eta, nire ustez, ghettoaren aldekopolitika da zubi hori ezerezean gelditzeko arriskurik handiena dakarrena.Hemen ere, irakasle elebidunengan oinarritutako unibertsitatearen garapenaren esfortzua izan daiteke euskal unibertsitatearen sorkuntza abia dezakeena. Gainera, hizkuntza asko dituen mundu globalizatu batean, irakaskuntzak gero eta askotarikoagoa izan behar du hizkuntzaz, oinarrian dagoen izaera iraunkorra edukiko lukeen bertako hizkuntza ezarriz eta nazioarteko zenbait
|
hizkuntza
ere erabiliz.
|
|
|
Harreman sozialak indar harremanak direla, hots, botere harremanak?, horixeda soziologiak Marx-engandik jaso duen ekarpenetariko bat. Aldiz, Weber-engandik ikasi dugu harreman sozialak zentzu harremanak direla, hau da, gizarte errealitatearen eraikuntzan irudikapenek eta
|
hizkuntzak
ere parte hartzen dutela, nahiz etaerrealitate osoa osatzen ez duten. Alabaina, Marx-en eta Weber-en ondorenak haindesberdinak eta itxuraz kontrajarriak izanik, osagarri gisa interpreta daitezke.
|
|
|
Duelagutxi arte, lehen hizkuntza eta bigarrena, esaterako, oso ezberdinduta zeuden, euskara ikastera hurbiltzen ziren pertsona heldu gehienak elebakarrak ziren; gauregun, hiztun asko dira elebidun goiztiar, etxetik edo eskolatik?. Horrez gain, duela gutxi arte euskara eta gaztelania ziren ohiko lehen eta bigarren hizkuntzak; gaur egun, ordea, migrazioak direla-eta, beste hainbat
|
hizkuntza
ere izan daitezkelehenak eta, beraz, ikasle taldeak geroz eta heterogeneoagoak izango dira. Errealitate hori eskoletara heltzen ari da dagoeneko eta laster helduen irakaskuntzarahelduko da.
|
|
|
Dakigunez, ezagutzen ditugun lan soziolinguistikoei esker, Euskal Herrian zonalde ezberdinakbereizten ditugu. Horietan euskara ala gaztelania izango da giro hizkuntza nagusia.Halere, badakigu ikaslea bizi den auzoko giroak edo bere testuinguru hurbilekogiro
|
hizkuntzak
ere eragin handia izango duela erabiliko duen hizkuntzan, eta, halaber, bere motibazioan eta hizkuntzaren ezagutzan. Errealitate hori, ordea, aldatzen ari dela esan daiteke.
|
|
|
Kalitatearen kontzeptua gizartearen jarduera guztietara hedatzen ari zaigu, baita
|
hizkuntzara
ere. Hizkuntzaren edo euskararen kalitateaz ere hitz egiten hasitagaude.
|
|
|
oso ezaguna dakaosaren inguruko teorietan, hau da, gertaera txiki edo minimo batek sistemaosoan aldaketa kate izugarria sor dezake.
|
Hizkuntzan
ere pentsa genezake sistemaondo arautu horretan aldaketa txiki batzuek, hiztun (edo ikasle) jakin bateksisteman sartutako aldaerek sistema osoa aldaraz dezaketela. Hau da, iragarkizunahalabeharraren menpe.
|
|
|
Hizkuntzek, ofizialek eta ez ofizialek, aintzatespenaren beharra dute, pertsonen tresna komunikatibo diren heinean, hiztun taldeen kode linguistiko diren heinean?. Pertsona guztiak legearen eta administrazioaren aurrean berdinak baldin badira, logikoa da horien
|
hizkuntzak
ere aintzakotzat hartuak izatea eta berdintasun egoera batean kokatzea, administrazioetatik eta botereetatik hiztunen artean maila diferenteak sortzea bilatzen ez baldin bada, modu zuzenean nahiz zeharka?, behintzat.
|
|
|
Hizkuntza ez da bakarrik izan dena eta gaur egun dena.
|
Hizkuntzak
ere badu etorkizunerako proiekzioa. Etorkizunari begiratzen dion proiekzio horrek hizkuntzaren garapen sistematikoa eskatzen du.
|
|
|
Gizarte klasearekin, generoarekin eta arrazarekin gertatzen den era berean gertatzen da
|
hizkuntzekin
ere: kultura produktu mediatikoek hizkuntza batzuk lehenesten dituzte besteen kaltetan.
|
|
|
Talde eragileek hizkuntzaren beharra dute boterera heltzeko; esate baterako, Grezia eta Erroma klasikoen barneko eztabaida politikoan, inor goi agintaritzara heltzeko tresna erabakigarria izan zen hizkuntza menperatzea. Klase agintaria, indar militarraz gain,
|
hizkuntzaz
ere profitatu da bere botereari eusteko. Klase agintariek berba dela medio agintzen dute, klase agintariek hizkuntza dela medio ezartzen dituzte modak gizartean, baita ontasunaren eta txarkeriaren arteko mugak ere.
|
|
|
Komunikazio egintzetan, berebat, elkarreragina dugu giltzetariko bat. Alegia, inorekin harremanetan jartzerakoan, baita
|
hizkuntzaren bidez
ere, harengandik zerbait espero dugu: erantzunen bat edo konpromisoren bat, baina zerbait; gutxitan mintzatzen gatzaizkio hormari.
|
|
|
Zein herrialdetakoa zen galdetu omen zitzaion eta ez dakit zer erantzun omen zuen doinu aztoratuaz eta ahots nahasiaz; ez omen zitzaion hizkuntza ulertzen: ez omen zen ez grekoa, ez latina, ez eta inongo herri ezagunen
|
hizkuntza
ere.
|
|
|
Konplexutasunaren aldetik tartean egongo liratekeen beste fenomenoak ere aipa daitezke: artizkien bidezko lotura, morfema bikoizketa, etab. Inguruko
|
hizkuntzetan
ere, kateatze hutsa ez osoa dela azaltzeko urruneko mendekotasuna izeneko fenomenoa dugu, morfema ez jarraituen arteko baldintzak gerta baitaitezke. Adibidez, ingelesez en, joy eta able morfemak elkarren segidan joan badaitezke ere, joy eta able bakarrik ezin dira lotu(* joyable ezin da erabili ingelesez).
|
|
|
Filologia ikasketak egina da eta maisuki daki euskaraz, euskalki guztietan. Baita beste bat
|
hizkuntza
ere. Atsotitzak eta erramoldeak piloka bidaltzen dizkit.
|
|
|
Jakina, batek baino gehiagok pentsa dezake hizkuntzaren kaxkartze hori ez dela euskararen kontua bakarrik, beste
|
hizkuntzetan
ere gertatzen dela. Eta neurri batean egia da hori:
|
|
|
Nire irakasle batek, amerikarra bera, zioen hizkuntza bat galtzea Louvreko museoan lehergailu batek eztanda egitea bezalatsu dela. Eta nola museoek ez duten bereizten margolanetako kolorea baizik,
|
hizkuntzetan
ere hizkuntzaren kolorea bakarrik bereizi genuke, ez ideologiarena. Eta barkatu, berdin balio du honek euskararekin nahiz gaztelaniarekin, Bidasoaz alde honetan bizi garenon kasuan bederen, biak baititugu gureak, ez dezagun gure burua engaina hemen balizko ametsekin, nola dituzten biak bereak euskara eta frantsesa Iparraldean bizi diren euskaldunek.
|
|
|
Ez Pirinioen bi aldeetan aspalditik ageri delako bakarrik.
|
Hizkuntzak
ere izango du garrantzirik. Amurizarekin batera:
|
|
|
Nazioarteko komunikaziorako
|
hizkuntzak
ere
|
|
|
Batetik, ingelesa edo atzerriko beste zenbait
|
hizkuntza
ere ezagutzea ezinbestekoa da ikasketen zati bat kanpoko herri batean egin nahi bada. Garrantzi handikotzat jotzen dut Erasmus bezalako ikasleen elkartrukerako programetan parte hartzea.
|
|
|
Nazioarteko komunikaziorako
|
hizkuntzak
ere
|
|
|
Gure ikasle gaiak, gure ikasleak eta are gure irakasleak horren premia gorrian daude.
|
Hizkuntzak
ere sarbidea aurki lezake, neurri apalean aurrenik, ikaseta irakas gai bezala, noski, eta agian, zenbait gaitan, ikaseta irakas-bide gisa.
|
|
2003
|
|
|
Klimak, geografiak, historiak... izan dezakete eraginik. Eta baita
|
hizkuntzak
ere. Euskaldun askok erdara ez jakiteak eta kanpotarrek euskara ez ulertzeak, isilak eta serioak garela pentsaraziko zion hainbati.
|
|
|
errepikapena". Euskaraz gain, mapudungu eta maputxe
|
hizkuntzak
ere erabiltzen dituzte pertsonaiek.
|
|
|
Zuen berezko
|
hizkuntza
ere baduzue: Romanoa.
|
|
|
Naziek, arrazoia aitzakia hartuz sarraski itzelak egin zituzten eta arrazoia bera krisian sartu zen. Arrazoia krisian sartzen delarik
|
hizkuntza
ere sartzen da, hizkuntza baita arrazoiaren tresna. Adornok, nik uste, hizkuntzak gauzak izendatzeko daukan gaitasuna kuestionatu nahi izan zuen.
|
|
|
Autodidakta peto petoa, beraz. Atzerri
|
hizkuntzak
ere halaxe ikasi zituela esana dugu: ez frantsesa eta ingelesa bakarrik; maila apalagoan, irakurteko lain gutxienez, italianoa eta alemana ere ezagunak zituen.
|
|
|
Harik aurrera erosoago bizi ahal izango zen, soldata baten segurtasunaz.6 Ziur dakiguna, Parisa bakarrik joan zela, itxura baten harreman onak bazituen ere. Egoera erosoago horretan, Sorbonako unibertsitatean matrikulatu zen zientzia adarrean; zientzia zehatzak, matematika eta fisika ikasten zuen denbora berean frantses
|
hizkuntza
ere sakontzen zuela.7 Sorbonan Cambridge eko antzeko ikasketa sistema ei zegoen, ikasketa gidatua eta nork bere kabuz lan egin beharrekoa. Horrek asko lagundu ei zion, gero atzera Madrila bihurtu zenean Espainian lizentziatura abantailaz atera ahal iza5 Baliteke frantses ikasten Gernikako agustinoen ikastetxean hasi izana.
|
|
|
Bertako
|
hizkuntzan
ere dozena bat esaldi ikastea komeni izaten da: egunon, eskerrik asko, oinarrizko galderak...
|
|
|
Ikasle helduenen gutxieneko egonaldia bi astekoa izaten da. Ingelesa, frantsesa eta alemana ez ezik, mota horretako ikasleen interesa italiera, errusiera edo portugesa bezalako
|
hizkuntzetan
ere oinarritzen da.
|
|
|
Jafeten seme eta Noeren biloba Tubal eta bere ondorengoak izan ziren Espainiako lehenengo bizilagunak, eta batez ere Kantabria Euskal Herrikoak, Jainkoak Babelen hizkuntzak nahasi ondoren, hona etorri baitzen patriarka biblikoa. Berak erakutsi zion bertako jendeari Jainko bakarraren sinesmena eta baita bere
|
hizkuntza
ere: euskara.
|
|
|
Baina baldin balizko komunitate bakarrean partaide batzuek ezin badute berdintasunezko harremanik garatu besteekin, badirudi ezen talde edo klase nahiz kasta desberdinak egon daitezkeela gizarte horretan. Euskaldun batzuei halako zerbait gertatzen zaie erdaldunarekin giza eta gizarte harremanak garatzerakoan, zeren harekiko harremanak garatu nahi baldin badituzte beren ezaugarrietako bat edo batzuk baztertu eta bestearenak hartu behar baitituzte eskuetan; egia esan, bestearen
|
hizkuntza
ere badakite eta horregatik ez zaie hain bortitza egiten erdaraz min  tzatzea. Baina erdara dakite, jakin, erdaldunek euskararik ez dakite eta!
|
|
|
Cambio16 aldizkari historikoaren babesa jaso duen produktu hau astekarien artean bere lekua aurkitu nahian iritsi da kalera. Oso berri garrantzitsua da hau, eta sona handiagoa izan behar zuen (mesfidantza gutxiago ere bai, seguruenik), lehenengo urratsa baita denon inbidia den katalan ereduaren bidean, hau da, euskara bizi tresna izan ez duten gizarte sektoreek ere euskal produktuak kontsumitzera erakartzeko, gizarte oso bat (ideologia edozein izanda ere) herri honetako
|
hizkuntza
ere erabiliz bizitzeko. Balio beza euskaraz irakurtzeko aukera zabalagoa izan dezagun, eta, gainera, orain arte kontu ideologikoengatik edo euskaraz irakurtzen ez zuten hainbat eta hainbat sektorek ere zer irakurri izateko.
|
|
2004
|
|
|
Suzuko bera ere hizkuntzalaria da, Japonian desagertzeko arriskuan dagoen ainu hizkuntzan da aditua. Eskimalen
|
hizkuntza
ere ikasi eta aztertu zuen gero. Eskimalen hizkuntzak ergatibo sistema du, euskarak bezala.
|
|
|
Erabiltzailea informatzean baliatzen
|
hizkuntzetan
ere hobetu beharra dago: geltoki gutxik agertzen dituzte mezuak espainol eta erkidegoan erkidegokoaz (horrelakorik dagoenean) bestelako hizkuntzetan.
|
|
|
Hor dago diglosiaren egoera, azken hamarkada honetan gero eta gehiago espainolera eta frantsesera jotzen baitugu esaerak adierazteko. Erraten da beste
|
hizkuntzetan
ere pobretze bat dagoela, baina gurean joera hori azkarragoa da. (...) Bitarteko pro pioak falta ditugu.
|
|
|
–Euskalzulo batek, gaur egunean, euskarari hildako hizkuntza baten tankera hartzen dio erremedio gabe?. 561 Iñaki Segurola mintzo zaigu gisa horretan, nolabait ere hiztunaren etorri asegarria berdintzeko jariorik ez duen hizkuntza definitzeko.
|
Hizkuntzak
ere bete behar baititu egokitze baldintza batzuk, Axularren harako ohartarazpen hura gorabehera. Baldintza horien berri izan dezagun, Segurola bera jarriko dugu hizketan:
|
|
|
Mikel Ugalderen iritziari bagagozkio, berriz, legeak ez bide du akatsik, eta administrazioko langileen esku omen dago egitasmoaren arrakasta maila neurri handian: . Izan ere legeak argi eta garbi dio euskarak zerbitzu hizkuntza ez ezik lan
|
hizkuntza
ere behar duela izan Administrazio barruan. Egiazki zerbitzu hizkuntza izateak lanean erabiltzea behartuko du.
|
|
|
germana, árabe, dominando el elemento latino» (14). Bertan mintzatzen diren
|
hizkuntzak
ere latinetik eratorriak dira, hala nola gaztelania, katalana, valen tziera, galiziera, asturiera, berdin portuguesa. Aldiz, euskara, euskal arrazaren antzera, zein hizkuntza familiatan sailkatu ez dakite (15).
|
|
|
Bide ortatik garbizaleak ekarri diguten kaltea, ezin neur diteke. Zeren bizi diran sorkari guziak jan egiten duten, eta
|
izkuntzak
ere berdin. Euskerari itz arrotzak artzen debekatzea, beraz, euskerari elikatzen debeketzea da; ots, goseak illeraztea.
|
|
|
" jloros" hitza berdea eta oria zan. Beste anitz
|
hizkuntzak
ere ez, bestalde.
|
|
|
Eta abar. Gure hitzak landareen sail hortan ugaldu ala, hitz bakoitzaren adierazki eremua txikitu egingo da; gure
|
hizkuntza
ere piskana, gero eta zorrotzago eta zehatzago egingo da sail hortan, hitzek gero eta sentidu hertsiago bana hartuz. Zeren eta, berriz ere," edozein hitzen adierazkia, hitz hori inguratzen duten ondoko hitzek mugatzen baitute" (Saussure, Cours, 160).
|
|
|
Hartu emanak politikaren menpeko dira, erresumen menpeko hobeki esateko. Horregatik
|
hizkuntza
ere, sustraietik beretik, erresumari datxekon instituzioa da. Erresumaren sortzeari, hiltzeari eta zatikatzeari, hizkuntzaren sortzea, hiltzea eta zatikatzea darraizkio.
|
|
|
Gertakaria ez da soilik gertakari faktikoa, hizkuntzatik kanpoko gertakaria.
|
Hizkuntza
ere gertakari da. Gertakarien irudiak egitera kondenatuak gauden bezala, gure irudiak ere gertakari bilakatzen dira, gertakarion irudi berriak egin ditzakegularik eta irudi berriok gertakari berriak ditugularik, eta horrela azkenik gabeko irudikapen kate bat sortzen da.
|
|
|
Adierazgarritasuna da perpaus zentzudun guztiek amankomunean dutena. Poesiak eta literaturak ez ezik, eguneroko
|
hizkuntzak
ere adierazgarritasunean hartzen du iturri eta oinarri. Wittgensteinek ez zuen puntu hau behar adina kontuan hartu Tractatus a idazterakoan, Fregek eta Russellek aintzat hartu ez zuten bezala.
|
|
2005
|
|
|
Bigarren helburuari dagokionez, Artetxek azaldu digu produkzio zientifikoa, euskarazkoa bezala, beste
|
hizkuntzetan
ere sakabanatuta dagoela, baina euskarazkoaren egoera larriagoa dela: aldizkari espezializatu gutxi euskaraz, eta maiz, euskarazko lanak gaztelaniazko aldizkarietan argitaratzen dira, ikusezinak bihurtuz.
|
|
|
Nik uste dut beste bost edo hamar urte barru, nahiz eta herrialde ezberdinetan zatituta egon, jendea lehengo harremanetan biziko dela.
|
Hizkuntza
ere denek berdintsua hitz egiten dute.
|
|
|
Xabierrek esan duen bezala eleaniztasuna lortu litzateke euskara azpimarratuz. Eskolaren bitartez, ukipeneko euskara eta espainiera (Hegoaldean) ikasteaz gain, 16 urte arteko plangintza egokiaren bidez, bi atzerritar
|
hizkuntza
ere ikas daitezkeela uste dut. Horretarako, besteak beste, honakoak kontuan hartu dira:
|
|
|
1) Lehentasunak argi izan. Adibidez, lehentasuna euskaran jarriz, eta ukipeneko bigarren
|
hizkuntzan
ere bai; 2) Lehentasunen arabera, helburuak ere argi jarri, helburu juridikoak betez. Adibidez, euskaraz eta espainieraz gaitasun osoa lortzea, euskara lehenetsiz, bi hizkuntzak ikasleentzat" naturalak" izan daitezen; 3) Adina kontuan hartu eta hezkuntzako mailetan lau hizkuntzekiko plangintza bateragarria eraiki; 4) Modu egokienak zeintzuk diren kontuan hartu:
|
|
|
Horretarako ironiarik gordinenetara jotzen zuen.
|
Hizkuntzan
ere bada askatasunez jokatzeko asmoa. Hala ere, gaurko ikuspegitik ikusita, bere idazkerari ematen dion ipar kutsuak zerikusi handiagoa du idazkera kulturistarekin eta ez darabiltzan gaiekin.
|
|
|
Areago, origamik bere
|
hizkuntza
ere badu: izkina karratu baten lau angeluetako bat da beti; tolestura, papera tolesten den lerroa; marka, tolestura egin ondoren paperean geratu den arrastoa; korapiloa, bi (edo gehiago) tolestura edo marka gurutzatzen diren gunea...
|
|
|
Edonola, ezaguna da edozein hizkuntza osasuntsutan ohikoak direla aldaketak eta aldaketa horiek askotan ez direla interferentziak edo indar ahulgarriek eragindakoak. Bestetik, badira hizkuntzen arteko uki penaren ondorio zuzenak diren aldaketak, transmisioa ziurtaturik duten eta irauteko inolako arazorik ez duten
|
hizkuntzetan
ere. Azkenik, badira heriotza prozesu baten urratsak diren aldaketa (ahulgarria) k, batzuk hizkuntzaren barnekoak eta beste batzuk interferentziak eragindakoak.
|
|
|
Teorian posible izanlite keen eta behar duen hori, praktikan atzera, atzeraegi geratzeko arrisku larria dago sasi interesak tarteko badira. Bestalde, azken bolada honetan aipatu den laugarren
|
hizkuntza
ere ikastearen diskurtsoa bultzatu nahi bada, norbaitek serioski aztertu du gaurko eskola eredukocu rriculuma eta haurren gaitasunak uztargarriak diren bere horretan. Nolanahi ere, gauza bat ez dago onartzerik:
|
|
|
Errepara dezagun: Kunderak abandonatu du ez soilik bere gaztetako militantzia komunista, ez soilik bere ondoko aurpegi sozialista eta abertzalea, baizik eta bere aberria eta bere
|
hizkuntza
ere.
|
|
|
Analogia komun baten arauen pean, hala ere, ez dira bakarrik hizkuntza baten elementuak aurkitzen, baizik eta baita elkarren artean ezberdinak diren hainbat
|
hizkuntza
ere. Honek ez dio azaleko behaketa bati ere alde egiten.
|
|
|
Hizkuntza, beraz, ez da gizakia gizabanako bezala ezaugarritzen duen elementu osagarria bakarrik;
|
hizkuntzak
ere gizakia bere existentzia nazionalean ezaugarritzen du, ze herria eta nazioa pentsaezinak dira dagokien berezko hizkuntzarik gabe.109
|
|
|
Kontua da, hizkuntzen arteko itzulpen perfektuaren ezintasun horrek, beste aldetik begiratuta bederen, aniztasun linguistikoaren berezko balioa eta hizkuntza arrotzen ikasirakas prozesu ororen sakoneko zentzua onartzera eramaten gaituela. " Espirituarentzako ariketa egokienetako bat", honela dio Humboldtek," hizkuntza batean pentsatu dena beste batean adieraztea da", ze" honi esker pentsamendua espresio era zehatz batekiko independenteagoa bihurtzen da" 150 Norbaitek gaitasuna badu ideia jakin bat bere jatorrizko hizkuntzan eta baita beste
|
hizkuntzetan
ere esateko, adiera ezberdinen arteko korrelazioa biribila ez dela ikustearekin batera, esamolde horietako bakoitzaren erlatibotasunaz kontziente izateko aukera irabazten du. Itzulpen moduko ariketa horretan, hala ere," ez dira hizkuntza horiek bertan elkarri eragiten diotenak" baizik eta, berez," mintzatzen denaren espiritua da, bi hizkuntzen erabileraren bitartez, taktu linguistiko batez eta, gainera, kontzientzia linguistiko orokorrago eta zuzenago batez jabetzen dena" 151 Horrela, bada, hizkuntza ezberdinak ezagutzea eta erabiltzea, pertsonen arteko informazio trukea errazteko bitarteko praktikoa izateaz gain, bada ere pertsona ezberdinek euren burua era orekatu batean osatzeko bide bat.
|
|
|
Euskaratutako bigarren testua, berriz," Ankundigung einer Schrift uber die Vaskische Sprache und Nation, nebst Angabe des Gesichtspunctes und Inhalts derselben" (1812), Humboldtek berak eman zuen argitara. Aipatzekoa da, zentzu honetan, berak honen aurretik hizkuntz problematikari buruz, orokorrean," ohar" bakar bat zuela publikatua, hain zuzen 1801ean C. A. Fischer idazlearen bidai liburu batean, ohar hori gainera euskal
|
hizkuntzari buruzkoa
ere zelarik201 Euskal monografia bat burutzeko proiektua, aurreko" testu zatietan" eta bestelako eskutitzetan202 ikus daitekeen bezala, 1799an eta batez ere 1801ean Euskal Herrian egon ondoren pentsatutako zerbait da. Zentzu honetan aipamen propioa merezi du" aurkibide eskematiko" 203 batek, hain zuzen, euskaldunei eta euskarari buruzko monografiaren atal linguistikorako Humboldtek, Erroman bizi izan zen garaian(), prestaturiko aurkibideak.
|
|
|
Basatien
|
hizkuntzek
ere, printzipioz egoera naturaletik gertuago egon zutenek alegia, edozein behar gainditzen duten espresioen osotasuna eta aniztasuna erakusten dute han eta hemen.75
|
|
2006
|
|
|
Ez dago beste lege nagusirik pertsona bakoitzaren eskubide zehatzak zaintzen dituena baino. Eta adierazpen askatasuna,
|
hizkuntzaren bidezkoa
ere, pertsonen eskubidea da. Baina aldi berean, nazioa definitu zuten, euskaldunen ordezkariak han bertan zeudela.
|
|
|
Gainera, lehenengo sei hilabeteetan zentrotik ateratzea guztiz galarazita izan zuen.
|
Hizkuntza
ere arazoa zen eta gauza asko botatzen zituen faltan, konpainia batez ere. Dena den, hasieratik argi izan zuen leku hartako arauak betez gero ez zuela arazorik izango eta bide hori aukeratu zuen:
|
|
|
Haurrek, zapia begietan, oilarra ukitu behar dute zurezko ezpata batekin. Ohitura eta tradizioz betetako herria da Gartzain eta usadioez gain,
|
hizkuntzak
ere osasun ederra du herrian. Gartzaindar gehienek solasten dute euskaraz.
|
|
|
Guk gure erosleari eskatzen dioguna da Planeta argitaletxeak bere erosleari eskatzen dionaren gainean %20 gehiago. Berez beste
|
hizkuntzetan
ere kultur kontsumitzailea den bezeroari zuzentzen gatzaizkio. Horregatik, nik uste dut azken urteetan adostasun zabal bat hedatzen ari dela gure sektorean zentzu honetan:
|