2000
|
|
Bizkaian bertan, bertako euskararen gaineko artikuluak ohikoak dira herriko euskara makalen dagoen inguruetan," UK" n eta" Berton" en adibidez. Gainontzean naturaltasun handiagoz tartekatu ohi da, baina kazetal
|
hizkuntza
euskara batua da oraindik batez ere.
|
|
Ekainaren 18an egingo da Araba Euskaraz 2000 jaia, Laudio Ikastolaren eskutik. Arabako
|
hizkuntza
euskara dela erakusteko asmoz, hirugarren aldiz izango dugu jai erraldoi hau Laudion, Aiarako bailaran. Hezkuntza proiektua sendotzea helburu izanik," Txikia zainduz handitu" leloari eutsiko diote.
|
|
Gauza da zein hizkuntzaatik zein hizkuntzara itzultzen den. Edozein
|
hizkuntzatik
euskarara itzultzen denean, jauzia beti handiagoa izaten da. Ez da gauza bera portugesetik espainolera itzultzea; errespetu guztiarekin baina oso erraza da, antzekoak direlako.
|
|
Mendibilek han zioenez, bere
|
hizkuntza
euskara izanik, eskolan gazteleraz egitera beharturik zeuden, eta inor lerratzen bazen euskarazko hitzen bat mintzatzera, nahiz eta bularretik xurgatu zuen. Ama, aipatu. Madre, ren ordez, edo gurasoengandik ikasitako. Jaungoikoa?
|
2001
|
|
Hortik guraso guztiengan arruntak diren kezkak jaso dituzte, hala nola, irakaskuntzaren kalitatearekin zerikusia dutenak, baina beste alde batetik, ikastolei zuzenean eragiten dieten kezkak ere azaleratu dira, hots, lehenago aipatutako irudi okerrarekin zerikusia dutenak, hizkuntza eta politika nahastearen irudiarenak, alegia. Beste alde batetik, Seaskako arduradunak beste puntu batetaz konturatu dira, hau da, erabiltzen duten murgiltze eredua (haurra euskaraz ikasten hasi eta pixkanaka frantsesa sartu, beti ere komunikazio
|
hizkuntza
euskara delarik) ez dela behar beste ezaguna gurasoen artean, eta, ondorioz, hauetako askok ikastoletan ez dela frantsesik ikasten ustera iritsi dira, nahiz eta datuek ustea gezurtatu. Etxeberriren hitzetan," frantsesa halabeharrez irakatsi behar dugu eta irakasten dugu, horretarako kontrolak ere izaten ditugu-eta; kontutan hartu behar da, gainera, nahiz eta euskaraz ikasi azterketa guztiak frantsesez direla, Frantziako estatu osoan azterketa eredu bakarra dela (azterketa ez du ikastolak egiten, hezkuntza arduradunek baizik) eta horietan gure ikasleek betidanik emaitza oso onak izan dituztela".
|
|
Lagin orokorrari dagokionez, gurasoen jaioterriak bakarrik eragiten dusubjektuen orientazio motibazionalean; horrela, bi gurasoak Euskal Herritik kanpojaioak dituzten subjektuak dira orientazio instrumental indartsuena dutenak; 2) transmisio kanpainako populazioan ezaugarri horien eragina askozaz handiagoa daorientazio motibazionalean: a) lehen
|
hizkuntzatzat
euskara duten subjektuek irabazi pertsonal motako orientazio indartsuena dute, b) Euskal Herritik kanpo jaiotakosubjektuek eta elebidunen portzentaia %40 den guneetan jaiotakoek orientazio instrumental indartsuagoa dute, c) subjektuen bizilekuan elebidunen presentzia nabariagoa denean, orientazio instrumentala eta irabazi pertsonalekoa nabariagoak dituzte subjektu horiek, eta d) bi gurasoak Euska...
|
|
Lagin orokorrari dagokionez, gurasoen jaioterriak bakarrik eragiten dusubjektuen orientazio motibazionalean; horrela, bi gurasoak Euskal Herritik kanpojaioak dituzten subjektuak dira orientazio instrumental indartsuena dutenak; 2) transmisio kanpainako populazioan ezaugarri horien eragina askozaz handiagoa daorientazio motibazionalean: ...bjektuek eta elebidunen portzentaia %40 den guneetan jaiotakoek orientazio instrumental indartsuagoa dute, c) subjektuen bizilekuan elebidunen presentzia nabariagoa denean, orientazio instrumentala eta irabazi pertsonalekoa nabariagoak dituzte subjektu horiek, eta d) bi gurasoak Euskal Herrian jaioak direnean, irabazi pertsonal motako orientazio indartsuagoa da, eta gurasoetako batek edo bieklehen
|
hizkuntzatzat
euskara dutenean, mota bereko orientazio indartsuagoa dutesubjektuek.
|
|
Beste hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren
|
hizkuntzetan
euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako.
|
2002
|
|
Baietz uste dut. Gehiago saiatu gara
|
hizkuntza
euskara aztertzen literatura baino. Unibertsitateko tesi gehienak, ez dakit nongo bailarako ergatiboa aztertzeko dira, baina literaturari buruz gutxi egin da, beharbada, egiten zailagoa delako.
|
|
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzan egindako azterketetan, erabilera tasarik altuenetarikoak ia beti Nafarroak ematen ditu, Nafarroako euskaldunak oso gune trinkoetan daudelako: lehen
|
hizkuntza
euskara dute, harreman sare euskaldunak etxean eta lagunartean... Gaur gaurkoz ere, Nafarroako gune euskaldunenak Bizkaia eta Gipuzkoako gune euskaldunenak baino euskaldunagoak dira.
|
|
Norabide bat argimarkatu nahi da: MUren harreman
|
hizkuntza
euskara izatea, geroago eta pertsonagehiagoren artean erabiltzeko eta geroago eta zeregin gehiagotarako. Zailtasunakzailtasun eta tokian tokiko hizkuntza ohiturak oso kontuan hartuta, egunetikegunera eta urtetik urtera euskara gehiago irradiatuko duen unibertsitateaeraikitzen joatea da markaturiko norabidea.
|
|
Emanaldiaren
|
hizkuntza
euskara izan zen, RNEren informazio saioekin egin beharreko konexioa eta Jorge Oteiza eta Julio Caro Barojari egindako elkarrizketa bana kenduta, horiek gaztelaniaz egin behar izan ziren eta.
|
|
Horrek txundituta uzten du nornahi: han zaude zu mahaian zure komunikazio
|
hizkuntza
euskara aukeratu duzulako, harro harro ikusirik aurrean duzun edertasun hori, gazte guztiak euskaraz aritzeko gai direnak, han daude zure aurrean gazte euskaldun horiek, hauena bai zoriona pentsatzen duzu, zuk ez baitzenuen holako aukerarik izan, denak dira euskararen aldekoak itxuraz, baina... elkarren artean erdara aukeratzen dute. Gure ikasketak euskaraz egiteko aukera izan ez dugunok erdaraz ikasi dugu kontatzen edo oinarrizko eragiketak egiten.
|
|
Euskal Unibertsitateari buruz dugun ikuspuntua azaltzeari ekin baino lehen, beharrezkoa da zerbait argitzea, hau da, gure herriaren zatiketa politiko administratiboa hiru errealitate desberdinetan eta Euskal Herriko
|
hizkuntzatzat
euskara hartzeari buruzko borondate politiko ezberdinak.
|
|
Gizarte gune berrien
|
hizkuntza
euskara (soilik edoerdararen parean) izatean datza euskararen zinezko normalizazioa, eta horretara zuzendu lirateke normalkuntza plangintzaren ahaleginik handienak. Izan ere, hizkuntz ohiturak finkatu gabe dagoen gizarte talde berri batean askoz errazagoa da euskara ezartzea, abian dagoen (erdarazko) beste batean ohiturak aldatzea baino.
|
2003
|
|
Dakigunetik ez dakigunera euskal diglosia irazian" da, eta hain zuzen ere euskalkia irakaskuntzan dauka gaitzat. Nolanahi ere, Juan Luis Goikoetxea Arrietaren tesian lehen
|
hizkuntza
euskara duten ikasleak hartzen dira kontuan, etxetik euskaradun izanik euskalkidun ere, beraz eskolaratzen diren neska mutikoen hitz egiteko era baitu ikertzaileak bere lanaren ardatz. Euskal Herri osoko ikasle euskaldunak hartu ditu aztergai, baina bereziki bizkaieran zein bizkaieradun ikaslean jarri du bere arreta.
|
|
Nafarroa gehieneko jatorrizko
|
hizkuntza
euskara dela historikoki ondo frogatua dago, baita nafarren gehiengo nagusia euskalduna izan zela XVIII. mendera arte ere. Baina horrek ez du esan nahi lurralde horretan euskaraz bakarrik hitz egiten zenik, eta hori ere historikoki frogatua dago.
|
|
Nahiz profeta biarnesa oker zebilen, duela 115 urte, euskaldun populu tipia eta haren
|
hizkuntza
euskara, ja galduak, laster hil eta suntsituko zirela uste zuelarik. Daugin mendeari buruz oroituko gara ez dela profeta ofizioa lanbide erraza, eta orobat, ez garela Euskaldunak ez munduko ez Europako nazio tipi bakarra, aspaldian suntsitu beharra izan arren, beti bizirik dirauena.
|
|
Euskal Herrian urtebete luzean bizi direlarik, hezkuntza sistemak ez ditu errealitate horretan murgildu: Badakite, bai, gure
|
hizkuntza
euskara dela, baina berdin berdin jakingo dute frantziako hizkuntza frantsesa eta ingalaterrako hizkuntza ingelesa dela. Euskarari buruz ez dakite gehiagorik.
|
|
" Her heart speaks the language of her mother and that of her mother’s mother, and that of her mother’s mother’s mother..." (Bihotza bere amaren hizkuntzan mintzo zaio, eta bere amaren amarenean, eta bere amaren amaren amarenean...). Oraindik txukun egiten ez banuen ere, nire bihotzeko
|
hizkuntza
euskara zen. Nire amaren hizkuntza zelako hain zuzen, nire amaren amarena eta neure familiaren oroimena luzatzen ahal zen ama guztiena.
|
|
Komunikazio sare bat, non lan
|
hizkuntza
euskara izango baita, lan harremanak euskaraz izateko, kultur industrietan behar egin/ egingo duten euskaldun horiek eredu auto zentratua lantzeko, eta suntsipen linguistikoaren aurkako konpromisoari lan-postutik bertotik erantzun ahal izateko, lan-postuaren lanabesak eskuan hartuta babesteko, teoriatik haragoko praktikaren bidetik eusteko.
|
|
Beste
|
hizkuntzetatik
euskarara itzulitako lanen artean, Literatura Unibertsaleko 100 tituluak aipatu behar dira. Lan mardula eta kalitate handiz egina.
|
2004
|
|
Hala eta guztiz ere, eskola ez da soilik ikasgela, eta ezinbestekoa da arlo akademikoaz gain ikaslearen beste bizitza esparruetan ere eragitea, haietan ohiko komunikazio
|
hizkuntza
euskara izan dadin ziurtatu nahi badugu. Ikastoletan aspaldi ohartu ginen testuinguru euskaldunak sortzearen beharraz eta ekintza mordoa antolatu ohi dugu.
|
|
Beste hizkuntzaren bat izan du beti aldamenean. Beharbada hemen maila batean edo bestean erabiltzen ziren
|
hizkuntzetan
euskara maiteena, bihotzekoena, kuttunena zen, edo nahi baduzue, etxekoena; baina etxetik irten ahala eta beste beharretara eratzen ginenean, hasten ginen berehala beste hizkuntzaren bat erabiltzen, honetarako edo hartarako. Frankotan ezinbestean, erdaldunekin ari ginelako eta erdaldun horiek euskara ez zekitelako eta gu txikiak ginelako; euskara jakiteaz gainera, erdararen bat ikasia genuenez gero, gu izaten ginen, eta gu izaten gara orain ere, besterekin erdaraz mintzatzen garenak.
|
|
Euskal Herriaren
|
hizkuntza
euskara dela esan eta espainiera erantsi dio Atxagak. Motz gelditu da ordea asteasuarra beste batzuen ondoan, alajainkoa!
|
|
Joxean Ormazabal ere gogaide dugu iritzi horretan: . Ez al zaizue iruditzen Herri honen
|
hizkuntzak
euskara izan behar duela esaten dugunok erabat konbentzituta bageunde, ez genukeela hain erraz joko erdarara, ez genukeela hain erraz amore emango? (...) Euskaraz dakigunok epeltzen ari gara, erraz amore ematen dugu, ez gara konturatzen gure hizkuntza zein kinka larrian dagoen.
|
|
Kale erabilera gehienbat euskara lehen hizkuntza dutenen baitan dagoela egiaztatuko balitz, ondorio hau aterako litzateke: lehen
|
hizkuntza
euskara dutenen proportzioak gora egitea lortu beharra dugu, euskararen kale erabilerak ere gora egitea nahi badugu. Zaila da haur euskaldunek euskararekiko duten atxikimendua handitzea, haur euskaldunen erdiek lehen hizkuntza euskara ez izanda?. 642
|
|
lehen hizkuntza euskara dutenen proportzioak gora egitea lortu beharra dugu, euskararen kale erabilerak ere gora egitea nahi badugu. Zaila da haur euskaldunek euskararekiko duten atxikimendua handitzea, haur euskaldunen erdiek lehen
|
hizkuntza
euskara ez izanda?. 642
|
|
Inguruko erdal eragin soziolinguistikoaren erauntsiak ez dio atsedenik hartzen uzten kimuari: . Izan ere. Fito Rodriguez mintzo zaigu?, jato rrizko
|
hizkuntza
euskara duten lagunekin egindako ikerketan zehar argi geratu bada horien elebitasun joerak gazteleranzkoak direla inguruneko presio soziolinguistikoaren eraginez, hori are argiago ikusi da jatorrizko hizkuntza gaztelera duten eta euskara bigarren mailako hizkuntza edo asignatura soil gisa irakasten duten hizkuntza ereduetan eskolarizatutako ikasleekin egindako ikerketekin alderatu denean.... Kasu horietan bi hizkuntzak menperatzea, Administrazioak elebitasunaren alde egindako aukeraren ondorioz helburu gisa planteatzen duena, ez da soilik lortu gabeko xedea, baizik eta bere plangintzaren porrotaren etengabeko oroitzapena?. 476
|
|
Horregatik, Arana poJitikari abertzaJe az, euskaltzaJeaz eta euskaJariaz jardutean, Jau maiJa bederen bereizi beharra dago, hots: a) euskaltzaJetasunaren eta abertzaJetasunaren zein nazionaJismo aren arteko harremana, b) nazioaren eta hizkuntzaren arteko harremana, e)
|
hizkuntzari
euskarari ematen zaion trataera autonomoaren norainokoa, eta d) euskaJariaren gizarte inpJikazioa, SozioJinguistikak argitzen duena.
|
|
Horrek euskal gizartean" dramarik edota gatazkarik" ez duela suposatzen aipatu zuen Imazek, bere alderdia gizarte elebidunaren alde dagoela adieraztearekin batera. " Gure
|
hizkuntzak
euskara eta gaztelania dira. Gauza da aurrenekoa ahulagoa dela eta guk bakarrik daukagula", azaldu du.
|
|
Gure zinemagintzak, oinarrizko
|
hizkuntza
euskara delarik, garatu ahal izateko eskubidea eta berau betetzeko urratsak ematen hasteko beharra aldarrikatzea da helburua.
|
|
Aukeran gaztea da, elebiduna edo eleaniztuna agian, eskolatua, eta ezagutzen dituen
|
hizkuntzen artean
euskara lehenestea ohartuki erabaki du. Zer izen du kategoria horrek?
|
2005
|
|
Aukera handi asko galdu dira joan deneko 20 urteetan: euskarari lehentasunezko estatus bat emateko; euskaldunduko duen hezkuntza sistema bat ezartzeko; helduek euskara ikastea doakoa izateko; administrazioaren euskalduntzean, langileen kontratazioetan eta administrazio atalen eta aginte organoen lan
|
hizkuntza
euskara ezar dadin urrats nabarmenak egiteko; osasun mundua euskalduntzeko; unibertsitatean euskaraz ikasteko eta ikertzeko aukerak orokortzeko; erdarazko komunikabideei kuotak ezarri eta irrati lizentzietan euskara aintzat hartzeko; izaera publikoko zerbitzuak direnetan estatus publiko nahiz pribatua izan eta kontzesioetan euskarazko zerbitzua bermatzea derrigorrezkoa izateko; enpresetan euskara... Eta beste hainbat alorretan egin ez direnak, eta egin zitezkeenak, hurrengo 20 urte honetarako gelditu dira.
|
|
Ni euskal hiztuna naiz, euskal kultura maite dut eta saiatuko naiz honek lekua izan dezan proiektu honen baitan. Hiri honetan dagoen lengoaia komun bakarra euskara da, bi aldeen berezko
|
hizkuntza
euskara da. Bi aldeetan sustatu behar dugu euskara, baita hemen frantsesa eta han gaztelania ere.
|
|
Beste galdera bat: Ikaslearen jatorrizko
|
hizkuntza
euskara ala erdara delako. Edo ikaslearen hizkuntza eremua erdalduna delako?
|
|
Bizien laudatzeko bethi da denbora, Aipha dezagun egun
|
hizkuntza
eskuara,
|
|
Euskaldun erdien artean hainbat motatakoak aurki ditzakegu26: batetik, ama
|
hizkuntza
euskara izanik ere, irakaskuntza osoa erdaraz jaso dutelarik, euskara estandarra edota beren lan esparruko euskara menderatzen ez dutenak; bestetik, euskara bigarren hizkuntza modura ikasi dutenak eta lagunarteko esparruetan edota esparru komunetan edota beren lan esparruetan erabiltzeko gai ez direnak, edo bestela, esparru hauetan guztietan erabiltzen badute ere, jabekuntza erabat burutu ez izan... Euskara erabat normalizaturik ez egoteak posible egiten du irakaskuntzaren esparru guztietan eta baita testugileen artean ere mota hauetako guztietako hiztunak egotea.
|
|
hala aitortu zuen gehien maite izan zuen
|
hizkuntza
euskara izan zela eta hori bakarrik nahiko da euskaldunon esker ona irabazteko. Baina argitara eman zituen 219 liburu eta lanetatik 68 euskaraz idatziak edo euskarari buruzkoak badira ere (%31, 05), italierari buruzkoak 50 dira (%22, 83), datu honek adierazten digularik hizkuntzalaritzan eta dialektologian bigarren ikerketa alorra izan zuela; ahantzi ezina da hobeki ezagutzen zuen hizkuntza zela italiera, ia bizitzaren lehen erdian hitz egin zuena.
|
|
Lanaren egiturak ez dio inolako azalpen logikoari jarraitzen, bat dator berez egileak berak argi ez daukan teoriarekin, hots, euskaldunen (edo bere arabera escaldunen) jatorria ekialdean dagoela eta migrazio bidez Iberiar Penintsula kolonizatu zutela, baina ez da argi geratzen herri zeltekin batera etorri ote ziren edo aurretik, gauza biak aipatzen baitira. Bere ustez duela 8.000 urte Iberiar Penintsulara heldu ziren lehenak arrazaz finesak edo ural altaikoak ziren, eta beraien
|
hizkuntzak
euskararekin antz handia zeukan,, la segunda fue la céltica, con la llegada de los vascos agricultores legítimos [sic] en el último milenio ante nuestra era, una raza en todo sentido sobresaliente en sus condiciones físicas e intelectuales? (Doering, 1921:
|
|
2 Etxe Eskolek eta Ikastolek, biek ere, euskara bizirauteko lan egiten zuten. EtxeEskoletan «ama
|
hizkuntzan
euskara izango da, eta euskalkiei eutsiko diete»; Ikastoletan «euskara batua irakasten da, eta horrela, hizkuntzaren biziraupenaren alde lan egitearekin batera, euskal hiztunak ez diren tokietan hizkuntzaberreskuratuko dute».
|
|
«Ikastolaren
|
hizkuntza
euskara da eta jatorriz erdaldun diren ikasleakeuskalduntzea du helburu».
|
|
Ikastola euskal eskola da. Irakaskuntza eta komunikazio
|
hizkuntza
euskara da, frantsesa sartzen da CE1 mailatik aitzina. Lehen mailaren bukaeran haurrak egiazki elebidunak dira (Hezkunde Nazionalak 6garrenean sartzean egiten duen ebaluaketak horrela frogatzen du).
|
|
Jatorrizko
|
hizkuntza
euskara dute, eta alfabetatuta daude
|
|
Jatorrizko
|
hizkuntza
euskara dute, eta erdi alfabetatuta edo alfabetatu gabe daude
|
|
Gaitasuna abiapuntu hartzen badugu, 15 eta 2529 adin taldeetako gazteak alderatuz gero (10 urtetan emandako aldaketa, nolabait), aldaketa oso nabarmenada, euskararen mesederako. Jatorrizko
|
hizkuntza
euskara edo erdara izan, euskarazko oinarrizko ezagutza bat duten gazteen kopurua nabarmen altuagoa da gazteenen artean (15): 25 urte dituztenen artean euskaraz" ez dakite" edo" zerbait dakite" gazteen% 60,4k.
|
2006
|
|
sakelako, etxeko, zein lantokiko telefonoa euskaraz erabiltzea. Erantzungailua euskaraz jartzea, sakelakotik mezuak euskaraz bidaltzea, sakelako
|
hizkuntzatzat
euskara ezartzea, operadoreei euskaraz hitz egiteko eskatzea... Horietako ekintza batzuk norbanakoaren esku daude, baina Kontseiluak berak frogatu ahal izan duen moduan, telefoniaren munduak ez dio tarte handirik egin euskarari.
|
|
Etxeko
|
hizkuntza
euskara daukatenak gazteak baino, euskaldun helduak dira. Euskaldunenelebiduntzegoiztiarrak negatiboki eragiten du euskararen erabileran.
|
|
Zuk badituzu zeure ebidentziak, zuk ere. Langile herrixka euskaldun bateko haurra zara sortzez, zure
|
hizkuntza
euskara da (trakets samartua, damuz), zure lagun gehienak euskaldunak. Euskalduna zaren ala ez behintzat, dudarik ez daukazu.
|
2007
|
|
Hortaz, bada, aldagai hauxe erabili dugu, hizkuntza gaitasun erlatiboari dagokionez: lehen
|
hizkuntza
euskara duten euskaldunek errazago hitz egiten dute euskaraz erdaraz baino. Beraz, lehen hizkuntza euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan.
|
|
lehen hizkuntza euskara duten euskaldunek errazago hitz egiten dute euskaraz erdaraz baino. Beraz, lehen
|
hizkuntza
euskara duten euskaldunen ehunekoa erabili dugu hizkuntza gaitasun erlatiboaren adierazle moduan. Azterketa egiteko behar genituen datuak EUSTATek egindako errolda eta zentsuetatik atera ditugu.
|
|
Bururatzean aldarrikapen bat egin zen" Lehentasuna duten norabide hauei esker, euskararen aldeko hizkuntza politikarako zutabeak eraik daitezke, ofizialki onartuz nortasun hizkuntzak hartze duen oinarrizko estatutua: " Euskal Herriaren
|
hizkuntza
euskara da". zorigaitzez ez zen diru laguntza berririk bozkatu eta gauzak geldirik egon ziren. herritarrak ziren mugitu 10.000 manifestariko Deiadar batean.
|
|
Gaurko gazteen adinartean %7k euskara dute ama hizkuntza bakarra eta beste hainbestek euskara eta frantsesa. ezberdintasunak ere agertzen dira herrialde batetik bestera. BaionaAngelu Biarritz (BAB) eskualdean bataz beste %12 dira ama
|
hizkuntza
euskara dutena, bakarrik edo frantsesarekin batera. Aipatu 3 adin taldeetan %15, %12, %5 Lapurdi barnealdean bataz beste %32 eta adinarteka %47, %21, %16 Nafarroa Beherea eta zuberoan bataz beste %67 eta adinarteka %82, %64, %37 16 urtez goragoko jentetza kontuan hartuz Iparraldean 65.000 herritar euskararekin sortu gara.
|
|
euskarazko kultura, erdal kultura frantsesa eta kultura globalizatua, zeinahi hizkuntzatan adierazten dena. gazteagoetan. Araberan Nafarroa Beherean eta zuberoan (32.000 biztanle) da ama
|
hizkuntza
euskara dutenen ehuneko handiena, eta Lapurdi barnealdean (96.500 biztanle) kopururik handiena. euskara berezko hizkuntza delarik familian," happening" kulturala edo bat bateko kulturgintzaren gunea bilakatzen da. ezteietako eta bestetako apairu luzeak, denek ezagutzen dituzten kantuez alaiturik. Jarraian, zahar eta gazte mahai inguruan dantza jauziak ematen dituzte, txistulari batek bultzaturik.
|
|
Baina zorionez alor honetan ere garapen bat ageri da. orain arte bi gurasoak euskaldun zirelarik haurrak %80 ziren euskaldun, baina guraso bat euskaldun eta bestea erdaldun, haurrak %20 ziren euskaldun. Gaur egun kasu berean, haurretan %44k euskara dute ama
|
hizkuntza
euskararekin batera. Guraso erdaldunentzat, anitz dira, ikastolak, eskola elebidunak eta elkarteak dira beren haurrak euskaltasunean sartzeko ateak.
|
|
Akitaniar
|
hizkuntza
euskararen dialektoa zela frogatzera datoz lurralde hartan aurkitutako inskripzio zaharrak ere: hango hilarrietan aurkitu diren euskal izenak dira testigantzarik garbienak.
|
|
Izan ere, euskaldun euskaldun horien artean, hizkuntza idatzia euskara ote da, euskaldun euskaldunaz ari garenez gero? Beste nolabait adierazteko, ahozko jardunean mintzaira nagusia euskara duten euskal hiztun horien kultura, informazio eta lanbide
|
hizkuntza
euskara ote da komunikazioa idatzia denean. Hori ez dakigu zehatz mehatz. Baina ez gara koitaduak ere, noski, eta badakigujardun idatzia ezinbestekoa den gizarte modernoan euskarak zer nolako erropenadaukan esparru horietako komunikazio idatzian.
|
|
Orain dela pare bat urte hainbat hizkuntzatan argitaratutako eskuko hiztegiak izan duen arrakasta ikusita, Bermeo, Gernika Lumo, Erandio, Lekeitio, Markina Xemein, Ondarroa eta Lea Artibaiko Mankomunitateak egin dute etorkinei ongi etorria ematea helburu duen gida. Zazpi
|
hizkuntzatan
euskaraz, gaztelaniaz, portugesez, frantsesez, ingelesez, errumanieraz eta arabieraz egindako gidak helburu hau du: egitasmo honen bultzatzaile izan diren udalerrietara heldu direnei bertokotzen laguntzea, horretarako hasi behar duten bizimodurako erabilgarria eta baliagarria izango den informazioa eman, eta gure gizartearen ezaugarri garrantzitsuenak azpimarratu dira, foru iturrien arabera.
|
|
Geroztikakoa dut dena. Dena den ez du inon dokumentatua egon behar Xabierrek esukara zekienik eta erabiltzen zuenik, baina guztiz logikoa dirudi hark ama
|
hizkuntza
euskara izatea, nahiz eta aztarranik ez zuen utzi.
|
|
udalerrian euskara ofiziala eta lehentasu nezkoa izendatzea: hizkuntza politikaren helburu nagusia euskararen normalizazioa izatea; herritarren hizkuntza eskubideak errespetatzeko neurriak izatea; Udaleko lan
|
hizkuntza
euskara izatea; eta Udalak argitaratzen dituen euskarri komunikatiboetan euskara lehentasunez agertzea.
|
|
Zazpiak Baten hiru nazio daudela aitortzea zen alternatiba (edo, agian, lau nazio daudela, gaskoiez mintzatzen diren eskualdeak aintzakotzat hartuz gero). Errepublika garaiko auto  nomia estatutuetan euskarazko irakaskuntza eta euskararen irakaskuntza bereizten ziren eta lehena eremu euskaldunean besterik ez ezartzekoa zen, ama
|
hizkuntza
euskara zuten haurrendako. Baina, gerraren ondoren, ikastolak eremu erdaldunean zabaltzean, bereizketa horrek leher egin zuen.
|
|
Iraultza, edo hobeto esan," Asaldakuntza edo erreboluzioa gaurko munduan". Oraindik ez da ‘iraultza’ esaten (‘akeita’gatik norbaitek esan omen zuenez," munduan diren
|
hizkuntzetan
euskara izango da kafeari kafea esaten ez dion bakarra" —ik. 11, 1960, 87—; eta erreboluzioari ez erreboluzioa, gehi genezake hurrean):
|
2008
|
|
Ez, pentsatzen dut arraro xamarra egingo zaiola... Baina musika hori gustatuta eta gure
|
hizkuntza
euskara izanik ez dago bertze aukerarik.
|
|
Emaitza orokorrak eskaintzen dira: gurasoen" adinean behera egin ahala lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentaia handitu egiten da";" hazkunde ikusgarrienak euskaraz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten da", edo" gurasoetako batek ere ez duenean euskaraz ondo hitz egiten, balio handienek adin talde gazteenean bakarrik gainditzen dute %10" nahiz eta horrek hazkunde erritmo handia dakarren. Familia bidezko euskararen lehen transmisioa ezagutzea oso garrantzitsua da, izan ere, soziolinguistika arloko adituen artean —bertako zein kanpokoen artean— adostasun maila nahikoa dago gai honen inguruan, hau da, hizkuntza gutxiengo, gutxiagotu edo menderatu baten errekuperazioa, normalizazioa eta iraupen itxaropena neurtzeko adierazle nagusienetakoa familia bidezko hizkuntza transmisioa dela esaterako orduan.
|
|
Oro har aldea handia ez bada ere, handia da euskara lehen hizkuntza bakar gisa hartzen dutenak %76, 2 direla kontuan hartzen badugu eta, aldiz, euskara gaztelaniarekin batera hartzen dutenak %16, 2 direla. Beraz, transmisioaren portzentajea %90etik gorakoa izan dadin, bi bikotekideek euskaraz ondo hitz egin behar dute, eta gutxienez bietako batek lehen
|
hizkuntza
euskara izan behar du.
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen
|
hizkuntza
euskara badu (A+ taldea), orduan bai euskara bera bakarrik edo gaztelaniarekin batera, izango baita bikote horien seme alaben %80k baino gehiagok (%81, 5) jasoko duten lehen hizkuntza (bakarrik %46, 9 edo gaztelaniarekin batera %34, 6). A motako gurasoen kasuan, euskararen transmisioaren ehunekoa %32, 9koa da (bakarrik %11, 6 edo gaztelaniarekin batera %21, 3).
|
|
Transmisioa, halaber, nahiko bermatuta egon liteke gurasoetako batek euskaraz ondo hitz egin ez arren, betiere besteak ondo hitz egiten badu, eta gainera lehen
|
hizkuntza
euskara badu.
|
|
Izan ere, lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajea %45, 3koa da euskara hitz egiten duena aita denean. Baina hitz egiten duena ama bada, euskara jasotzen duten seme alaben portzentajea %56, 9koa da.
|
|
Hizkuntza transmisioaren ehunekoa nabarmen jaisten da. Izan ere, lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajea %15, 1ekoa da euskaraz zerbait hitz egiten duena aita bada eta %19koa zerbait hitz egiten duena ama denean.
|
|
Lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajea %45, 3koa da euskara hitz egiten duena aita denean. Baina hitz egiten duena ama bada, euskara jasotzen duten seme alaben portzentajea %56, 9koa da.
|
|
Seme alaben lehen hizkuntza gurasoen tipologiaren arabera aztertzean ikusi dugu gurasoen hizkuntza gaitasuna zenbat eta handiagoa izan, orduan eta handiagoa dela lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajea. Gainera, seme alaben lehen hizkuntza adinaren arabera aztertzean egiaztatu dugunez, adin taldea zenbat eta gazteagoa izan, orduan eta handiagoa da lehen hizkuntza gutxienez euskara duten semealaben portzentajea.
|
|
Ondoren bi aldagaiak, alegia gurasoen tipologia eta seme alaben adina, konbinatuz lortutako datuak aztertuko ditugu. a) Lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alabak10 (bera bakarrik edo gaztelaniarekin batera) adin taldetan banatuta, guraso motaren arabera.
|
|
B+ motako bikoteengandik edo B motako bikoteengandik datozen eta lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajearen bilakaera ia parekoa da. Ehunekoak txikiak dira, seme alaba guztien artean duten pisua %6koa baino ez baita, lehen kasuan, eta %2tik beherakoa, bigarrenean.
|
|
Ehunekoak txikiak dira, seme alaba guztien artean duten pisua %6koa baino ez baita, lehen kasuan, eta %2tik beherakoa, bigarrenean. Halere, bikote mota horietatik datozen eta lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben kopurua etengabe eta pixkanaka handitzen ari da, adinean behera egin ahala.
|
|
7 taula. Lehen
|
hizkuntza
euskara edo biak dituzten 2 urte bitarteko seme alabak adin taldeka, gurasoen tipologiaren arabera. EAE, 2001(%)
|
|
Azterketa gurasoen tipologiaren ikuspegitik egiten badugu, joera orokorra adinean behera egin ahala lehen
|
hizkuntza
euskara duten semealaben portzentajea handitu egiten dela ikusiko dugu (6 irudia).
|
|
Jakina, lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben ehunekoa oso handia denean, ez da igoerarako tarte handirik geratzen. Beraz, D eta B+ motako gurasoen seme alaben portzentajean igoera ez da oso handia.
|
|
Antzeko zerbait gertatzen da A+ motako gurasoen seme alaben artean ere, baina kasu honetan lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben arteko aldea handiagoa da adin talde bakoitzean: 25 eta 29 urte bitarteko semealaben taldeko %69tik hasi eta gazteenen taldeko ia %90eraino (%88, 9).
|
|
Hazkunde ikusgarrienak euskaraz hitz egiten duen bikotekidea edo bikotekideak euskaldun berriak direnean izaten dira. Horrelakoetan talde gazteenean lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajearen balioak bikoiztu egiten du 25 urtekoen taldekoa; %62, 9 vs %28, 3, bi gurasoak euskaldun berriak badira, eta %43, 7 vs. %19, 2, euskaldun berria bikotekide bakarra izan eta besteak euskaraz ondo hitz egiten ez badu.
|
|
• Kopuruei erreparatuta oraindik talde txikiena bada ere, hazkunderik handiena lehen
|
hizkuntza
euskara eta gaztelania dituztenen taldean ari da gertatzen.
|
|
• Gurasoen hizkuntza gaitasun erlatiboa erabakigarria da hizkuntza transmititzeko prozesuan, hizkuntza gaitasun orokor bereko bikoteek oso modu desberdinean transmititzen baitute euskara, euren lehen
|
hizkuntza
euskara izan ala ez.
|
|
10 Lehen
|
hizkuntza
euskara gaztelania esatean, euskararen barnean sartzen dira bera bakarrik eta gaztelaniarekin batera.
|
|
Lurraldearen araberako banaketa aztertzen badugu, balioak oso desberdinak direla ikusiko dugu. Izan ere, Araban 30 urtetik beherako semesoziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain alaben %3k baino zertxobait gehiagok du lehen
|
hizkuntza
euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
Araban 30 urtetik beherako seme alaben %3k baino zertxobait gehiagok du lehen
|
hizkuntza
euskara, Bizkaian ehuneko hori %12, 5ekoa da eta Gipuzkoan ia %40koa.
|
|
Lehen
|
hizkuntza
euskara bakarrik duten semealaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da.
|
|
Portzentajeak nabarmen aldatzen dira banaketa adintaldeen arabera aztertzen badugu. Hala, lehen
|
hizkuntza
euskara bakarrik duten seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da. Bestalde, lehen hizkuntza euskara eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz handiagoa (%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean.
|
|
Hala, lehen hizkuntza euskara bakarrik duten seme alaben portzentajea zaharrenen taldeko %17, 6tik gazteenen taldeko %23, 9ra igotzen da. Bestalde, lehen
|
hizkuntza
euskara eta gaztelania dituztenen taldea ez da %5era iristen 25 eta 29 urte bitarteko seme alaben artean eta, aldiz, balio hori hiru aldiz handiagoa (%14, 5) da 2 eta 4 urtekoen artean. Gehikuntza horien ondorioz, nabarmen murrizten da lehen hizkuntza gaztelania duten seme alaben kopurua; izan ere, %75etik gorakoa (%77, 7) izatetik ia %60ra (%61, 6) jaisten baita.
|
|
Bi bikotekideak elebidunak direnean seme alaben %95ek gutxienez euskara jasotzen du lehen hizkuntza gisa (%88k euskara bakarrik eta %7k gaztelaniarekin batera). Transmisioaren portzentajeak nabarmen aldatzen dira gurasoetako bat bakarrik denean elebidun; orduan lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alabak %65era jaisten dira (%35ek euskara bakarrik eta %30ek gaztelaniarekin batera).
|
|
Transmisioaren portzentajea %90etik gorakoa izan dadin, bi bikotekideek euskaraz ondo hitz egin behar dute, eta gutxienez bietako batek lehen
|
hizkuntza
euskara izan behar du.
|
|
Pertsonaren lehen hizkuntza erabakigarria da hizkuntza gaitasun erlatibo bat ala beste izateko. Horrela, bada, lehen
|
hizkuntza
euskara bakarrik duten pertsonek hizkuntza gaitasun erlatiboa dezentez handiagoa izan ohi dute lehen hizkuntza gaztelania dutenek baino. Bi multzoen erdian daude, baina hurbilago lehenengotik bigarrenetik baino, hizkuntza biak lehen hizkuntza gisa jaso dituzten pertsonak.
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen
|
hizkuntza
euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen hizkuntza duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen
|
hizkuntza
euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen hizkuntza euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen hizkuntza duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
Lehen hizkuntza ere kontuan hartzen dugunean, biek ondo hitz egiteaz gain lehen hizkuntza euskara badute8 (D motako bikoteak), lehen hizkuntza euskara duten seme alaben portzentajea %98, 6ra igotzen da (%93, 9k bakarrik eta %4, 7k gaztelaniarekin batera). Baina, bikotekideetako batek lehen
|
hizkuntza
euskara ez badu (B+), biek euskaraz ondo hitz egin arren, euskara lehen hizkuntza duten seme alaben ehunekoa %92, 4ra jaisten da.
|
|
• Lehen hizkuntzaren arabera: %28, 6ren lehen
|
hizkuntza
euskara da, %65, 6rena espainiera eta %5, 9rena euskara eta espainiera.
|
|
Euskal Herriko Hirugarren Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, EHAEko biztanleen %29, 4 elebiduna da euskaraz eta gaztelaniaz (hau da, bi hizkuntzez mintzatzeko gai da), eta %59k gaztelaniaz baino ez du hitz egiten. Inkesta horren arabera (EUSTAT7) EHAEko biztanleen %20aren ama
|
hizkuntza
euskara da eta horixe da senitartean gehien erabiltzen dutena.
|
|
sistemak ez duela bermatzen guztiak, derrigorrezko hezkuntza amaitutakoan, elebidun orekatuak izatearen helburua. Ez baita nahikoa eskolako
|
hizkuntza
euskara izatea, haien ingurune sozialean gaztelera nagusi bada, eta eskolan izan ezik gainerako arloetan euskara bigarren maila batean kokatzen duen sistema diglosiko batean bizi badira. Konstatazio horrek ekarri du eskola sistema osoaren berrikusketa, eredu hirukoitza gainditu eta euskarari presentzia handiagoa emanez eskola guztietan.
|
|
Bestetik, euskarrien arteko amalgama bideratuz eta, esaterako, telebistako edukiak irratira eraman ahal izatea, sareko eskaintza telebistan ere kokatzekoa, eta abarrak. Gainera, azpitituluak (euskara euskara, euskara gaztelania, jatorrizko
|
hizkuntza
euskara...) eta emisio dualaren bidez, kanalen arteko osagarritasunak eraiki daitezke eta euskararen presentzia kokatzen hasi, orain arte nagusiki gaztelerazkoak izan diren euskarrietan. c) Gainerako medioekiko sinergiak garatu: EITB taldekoak elkar elikatuz eta programa eta edukien berri emanez, lehenik.
|
|
Eragina txikitu egiten da nukleotik urrundu ahala. 6 Taulan ikus dezakegunaren arabera, Euskal Herrian oro har soilik euskaldunen %17, 3ak du lehen
|
hizkuntza
euskara. Aitzitik, euskal hedabideak kontsumitzen dituztenen artean gehiengo zabalak euskara du lehen hizkuntza.
|
|
Beren kontsumo ohituretan nabarmen islatzen da hori. Orain aztergai dugun eremuan, esate baterako, oso argi ikusten da lehen
|
hizkuntza
euskara dutenek askoz gehiago kontsumitzen dituztela euskal hedabideak. Fenomeno honek gaur egungo hizkuntza transmisio prozesuaren gora-beherak islatzen ditu.
|
|
Eremu horretan euskara erabiltzeak zenbait onura ekar ditzakeela ere esan behar da. Ama
|
hizkuntza
euskara duenarentzat, onura horiek jatorrizko komunitatearekin identifikatzeko arloekin egongo dira osatuta, nagusiki. Kanpotik datorrenak, berriz, beste indartzaile batzuk jaso ditzake; esaterako, zoriondua izatea, lantoki batera sartzeko aukera edo barneratuta sentitzea harrera komunitatean.
|