|
2000
|
|
|
zuzen zuzenean oratu genion gaiari eta euskalgintza osoaren aldaba jo nahi izan genuen presoen aldeko ekitaldietan eta plataformetan esku har dezan eta bereziki Kontseiluari horren gidaritzaren ardura proposatuz. Ondoren, euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideen hausnarketari ekin genion eta eskubideon aldeko beste proposamen bat luzatu genuen, non argi ikusten den prozesu politiko berriak aurrera egiteak sekulako garrantzia izan dezakeela gure hizkuntz eskubideei dagokienean.
|
|
|
zuzen zuzenean oratu genion gaiari eta euskalgintza osoaren aldaba jo nahi izan genuen presoen aldeko ekitaldietan eta plataformetan esku har dezan eta bereziki Kontseiluari horren gidaritzaren ardura proposatuz. Ondoren, euskaldunon hizkuntz eskubideen hausnarketari ekin genion eta eskubideon aldeko beste proposamen bat luzatu genuen, non argi ikusten den prozesu politiko berriak aurrera egiteak sekulako garrantzia izan dezakeela gure
|
hizkuntz
eskubideei dagokienean.
|
|
|
Euskalgintzaren ekintza erreibindikatiboak(
|
hizkuntz
eskubideak, eremu debekatuen berreskurapena...).
|
|
|
Ofizialtasuna" lelopean Euskal Herrian zehar egiten ari den bira. Izan ere, EHEren arabera, euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideen aldeko aldarrikapenek euskal herritarren atxikimendu ugariak izan dituzte, eta botere politikoak ez du eskaera hori aintzat hartu. Eta areago, euskararen normalkuntzaren aurka gogor egiten duen zatiketa juridikoa ezarri diote Euskal Herriari.
|
|
|
Apirilaren 9an ibilaldia eten egin zen Iruñetik pasatzerakoan, Oinarriak ek antolatutako jaialdian parte hartzeko. Ibilbideko herri guztietan,
|
hizkuntza
eskubideak urratzen diren hainbat eremu salatu dute: posta, administrazioa, komunikabideak, osasungintza, epaitegiak, irakaskuntza eta saltokiak, bereziki.
|
|
|
" legeri horrek
|
hizkuntza
eskubide guztiak bermatu lituzke. Egun, legeri ezberdinak daude eta bakoitzak bere ezaugarriak ditu.
|
|
|
Bost milak edo egiten dute galizieraz, eta ez dakit nondik datorren hogeita hamar mila eta antzeko datuak esateko tentazioa. Bost milak hogeita hamarrek bezainbat
|
hizkuntza
eskubide daukate eta berdin bermatu behar zaizkie eskubideok".
|
|
|
Ezezagutzaren eta mesprezuaren gainean eraikitako ideiak gaindituz, gaur eguneraino heldu da ordea hizkuntza hori bera, eta Kantauriko kostaldetik Duero ibaiaren haraneraino laurehun mila lagunek baino gehiagok mintzo dute. Mendetako ukazioaren aurka, ezagupen ofiziala eta
|
hizkuntza
eskubideen borroka puri purian bizi dituzte, eta azken urteotan eztabaida politikoa interesgarria piztu da.
|
|
|
" A la par de' l pertues, a partir de hoije, ye lhuç de Miranda, lhuç de Pertual", esaldiak bururatzen du
|
hizkuntza
eskubideak onartzeko aurkeztu zuten poesiaz betetako testuak. Ordutik aurrera mendetako gutxiespenaren aurkako lana luzeagoa bada ere nekazal inguru hori hainbat eta hainbat esparrutan Portugalgo atzeratuenen artean dago, eta analfabetismo maila ere handienetakoa da, sekulako mugarria izan zen, urte askoko lanen emaitza.
|
|
|
Esanguratsua zen gainera Portugalgo estatuaren jarrera Espainiakoaren aldean. Ustez konstituzioak,
|
hizkuntza
eskubideak aitortzen dituen entitateak, behin eta berriz ahal dituen traba gehienak ezarri ohi ditu asturlleonera duintzeko orduan. Duela gutxi arte berriz Europako hizkuntza gutxituen bulegoak Batasuneko kultur askotarikotasuna aipatzerakoan Portugal gogora ekarri ohi zuen, berau baitzeukan hizkuntza gutxiagoturik ez zeukan herrialde bakartzat.
|
|
|
Bata bortizkeria dela eta; bi aukera ditugu (biak zilegi): edo euskararen inguruko eztabaida kontzeptu horretatik at kokatzen dugu(
|
hizkuntza
eskubideen inguruan, ikuspegi kulturalean, herrigintzan...) edo hartu eta sano sano hitz egingo dugu gaiari buruz, kitto. Eta gero bakoitzak esan duenaren erantzukizun guztia hartu, guztia.
|
|
|
Dagozkigun
|
hizkuntz
eskubideak aldarrikatu behar ditugu, protesta eta aldarrikapen bide zibilizatuak erabiliz eta iritzi publikoaren presioa aktibatzen saiatuz; bide juridikoei ekin behar zaie, nahiz eta luzerako jotzen dutela jakin, eta nahiz eta honelako kasuetan gure epaile hurbilen inpartzialitatea noraino iristen den ederki ikasia dugun, ez baikara ahaztutzen Barañain eta irrati lizentzien kasuetako hemengo ep...
|
|
|
Euskaldunak garen aldetik,
|
hizkuntza
eskubide besterenezinak ditugu, eta haiekiko begirunea eta babesa eskatzen da, gizalegean eta nazioarteko legedian oinarritua. Exigentzia hau euskaldun garen neurrian eta dagokigun lurraldean egiten dugu.
|
|
|
Exigentzia hau euskaldun garen neurrian eta dagokigun lurraldean egiten dugu. Ez doa gazteleradunen
|
hizkuntz
eskubideen aurka. Beste hizkuntzak ikasi eta erabiltzea ez dugu arbuiatzen, baizik eta hortan ere lehenak izaten ohi gara eta izaten jarraitu nahi dugu.
|
|
|
BERGARA, Ander: Hezkuntza eta
|
hizkuntza
eskubideak indarreko lege araubidean. Gasteiz, 1996.
|
|
|
ZENBAIT EGILE: Euskaldunaren
|
hizkuntz
eskubideak. Euskara ¡ Tu derecho!.
|
|
|
Bereziki giza eskubideen aurka doalako. Bekatu honetaz,
|
hizkuntzarekiko
eskubideek herrialdeekin ezer ikustekorik ez dutela dioten jurista horiek isilik daude orain.
|
|
|
Lehen artikuluaren zenbait zati begiratu besterik ez dugu: e) Euskararen erabilera aitzinatzea. f)
|
Hizkuntzaren
eskubideak zaintzea. g) Hizkuntza gizarte maila guztietan gai bihurtzeko, lan egitea.
|
|
|
1940ko hamarkadan eta gero Erregimena hizkuntzari zor zitzaion errespetutik etahiztunen
|
hizkuntz
eskubideetatik urrun ibili zen arren, Elizaren zenbait euskarazkoazalpen ofizialago ere jasan egin behar izan zuen hark, sinestunen euskalduntasunakbehartuta. Alde horretatik, nola halako esanahi soziala baina gogoan izatekoa du EgiaAtotxako sermolari bati dagokion 1946ko albiste honek (Cronica:
|
|
|
Gerrak baldintzaturik, alde errepublikarretik ihesi etorritako zenbait fraide etxeanzela,
|
hizkuntz
eskubideak eskatzeko nahiz euskaltzaletasuna agertzeko adore bereziabehar zelarik, eta fraide talde osoaren atxiloketa bat tartean, mozorro samar jokatubeharra zegoen. Horregatik beragatik ez zen indartu, nahi bezain laster eta lehengopunturaino, komentu etxeko euskararen status a.
|
|
|
–Administrazioari dagokio, hortaz, hiritar guztion
|
hizkuntz
eskubideak lehenbailehen bermatzea, geure eguneroko harremanetan gizabanakook, diskriminatzengaituztenen aurrean, legea eskuan, nora jo izan dezagun, oraingo babesik gabekoegoeratik atera gaitezen. Eta luzaroegi geldi egon gara?.
|
|
|
Eskola ematean, berriz, benetako Txillardegi intelektuala azaldu izan da beti, eta horri erreparatu nahidiot nik hemen eta orain, irakaslearen erantzukizun intelektuala proklamatzeko. Izanere, hezkuntza erreformako sasoietan (erreformismo garaietan esan genezake,) errotik garaturiko Txillardegiren diskurtsoa, berdin fonetikaz edo gramatikaz, elebitasunaz nahiz
|
hizkuntz
eskubideez... bere hausnartzerako gaitasuna ez da inoizmotz geratu irakaslearen ustezko neutraltasunaren mozorropean. Aitzitik, bere hautuakbeti agerian, haren eskoletan erreformismoak ez du inoiz tokirik izan.
|
|
2001
|
|
|
Euskaldunon eskubide zibil osoak onartuak izatea Iparraldean ez da anakronikoa.
|
Hizkuntza
eskubide horiek ez badira errespetatzen eta garatzen orain, hogei urte barne ez dugu behar den iritzi kritikoa izanen euskararen geroa ziurtatzeko.
|
|
|
Bide honetan aurtengo bi gertakari aipatuko nituzke erakusgai moduan:
|
Hizkuntz
Eskubideen Behatokiaren lana eta Euskara Kultur Elkargoak bideratutako helegiteak. Honetan guztietan, dena den, nafarrekberaiek diseinatu eta erakutsi behar dute bidea, gainerako euskaldunok mandatari huts baino ez garelarik.
|
|
|
Bestalde, Europako aginte gorenek Hizkuntzen Europako Eguna izendatu izana kontraesan handia da gure artean horren lekukoa hartu zuten erakunde eta taldeenurritasuna eta profilari erreparatuz gero: Euskal Kultur Erakundea (EKE) eta Euskal Konfederazioa, Iparraldean, eta
|
Hizkuntz
Eskubideen Behatokia, Euskararen Gizart e
|
|
|
Are gehiago, euskaldun" zaha rrekin", ez berriekin. ez dira
|
hizkuntz
eskubideen subjektu. Bat datoz hizkuntz politika eremuka desberdintzean, baina" logikoki" Iruñaldea erdal eremutzat hartu litzateke.
|
|
|
Ikusiko dugu gero beste toki batean Osesek
|
hizkuntz
eskubidea ama hizkuntzarekin lotzen duela, eta euskara batua ez duela ama hizkuntzatzat hartzen. Normala da, ho rtaz, euskara eremu euskaldunetara eta euskaldun zaharren multzora mugatzea.
|
|
|
Ezin da inor behartu, hizkuntza bat ezin da inposatu, antidemokratikoa baita, giza eskubideen aurkakoa. Estatu handietako
|
hizkuntzekin
eskubideen neurgailu berak ez du funtzionatzen. Hizkuntza horiek" obligaziozkoak" dira.
|
|
|
Eskubideen hiru belaunaldi, lau belaunaldi aipatzen dira. Lauga rrena litzateke
|
hizkuntz
eskubideei dagokiena. Lehenik, eskubide zibilak; bigarrenik, eskubide politikoak; hirugarrenik, eskubide sozialak; eta laugarren belaunaldikoak dira eskubide linguistiko kulturalak, talde eskubide gisa ulertuta.
|
|
|
Proposamen bitxia egiten du berak: katalanek
|
hizkuntz
eskubideak izan ahal ditzaten beren burua" gutxiengo" gisa planteatu behar dute. Espainiako gutxiengo izanik, gutxiengoei dagozkien diskriminazio positibo guztiak izango lituzkete.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi salatubeha rrekoak salatu behar ez ditugunik. Tinko eta zorrotz eutsi behar diogu
|
hizkuntz
eskubideen defentsari, baina lubaki horretan geldirik eta ahul gotortuz gero aisa garaitukogaituzte.
|
|
|
Horren ondorioz, Nafarroako Gobernuak, epe laburrera zein luzera, onartu du euskara ez dela euskaldunen hizkuntza bakarrik, Nafarroako hizkuntzetako bat ere badela. Europako Batasun osoan ez dago herririk bere hizkuntzapropioa ren aurka legislatzen duenik edo herritarren
|
hizkuntz
eskubideak murrizteko neurriak hartzen dituenik: Na fa rroa da kasu bakarra Europako Batasun osoan. Normalean Estatu guztiek neurriak hartzen dituzte elebitasun edo eleaniztasuna indartzeko, baina ez kontrakoa egiteko.
|
|
|
Jakina,
|
hizkuntz
eskubideen urraketak ezinbestez errebindikazio azkar eta egokia eskatzen du. Baina hizkuntz politika arduratsu baten bideragarritasuna akordioan oinarritzen da; bestela, porrot egingo luke.
|
|
|
Politikari hauen pobrezia politikorako dena da baliagarria:
|
hizkuntza
eskubideen defentsa borroka armatua rekin lotzen dute, euskarazko irakaskuntza Espainiarekikogo rrotoarekin, murgiltze programak aurrera eramateko behar den antolaketa autonomia estatuan ematen ari omen den erdaraezagupena ren porrota rekin.
|
|
|
2. Epe laburrean agian ez da gehiegi nabarmenduko, sortzen duen alarma eta ondoezaz landa, baina erasoek behar adinako erantzun irmo eta zabala lortu ezean, hiritar bakoitzak duen
|
hizkuntz
eskubidean eta kolektibitate gisa dugun eskubidean oinarritua, pixkanaka ideologia nazionalista eta esklusibista baten ondorioa dela euskararen normalizazioa gizartean zabaldu eta sinetsaraztea lor dezakete. Horregatik, euskara hiritar guztien eta bakoitzaren ondarea eta eskubidea dela eta hizkuntzak eta kulturak bizikide izan daitezkeelakoa behin eta berriz aldarrikatzea beharrezkoa dela uste dut.
|
|
2002
|
|
|
Hartara, euskaldunengana ez ezik, euskaltzaleengana, euskararekiko zeharkako harremana dutenengana zein hizkuntzarekiko inolako kezka berezirik ez dutenengana zuzentzen da Oinarriak elkargunearen egitasmo berri hau. " Errespetuaren izenean bada ere, guztiok onartu behar dugu edonork bere
|
hizkuntza
eskubideak dituela nahi duen hizkuntza ikasteko eta erabiltzeko, hizkuntza bat guztion ondarea den heinean", Aldasorok adierazten duenez.
|
|
|
Izan ere, jakinarazpen hauetan zerbitzuak zein udal oharrak euskaraz edota ele bitan jaso nahi dituela agertzen du sinatzaileak: " Jakinarazpen honetan aipatzen diren oinarrizko
|
hizkuntza
eskubideak behar bezala bermatzen ez zaizkidan bakoitzean jakinarazpenak berez aintzat ez hartzeko eskubidea dut, eta nire herritar eskubideak inongo bazterketarik gabe bermatuak izan daitezen, helegiteak aurkeztu edo hartu beharreko beste neurriak aztertuko ditut", argi utziz. " Administrazio publikoa herritarrek sostengatutako zerbitzua eta herritarrei zuzendutako zerbitzua da eta hau horrela, bere betebeharra da herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko beharrezkoak diren erraztasun eta bitartekoak jartzea.
|
|
|
" Jakinarazpen honetan aipatzen diren oinarrizko hizkuntza eskubideak behar bezala bermatzen ez zaizkidan bakoitzean jakinarazpenak berez aintzat ez hartzeko eskubidea dut, eta nire herritar eskubideak inongo bazterketarik gabe bermatuak izan daitezen, helegiteak aurkeztu edo hartu beharreko beste neurriak aztertuko ditut", argi utziz. " Administrazio publikoa herritarrek sostengatutako zerbitzua eta herritarrei zuzendutako zerbitzua da eta hau horrela, bere betebeharra da herritarren
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko beharrezkoak diren erraztasun eta bitartekoak jartzea. Beraz, Nafarroan bizi dugun egoera bidegabea eta baztertzailea izateaz gain, administrazio publikoaren oinarrizko betebeharrei iruzur egiten diena da", iritzi baitio Oinarriak ek.
|
|
|
|
Hizkuntz
Eskubideen Behatokia sortu zenetik, urtebete joan da jada. Behatokiak 2002 urteko lehen sehilekoko datuak jakinarazi ditu.
|
|
|
Biak Emilio Barbera errektorearekin.Araudiak ezartzeko izandako atzerapenaren adibide dugu Euskara Institutuasortzeko bederatzi urte pasa izana eta orain arte erakunde horrek duen pertsonalurria (irakasle bi 2001 urtean). Unibertsitateko zenbait irakaslek, agintari publikoek eta epaile batzuek kezka handiagoa izan zuten erdaldunen
|
hizkuntza
eskubideak babesteko, euskararen erabilera sustatu eta euskaldunen hizkuntza eskubideakerrespetatzeko baino. Esanguratsua da, adibidez, 1986tik aurrera sozialistek zuzentzen zuten Eusko Jaurlaritzaren Hezkuntza Sailak argitaratutako zenbait lanetaneuskararen normalkuntzari buruzko aipamenik ez izatea edo, arazo?
|
|
|
EHUko araudian xehetasun osoz agertzen dira
|
hizkuntza
eskubideak. Besteunibertsitate batzuen estatutuekin alderatzen baditugu, EHUkoak askoz eregarrantzi handiagoa ematen zieten hizkuntza eskubideei, besteetan ez baitzirenhain nabarmen aipatzen (Vilhar Trilho, 1990:
|
|
|
EHUko araudian xehetasun osoz agertzen dira hizkuntza eskubideak. Besteunibertsitate batzuen estatutuekin alderatzen baditugu, EHUkoak askoz eregarrantzi handiagoa ematen zieten
|
hizkuntza
eskubideei, besteetan ez baitzirenhain nabarmen aipatzen (Vilhar Trilho, 1990: 256).
|
|
|
Eta horilortzeko, gizarte euskaldunak bultzatu du, unibertsitate bakoitzean titulazioak osorik euskaraz izan arte. Baina, aldi berean, hor daude Ipar Euskal Herrikoeuskaldunak, euskaraz ikasteko gaztelaniazko azterketak egin behar dituztenak.Beraz, euskaldunak euskaraz ikasteko dugun
|
hizkuntza
eskubidea ez dago betetakasu batzuetan, eta urratuta dago besteetan.
|
|
|
Hau argi ikusten ez duena, lehenago esan dudan gisa, ez da mundu honetan bizi. Euskaldunon
|
hizkuntza
eskubideek inoiz baino errespetu handiagoa dute; orduan eskubiderik ez zen, eta sekula ere argia ikusi ez duten euskal esparru batzuk, esparru berriak, ditugu orain eskura. Horien artean daude, esaterako, zuk edo zure adiskideren batek egunero esku artean erabiltzen dituen eskola liburuak.
|
|
|
beren oraingo hegemoni egoeran, Euskal Herrian ere Estatu Zentralak beraiek ordezkatzen eta babesten dituela sentitzen dute, eta ez lukete nahi euskaldunek (hots, euskaldun euskaldunek edo euskaldun soilek) orain arte berek ez bestek gozatzen dituzten pribilegioak ere berdintasunez lortzea:
|
hizkuntz
eskubideak, naziotasunaren aitormena, nazioarteko ordezkaritza, erabakimena, nagusitasun etnikoa etab.
|
|
|
|
Hizkuntz
eskubideen gaia ere azaldu behar da, modulaburrez izan arren. Zoritxarrez, euskararen lurralde guztietan hizkuntz eskubideak urratzen ari dira eta egoera horri buelta emateko beharra gero eta handiagoa da, eta ez Nafarroan bakarrik, sarri askotan uste izaten dugunez, baizik eta Euskal Herri osoan.
|
|
|
Hizkuntz eskubideen gaia ere azaldu behar da, modulaburrez izan arren. Zoritxarrez, euskararen lurralde guztietan
|
hizkuntz
eskubideak urratzen ari dira eta egoera horri buelta emateko beharra gero eta handiagoa da, eta ez Nafarroan bakarrik, sarri askotan uste izaten dugunez, baizik eta Euskal Herri osoan.
|
|
|
• Euskal Herriko administrazio maila guztiek urratzen dituzte
|
hizkuntza
eskubideak.
|
|
|
|
Hizkuntz
eskubideak denon ahotan
|
|
|
Azken hilabeteotan
|
hizkuntz
eskubideen gaiak bere tokia hartu du euskal plazan. Euskal gizartea ren hizkuntz eskubideak, ez legez ez izatez, Euskal Herrian bermerik ez duten eskubideak baitira.
|
|
|
Azken hilabeteotan hizkuntz eskubideen gaiak bere tokia hartu du euskal plazan. Euskal gizartea ren
|
hizkuntz
eskubideak, ez legez ez izatez, Euskal Herrian bermerik ez duten eskubideak baitira. Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa.
|
|
|
Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa. Iparraldean
|
hizkuntz
eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa, hizkuntz eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko hizkuntzarekiko eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Oraindik ere bost erregimen juridikoren menpe dago euskararen normalizazioa. Iparraldean hizkuntz eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa,
|
hizkuntz
eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko hizkuntzarekiko eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Iparraldean hizkuntz eskubiderik, ez objektiboki ez eta subjektiboki ere, ez da; objektiboki, legearen arabera, frantses hiztunak baizik ez dira, banaka zein herri gisa, hizkuntz eskubideen jabe. Subjektiboki, mendeetako minorizazio egoerak ekarri du Iparraldeko herritar gehienak euren burua tokiko
|
hizkuntzarekiko
eskubideez gabetuta sentitzea.
|
|
|
Nafarroak, bere milioi erdi biztanle dituela, hiru hizkuntz eremu ezberdin ditu. Nafarroako herritarren
|
hizkuntz
eskubideek 1986az geroztik indarrean dagoen legean, hain zuzen ere, dute muga garbia. Gainera, euskarari ofizialtasuna soilik Nafarroako mendialdean aitortzenzaio, eta horrek ofizialtasun" erreala" ez izatea dakar, administrazio zerbitzu nagusiak (Nafarroako Gobernua bera, ospitaleak, epaitegiak, unibertsitatea...) euskarak estatus ofizialik ez duen eremu mistoan baitaude eta hor herritarrek ez dute aitorturik, ez eta bermaturik ere, zerbitzu publikoak euskaraz jasotzeko eskubidea.
|
|
|
Nafarren arteko bereizkeria legezko egiten duten legeak jartzen ditu indarrean Nafarroako Gobernuak.
|
Hizkuntz
eskubideen diskurtso politiko instituzionalean gehiengo erdalduna da diskriminatuta dagoena, administrazio publikoetan sartzeko euskarari ematen zaion" garrantziagatik". Administrazio horrek nafar guziok funtzionariogai bagina bezala azaltzen ditu, eta ez administrazioaren aitzinean Nafarroako bi hizkuntzetako edozein erabiltzeko eskubidea dugun herritar gisa.
|
|
|
Erronka handia da
|
hizkuntz
eskubideena, Euskal Herrian nola Euskal Herritik kanpo ere. Euskarak bere lurralde historikorik gehienean ez du aitorpen ofizialik, eta duenean ere egoera aski nahasia du.°
|
|
|
Unibertsitario euskaldunei ez zaie, oro har, inolako berezko estatusik aitortzen, ez daukate ez eskuduntzarik ez tresnarik sare propiorik eratzeko. Frantzia eta Espainiako unibertsitateetan lortzen dena izaten da, gehienbat,
|
hizkuntza
eskubideen aitorpena, hori kasurik onenean, baina garapen murri tzeaneta beti agintarien kontrolpean. Are gehiago, Espainiakounibertsitatean ezarritako aldaketak orain arte ibilitakoa atzera bidean jartzen du.
|
|
|
Unibe rtsitate publikoak ikasle guztiei, bai euskaldunei bai erdaldunei, beraien
|
hizkuntz
eskubideen murrizketarik gabe, zerbitzu osoa eta berdina eskaini behar diela kontuan izanda, euskal campusaren aldeko hautua izango litzateke bidezkoena. Baina gaurko baldintza juridikoak eta egoera politikoa kontuan izanda, oso zaila iruditzen zait, ia ezinezkoa ez esateagatik.
|
|
|
...k ikusi ahal izan dira; berreskuratu nahi den hizkuntza izendatzen dela administrazioko hizkuntza bakarra edo lan hizkuntza, administrazioarekiko harremanak beste hizkuntzan izateko eskubidea bermaturik; hezkuntza sistemak ziurtatu egiten duela haurrak hizkuntza horretan trebatuak izatea; eta, azkenik, sektore pribatua legez eta arauz derrigortzen dela hizkuntza gutxitua erabili eta honen hiztunen
|
hizkuntz
eskubideak errespetatzera.
|
|
2003
|
|
|
UPNko Gobernuaren hizkuntza politikak atzerako bide irmoa hartua du. Ez ditu betetzen nazioartean
|
Hizkuntza
Eskubideei buruz Espainiak sinatutako itunak, eta orain, epaileek baliogabetutako Euskararen Dekretua onartu nahi du berriz ere, zegoen bezala. Horretarako, Administrazioko Negoziazio Mahai Orokorra kontsultatzea betebeharreko tramitea du.
|
|
|
Nafarroako Gobernuak onartutako euskara foru dekretu berriak kritika ugari jaso zituela aipatu genizuen joan den astean. Euskara Kultur Elkargoak beste pauso bat eman du, helegitea aurkeztu baitu dekretuaren aurka, «legearen eta nafar komunitatearen
|
hizkuntza
eskubideen kontrakoa» delako.
|
|
|
IA REN
|
HIZKUNTZA
ESKUBIDEEN EGUNA
|
|
|
Ikasle Abertzaleak taldearen ekimenez, mobilizazio ugari egin ziren Hegoaldean joan den asteko asteazkenean (hilak 26).
|
Hizkuntza
eskubideen eguna izendatu zuten eta «Euskaldunon Egunkaria» ren itxiera eta NUPeko eta EHUko euskararen egoera salatu zituzten, besteak beste. IAk adierazi duenez, Ertzaintzak pilotak jaurti zituen EHUko Gazteizko campusaren barruan egindako manifestazioan.
|
|
|
Bai.
|
Hizkuntzarena
eskubide ukiezina da, giza eskubideen artean garrantzitsuenetarikoa, hizkuntzak gizateria osoaren ondare direlako, eta mundu guztiak ahalegindu luke gal ez daitezen. Baina hondamen izugarri hori gertatzen ari da, eta badirudi inori ez zaiola axola.
|
|
|
Hirugarren aldiz, ezker abertzaleko Udabiltzak eta
|
Hizkuntza
Eskubideen Behatokiak hitzaremena sinatu dute. Hala, 65.000 euroko diru laguntza jasoko du Behatokiak, orain arteko lanari eutsi diezaion.
|
|
|
Hala, 65.000 euroko diru laguntza jasoko du Behatokiak, orain arteko lanari eutsi diezaion. Udalbiltzako Lander Etxeberriak adierazi duenez, «euskal herritarrek pairatzen dituzten
|
hizkuntza
eskubideen urraketak azaleratzen jarraitu beharra dago».
|
|
|
Nafarroako Auzitegi Nagusiak
|
Hizkuntza
Eskubideen Behatokiak aurkeztutako helegiteari erantzunez plazaratu berri duen sententzian euskara jakitea" plus" bat dela dio. Behatokiak elebidunak ziren pertsonak, langile elebidunak eskatzen zituzten lanpostuetarako bakarrik aurkez zitezkeela zioen barne deialdia salatu asmoz jarritako helegitea zen.
|
|
|
Izan ere, Autonomia Estatutuak euskararen hizkuntza ofizialkidetasuna arautu zuen, eta, horrez gain, Euskal Herriko biztanle guztiei eskubidea aitortu zien, Administrazioarekin dituzten harremanetan hizkuntza hori erabiltzeko.
|
Hizkuntza
eskubide horiek guztiak ziurtatzeko beharrezkoak diren neurri eta bitartekoak jarri behar dira.
|
|
|
Ikusten delarik zenbat aldiz, historian zehar, printzeen, handikien edo politikarien urratsei jarraiki zaizkien elizgizonak, asma daiteke azkenean, hobe dela menturaz fedearen eta hizkuntzen eztabaida hau kontzilioetarik edo sinodoetarik at eramatea fakultateetara edo parlamentuetara. Hor irabaziz geroz zuzenbidearen eta
|
hizkuntz
eskubideen auzia, xurituko dugu menturaz laster fedearen eta hizkuntzarena, eta gainera, bakea hurbilduko zaigu beharbada, gure herrira eta beste asko herritara.
|
|
|
Lan horren emaitza izan zen Euskara Arautzeko Legea (1982). Bertan zehaztu ziren Jaurlaritzak eginbeharrekoak herritarren
|
hizkuntza
eskubideak errespetatzeko eta garatzeko. Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea (HABE) ere garai horretakoa dugu.
|
|
|
Estatutua ez zela ez Euskal Unibertsitatea, ezta Euskal Eskola Publikoa lortzeko tresna miragarria, baina bai euskal hezkuntza sistema hemendik antolatzeko baliabidea16 Hurrengo hausnarketetan, ordea, ez zen Euskal Unibertsitateari buruzko aipamen zuzenik. Espainiako gobernua prestatzen ari zen Unibertsitate Autonomiaren Legea (LAU) aztertzean, Arnasa ren 4 zenbakiak Nafarroaren urruntzea kritikatu zuen, baina ez zen euskararen inguruko inongo aipamenik egiten17 Urtebete geroagoko Hitz Irakaskuntza aldizkarian LAUren zirriborro berriari buruzko analisiak
|
hizkuntza
eskubideen desagertzea salatu zuen18 1982an kaleratutako Arnasa 10 dugu Euskadi-ko Ezkerraren unibertsitateari buruzko azterketarik sakonena19 Berriro LAU legea kritikatu ondoren, EHUren egoera azaltzen zuen, eta unibertsitateak bizi zuen krisia salatzen zuen. Atalak ez zuen euskarari buruzko inongo aipamenik, are gutxiago Euskal Unibertsitateari buruzkorik.
|
|
|
hitzaldiarekin, ondoren Jean Haritschelharrek jardun zuen (Koldo Mitxelenaren ordez). Hurrengo egunean, Piarres Xarritton
|
hizkuntzaren
eskubideei buruz aritu zen. Ondoren, euskararen erabilera elizaren bizitzan eta irakaskuntzan aztertu zen, Action Catolique ko kideen artean egindako inkesta baten berri emanez.
|
|
|
Ez dezagun ahantzi egoera orokorra: Osakidetzako oposizioak, justizian bizi den egoera, komunikabideen arloan euskararen egoera tamalgarria, eskoletan euskara ez da bermatzen, Biziberritze Planarekin dagoen oztopatzea, Nafar Gobernuaren Dekretua eta Unibertsitate Legea, Frantziar Gobernuaren ezetza lege babesari eta euskararen aitortza eza, ofizialtasun falta Euskal Herrian,
|
hizkuntza
eskubideen bortxaketa etengabea... Hau da errealitate gordina.
|
|
|
Eta komunikabideetan? Eta zer
|
hizkuntza
eskubideak lurralde osoan bermatzeko. Haien jokabidea salatu beharra dago.
|
|
|
Bai, badakit nik... etsai gehienek deretxoa alegia errespeta  tzen eta indar erakusketen aurrean baizik ez dutela amore ematen. Orain arte irabazi diren euskararekiko
|
hizkuntza
eskubide apurrak oro horrela erdietsi dira. Batzuetan armak eskuan eraman borrokarik izan ez balitz, deus ez genuen izango.
|
|
|
66 Isasi et al., (2003): "
|
Hizkuntza
eskubideak ezagutu, erabili, defendatu", Euskaldunon Egunkaria,.
|
|
|
Eta nireaz zer? Nafarroako Gobernuaren hizkuntz politika epaitegietara eraman behar izan dute euskaltzaleek, euskara desagertzeko arrisku bizian da Ipar Euskal Herrian Unescok egindako atlas linguistikoaren arabera, Bizkaian zortziehun pertsonak intsumiso deklaratu dute beraien burua
|
hizkuntza
eskubideak bete arte, beste zenbait euskaltzalek baraualdia egin izan dute hizkuntza eskubideak aldarrikatzeko, euskalgintza polizialki eta judizialki pertsegitua da... zer gehiago behar da komunitate linguistiko desberdinek erabateko interes batasunik ez dugula ikusteko. Interes desberdinak ditugu batzuek eta besteek.
|
|
|
Eta nireaz zer? Nafarroako Gobernuaren hizkuntz politika epaitegietara eraman behar izan dute euskaltzaleek, euskara desagertzeko arrisku bizian da Ipar Euskal Herrian Unescok egindako atlas linguistikoaren arabera, Bizkaian zortziehun pertsonak intsumiso deklaratu dute beraien burua hizkuntza eskubideak bete arte, beste zenbait euskaltzalek baraualdia egin izan dute
|
hizkuntza
eskubideak aldarrikatzeko, euskalgintza polizialki eta judizialki pertsegitua da... zer gehiago behar da komunitate linguistiko desberdinek erabateko interes batasunik ez dugula ikusteko. Interes desberdinak ditugu batzuek eta besteek.
|
|
|
Eskubideen gutun horretan baieztapen garrantzitsuak egiten dituzte autoreek. Gutunean diotenez," euskara larri da eta euskal herritarren
|
hizkuntza
eskubideei erasotzen zaie". Mendetako historia erasokorra dute gogoan autoreek gutunean, eta azpimarratzen dute ezen XVIII. mendeaz gero bereziki bortitza izan dela euskararen kontrako borroka.
|
|
|
Arestiko intelektualen gutun horretan esaten denez: " euskal herritarrok defendatu behar ditugun
|
hizkuntza
eskubideak ditugu". Ildo horretatik euskarak berdintasunezko tratua izan dezan eskatzen da, bidenabar:
|
|
|
"
|
Hizkuntz
Eskubideen Deklarazio Unibertsala", Hika 71, 1996ko urria.
|
|
|
Herritarrak kontzientziatzeko etengabeko lana egin behar da eta, batez ere, motibazio praktiko edo instrumentaletan eragiteko politikak martxan jarri behar dira. Horrekin batera, euskaldunok eta euskaltzaleok guztiok bat egin behar dugu mugimendu zabal eta eraginkorra sortuz
|
hizkuntz
eskubideen aldeko aldarria erabat gizarteratzeko eta gure gizartea ren arlo guztietan kontuan hartua izan dadin. Konpromisoen bidea jorratu behar dugu garbi utziz euskara ikastea eta erabiltzea dela une honetan baliozko konpromiso bakarra.
|
|
|
Baina, horretarako, beste politika batzuk erabili behar dira borondatetik eskakizunetara pasatuz, nahiz eta horrek kostu politikoakso rtu. Hizkuntz politikak euskaldunon
|
hizkuntz
eskubideak bermatu behar ditu, desoreka soziala den neurrian. Eta herritarrek ikusi behar dute gutxi barru euskara ezinbesteko tresna izango dela gure gizartean eta, ondorioz, ikasteko eta erabiltzeko pausoa emango dute.
|
|
|
Breziga rrek kritikatu zituen atzerapausoak, eta EBk onartutako oinarrizko eskubideen itunak hain zuzen ere hizkuntza aniztasuna azpimarratzen duela gogoratu zuen.
|
Hizkuntza
eskubideak ere aldarrikatu zituen, eta euren garrantziaz" inolako dudarik ez litzatekeela egon behar" esan zuen.
|
|
|
Iruñeko Udalak
|
hizkuntza
eskubideak ziurtatzen ez dituela sa latu zuen Arartekoak
|
|
|
Oinarriak eta alkateek egindako deiari erantzunez, Iruñeko karriketan gutxitan ikusitako jende andana bildu zen, hartutako neurri murriztaileek eragin kezkaren lekuko. Manifestazioaren bukaeran irakurritako manifestuetan, bizitza publikotik euskara ezabatzeko lan ildo" penagarria" kritikatu zen, eta dinamika hori gainditzeko
|
hizkuntza
eskubideen aldeko defentsa lana" era ahalik eta zabalenean, iraunkorrenean eta eraginkorrenean" egin behar zela azpimarratu zen. Alkateek neurriak bazter uzteko lanean segitzeko konpromisoa adierazi zuten.
|
|
|
Helegitea prentsan egindako kanpaina zehatza eta gero etorri zen. Aurreko hilabeteetan, Diario de Navarra n, Artetak
|
hizkuntza
eskubideen aurka idatzi zituen artik uluak, eta Aranazek toponimian eta errepidetako seinaleetan ikusi zuen" gutxiengo euskaldunaren inposizioa". Tajadurak, euskara Nafarroako hizkuntza berezkoa dela esatea" onartezina" zela azpimarratu zuen.
|
|
|
Miguel Sanzen erantzuna Haritxelharri: " Zintzotasun guztiz, esan behar dizut nire gobernuak, eta neronek ere, ez dugula uste Nafarroan euskara garatu eta berreskuratzeari, edota
|
hizkuntza
eskubideak begiratzeari, utzi diegunik".
|
|
|
Hau larria da zeren eta hiritarren
|
hizkuntza
eskubideekiko erasokorra den hizkuntza politika justifikatu nahi izaten baita erdaldunen ustezko bereizkeriarekin, datuek, hain zuzen, kontrakoa azaltzen dutenean. Edo euskaldunen hizkuntza eskubideen defentsa indarkeriarekin eta zinegotzien erailketekin nahasten baitute, demagogia merkeena erabiliz hizkuntza eskubideen urraketa ez ikustearena egiteko.
|
|
|
Hau larria da zeren eta hiritarren hizkuntza eskubideekiko erasokorra den hizkuntza politika justifikatu nahi izaten baita erdaldunen ustezko bereizkeriarekin, datuek, hain zuzen, kontrakoa azaltzen dutenean. Edo euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideen defentsa indarkeriarekin eta zinegotzien erailketekin nahasten baitute, demagogia merkeena erabiliz hizkuntza eskubideen urraketa ez ikustearena egiteko.
|
|
|
Hau larria da zeren eta hiritarren hizkuntza eskubideekiko erasokorra den hizkuntza politika justifikatu nahi izaten baita erdaldunen ustezko bereizkeriarekin, datuek, hain zuzen, kontrakoa azaltzen dutenean. Edo euskaldunen hizkuntza eskubideen defentsa indarkeriarekin eta zinegotzien erailketekin nahasten baitute, demagogia merkeena erabiliz
|
hizkuntza
eskubideen urraketa ez ikustearena egiteko.
|
|
|
• Epe luzean zailagoa da aurreikuspenak egitea konbentzituta bainago euskararen normalizazioaren alde ari diren gizarte mugimenduek gaitasuna izanen dutela aldaketa sozial eta politikoa aktibatzeko, nafar guztien
|
hizkuntza
eskubideak, elkarrekiko errespetuan oinarriturik, aitortze aldera.
|
|
|
Honekin ez dut esan nahi gure eskakizunak zilegiak ez direnik. Euskararen ofizialtasuna, normalizazioa,
|
hizkuntz
eskubideen bermea eta abar toki guztietan defendatu behar diren eskubideak dira, guztiz demokratikoak gainera. Baina ez gara ohartzen erdaldunen ikuspegiak zilegiak izan daitezkeela, eta horren ondorioz gure mezuak ezdi rela behar bezala gizarteratzen.
|
|
|
3. Nafarroako beste hizkuntzaren, euskararen, normalizazioa begi onez ikusten da sektore askotan, inplikazio maila, intentsitate eta epeei buruz dagoen adostasunik eza begi bistakoa bada ere. Premiazkoa da alderdi guztiek euskararenno rmalizazioa abian jartzea, aurreiritzirik gabe, onartez ina baita herritarren
|
hizkuntza
eskubideak urratzen direnean" kontzientzia arazoak" direla medio gizartearen zati handi bat baztertzea.
|
|
|
Hemen euskararen aldeko balantza pisuzko eskubidez eta argudioz bete beharrean, maximalismo kaltegarritzat jotzen dira oinarrizko eskubideak, eta tamainako erretagoardia exkaxarekin trukean eskain daitekeen gauza bakarra aldarrikapenen narkotizazioa da (eta arr akasta izatekotan gero eta gutxiago, ezinbestean).
|
Hizkuntza
eskubideen bermea eta eskubideen urraketa ren salaketano rmalizazioaren aldeko neurri aurrerakoiagoak bultzatzeko indar palanka izan beharrean (ikuspegi" posibilista" garatzeko ere ezinbesteko elementua euskararen aurkako jarre ren aurrean), palanka horren deuseztapena bihurtzenda EAEn ardura instituzional gorenak dituzten alderdienlehentasun. Nafarroan atzetik atzetik arrasto berean.
|
|
|
Inozokeria da pentsatzea euskararen arazoak zuzenketa legal hutsetik etorriko direnik, eta hizkuntza politika berri eta egokirik ezean edo hizkuntza komunitatearen barne indartzerik ezean ofizialtasuna onartze hutsak eta lege berria egite hutsak euskararen egoera konponduko dutenik. Baina inozokeria ere da, hizkuntzen berdintasunean eta
|
hizkuntza
eskubideetan oinarritzen ez den estatus legal asimetriko, desorekatu eta atzerakoi batek ez duela inolako eraginik euskararen normalizazioan. Gaur egun, duela 15 urte bezalaxe, euskarak ofizialtasuna behar du eta, orduan bezalaxe, oso bestelako hizkuntza politika ere behar du.
|
|
|
Alde batetik," eguneroko lanean" ari direnak, dela erabilera, dela motibazioa, sormena, transmisioa, hezkuntza... Eta, bestetik," eguneroko lan" horren indargarri eta potentzialtasunaren biderkatzaile izan lukeen egoera sozio-politikoa bilatzen duten ekimenak, alegia, euskararentzat estatus berri bat (ofizialtasuna,
|
hizkuntza
eskubideen aitortza, hizkuntza politika berri bat) bilatzen duten ekimenak.
|
|
|
1. Euskaldun naizen aldetik, egiten dudan balorazioa negatiboa da, ez besterik. Erabaki da euskararekiko jarrera tolerante batetik (praktikan aski ez zena euskaldunen
|
hizkuntza
eskubideak bermatzeko, emaniko urratsak minimoak izan baitziren) jarrera erasokorrera pasatzea, aditzera emanez nafar erdaldunen, hots, nafar gehienen bazterkeria ezin zela gehiago jasan.
|
|
|
3. Agintarien jarrera ezkorra eta bortitza ikusi ondoren" formula magikoren" bat genuke Nafarroan, herriak eskatzen duen normalizazioa eta
|
hizkuntz
eskubideak eskuratzeko.
|