|
2000
|
|
|
Gaurko euskara batua erdaraz jantzita ikusten dut askotan eta euskarak nahiko aberastasun badu berekin, hitz bera esan liteke lau edo bost modutara eta askotan gure herriko hitzak baztertu eta erdarazkoak sartzen dituzte. Nik herri
|
hizkuntza
dut gogoko eta badakit, ez da harrokeria, irakurle batzuk baditudala. Han eta hemen hori aitortzen didate eta dena ez da zurikeria izango.
|
|
|
Nazioarteaz harat, euskararen egoeraz arduratuta ageri zen Z. ARGIA. Mitxele naren esanari eta euskaldunek
|
hizkuntzarekiko
zuten jarrerari jartzen zien arreta.
|
|
|
Komunikazio horretan ez dago joan etorririk. Elkarbizitzarako, bi
|
hizkuntza
ditugunok askoz eskaintza handiagoa egiten ari gara bakarra duenak baino. Besteak beste, nik ezagutzen dudalako halakok eta halakok egiten duen lana, eta hark ezagutzen ez duelako nirea, baldin eta bere hizkuntzara itzultzen ez badut.
|
|
|
Harantzago joanaz nioen, nik gazteleraren aurka ez nuela ezer, nire bigarren
|
hizkuntza
nuela eta maite ez ezik beharrezko; hala ere, etorkizunari begira, hirugarren baten premian geundela zientzia, teknika eta harreman zabalagoetarako, eta beharrezko ikusten nuela ingelesa, noski. Aurretik Quebec aipatu nionez eta ondotik ingelesaren baliapen hobea, nire erantzuna ez zuen hain gogoz hartu.
|
|
|
Horrela erakutsiko lukete federalismoaren ongi betetzea. Zeren, hemen bake biderantz abiatuko bagara, bi
|
hizkuntzak
ditugu beharrezko.
|
|
|
Hezierarik ezaz noski, demokraziaren heldutasunik eza gure egunotan nabari zaigu, Uda Treviñoren kasuan argi azaltzen zaigunez. Bestalde, epaitegietan gure
|
hizkuntzak
duen sarrerarik ezaren lekukotasunak ematen ditugu eta horren arabera norbere burua behar bezala zuzen defendatu ezinarenak. Hori ere giza eskubideen aurka doa.
|
|
|
Aragoi, ko iru
|
izkuntzak
du titulutzat bigarren batek, Latiegi, tar Bixentek egina.Aragoiko lurretan bizi diren hizkuntzei eta dialektoei buruzko hausnarketa lan bat da.Artikulugilearen arabera,. Aragoikera, Katalauniera eta Gaztelera, dira Aragoekohizkuntzak.
|
|
|
batzuk estatuarekinindentifikatzen dira eta beste batzuk estatutik bereizten dira, honela, taldeen kokapen horiek beren talde identitatearen autoestimarako funtsezko funtzioak betetzendituztelarik. Bigarrenean, aldiz, Berry-ren identifikazio estrategiak ikusten saiatukogara, horren ondorioz azalduz ezen berezko
|
hizkuntza
duten gutxiengo egoerandauden taldeek identitate estrategiatarako funtsezko tokia beteko dutela gatazka egoeretan, hain zuzen ere, norbere eta beste taldearekiko identifikazio eta estereotipoetan.
|
|
|
Egungo zientziagintzan
|
hizkuntzak
duen garrantzia aipatu da aurreko ataletan; egia da, nekez aurki daitekeela beste gairik gaur egungo zientziagintzaren sorreran etagarapenean horren eragin handia izan duenik, nagusiki gizarte zientzietan. Bainaazaldu den ikusmira zabala eta heterogeneoa beharrezkoa bada ere, horren ondoankomeni da, era berean, horren guztiaren lotura erraza egingo duen bideren bat proposatzea.
|
|
|
ez zen egokieratxarrena Altxatuen gogo bero berrituak azaldu eta indarrean jartzeko. Are gutxiago, berariazko
|
hizkuntzak
zituzten Katalunia eta Euskal Herriaren parte bat arerioarekinjoana zelarik.
|
|
|
bat.Hori bai, arautegi honek ez ditu fonemak eraldatzen, beraien alofonoak baizik; beraz, arautegi hau soinuen ekoizpenari dagokio eta ez beraien ulermenari. Pinker ek dioenez, entzun nahi duguna entzuten dugu, ez gara konformatzen soinuak jasotzearekin, darabilgun
|
hizkuntzak
dituen soinu idealizazioen baitan interpretatzen ditugu. Adibideugari ematen ditu Donegan ek bere artikuluan honi buruz, adibidez zein ingurunetansudurkaritzen den bokala, zein hizkuntzatan betetzen den arau hau, zeinetan ez etazergatik.
|
|
|
Jakina denez, letrak ikur grafikoak dira,
|
hizkuntzek
dituzten fonemak idatziz adierazi ahal izateko. Letren kopurua eta hizkuntzek dituzten soinuen kopuruak ez dira zertan berdinak izan, bistan denez.
|
|
|
Jakina denez, letrak ikur grafikoak dira, hizkuntzek dituzten fonemak idatziz adierazi ahal izateko. Letren kopurua eta
|
hizkuntzek
dituzten soinuen kopuruak ez dira zertan berdinak izan, bistan denez. Badira letra batzuk, fonema bat baino gehiago errepresentatzeko balio dutenak.
|
|
|
gauzatua izango dena hain zuzen. Eta gizarte modernoaren profilak eskatzen du, besteak beste, hau gizarte alfabetatua izatea eta eskolaren bidez transmititutako kultura homogeneoa edukitzea28 Ikus daiteke, beraz, azken finean nazionalizatze prozesua den hezkuntza sistemaren bidez Estatu nazioak gorpuzturiko gizartearen modernotzean29, kulturak zein
|
hizkuntzak
duten garrantzia handia dela.
|
|
|
Izan ere, eta inongo zalantzarik gabe, hizkuntza edozein giza taldearen lokarri indartsua dugu; askok hizkuntza komunitatean ikusiko dute nazioaren ezaugarririk funtsezkoena. Beste batzuk, nazionalismoa integrazio politiko gisa ulerturik, integrazio politiko horrek berekin dakartzan ezinbesteko prozesuen artean, hizkuntzaren finkapena garrantzitsuenetarikoa dela uste dute48 Estatu Nazioari dagokionez, eta arestian aipaturiko gizartearen modernizatze prozesuarekin lotzen den kultur homeogeneizatzeari helduz, garbi asko ohar gintezke alde horretan
|
hizkuntzak
duen garrantziaz.
|
|
|
zen hain zuzen. Eta testuinguru honetan ohar gintezke irakaskuntzan
|
hizkuntzak
duen, edo ez duen, presentzia zein neurritaraino den guztiz garrantzitsua.
|
|
|
Orain ere aurrez aurre egingo dugu hezkuntza sistemaren kontrolaren gaiarekin eta, ondorioz, kontrolak duen dimentsio politikoarekin.
|
Hizkuntzak
duen izan ala ez izatearen arazoak maila politikoan aurkituko du erantzuna, babes politikoa guztiz beharrezkoa baitzaio, horrek soilik eskain eta ziurta diezaiokeelako, besteak beste, bizirik irauteko premiazkoa zaion hezkuntza egitura.
|
|
2001
|
|
|
Definizioz nazionala den[...]
|
hizkuntzarekin
duen errotiko lotura dela-eta, literaturondarea erakunde nazionalei lotuta ageri zaigu. Hizkuntza aldi berean estatu auzia (hizkuntza nazionala, politika objektua) eta tresna literarioa denez, literatur kapitalaren pilaketa, fundazio fasean bederen, beti egiten da esparru nazionalean[...] 20.
|
|
|
gizabanako bat, integratzaile? modura sailka daiteke, bigarren
|
hizkuntza
duten kideak altu baloratzenbaditu edo lehen hizkuntzako kideak baino altuago. Bestetik, hau ere proposatuzuten:
|
|
|
Orientazio integratiboa, beraz, honako termino hauetan defini daitekeenaizango da: bigarren
|
hizkuntza
duen eta afektiboki baloratzen den komunitatekokideekin identifikatzeko borondate ona.
|
|
|
Lehena, aldagai soziodemografiko eta soziolinguistikoek osatzen dutena (F3). Aldagai latente horretan hasiera batean sartutako aldagaiak subjektuen jaioterriaeta bizilekua, subjektuen lehen hizkuntza, gurasoen jaioterria eta gurasoen lehenhizkuntza izan ziren, baina LISREL programak proposaturiko aldaketen arabera, subjektuen jaioterria (X3) eta gurasoen lehen hizkuntza (X5) bakarrik mantentzendira. Hori logika baten barruan dago, izan ere, normalean gurasoek lehen
|
hizkuntzatzat
dutena transmititzen diete beren seme alabei; beraz, aldagai berbera errepikatzea bezala izango litzateke. Antzeko zerbait gertatzen da subjektuen jaioterriarekin eta bizilekuarekin ere, oro har, kasurik gehienetan jaioterria eta bizilekuaberberak dira, eta baita gurasoena ere, nahiz eta neurri txikiagoan izan.
|
|
|
Oker geunden, noski. Zaharrek, zaharretan onenek, guk baino hobeki idazten zuten euskaraz, lehen eta oinarrizko
|
hizkuntza
zutelako guk ez bezalako moduan; hitz egin, noski, guk baino ederkiago egiten zuen edozein nekazarik, edozein bertsolarik, euskaraz funtsaren funtsean ederkiago zekielako. Hori, urte haietan, dagoeneko aldarrikatua zuten Altubek, Mokoroak," Sabiagak" (Apalategik), gehiegik entzungor egin bazien ere.
|
|
|
Quebectarrek euren historia, lurra eta
|
hizkuntza
dituztela eta etnia bat osatzen dutela eta, hori guztia dela-eta, autodete rminaziorako eskubidea dutela aldarrikatzen badute, cree ek, inuit ek eta gainerako herriek ere ezaugarri berberak dituztela eta, gainera, oraingo Quebecen lurretan10.000 urtetik gora daramatela erantzuten diete(" Le facteur autochtone au Quebec", Interneten). Azken finean, be ren burua gobernatzeko eskumenak eta tratu duin etaorekatua galdegiten dizkiete bai Quebeceko Gobernuari bai Kanadako Gobernu Federalari.°
|
|
|
Berezko
|
hizkuntza
dute: cree hizkuntza, algonkin familiakoa.
|
|
|
Mezu hori positiboa da, ez du inor kaltetuko, eta, horrexegatik, gizartean hedatuko balitz gaur egun euskalduntasunetik urrun daudenenganaino iristeko egokia litzateke. Gainera, eta planteamendu honen haritik, euskara hizkuntza aurreindoeu ropa rra izanagatik gure
|
hizkuntzak
duen balio kulturala ez da ahuntzaren gauerdiko eztula; arrazoi sendoak ez dira falta bere balioa goraipatzeko.
|
|
|
1. Erakundeek euskararekiko garatzen dituzten hizkuntz politiken aurkako jarrera eta iritzien existentzia ez da gaur egungoa. Horixe bera, edo antzekoa, gertatu izan da berezko
|
hizkuntza
duten beste hainbat herritan ere. Eta neurri batean ez da harritzekoa, jende askok hizkuntzen aniztasunari buruz diktadura garaian indarrean zegoen pentsamoldea ez baitu erabat gainditu.
|
|
2002
|
|
|
J. SAINZ PEZONAGA. Nafarroa bera kontutan hartzen badugu hiru
|
hizkuntza
ditugu, eta azken urteotako emigrazioa kontuan hartuta, hiru baino gehiago. Baina hizkuntza bat baino gehiago eduki, Euskal Herriaren mamia euskara da, hori da gure nortasuna aberasten duena.
|
|
|
Erraztasunari dagokionez, hau erabakigarria da. Euskara lehen
|
hizkuntzatzat
dutenak eta euskaraz errazago moldatzen diren hiztunak hiltzen ari dira, eta datozen euskaldunak, euskaldun berriak dira, hots, erdara da haien lehen hizkuntza eta harreman sare ia guztiz erdalduna dute. Horrek ere ez dio mesederik egiten erabilerari.
|
|
|
Hizkuntza hegemoniko bakarra euskara izan da ahozko kulturan. Herri bakoitzak bere
|
hizkuntza
du munduan, neurri batean prozesu natural eta etniko kultural baten ondorioz. Erdarak, ordea, prozesu politiko baten ondorioz bihurtu dira hemengo hizkuntzak, baina ez prozesu demokratiko baten ondorioz.
|
|
|
Dena den, Elordietaren aburuz, ez da gaztelaniaren eraginez beste azentu bat gailenduko: " Gaztelania ama
|
hizkuntza
dutenek eredu hori euskarara pasatzea gerta liteke, baina zail ikusten dut horien eredua prestigioduntzat hartzea, eta prestigiorik gabe ez da eragin handirik inon izaten".
|
|
|
Azken urteotan era nabarmenean hazi da Euskal Herriko biztanleriakatzerritar
|
hizkuntzez
duen ezagupena; eta bai ikasketa unibertsitarioak bestehizkuntzatan egiten dituzten gazteen kopurua ere, unibertsitateko hezkuntzara sartuaurretik erdietsi dituzten ezagupenei esker.
|
|
|
Geroari begira, ikasturte honen irekiera ofizialean aipatu izan zen legea aipatubeharra dago:, atzo hemen aipatuko zela uste nuen? Madrildik etorriko zaigunlegea, alegia, eta horrek euskarazko unibertsitate honetan izan lezakeen eragina.Lege horretan ez dira aipatzen berezko
|
hizkuntza
duten komunitateak. Beharbadahori guretzat gerta daitekeen okerrena da, aipatuak ere ez izatea.
|
|
|
Ikaslearen informazioak ahalik eta gehien lortzeko balio digu. Bere historia, zailtasunak, interesak eta
|
hizkuntzarekiko
duen jarrera; beraz, informazio horiabiapuntu, programazioa bere beharrei egokituko diegu.
|
|
|
Interneteko Edukia Sailkatzeko Elkarteak (ICRA, ingelesezko siglen arabera) iragazki bat jarri du abian sexuari, drogei edo gorroto
|
hizkuntza
duten web guneetara sartzea blokeatzeko, haurrak Interneten dagoen helduentzako materialetik babesteko. 1990eko hamarkadaren erdialdeaz geroztik, ICRA Estatu Batuetan eta Britainia Handian bulegoak ditu, eta lanean aritu da sareko gune nagusietarako Interneten borondatezko lehen sailkapen sistema ezartzeko.
|
|
|
Izan ere, Estatuak “bestelako zehaztapenen” oinarrizkotzat hartzen ez dituenez, autonomia erkidegoek arauak eman ditzakete gai horri buruz, eta beste hizkuntza batzuk erabiltzeko baimena eman dezakete, gaztelaniaz ez direnak, elikagaiak etiketatzeari eta ontziratzeari dagokienez, “kontsumitzailearen desinformazioarekin eta osasunerako arriskuarekin”, FEIABek zioenez. Alde horretatik, errekurtso egileek uste dute Europar Batasuneko arauak ezarritako zehaztapen guztiak kontsumitzailearentzat erraz ulertzeko moduko hizkuntza batean adierazi liratekeela, eta ez soilik oinarrizkotzat jo diren hizkuntzetan, kasu honetan “norberaren
|
hizkuntza
duten autonomia erkidegoek beren hizkuntza produktuen etiketetan ezartzeko aukera ematen baitu”. Gainera, argudiatzen da Konstituzio Auzitegiak zehaztu zuela Estatuak jakien etiketetan agertu behar duten datuak diziplinatzeko eskumena duela, eskainitako informazioak kontsumitzaileen osasunean izan ditzakeen ondorioak direla eta.
|
|
|
–lasaitu egin behar zuela konturatu zen Alex. Ahotsa apaldu zuen– Agian, auskalo, agian gure barneko
|
hizkuntza
dun. Entzun nahi izaten ez dugun zer hori.
|
|
|
Hori beste zerbait da, eta nik nahi nuke benetan politika mailan gauzak beste modu batera egituratuko balira. Baina hori gauza bat da, eta beste bat arras desberdina gure kulturaren zati aberats bati, barnean
|
hizkuntza
duela, uko egitea, bigarren mailako zerbait izango balitz bezala; pentsatuko bagenu bezala gizarte apaingarri baten gisakoa dela, nahi dugunean kendu, nahi dugunean jarri, aukeran, egiteko modukoa.
|
|
|
Gainera, edukiz nahiko diferenteak diren eskolak prestatu behar izaten ditu. Azkenekoz, eskolan erabiltzen duen hizkuntzak arazo larriak sortzen dizkio,
|
hizkuntzaz
duen ziurgabetasunari gaineratzen baitzaio hizkuntza horretan eskolak prestatu beharra, hartarako behar duen terminologia asmatu beharra, edo bera bezalatsukoa izan daitekeen besteren batek asmatu duen terminologiari eutsi beharra, jetziko duen esnea gaina eta guztiarekin ageriko zaiolakoan. Bazkarik gabeko belaian alhan denak ez du elikadura egokirik aurkituko.
|
|
|
Baina gaur egungo mundu konplexuak jartzen dituen komunikazio beharrei dagokienez, euskara ez da behar bezala garatu. Euskararen egitura, dio, ez da historikoki behar bezala garatu, eta gaur egun
|
hizkuntzak
duen barne eredua oso garestia da komunikazio hori modu ekonomiko batean egiteko. Zergatik?
|
|
|
Jakintza, nazioen artean, ingelesez transmititzen da batez ere. Nazio
|
hizkuntzek
badute beraiena den lekua, baina ingelesa da nazioarteko merkataritza, internet, zientzia eta abarreko eremuetan erabiltzen den hizkuntza.
|
|
|
Hau guztia dela eta, MU, unibertsitate euskalduna den heinean, eta gure herriaren garapen sozial zein ekonomiko eta kulturalarekin konprometituta dagoenez, euskaraz ikasi ahal izatea bultzatzen jardun izan da ahal izan duen neurrian. Honetaz aparte, euskara gure bizitza unibertsitarioko ahozko zein idatzizko ohiko
|
hizkuntza
dugu. Gaur egun, gure titulazioetan %70 artean euskaraz ematen dira eskolak; tartea ikasleen borondatearen eta irakasleriaren euskalduntasunaren araberakoa da.
|
|
2003
|
|
|
Bizitasunik gabeko
|
hizkuntza
dugu euskara, bizitzeko balio ez duen neurrian; zeren balioaren kontzeptua, hemen, ez da hizkuntzaren berezko ezaugarria, baizik eta, gorago esan bezala, komunikazioaren alorrean transferitzen zaioneraka rpeninda rra.
|
|
|
Horregatik, agintean dagoen alderdiak (baita harekin batera gobernatzen duen 100 urteko egunkariak ere) euskara" politikatik" deslotu behar dela behin eta berriz errepikatu arren, argi dago erabat politikoa dela Pegenauteren gidaritzapean egiten ari den hizkuntza politika. UPNk oso ongi baitaki, inork baino hobeki, euskara eta euskaltasuna eskutik helduta doan bikotea dela,
|
hizkuntza
duenak euskal kontzientzia izateko aukera handia duela, egungo identitate joko hauskorra kolokan jartzeraino. Historian zehar izan badira ere, gero eta neketsuago da gainontzeko euskal herrialdeen aurkako jarrera onartzen eta babesten duen euskalduna edo euskaltzalea den nafarrik aurkitzea.
|
|
|
Hortik euskara dagokion lekura berriz eramateko saioak etorri ziren euskaldunak gut xiengoa baitira Nafarroan eta ez dagokie gaztelaniadunen es kubide berberak izatea. Izan ere, euskara ez da nafar guztien eskubidea, soilik ama
|
hizkuntza
dutenena, mendialdeko nafa rrena. Areago, euskara sustatzearen atzean Nafarroaren iden titatea arriskuan jartzen duten interesak daude; ho rregatik, euskara aldarrikatzen duten nafarrak ez dira fidatzekoak.
|
|
|
Badakit jakin beste herri batzuetan pisu txikiagoa duela itzulitako liburuak, hori bai. Baina gure kulturak eta
|
hizkuntzak
dituzten baldintzak kontuan hartuzge ro, ez zait iruditzen kezkatzekoa denik orain agertzenzaigun proportzio hau. Ez zait iruditzen sorkuntza krisirik dugunik.
|
|
2004
|
|
|
Beste batek Japonian bizi diren brasildar batzuekin egin zuen. Inkesta hori bi
|
hizkuntza
dituzten komunitateetan egiten ari gara hainbat hizkuntzalari, gero denon artean emaitzak bildu eta txosten bat prestatzeko. Hizkuntzen erabilera aztertzea da horren guztiaren asmoa.
|
|
|
Diasporako euskaldunak beren bidea egiten ari dira. Hemen ere memoria eta nortasuna baditugu, baina arazoa
|
hizkuntzarekin
dugu. Horregatik, adibidez, zergatik ez ditu Udalbiltzak Hegoalde eta Iparraldeko hamarna familia harremanetan jartzen, Internet bidez?
|
|
|
Espainiera ama
|
hizkuntza
duten hiztunei zuzendua dago, erdaldun horiek irits dakizkiekeen mezuak ulertzeko behar bezainbeste baliabide topatzen dituztelako bertan.
|
|
|
Har dezagun bada bere hitzen dotorezia gozatzeko hutsartea: . Gizarte bat besteetatik bereizten duten ezaugarrien artean
|
hizkuntza
dugu, larriena ez bada, larrienetakoa. Norbera, hizkuntza bakarreko gizarte batean bizi delarik, hizkuntza problemarik ez duen gizarte batean, ez da honetaz konturatzen, harik eta bizibeharrak beste gizarte batera erauz dezan arte.
|
|
|
Hauteskundeetan edo botazioetan balio du gutxiengo gehiengoen arteko lehiak; baina bere nortasuna duen Herria beste zein Herriren gutxiengoa da? Eta bere
|
hizkuntza
duen komunitatea beste zein hizkuntz komunitateren gutxiengoa da??. 95
|
|
|
Egungo munduaren komunikazio beharrizanetara egokituriko mintzairak, antza, zorrozkailuaren jabe dira; eta, aitzitik, gizarte dinamika berrietan txertatu gabekoek ez daukate zertaz zorroztu hizkuntzaren mintzoa. Euskara, dakigunez, modernizazioaren trena galdutako
|
hizkuntza
dugu, prozesu hura gidatu zuten gizarte klase nagusiak arrotz zitzaizkiolako. Herri xehearen mintzabide, modernizazioa kudeatu zuten Nazio estatuen hondakin.
|
|
|
Euskaraz egiteari uzten badiote euskaldunek, ez dira mutuak bihurtzen, gaztelaniadunak edo frantsesdunak baizik. Hegoaldeaz bezainbatean, bi
|
hizkuntza
ditugu, baina kultur ikuspegi bat, espainierarena alegia. Azken batean, euskarak bere independentzia behar du bizirik iraungo badu, zeren, kultur ikuspegi bakarra erdararena baldin bada, euskara soberan dago, eta soberan dauden hizkuntzak desagertu egiten dira beti.
|
|
|
Jose Felix Diaz de Tuesta ez dabil oker, inondik ere, begia jarri duen lekuan jarri duenean: . Alabaina, atentzioa ematekoa da, datu horien arabera, oso txikia dela kale erabilera eta euskara lehen
|
hizkuntza
dutenen arteko portzentajearen arteko aldea. Kale erabilera gehienbat euskara lehen hizkuntza dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke:
|
|
|
–Alabaina, atentzioa ematekoa da, datu horien arabera, oso txikia dela kale erabilera eta euskara lehen hizkuntza dutenen arteko portzentajearen arteko aldea. Kale erabilera gehienbat euskara lehen
|
hizkuntza
dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke: lehen hizkuntza euskara dutenen proportzioak gora egitea lortu beharra dugu, euskararen kale erabilerak ere gora egitea nahi badugu.
|
|
|
Nabarmentzekoa da, nik uste, Etxezarretaren ekarpen argigarri hori. Izan,
|
hizkuntza
dugu noski guk mintzagai hemen bereziki, baina, edonola ere, hizkuntzaren nondik norakoak, dirudienez, ezin dira kultura marko orokorraren sistematik at hauteman. Kultura horren esanahi nazionala ere, hortaz, ez genuke gutxietsi behar, eskolaketa modernoaren ezaugarri behinena denez gero.
|
|
|
Dudaren bat inon egotekotan Euskal Herria izenaren inguruan egon liteke akaso. Auzi honetan, ostera ere, izen honek
|
hizkuntzan
duen ohiko erabilerari segituko natzaio; eta ohiko erabilera hori zein den argitzeko Euskaltzaindiak izen honen inguruan berriki plazaratu duen txostena argigarria da oso:
|
|
|
Baina denak dira perpausak, denek diote zerbait, denak dira hizkuntzelementuak. Izan ere,
|
hizkuntza
dugu giza komunikaziorako elementu nagusia. Indibiduobakoitza taldeko besteekin komunikatu egiten da, informazio trafiko batean hartzen duparte.
|
|
|
Tractatusean eta Ikerkuntzetan.Tractatus logico philosophicus liburuan lehen aroko ideiak azaltzen dira. Oso liburubitxia da, puntuazio numeriko bidez ordenatutako aforismo laburretan dago idatzita.Russeilek eta Fregek
|
hizkuntzaz
duten ikuspegiaren antzckoa azaltzcn du liburuan, hau da, helburutzat errealitatea deskribatzca duen hizkuntz eredua darabil. Baina aurreko bickbaino harago joko du Wittgensteinek, hizkuntzaren egiteko hori (parean duen errealitateadeskribatzea) muga bihurtuko baitu.Wittgensteinek Tractatusean darabiltzan oinarrien arabera, giza adimenak enealitateaerreprescntatzen du, erreahtatcaren hala holako isla bat da.
|
|
|
Gaztelaniaz gain, beste
|
hizkuntzak
dituzten autonomia erkidegoetan epaileek horiek jakiteko premiarik ez dutela azaldu zuen herenegun Espainiako Botere Judizialaren Kontseilu Nagusiak (CGPJ), txosten baten bidez. EAJ eta EAk jarrera hori gaitzetsi dute, Konstituzioaren aurkakoa izan daitekeela argudiatuz. Gogoratu, UKBERRIk azaroaren hasieran jakitera eman bezala, euskaraz epaitua izateko eskubidea aitortu ziotela Euskal Herrian Euskarazeko (EHE) kidea den Gabi Basañez sopeloztarrari Bilboko Zigor Auzitegiko Lehen Aretoko hiru epailek.
|
|
|
Pentsakerari buruz eta soziologiari buruz
|
hizkuntzak
duen inportantzia, azkenik, aurkikunde berria da. Abertzale askoren itsutasuna lekuko!
|
|
|
7 Hizkuntza eta Herrikidetasuna (Branka, 1966), herrikidetzan eta gizarte trinkotasunean
|
hizkuntzak
duen pisua azpimarratu zuen. Artikulu luze horretan aipatu zen, adibidez, Indalecio Prietoren aitor ezin adierazgarriago hura:
|
|
|
Komunistek, Lenin’en eragiñez (etnien problemak gutxik bezin ongi ulertu baitzituen Lenin’ek) ongi konpondu dute hau; eta puntu huntaz eredu dira (bai Yugoslabia’n eta bai URSS’en). URSS’eko hamasei errepubliketan, hamasei hizkuntza liferente eman dira lege hizkuntzatzat; eta Yugoslabia’n herrialde bakoitzak bere
|
hizkuntza
du, nahiz gehien gehienak serbieraz hitzegin jatorriz. Are gehiago:
|
|
|
Gogoan izan dezagun hizkuntza dela artea bera ahalbidetzen duena. Zerbait ezagutu nahi badugu, hura irudikatu beharrean gaude;
|
hizkuntza
dugu irudikatzeko bide nagusia eta saihestezina. Zer ote da, baina, errealitatea irudikatzea?
|
|
|
Erlea edo beste edozein animalia taldekoi baino areago, gizakia animalia gizartekoi bat izatearen arrazoia begien bistakoa da: naturak, esan ohi dugunez, ez du ezer alferrik egiten, eta gizakia dugu
|
hizkuntza
duen animalia bakarra. Ahotsa minaren eta plazerraren zeinu da, eta horregatik gainerako animalia guztiek ere badute, zeren beren natura min eta plazerra sentitzeraino iristen baita eta elkarri adierazten baitiote sentipen hori; baina hitza onuragarria eta kaltegarria, zuzena eta zuzengabea adierazteko da, eta gizakiari bakarrari datxekio ongiaren eta gaizkiaren, zuzenaren eta zuzengabearen, eta abarren zentzua izatea, eta gauza hauek guztiak dira etxea eta hiria zimendatzen dituztenak (Politika, I, 2, 1253 a 11).
|
|
2005
|
|
|
Egin ezazu edozein liburu tekniko euskaraz. Hain hizkuntza txikia izanik eta hain gutxi izanda, liburu horrek
|
hizkuntzan
duen pisua ezin da konparatu ingelesez, frantsesez edo gaztelaniaz liburu txar batek (edo joera txar batek) duen eraginarekin. Gaztelaniak, ingelesak eta frantsesak lujo hori izan dezakete; hainbat hiztun, sektore, ghetto erdara txarrez aritzekoa.
|
|
|
Katalanaren ezagutzak gora egin du, baina erabilera sozialaren alorrean balorazioak kontrajarriak dira. Batzuek diote gero eta katalan gehiago direla katalana ohiko
|
hizkuntza
dutenak, katalana bere hizkuntzatzat dutenak baino. Beste batzuek diote gehiago direla lehen katalan hiztunak zirenak eta orain gaztelania darabiltenak, berez gaztelania hiztunak izan eta katalana erabiltzen hasi direnak baino.
|
|
|
Katalanaren ezagutzak gora egin du, baina erabilera sozialaren alorrean balorazioak kontrajarriak dira. Batzuek diote gero eta katalan gehiago direla katalana ohiko hizkuntza dutenak, katalana bere
|
hizkuntzatzat
dutenak baino. Beste batzuek diote gehiago direla lehen katalan hiztunak zirenak eta orain gaztelania darabiltenak, berez gaztelania hiztunak izan eta katalana erabiltzen hasi direnak baino.
|
|
|
Datuak falta dira, niri behintzat falta zaizkit. Egia da inkestek esaten dutela hamar puntuko igoera dagoela, katalana bere
|
hizkuntzatzat
dutenen eta katalana ohiko bihurtu dutenen artean. Aurrerapen hori bikote mixtoetan ere hala gertatu dela dirudi, bikote hauen gehiengoak katalana erabiltzera jotzen du.
|
|
|
Muntaia ideologikoa falta zitzaien. Prentsa katalanean rock taldeek
|
hizkuntzari buruz
zuten iritzia aztertu genuen eta talde horiek esaten zuten modernoena zela izaerak eskatzen zioten hizkuntzan abestea. Izaerak eskatutakoa ordea, ekoiztetxeak agindutakoa izaten zen.
|
|
|
Katalana hitz egiten dutenak hain gutxi badira egunen batean, beharbada, gaztelania ikastea komenigarria izango da. Elebidunak garela onartzeak esan nahi du espainola ere gure
|
hizkuntza
dugula eta hori gezurra da saltsa honetan gabiltzanontzat behintzat. Nik gaztelania oso oso berandu ikasi nuen, eskolan noski.
|
|
|
Esparru publikoari dagokionez, euskalduntze lan eskerga egin da aurreko urteotan, euskaraz egiteko gauza diren langileen kopurua izugarri hazi delarik. Eta, horrenbestez, euskara zerbitzu
|
hizkuntza
dugu administrazioen atal askotan. Orain, elebidun izateko ezinbesteko baldintzak bermatu behar ditugu zenbait ataletan, eta euskara lan hizkuntza izan dadin behar diren programak eta baliabideak sistematizatu eta areagotu, herri aginteek euskararen biziberritze lanean, bide erakusle eta ispilu izan behar dutelako.
|
|
|
" Euskal Herrian beti izango da espainiera lehen
|
hizkuntza
duen populazioa, hori baduzu Nafarroan, baduzu Donostian edo Bilbon. Lehen hizkuntza espainiera duen jendea topatuko duzu, eta beraiekin harreman egokiak izatea garrantzitsua delakoan nago.
|
|
|
aurrizkiak eta atzizkiak daramatzate askotan (biopolimero, sulfogatz, disolbagaitz...) eta sarritan izaten dira izen elkartuak (disoziazio konstante, kristal sistema, elek troi dentsitate...), izena+ adjektiboa moduko segidak (eremu magnetiko, osa era mineralogiko, sienita feldespatoidedun...) edo are konplexuagoak diren sintagma hedapenak (behetik gorako analisi sintaktiko, bitarrean kodetutako hamartarren batutzaile...). Ondorioz, zientzialariek ondo menderatu behar dituzte beren
|
hizkuntzak
dituen hiztegi sorkuntzarako bideak.
|
|
|
Lan honetan aztertu nahi ditugunak dira hizkuntz ahal men oneko hiztunek dituzten joera hedatuak, benetan hizkuntza bide batetik aldarazten dutenak. Hiru dira ahuldutako
|
hizkuntzek
dituzten ezaugarriak27: a) estilo bakarrerako joera, b) arau bateraturik gabeko aldakortasuna eta e) kode aldaketa.
|
|
|
Bukatzeko, hizkuntza guztietan neurri batean edo bestean gertatzen den mailegutza aipatu behar dugu. Hizkuntza ahultzen du mailegu gehiegi hartze ak; edonola, bereiztu beharrekoak dira
|
hizkuntzan
ditugun hitzak ordezkatzen dituzten maileguak, askotan hizkuntza aberastu gabe pobretzen dutenak eta bestetik, hizkuntza aberasten dutenak, izenik ez duten adigaietarako etiketez hornitzen baitute hizkuntza. Azken hauek ugariagoak izango dira esparru berezituetan hizkuntza komunean baino.
|
|
|
(.) nor ausartuko litzateke hizkuntzan hitz berri bat sartu orduko, aldaketa berri batonartu orduko, kultura horren elementu tradizionalena porroskatzen ari dela esatera. Nor saiatuko litzateke hizkuntzari aldaketarik gabe eusten, betiko galeratik babesteko? Inortxo ere ez, biziaren bermea baita aldaketa, eta urratsak gizarte aldaketekinbat egin ez zituzten
|
hizkuntzak
ditugu hain zuzen ere galdu direnak.
|
|
|
Aditzondoak eta izenordeak sahiestu egingo ditugu, eta erredundantziari helduko diogu behin eta berriz, errepikapenaren balioak erabiliz. Euskara erabiltzeak, bestalde, gaztelania, frantses edo ingeles
|
hizkuntzekiko
dituen berezitasunak kontuan hartuko dira, ahozkotasunaren haria oinarritzat hartzeko Zubimendi eta Esnal egileek dioten modura (1993: 157).
|
|
|
Hizkuntzak Ni eta Munduaren arteko bitartekari lana egiten du. 4,
|
Hizkuntzaren baitan
du gizakiak bere formaziorako aukera, bere mundu ikuskera zabaltzeko eta bere Ni-a lantzeko aukera, baina baita berak bere buruaren ulermena irekitzeko aukera ere. 5, Hizkuntza, organu konfiguratzaile bezala, beti da ‘energeia’ edo espirituaren tentsio iraunkorra.
|
|
2006
|
|
|
Mamirik gabeko artifiziotzat. Baina hizkuntzarekin jolas egiteak
|
hizkuntzak
dituen ahalbideez ohartarazten gaitu. Ez da hori, inolaz ere, helburua, jolasa ez bailitzateke jolas izango asmo baten agindupean egongo balitz, baina hala ere norberaren hizkuntz kontzientzia eta ezagutza garatzen direla ezin da ukatu.
|
|
|
Zergatik bi buru? Bi
|
hizkuntza
ditugulako (euskara eta gaztelera) eta biak erabiltzea eta menperatzea nahi dugulako. TxeChu dragoiaren irudiak haurrengana iristen eta gure mezua indartzen lagundu digu».
|
|
|
Ernie Benedict hitz egiten hasi da. Aitzinakoen hizkuntza zenean, gaur egungo
|
hizkuntza
duen horretan. Haren hitzak entzun ahal izan ditugu, burmuina bete digute.
|
|
|
Irakasgaiaren helburuak euskararen alde sozial eta kulturalak aztertzea da, baita indar sozialek
|
hizkuntzan
duten eragina ere. Honako gaiak aztertzen dira, besteak beste: euskara biziberritzeko plangintza:
|
|
|
Gero Sainteseko lurraldea dago; gero, Garona ibaiaren itsasadarra igaro ondoren, Bordeleko lurraldea, ardo bikain eta arrain ugarikoa, baina larre
|
hizkuntza
duena. Larre gizonak bide dira Saintesekoak euren hizkuntzarengatik, baina Bordelekoak are larrekoagoak.
|
|
|
Baina kostatu zaio. Ez daki senarrak inoiz ulertuko duen berarentzat
|
hizkuntzak
duen garrantzia. Ez daki inoiz ulertu ahal izango dituen hizkuntzaren alde egin diren eta egiten diren ahaleginak.
|
|
|
azal genezakeen hori, ordea, agian ez da hala. Esan izan da, izan ere (Cobrera, La dignidad e igualdad de las lenguas),
|
hizkuntzek
badutela nolabaiteko barne oreka bilatzeko joera naturala; alegia, hizkuntza bat bereziki konplexua eta bihurria baldin bada gramatikaren atal jakin batean, sinplea eta arina izanen dela beste zenbait ezaugarritan: fonetikan, sintaxian...
|
|
|
Eta horrelaxe gertatzen da zenbaitetan. Inguru euskaldunetako eta erdaldunetako haurrak elkartuta, askotan erdara ama
|
hizkuntza
dutenen hizkuntza joera nagusitzen da, eta urte osoan ia erdaraz hitzik esaten ez duten haurrek, orduantxe praktikatzen dute eskolan ikasitakoa. Eta ez da harritzekoa, gure errealitate soziolinguistikoa ezagututa.
|
|
|
Zenbait herritan, beraz, eskolaz besteko
|
hizkuntza
duten ikasle etorkinen ehunekoa nabarmen txikiagoa da, etorkinen kopuruarekin alderatzen badugu. Hau zenbait kasutan horrela da, Frantzian eta Erresuma Batuan adibidez, etorkin askok hizkuntza ofiziala hitz egiten dutelako, garai batean herrialde horien kolonia frankofonoak edo anglofonoak izan zirelako.
|
|
|
Esanak esan, Harrera
|
Hizkuntzak
duen garrantzia gizarteratzerakoan eta eskola arrakastaren lorpenean kontuan hartzen bada, Europako Batasunean eztabaida bizia dago Jatorrizko Hizkuntza eta Kultura ikasteari buruz. PISA 2003 txostenean esandakoa ezin dugu ahaztu eta behin eta berriro hausnartu beharra dago ikasle etorkin eta autoktonoen arteko ezberdintasunak nola murriztu.
|
|
|
Zer
|
hizkuntza
ditugu inguruan. Euskara eta Literatura.
|
|
|
Zer
|
hizkuntza
ditugu inguruan. Euskara eta Literatura.
|
|
2007
|
|
|
Ohidura hau dela kausa, kausakoekin baliatu hiztegi propioa dute eta bilerez kanpo gertatzen zaielarik euskaraz aritzea, hiztegi bertsua daramate aho mihitan. Bainan hara, haien adixkideekin frantsesez mintzo dira, normal den bezala, gozamen hizkuntza Molieren
|
hizkuntza
baitute.
|
|
|
" Goza nazazu gehiago" tribua. Euskara ama
|
hizkuntza
dute edo ikastolan ikasia. Gehienak ikastolatik iragan dira.
|
|
|
Bai, itzulpena bukatuta, errepasoetako batean fenomeno horri buruzko azterketatxo bat egin nuen, josteta gisara, geroago Senez aldizkarian argitaratu zena. Bi hizkuntzatan hitz bat berdina edo antzekoa bada, irristagarri gertatzen ahal da, nahasgarri, batez ere jatorrizko
|
hizkuntzan
duzun maila baxuagoa bada xede hizkuntzan duzuna baino, eta, batzuetan, hitz horiek hanka sarrarazten digute. Horregatik esaten dugu direla falsi amici, lagun faltsuak.
|
|
|
Bai, itzulpena bukatuta, errepasoetako batean fenomeno horri buruzko azterketatxo bat egin nuen, josteta gisara, geroago Senez aldizkarian argitaratu zena. Bi hizkuntzatan hitz bat berdina edo antzekoa bada, irristagarri gertatzen ahal da, nahasgarri, batez ere jatorrizko hizkuntzan duzun maila baxuagoa bada xede
|
hizkuntzan
duzuna baino, eta, batzuetan, hitz horiek hanka sarrarazten digute. Horregatik esaten dugu direla falsi amici, lagun faltsuak.
|
|
|
Euskaraz aritzen ote dira? Bada ikasten eta erabiltzen duenik, bere laneko
|
hizkuntza
duena, lagunekin eta etxekoekin euskaraz mintzatzen dena, bada, euskaltegitik landa hitz egin ez eta urte batzuen buruan berriz etortzen dena gogoratzera, ingurune arras erdaldunean bizi delako, euskaldun gutxi dagoelako edota euskaldunak izanik ere identifikatzerik ez dugulako; norberaren izaera dela eta, lotsatia delako, prozesua erdizka uzten duenik ere bada,...
|
|
|
Horren azalpena bestelakoa eta bikoitza litzateke: a) kanpoko hizkuntza horien hiztunek harreman oso estuak dituzte elkarrekin eta euskaldunak, aldiz, erdaldunen harreman sareetan galduta daudela; b) euskaldunekin ez bezala, hiztun arrotz horiek duten gazteleraz jarduteko gaitasuna apalagoa litzateke, seguru asko, beren
|
hizkuntzetan
dutena baino. Hortaz, Gasteiz edo Arabako euskaldunak kanpoko hiztun horiek baino ugariagoak izanda ere, euskara erabiltzeko beharrezkoak diren hiztunen arteko trinkotasuna eta hizkuntza gaitasun erlatiboa euskaldunei faltako litzaizkieke.
|
|
|
Errealitatea konplexuagoa da. Izan ere, jakin badakigu euskara lehen
|
hizkuntza
duten guzti guztiek ez dutela hitz egiten euskaraz erdaraz baino errazago eta, aldiz, hainbat euskaldun berrik bai. Eskuartean dauzkagun datuekin, ordea, errazagoa da azterketa hipotesi horiekin egitea.
|
|
|
Eta, azkenik, Gipuzkoako euskaldunen indize orokorrak gora egin zuen. Hazkundea, kasu gehienetan, eskolan edo euskaltegian euskara ikasi dutenek eragin zuten, hau da, euskara bigarren
|
hizkuntza
dutenek. Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea.
|
|
|
Hori oso positiboa bada ere, zaila da euskaldun berri horiek euskararen kale erabileran nola eta zenbateraino eragiten duten jakitea. Eragin eragiten dutela badakigu eta, batez ere, euskara lehen
|
hizkuntza
dutenek euskaraz egitea
|
|
|
Lehenengo begiratuan gertaera hori harrigarria bada ere, baluke esplikaziorik. 1989an haur euskaldun gehienek euskara zuten lehen hizkuntza (haurren %40) eta oso gutxi ziren (haurren %8) euskara bigarren
|
hizkuntza
zutenak. Bestalde, haurren kale erabilera nahikoa handia zen (%34).
|