|
2007
|
|
|
1 ZALBIDE, Mikel().
|
Hizkuntza
gutxituen berreskurapenerako hainbat hurbilpen teoriko. In Hiznet Hizkuntza Plangintza Graduondoko Ikastaroa (Internet bidezko ikastaroa).
|
|
2008
|
|
|
Ikusten denez, soziolinguistikaren sorrerak ez du zerikusirik
|
hizkuntza
gutxituen berreskurapenarekin, eta soziolinguistikaren esparrua hobeto ezagutzea eta kontuan hartzea garrantzitsua da. Izan ere, ikuspegi zabala eta globala izanik askoz eraginkorragoa izango da hizkuntza gutxituak berreskuratzeko lanean diharduen pertsona, egoera soziolinguistikoaren ezaugarriak hobeto ezagutuko dituelako eta eragiteko ahalmena eta bide egokienak identifikatuko dituelako.
|
|
2010
|
|
|
berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza.
|
Hizkuntza
gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. Arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain RLS ona.
|
|
|
Gazteak oso elebidunak izanagatik ere, gizarteak erakusten eta eskaintzen dizkien jarraibideak betez jokatuko dute, hizkuntzari dagokionez. dik ere gehienak euskaldunak— konpentsatzeko, ez baitago inolako politikarik, bigarren adin tarteko biztanleengan —demokrazioa aurreko etapan gaztelaniaz hazitakoak— hizkuntza berreskuratzea bultzatzeko. euskaldun kopurua aipagarria duten eskualdeetan ere (%10) hobetu egin da egoera hogei urte horietan; baina berriz ere lehen aipatutako aldeak ageri dira eskualde batzuetan eta besteetan. eaeko eskualdeetan, hamar puntu edo hortik gora hobetu da biztanleek euskaraz duten hizkuntza gaitasuna. nafarroakoetan, berriz, hobetu egin dira ehunekoak, baina gutxiago. beste behin ere, datuek argi erakusten dute hizkuntza politika irmo bat behar dela, ezinbestean, rlS arrakastatsua izateko. bada beste alderdi bat ere, euskararen rlSan nabarmentzen dena, penintsulako lurraldeari dagokionez: berezko euskara guztiz galduta zuten eskualdeetara hedatzea hizkuntza.
|
hizkuntza
gutxituaren berreskurapena zaila begitantzen bada, are zailagoa da jada ezagutzen ez duten inguruneetan berrezartzea. arlo horretan, galesak soilik du euskararena bezain rlS ona. deseuskaldundutako ingurunean (1981ean zuriz ageri diren eskualde guztietan, bilbo urbin izan ezik), nagusiki eskolaren bidez birsartuko dute euskara, urtean puntu erdiko erritmoan hobetuz, gutxi gorabehera. hortaz, hoge... euskaraz mintzo diren eskualdeen mugakide direnek. aitzitik, nafarroako hamabostetik gora eskualdeetan biztanleen %5etik behera dira elebidunak. beste behin ere, deitoratu egiten dugu nafarroan aldi horretan izan diren gobernuek hizkuntza berrezarpen horretarako legeneurririk eta borondate politikorik ez izana. nafarroaren erdialdean eta erriberan euskara berriz sartzea ezinezkoa dela sinetsi nahi dutenek aski dute ikustea zer ibilbide izan duen hizkuntza horrek oibarko ibarrean (nafarroa) eta ipar añanan (araba). bi eskualde horietan, gaztelania antzina sartu zen, partzialki, eta biek garai berean galdu zuten euskara, azkenean, XViii. mende inguruan. beraz, rlSren hasieran, bi eskualdeetan zegoen euskaldun kopurua hutsaren hurrengoa zen. hogei urtez, oso bestelako hizkuntza politika garatu dute batean eta bestean.
|
|
2011
|
|
|
– Gutxiengo Nazionalak Babesteko Esparru hitzarmenean ongi zehazten da estatuek bete beharreko papera
|
hizkuntza
gutxituen berreskurapenean.
|
|
2015
|
|
|
Fishmanen lanak Euskal Herrian eta batez ere hizkuntz plangintza eta hizkuntz politikaren arloan izan zuen oihartzuna azpimarratu da aurretik. Fishmanen planteamenduan belaunaldien arteko transmisioa ezinbesteko gakoa zen
|
hizkuntz
gutxituen berreskurapen prozesuan (Schwartz, 2010). Egileak oinarri oinarrian kokatzen du ama hizkuntzaren transmisioa:
|
|
|
Joshua Fismanek argi esana zuen: belaunaldien arteko transmisioa funtsezkoa zen
|
hizkuntz
gutxituen berreskurapenaren prozesuan. Bere" Reversing Language Shift" izeneko teorian adierazi zuen moduan (Fishman, 1991), estrategia hori kontuan ez hartzeak porrota zekarren arriskuan egon zitekeen edozein hizkuntzentzat.
|
|
2018
|
|
|
Hizkuntzalaritza klasikoan bezala gizarte ikuspegian, hizkuntza bateko hiztun legitimoa berezko hiztuna izan da, tradizioz; hizkuntza jakin bat" ama hizkuntza" duena.
|
Hizkuntza
gutxituen berreskurapena ardatz izan duen soziolinguistikak ere hizkuntzen biziberritzeari buruzko narratibak berezko hiztunak erdigunean jarririk eraiki izan ditu nagusiki, haiek harturik hiztun legitimotzat (Ramallo eta O’Rourke, 2014) 3 Legitimitatea, ordea, ez da kontzeptu estatiko bat. Denboran zehar, eremu baten baitan4 negoziatu egiten dira inori legitimitatea egotz diezaioketen ezaugarriak.
|
|
|
Euskara bigarren hizkuntza gisa eta eskola sisteman ikasi izanak inplikazio sakonak ditu. Izan ere, Txepetxek
|
hizkuntza
gutxituen berreskurapen prozesuari buruzko bere teorian (Sanchez Carrion, 1987), bide ezberdin bi bereizten zituen, orobat, euskaldun zahar eta euskaldun berrientzat. Haren aburuz, bide horiek naturala eta kulturala ziren.
|
|
2020
|
|
|
Hizkuntza gutxituen eremuan ohikoa izan da Estatuen jarrera zentralista berezko errealitatea saihestuz eta hizkuntza hegemonikoaren hedapena ahalbidetuz. Horrela, gure kasuan ere, bi Estatuek une oro erakutsi nahi izan dute
|
hizkuntza
gutxituen berreskurapen prozesuei lotutako azken erabakia zeinek hartzen duen, alegia, Damoklesen ezpata zeinen eskuetan dagoen.
|
|
|
Bere ustez bi dira fenomeno horren arrazoi nagusiak (Pujolar 2008). Alde batetik, gazteak, hau da hiztunen belaunaldi berriak, etorkizunerako haziak kontsideratzen dira normalean MacDougallek azpimarratu duen moduaneta bere parte hartzea ezinbestekoa da
|
hizkuntza
gutxituen berreskurapen prozesuetan. Beste aldetik, Pujolarrek dio, gazteak beste populazio talde batzuk baino eskuragarriagoak dira.
|