|
2001
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxitu baten gainbehera iraultzen hasteko, edo Joshua A. Fishman-ek Reversing Language Shift bezala izendatu zuen gisako prozesuan abiatzeko, euskalgintzak aditu eta teknikarien premia handia duela esan duguarestian. Baina halako profesionalak non eta nola sortueta trebatu?
|
|
2002
|
|
|
Ez dakit Unescoren txostena okerra den ala ez, ez dakit hemendik eta hamarkada batzuetara zenbat hizkuntza desagertuko diren, baina batzuk bai. Dakidana da,
|
hizkuntza
gutxitu batek beti duela galtzeko arriskua. Duela hogei urte baino askoz hobeto gaude, bai, baina arriskua oso presente dago beti.
|
|
|
Askoz errazagoa da sortzen ari diren erakundeekin jokatzea daudenekin ohiturak aldatzea baino. Benetan aurrera egiten duen
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan, sortu berriak diren elkarte, enpresa edota harreman mota berri guztietan hizkuntza gutxituak leku jakina eta agerikoa izan luke; hau da, leku gehiena berari eskainita edo, gutxienez, hizkuntza nagusiaren parean, elebitasuna ezarrita. Horren ezean, gune berri horietan hizkuntza nagusiak hizkuntza gutxitua zeharo baztertuko du, eta hori ez da hizkuntza gutxitua normaltzea, diglosia egoeran sakontzea baino.
|
|
2003
|
|
|
Paradigma berri horrek, pasa berri den mendeko 90eko hamarkadan, Europako testuinguruan nagusi izan diren aldaketa politikoek eta administratiboek eragindako beharrizan sozial berriak zeinaren baitarik eleaniztasunean hezitako europar belaunaldi berriena nabari daitekeen hartu ditu ezinbestean kontuan. Izan ere, oinak lurrean, XXI. mendean, gainerako hizkuntzak ingelesa oro har, Euskal Herrian frantsesa eta gaztelania bereziki, albo batera utzita, gutxiengo baten
|
hizkuntza
gutxitu bat euskara mantentzea eta indarberritzea ez da posible, beraz, euskaldunon etorkizuna ez da elebiduna, eleaniztuna da. Alabaina, euskarak eskola eremuan hizkuntza nagusia izan behar du eta eskola eremuko hizkuntza planifikazio guzti guztiek gutxienez baldintza hori bermatu behar dute.
|
|
2006
|
|
|
EAk berriz, legea agortuta dagoela esatea gehiegi dela iritzi dio. PSE EEak eredua agortua dela onartu zuen, baina
|
hizkuntza
gutxitu baten pozoi nagusia inposizioa dela azpimarratu zuen. PPk aldiz, akatsak konpontzeko prest zegoela esan zuen, baina ez herri elebakar eta baztertzailea lortzeko.
|
|
|
Haatik, hizkuntza politika ez da bakarrik zein simpleki osatzen eta gauzatzen, alde batetik, eta, beste aldetik, hizkuntzen arteko harreman baketsuak ez dira soilik lortzen goi mailako erabakien bidez, gizarte zibilaren eta berau osatzen duten gizakien ekintzei lotua dago. Alabaina, goi mailako erabakiak,
|
hizkuntza
gutxitu baten ofizialtasuna adibidez, ezinbestekoak dira helburu hori lortzeko.
|
|
2007
|
|
|
Asko ala gutxi den oraingoz ez dago erantzuterik, euskarazko produkzioaren bilakaera eta gaur eguneko egoeraren gaineko azterketarik ez dagoelako, ezta irizpide landurik ere. Baina euskarazko produkzio zientifikoa,
|
hizkuntza
gutxitu batean ekoitzitakoa izanik ere, dokumentazio zientifikoaren ohiko moldeetara egokitzen da. Hain zuzen ere horregatik, posible da euskarazko produkzio zientifikoaren azterketa bibliometrikoak egitea (produkzioaren diagnostiko egoki eta sustapen politika zein geroko estrategiak diseinatzeko), edota egileen produkzioa ebaluatzea.
|
|
|
Euskarazko produkzio eta prosa zientifikoaren historia eta bilakaeraren inguruan oraindik ezer gutxi dakigun honetan, eta euskarazko goi mailako produkzioaren azterketa kuantitatiborik gabe (esaterako, Scientometrics eta tankera bertsuko aldizkarietan argitaratutako lanez ari naiz), euskarazko produkzioa ebaluatuko dela errealitate bat da. Ebaluazioaren bitartez euskarazko produkzioa kaltetu (edo gainbaloratu) nahi ez bada, beharrezkoak dira ikerketa espezifikoak, hausnarketa lana eta
|
hizkuntza
gutxitu baten bilakaera sozial zein linguistikoari egokitutako eta sistematizatutako irizpideak. Adibidez, hizkuntza gutxitu batean eragin faktorea zer den birdefinitu beharra dago, zeren eragin faktorea existitu existitzen da, baina desberdin.
|
|
|
Ebaluazioaren bitartez euskarazko produkzioa kaltetu (edo gainbaloratu) nahi ez bada, beharrezkoak dira ikerketa espezifikoak, hausnarketa lana eta hizkuntza gutxitu baten bilakaera sozial zein linguistikoari egokitutako eta sistematizatutako irizpideak. Adibidez,
|
hizkuntza
gutxitu batean eragin faktorea zer den birdefinitu beharra dago, zeren eragin faktorea existitu existitzen da, baina desberdin. Ekologiarako lehen ikasliburuaren idazleek (Hiztegi modernorik gabe), 1977 urte hartan eragin handiko lana argitaratu zuten (Ekologia), baina ISBNrik ez duenez, mekanikoki Uniqualek baztertu egiten du.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxitu batean espresatzen diren taldeek, leku guztietan, konponbide justuak bilatzen dizkiete euren arazoei. [...] Ordenamendu juridiko egoki bat, esparru soziolinguistikoan, oinarrizkoa da bakeari eta egonkortasunari begira.269
|
|
2008
|
|
|
Instituzio horren arabera, lurraldeetako hizkuntzen irakasteko eredu hori Hezkuntzaren kode (Code de l’éducation) tik urrunago joaten da, ama eskolan erabiliak diren hizkuntzak bakarrak baitira eta gero hizkuntza nagusiak klasean eta bai ere klasetik kanpo baitira17 Beraz murgiltze eredua, jasana baldin bada ere Frantzian, ez da onartua. Argi da irakaskuntza eredu hori hoberena, eraginkorrena dela
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasteko, bereziki Frantzia bezalako herri kasuan non lurralAzken lau etapak Eramunek laburtzen ditu: " 1995:
|
|
|
Eskolak asko egin dezake hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da
|
hizkuntza
gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki haren erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen). Hortan hizkuntza politika kudeatzen duten arduradun publikoek beren ustea aldatu lukete.
|
|
|
Eskolak asko egin dezake hizkuntza babesteko bidean, baina ez du gizarte osoa euskalduntzen ahal. Gehiago ere, munduan zehar edo gure ondoan Hegoaldeari so eginez, gero eta argiago da
|
hizkuntza
gutxitu baten ezagutzak ez duela automatikoki haren erabilera ekarten, erabilera hizkuntzaren osasunaren adierazle nagusiena delarik (gure ustez bederen).
|
|
|
EAEri dagokionez, beraz, udalerri guztietan. Edozein kasutan garbi utzi behar da
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen.
|
|
|
Edozein kasutan garbi utzi behar da
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen.
|
|
|
Gizartearen onarpena eta pertsonaren ongizatea lortu nahi baldin badira behintzat —eta, nire uste apalean, hizkuntza gutxituak defenditzeak dituen benetako helburuak horiek biak dira hain zuzen ere— Eta etsaia ondo aukeratu beharra aipatzen denean, azken finean D. Crystalen ikuspuntua gogoratzen dugu:
|
hizkuntza
gutxitu bat indarberritzeko lanean aritzen garenean ahalik eta indar gehien biltzen saiatu behar da, ez da etsairik eduki behar, indar positibo guztiak baliatu behar dira. Ez da inoren kontrako edo beste hizkuntza baten kontrako borroka, baizik eta humanitatearen aniztasunaren aldeko pausoa, besterik gabe.
|
|
|
Murgiltze programetan, gehiengoaren hizkuntza hitz egiten duten umeek
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasten dute. Hori da duela gutxira arte euskal eskoletan ia kasu guztietan gertatu dena:
|
|
|
hizkuntza gutxituen hiztunak dira eta hizkuntza maioritarioa ikasten dute; azpiratze programan daude, beraz. Bereberez (edo tamazightez,
|
hizkuntza
gutxitu bat) dakiten ikasleen kasua da: hemen eskolan gaztelaniaz (gehiengoaren hizkuntzan) matrikulatzen dira.
|
|
|
EAEri dagokionez, beraz, udalerri guztietan. " Edozein kasutan garbi utzi behar da
|
hizkuntza
gutxitu baten kasuan ezagutza tasak ez duela haren lurraldea definitzen", azaldu dute.
|
|
2009
|
|
|
Jakina, legeek erabakitzen dute beti hizkuntza bat ofiziala den ala ez. Nolanahi ere, nabarmena da,
|
hizkuntza
gutxitu baterako eskubideak (oraindaino euskara den bezala Euskal Herriaren zati gehienetan) bere erabilera eragozten duela toki, harreman eta egoera askotan, ofiziala izan arren lurraldearen zati batean. Izan ere, hizkuntzaren normalizazioak soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain galdatzen du, administrazio egiturak, botere publikoak eta, batik bat, errealitate soziala molda daitezela, hizkuntza ofizialtasuna aitortzen den toki horretara, nahiz eta bertan bere ezaguera soziala gutxiengo bat izan.
|
|
|
Titulazioa lortzeko prestakuntzaren luzapenak ezinegona eragin du murgiltze ereduan, hizkuntza gutxituetako hiztunak murrizten ari direlako, irakasleen beharra handia izanik. Gainera, Frantziak traba ugari ezartzen ditu bertze estatu bateko irakasleek
|
hizkuntza
gutxitu batean irakatsi ahal izateko.
|
|
|
Egia da gomendioek ez dutela ezertara behartzen ikuspegi juridikotik, baina garrantzitsuak dira ikuspegi politikotik, estatuek emandako informazioan oinarritzen direlako. Esaterako, gobernu batetik bestera legeak aldatzen badira, eta pertsona batek ezin badu dokumentu bat
|
hizkuntza
gutxitu batean jaso, Europako Kontseiluak nazioarteko testuinguruan adieraziko dio estatuari: Ez zarete egin beharrekoa egiten ari.
|
|
|
katalanez idatzirik, eta katalana bezalako hizkuntza batean irakurtzeko prest dagoen mundu berezi horri begira. Erakargarria, hortaz, euskaraz edo galegoz edo bretoieraz edo
|
hizkuntza
gutxitu batean irakurtzeko plazera edota grina dugunontzat ere. Baina, antropologo den guregileak jakin izan du bertze osagai orokorragoak, unibertsalagoak sartzen, zientzia fikziozkoa ez ezik, gogoeta batzuk sortu nahi dituen narrazioa ere izan nahi duen honetan.
|
|
2010
|
|
|
Aizpea Goenagarentzat, atipikoa da ekimena. Ederra da mundu osoko jendea euskara den
|
hizkuntza
gutxitu bat hitz egiten jartzea.
|
|
|
Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez,
|
hizkuntza
gutxitu bat eta hizkuntza nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako –prentsa, liburuak,, irakaskuntza,... – bi merkatu desberdin sortzen dira. rio nagusia da ingurune linguistikoak garrantzia eduki dezakeela zenbait lanpostu betetzen dituzten langileen produktibitate mailan, langilearen hizkuntz gaitasunaren ... Langileak bere satisfazioa handitzen du bere hizkuntzaren erabilera bermatzen dion ingurunean1 Aurrekoaren ondorioz egileak frogatutzat ematen du hizkuntza bateko elebakarrek beste hizkuntzako elebidunek baino soldata txikiagoak, berdinak edota handiagoak eduki ditzaketela, horretarako enplegatzaileen jarrerak zer ikustekorik eduki behar izan gabe.
|
|
|
Puntu honetan kontsumitzaileen teoriarekin lotutako eredua aztertu eta garatuko dugu. Esan bezala, Hocevarek 1975ean argitaratu zuen artikuluan azaltzen duenez,
|
hizkuntza
gutxitu bat eta hizkuntza nagusi bat lurralde eta gizarte berean erroturik daudenean, ezaugarri linguistikoa dituzten produktu eta zerbitzuetarako —prentsa, liburuak, ikus entzunezkoak, irakaskuntza,... — bi merkatu desberdin sortzen dira. Merkatu horietako bakoitza bere aldetik azter daiteke, oreka nolakoa izango den aztertzeko:
|
|
|
Langile eleanitzak izateak bertan, enpresa bakoitzean, nazioartean eta bertan modu egokian erantzuteko aukera ematen du, prestigio maila handituz. Eta gainera,
|
hizkuntza
gutxitu batean lan egin nahi duten langileei enpresak aukera hori ematea, hiztun komunitate baten garaperako legitimitate moralaz betetako ekarpen handia da, enpresen politikak tokian tokiko beharretara egokituz eta ez aldrebes. Berrikuntzaren garaian bete betean gauden honetan, eta gainera dimentsio globala duen krisi larri baten erdian, enpresa bitarteko eta pertsonak helburu badira, ekolinguistika lagungarria izan daiteke diskurtso berriak eraikitzeko.
|
|
|
Jada ez da atzerakada geografiko bat, ezta bizkortua ere; orain, batetik etorkin erdal hiztunak toki guztietan egotearen ondorioz, eta bestetik bertako biztanleriak neurri batean beren hizkuntza utzi zuelako, printzatu egin da lurralde euskalduna. nafarroaren ipar mendebaldean eta gipuzkoaren barnealdean, gehiengoak euskalduna izaten jarraitzen du, baina urolaren goiibilguak, debabarrenak eta ibaizabal arroak ziriarena egiten dute, eta isolatuta uzten dituzte gehiengoa euskalduna duten beste ingurune batzuk, hala nola bizkaiko itsasertza eta arratia bailara. esan beharrik ere ez dago une horretan gehiengoa euskalduna zuten eskualdeak landa eremukoak zirela eta, beraz, biztanleria txikiena zutenak. euskararen ezagutza maila handia edo dezentekoa zuten eskualdeetan, bigarren edo hirugarren belaunaldiak ziren euskaldunenak. gainera, hiriburua eskualdeko batez bestekoaren azpitik ageri zen beti, eta gune erdaratzaile gisa jarduten zuen. egoera hori biribiltzeko, ez zen inolako berreskurapen zantzurik antzematen jada azken belaunaldietan erdaldundutako eskualdeetan, eta are gutxiago euskara berrezartzeko zantzurik, bertako euskara duela zenbait mende galdu zutenetan. hauek lirateke hegoaldeko guztizko kopuruak, urte hartan (nafarroako datu fidagarririk ez dagoen arren): ...aski du ikustea zer bilakaera izan zuen garai hartan euskara baino erabiliagoa zen bretoierak, handik aurrera. gertaera horren aurrean, eaeko agintari politikoek euskararen erabileraren normalizazioaren oinarrizko legea onartu zuten 1982an. hizkuntza desagertzeko bideari buelta emateko aukera bakarra zen. horrenbestez, rlS bati aurre egiten zion munduko lehen lurraldeetako bilakatu zen, bere burua
|
hizkuntza
gutxitu baten erabilerei buruzko lege batez hornitzean, jada 1977an Quebecen (kanada) 101 legeak markatutako ildoari jarraituz. nafarroari dagokionez, jada aipatu dugu 1986ra arte ez zela hasi datu demolinguistikoak biltzen. horregatik, mapan ageri diren datuak bost urte geroagokoak dira, nahiz eta badirudien 1981eko koloreak oso antzekoak izango zirela. nafarroaren atzerapen demolinguistikoa leg... Jarraian ikusiko dugun bezala, nafarroako agintariek premia handieneko hizkuntzarekiko izan duten jarreraren ondorioz, oso bestelako berreskurapen erritmoa dute nafarroako eskualdeek.
|
|
|
Jada ez da atzerakada geografiko bat, ezta bizkortua ere; orain, batetik etorkin erdal hiztunak toki guztietan egotearen ondorioz, eta bestetik bertako biztanleriak neurri batean beren hizkuntza utzi zuelako, printzatu egin da lurralde euskalduna. nafarroaren ipar mendebaldean eta gipuzkoaren barnealdean, gehiengoak euskalduna izaten jarraitzen du, baina urolaren goiibilguak, debabarrenak eta ibaizabal arroak ziriarena egiten dute, eta isolatuta uzten dituzte gehiengoa euskalduna duten beste ingurune batzuk, hala nola bizkaiko itsasertza eta arratia bailara. esan beharrik ere ez dago une horretan gehiengoa euskalduna zuten eskualdeak landa eremukoak zirela eta, beraz, biztanleria txikiena zutenak. euskararen ezagutza maila handia edo dezentekoa zuten eskualdeetan, bigarren edo hirugarren belaunaldiak ziren euskaldunenak. gainera, hiriburua eskualdeko batez bestekoaren azpitik ageri zen beti, eta gune erdaratzaile gisa jarduten zuen. egoera hori biribiltzeko, ez zen inolako berreskurapen zantzurik antzematen jada azken belaunaldietan erdaldundutako eskualdeetan, eta are gutxiago euskara berrezartzeko zantzurik, bertako euskara duela zenbait mende galdu zutenetan. hauek lirateke hegoaldeko guztizko kopuruak, urte hartan (nafarroako datu fidagarririk ez dagoen arren): ...tu dugu 1986ra arte ez zela hasi datu demolinguistikoak biltzen. horregatik, mapan ageri diren datuak bost urte geroagokoak dira, nahiz eta badirudien 1981eko koloreak oso antzekoak izango zirela. nafarroaren atzerapen demolinguistikoa legearen eremura ere hedatzen da; izan ere, ez zen halako legerik onartu, harik eta 1986an bertan euskararen Foru lege polemikoa onartu zen arte. lege horren bidez,
|
hizkuntza
gutxitu bat ofiziala soilik zati batean zuen lehen autonomia erkidego bilakatu zen nafarroa. Jarraian ikusiko dugun bezala, nafarroako agintariek premia handieneko hizkuntzarekiko izan duten jarreraren ondorioz, oso bestelako berreskurapen erritmoa dute nafarroako eskualdeek.
|
|
|
2001eko erroldaren arabera, oibarko ibarreko biztanle elebidunen kopurua %5etik beherakoa da. ipar añanako biztanlekopuru elebiduna, aldiz, %10etik gorakoa da, eta eskola adinekoen artean, berriz, %50etik hurbilekoa (oibarko ibarrean, ordea, eskola adineko %15ak soilik aitortzen du gai dela euskaraz hitz egiteko). elkarren ondoan dauden ekialdeko arabako errioxa eta Viana alderatzen baditugu, emaitza bera jasoko dugu. horra beste froga bat, egiaztatzeko gizarteboluntarismoa ez dela aski, ezinbestekoa izan arren. ezin ditugu aipatu gabe utzi bi adibide adierazgarri: aguraingo eta aiarako koadrilak. bi koadrila horietan, biztanle euskaldunak galduz joan ziren azken bi mendeetan. horrenbestez, eskualde horietan bazegoen —neurri handi batean— substratu soziolinguistiko hori, edo nire definizioaren arabera,
|
hizkuntza
gutxitu batek hizkuntza hori berezkotzat duen herriarekiko —eta, hedaduraz, herri hori hartzen duen lurraldearekiko— duen eragina, eta hein handi batean hizkuntza horrek berreskuratzeko eta normalizatzeko duen aukera baldintzatzen duena6.
|
|
|
Franco hil zenetik, hogeita hamar urte igarota, eta hogei urteko hizkuntz politikaren bueltan, eaen, hau da, nafarroarekin eta iparraldearekin erkatuz euskararen aldeko politikarik onena burutu den eremuan, ibarretxe Jaurlaritzak argitaratutako liburuxkan" hizkuntza politika aurrera begira" hizkuntza politikarako Sailburuordetzaren egitasmoan, honako hauek irakur daitezke: ...hizkuntz ekologia moderno baten oinarrietan tinkotua" (28 orrialdean);" gizarteari arazoak ere baditugula esan behar zaiolakoan gaude, urria eta guztiz irregularra baita oraindik ere euskararen erabilera... ezin da euskararen geroa bermatutzat eman" (38 orrialdean);" euskaldunak bakarrik hartuz gero, euskararen erabilerak behera egin du eaen ere bai" (64 orrialdea);"
|
hizkuntza
gutxitu batek atzera egiteko arriskua berezkoa du" (37 orrialdean). teoriak eta praktikak erakusten dute, beraz, menpeko hizkuntz politikekin euskaraz biziko den euskal herri euskalduna berrosatu nahi izatea idealista dela. globalizazioaren aroan eta euskararen egungo egoera minorizatuaren baldintzatan, gure hizkuntzaren normalkuntza osoa lortzeko, besteren artean, estatu politika eta estatu...
|
|
|
Menperatze minimo hori, jakina, errazago lortzen da hizkuntza nagusi batean
|
hizkuntza
gutxitu batean baino, eta, horrexegatik, azken horretan eskolaren laguntza beharrezkoagoa izango da281 Bestea" hizkuntz konpetentzia bikoitzaren printzipioa" da, non Cumminsek berak" egoera informaletan eskuratutako trebetasun komunikatiboa eta egoera akademikotan eskuratutako trebetasun gramatikala bereizten dituen" 282 Bigarren hizkuntza batean ikasten duten haurrek, nola ez... Azkena" elkarmenpekotasun linguistikoaren printzipioa" da, zeinen arabera —eta Arnauren hitzetan—" ikasleek hizkuntzekiko independentea den azpiko gaitasun komun bat duten, zein hizkuntza batean garatzen bada ere, egiaz, bestean ere aplikatzen den" 283 Transferentzia hori teorian bi noranzkotakoa da, bai, baina egia da berori errazago gertatzen dela hizkuntza gutxitu batetik hizkuntza nagusi batera alderantziz baino284 Printzipio horietaz gain, bestela, hizkuntz irakaskuntzaren jarduerak nahitaez hartu behar ditu kontuan bestelako" kuestio psikopedagogikoak":
|
|
|
Menperatze minimo hori, jakina, errazago lortzen da hizkuntza nagusi batean hizkuntza gutxitu batean baino, eta, horrexegatik, azken horretan eskolaren laguntza beharrezkoagoa izango da281 Bestea" hizkuntz konpetentzia bikoitzaren printzipioa" da, non Cumminsek berak" egoera informaletan eskuratutako trebetasun komunikatiboa eta egoera akademikotan eskuratutako trebetasun gramatikala bereizten dituen" 282 Bigarren hizkuntza batean ikasten duten haurrek, nola ez, lehenago garatzen dute harekin loturiko elkarrizketazko gaitasuna horrekin loturiko gaitasun analitikoa baino. Azkena" elkarmenpekotasun linguistikoaren printzipioa" da, zeinen arabera —eta Arnauren hitzetan—" ikasleek hizkuntzekiko independentea den azpiko gaitasun komun bat duten, zein hizkuntza batean garatzen bada ere, egiaz, bestean ere aplikatzen den" 283 Transferentzia hori teorian bi noranzkotakoa da, bai, baina egia da berori errazago gertatzen dela
|
hizkuntza
gutxitu batetik hizkuntza nagusi batera alderantziz baino284 Printzipio horietaz gain, bestela, hizkuntz irakaskuntzaren jarduerak nahitaez hartu behar ditu kontuan bestelako" kuestio psikopedagogikoak": azken batean, psikolinguistika ez da gai dena azaltzeko, eta, zentzu horretan, Cummins bera ere" pedagogia elkarreragilearen" garrantziaz mintzo da, zein egiaz" hizkuntzaren beraren oinarrizko funtzio esanahitsu eta komunikatibotik abiatzen den" 285 Kontua da hizkuntza berez jarduera dela —giza jarduera— eta, horrexegatik, hizkuntza berri bat irakasteko modurik onena berorren edukizko erabilera aktiboa bultzatzea dela, hain zuzen, horrela bakarrik delako posible hizkuntza horrekiko ikaslearen barruko motibazioa piztea.
|
|
|
Borontate ona duela onartzeko prest nago, baina astirik ez dugu gehiago deskubri dezan guk egin dugun bezala hizkuntzaren salbaziorako gurutze bidean leuntzen dugun oztopoaren gibelean zer tranpa berri sortuko den.
|
Hizkuntza
gutxitu bat ez da berpizten errezeta merke batekin, abentura honetan sartu ginelarik uste genuen bezala. Harritzen gaituzte Parisko lege biltzarrean gai horretaz ari direnean, holako jende eskolatuek jalgi ditzaketen animalekeriekin, beste denborakoak iduri, gure amatxik ere gehiago baliatzen ez dituenak, adibidez uste zuelarik, gaixoak, euskal abertzaletasunak erretreta kenaraziko ziola.
|
|
|
Isaac Bashevis Singer gutako bat zen, beste
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztuna. Isaac Bashevis Singerrek, 1978ko Nobel saria eskertzeko orduan, esplikazio hau eman zion Suediako erregeari:
|
|
2011
|
|
|
Neurri batean edo bestean transmisio kate bat badago. Aztertu litzateke zein izan den transmisio kate hori; heldu, heldu da, deformazioarekin behar bada, baliteke, baina heldu da. hori interesgarria da. eta hirugarrena,
|
hizkuntza
gutxitu bat dagoen bitartean, gure jendartean eta bizi garen lekuan hizkuntza aniztasuna dagoelarik, horren inguruko gogoeta eta erabakiak hartzea jende guztiari dagokiola iruditzen
|
|
|
Ageriko eta ezkutuko jarrerak eta aurreiritziak dauzkagu hizkuntza batzuen alde edo kontra egitera eramaten gaituztenak. ...nak. euskarari buruz erdaldunen jarrerak aztertu genituenean (Amorrortu et al. 2009) ezagunak diren hizkuntzen balio instrumental eta integratzaileez gain, barne eta kanpo motibazioa aipatzen genuen, alegia hizkuntza bat ikasteko beharra, erabakia, barneko onarpenez egiteak arrakastarako aukera gehiago ematen duela, kanpotik, edo behartuta egiten den ikasketak baino. honek badu garrantzia, jakina,
|
hizkuntza
gutxitu bat ikasteko bitartekoak erabakitzeko orduan.
|
|
|
Manifestuan katalana zientzia arlorako hizkuntza zela aldarrikatzen zen, bereziki Kataluniako eremuarekin lotutako gaietan, Kataluniatik kanpoko ikerkuntzetan, ingelesa edo alorrean gehien erabiltzen zen hizkuntza erabiliz. Milioika hiztun eta nazioarteko prestigioa zuen hizkuntza normalizatuaren arazoak ikusita (frantsesena), eta
|
hizkuntza
gutxitu batek zientziaren jardueretan egiten zuen proposamena aztertuta (katalanena), Aizpuruaren proposamena honako hau izan zen:
|
|
|
Euskararen antzeko egoera duten hizkuntza txiki ugari dago bai Europan, baita munduan ere. Intuizioa erabilita nahikoa erraz asma daiteke
|
hizkuntza
gutxitu bat hiztun gutxi dituen hizkuntza dela, edo hizkuntza handi bat (zu) en ondoan mendekotasun egoeran dagoen hizkuntza dela. Baina intuizioetatik haratago, hizkuntza gutxituen definizio zehatza bilatzea ez da dirudien bezain erraza, hurrengo atalean ikusiko dugun bezala.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
gutxitu bat hiztun gutxi dituen hizkuntza bakarrik da.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
gutxitu bat hiztun gutxi eta erabilera esparru eta funtzioak murriztuak dituen hizkuntza ere bada.
|
|
|
Izan ere, horrek hizkuntza gutxituen garapena ekar lezake, eskolan hizkuntza erabiltzeak hizkuntza esparru sozial berri batean txertatzea dakarrelako, eta, orobat, hizkuntza horrekiko jarrera positiboak sorrarazi ditzakeelako. Hain juxtu, hurrengo lekukotza honek erakusten duena saihesten lagun lezake
|
hizkuntza
gutxitu bat eskolan erabiltzeak:
|
|
|
Aukeratu
|
hizkuntza
gutxitu bat eta jaso horren inguruko datuak:
|
|
|
2.1 ZER DA
|
HIZKUNTZA
GUTXITU BAT INDARBERRITZEA?
|
|
|
Hizkuntza ordezkapena gertatzen da kontaktuan dauden hizkuntzen eta kulturen artean batek (edo batzuek) besteak (edo besteek) baino botere handiagoa dauka (te) lako.
|
Hizkuntza
gutxitu baten debekua izan daiteke hizkuntza ordezkapena bultzatzen duen begien bistako arrazoietako bat. Baina badira bestelako arrazoi batzuk ere.
|
|
|
Zer da
|
hizkuntza
gutxitu bat indarberritzea? 43
|
|
|
lehendabizikoa, curriculumari dagokiona. Hezkuntza eredu elebakar zurruneko curriculuma izanik, ez zegoen tarte handirik otomiera bezalako
|
hizkuntza
gutxitu bat lantzeko proposamenak egiteko. Baina baziren bestelako indarguneak, esaterako, otomiera eskolan sartzearekiko irakasleen jarrera gero eta positiboagoa, ikasleek otomierarekiko azaldutako nortasun jarrera afektiboa eta gurasoen aldeko iritzia.
|
|
|
Eta hirugarrena, literaturaren edo, oro har, kultura ondarearen irakaskuntza eta ikaskuntza (Dolz et al., 2009). Atal honetan planteamendu horri hainbat ñabardura edo zehaztasun gehitu nahi genizkioke,
|
hizkuntza
gutxitu bat irakatsi beharrak dakartzan zenbait berezitasun edo erronka aipatuz.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen irakaskuntzaren eta ikaskuntzaren orrialde hauek biribiltzen saiatzeko, erantzun oso konplexua daukan galdera bati erantzuten saiatuko gara: zer ekarpen egin lezake eskolak
|
hizkuntza
gutxitu bat indarberritzeko orduan. Espero litekeen bezala, eta izenburuan iragarri bezala, ekarpen horrek baditu indargune eta aukera ugari, baina baita muga edo ezintasunak ere.
|
|
|
Eskolaren ekarpena
|
hizkuntza
gutxitu bat indartzerakoan funtsezkoa dela munduko leku askotan ikusi da. Hainbat eta hainbat hizkuntzaren biziberritzean eskolak funtsezko zeregina jokatu du:
|
|
|
Dena dela,
|
hizkuntza
gutxitu bat indartu nahi bada, ez da nahikoa hizkuntza hori eskolan irakastea, ezta murgilketa ereduen bitartez ere. Horrek berak bakarrik ez dakar hizkuntzaren indarberritzea, baldin eta bestelako esparruetan (etxean, familian edota hiztun komunitatean, esaterako) ez bada eragiten (Fishman, 2002; McCarty, ibid.; Skutnabb Kangas, 2008).
|
|
|
Ez da ahaztu behar, ezta ere, eskolak askotariko mugak edo zailtasunak izan ditzakeela
|
hizkuntza
gutxitu bat indarberritzeko zereginean. Oztopo gerta liteke hizkuntza gutxitua indartzeko ahaleginak eskolaldiaren lehen urteetara mugatzea, hortik gorako Bigarren Hezkuntza, Lanbide Heziketa edota unibertsitatean halako ahaleginik egin gabe.
|
|
|
Baina eskolan hizkuntza irakastea ez da nahikoa.
|
Hizkuntza
gutxitu baten erabilera esparruak ugarituko badira, ez dago hizkuntza hori etxeko edo familiako esparruetara mugatzerik, ezta irakaskuntzara mugatzerik ere.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
gutxitu bat indartzeko nahikoa da eskolan irakastearekin.
|
|
|
Egin ezazu
|
hizkuntza
gutxitu bat biziberritzeko proposatuko zenukeen programak izan lituzkeen ezaugarrien mapa kontzeptuala.
|
|
|
Bilatu euskara ez den beste
|
hizkuntza
gutxitu bat eskolan irakasteko erabiltzen den programaren edo programen ingurukoak jasotzen dituen idazki bat.
|
|
|
Eta jarraitzen du Atxagak esplikatzen normalena,
|
hizkuntza
gutxitu bati zegokiona, hizkuntza horretan egiten zena baserri girokoa izatea zela, edo zenbait produktu kitsch, eta ez alderantziz, modu orokorrean gertatu bezala:
|
|
2012
|
|
|
Gehiengoaren hizkuntzara egokitzeko beharra ezartzen duten estigmatizazioen, debekuen eta hizkuntzaideologien ondorioz, gutxiengoaren hizkuntzaren erabilera publikoa oso mugatua izaten da askotan (Woolard 1989). Hori dela eta, litekeena da
|
hizkuntza
gutxitu bateko gaitasunen neurketa oso adierazle ahula izatea hizkuntzak komunikazio bide gisa duen indarra neurtzeko. Era berean, badakigu ingurune sozial eta politikoak baldintzatu egiten dituela hiztunak, hizkuntzari buruz dituzten ezagutzak adierazteko orduan, bai eta erabilera kalkulatzeko orduan ere (Bourhis eta Sachdev 1984).
|
|
|
3
|
Hizkuntza
gutxitu batek eskain ditzakeen pertsuasio abantailak lortzeko, hizkuntzarekiko aktitudeetan dago gakoa, eta ez hizkuntza horren ezagutzan edo erabileran. Horrek dituen ondorio guztiekin, jarraian ikusiko dugunez.
|
|
|
|
Hizkuntza
gutxitu batek eskain ditzakeen pertsuasio abantailak lortzeko, hizkuntzarekiko aktitudeetan dago gakoa, eta ez hizkuntza horren ezagutzan edo erabileran.
|
|
|
Euskararen kasua EAEn politika aholkulariekin izan gara, haiek gure ikergaiaren inguruan dituzten intuizio, iritzi eta esperientziak ikertzeko. Kontuan izanda
|
hizkuntza
gutxitu baten –euskararen– eragina aztertu nahi dugula, beharbeharrezkotzat jo dugu, baita ere, gure hipotesiak soziolinguistikan eta psikolinguistikan adituak direnekin kontrastatzea. Eta jakina, gero hobeto azalduko dugunez, bai jakintza alor bateko eta bai besteko euskaldunekin eta erdaldunekin egin dugu hori, euskara jakin edo ez jakiteak beharbada hari buruzko iritzia baldintzatu dezakeelakoan.
|
|
|
Alde horretatik, hizkuntza ez da komunikazio tresna soila, eta ikerketa honetan ere, ezinbestean,
|
hizkuntza
gutxitu bat erabiltzeak –euskarak zehazki– nahitaez berarekin dakartzan inplikazio eta konotazioak ere hartuko ditugu kontuan, ahalegin berezirik egin gabe berehala atera direlako bidera, zeharo normala denez.
|
|
|
Areago doa Gemma Sanginés: "
|
hizkuntza
gutxitu bat hitz egiten duten pertsonen artean beste kimika berezi bat sortzen da. Eta ez da gauza kimikoa, baizik eta nolabait, zer edo zer, ideia batzuk sortzen dira buruan:
|
|
|
Gemma Sanginésen ustez," hurbilpen jokaera bat da, kultura horretan kokatzeko jokaera bat. Eta hori sumatzeko sentiberatasun berezia dute
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztunek. Eta gainera, hizkuntza horretan hitz eginda, aukera ematen duzu saldu nahi diezun produktu horretaz zehatzago hitz egin ahal dezaten".
|
|
|
Une egokian dator gure ikerketa, nagusitzen ari den hizkuntzarekiko motibazio mota nagusiaren esparrukoa delako (instrumentala baita
|
hizkuntza
gutxitu batek eskain dezakeen eraginkortasun pertsuasiboa). bilduz: EAEko 16 urteko edo gehiagoko biztanleen erdia (%50, 6) erdalduna da, %32 elebiduna eta %16, 4 elebidun hartzailea.
|
|
|
Gainera, ikerketa haietan truke ordaineko baliorik handienak EAEn jaso ziren (Larrañaga, 2000). Hori aintzat hartuta, une egokian dator gure ikerketa, nagusitzen ari den hizkuntzarekiko motibazio mota nagusiaren esparrukoa delako (instrumentala baita
|
hizkuntza
gutxitu batek eskain dezakeen eraginkortasun pertsuasiboa).
|
|
|
Ederra da eleaniztasuna, baina zergatik exijitzen zaigu beti euskaldunoi, okzitaniarrei, korsikarrei edo inuitei eleaniztasuna? Inork ez al du sumatzen
|
hizkuntza
gutxitu batean guztiok eleaniztunak izateak lekarkeen arriskurik. Euskaraz doi doian ari diren gaztetxoei Salamancako ikaslearen gaitasun bera exijitzen zaie gaztelaniaz eta gainera ingelesa eta frantsesa.
|
|
|
Antzeko adibide bat Orixeren Mireio (1930) litzateke, Frédéric Mistral poeta proventzarraren poemaren itzulpena. Testu hori eredugarria zen,
|
hizkuntza
gutxitu batek Nobel saria irabaz zezakeela erakusten zuelako; aipa dezagun, halaber, gerora Orixek euskaldunen poema nazional izan zedin idatzi zuen. Euskaldunak, poeman eragin nabarmena izan zuela.
|
|
|
Interesgarria da, dena den, Orixe poema hori itzultzera bultzatu zuten arrazoiak aztertzea. Lehenago aipatu dugunez, Mistralek, euskararen antzeko egoeran zegoen
|
hizkuntza
gutxitu batean idatzitako literaturagatik, Nobel saria eskuratua zuen, eta horrek hizkuntza modernoen mailara jasoa zuen proventzera. Mireio, Proventzako ohitura eta tradizioak proventzeraz biltzen zituen poema epikoa, testu eredugarri bihurtu zen hainbat euskaltzalerentzat, besteak beste Aitzolentzat eta Lauaxetarentzat.
|
|
|
Martin Ugalderen kasu konkretuari, gainera,
|
hizkuntza
gutxitu baten kultur industriaren bilgune izatea erantsi behar zaio, zeinak berrikuntza nahitaezko elementu bilakarazten baitu, inertzia propiorik gabeko sistemak izatean eragileen etengabeko inplikazioa eskatzen duten sistemak baitira kultura gutxituenak, ez soilik erakundeon iraunkortasun ekonomikoari begira, baita bete asmo duten gizarte helburuaren peskizatik ez aldentzeko ere....
|
|
|
Teoria horiek kultur industrien esparruan aplikatu nahi izan dira, kontuan hartuz Parkeak kultur industrien lokalizazio estrategien artean ezaugarri bereizgarri bat baduela:
|
hizkuntza
gutxitu batean diharduten (eta eragin nahi duten) erakunde kulturalen bilgune izatea, alegia. Parkeko eragileekin burututako landa lanaren emaitzak aztertuta, Parkea berrikuntza sozialaren adibide argia izateaz gainera, lurralde garapenerako esparru estrategikotzat jotzeko behar beste elementu badituela ondorioztatu da.
|
|
2013
|
|
|
Azken urteetan teknologiak izandako garapenak eta horren baitan sortu diren komunikatzeko bide berriek hizkuntza erabiltzeko gune eta modu berriak sorrarazi dituzte. Kasu honetan,
|
hizkuntza
gutxitu baten testuinguruak eskaintzen duen aberastasunaren barruan uztartu nahi izan ditugu teknologia eta gazteak. Euskal Herriaren barruan askotarikoak dira errealitate soziolinguistikoak, baina oraingoan hizkuntza gutxitua nagusi den ingurune batean jarri dugu begia.
|
|
|
Gaur eguneko gazteek idatzizko hizkuntza asko erabiltzen dute, bai eskolaren testuinguruan eta bai eskolatik kanpokoan. Eta guk hori aztertu nahi izan dugu, beti ere
|
hizkuntza
gutxitu baten testuinguruan egoteak alderdi horiei eransten dien aberastasuna eta konplexutasuna kontuan hartuta.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen testuinguruan aurkitzen den beste ezaugarri bat izan ohi da
|
hizkuntza
gutxitu bat hitz egiten duten hiztunen artean hizkuntza gutxitua eta hizkuntza nagusia nahastea (ikus Musk, 2010). Hizkuntza gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean dauden arrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen testuinguruan aurkitzen den beste ezaugarri bat izan ohi da hizkuntza gutxitu bat hitz egiten duten hiztunen artean hizkuntza gutxitua eta hizkuntza nagusia nahastea (ikus Musk, 2010).
|
Hizkuntza
gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean dauden arrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea. Eta hizkuntza estandarraz gain tokian tokiko aldaerak (gure kasuan euskalkiak) eduki edota jakiteak hiztunaren hizkuntza errepertorioa zabaltzearekin hiztunaren baliabideak ugaritu egiten ditu eta kodez aldatu beharrik ez sentitzea ekar lezake.
|
|
|
Kanada elebiduna da ofizialki, baina Quebecetik kanpo ez da ia frantsesik erabiltzen. Eta desberdina al da
|
hizkuntza
gutxitu bat ikastea, lurraldean nagusi denarekin alderatuta. Ume txikientzat ez dago alderik, ulertzen dutena ikasten dutelako.
|
|
|
Izaskun Bilbao eurodiputatuaren ekimenez, euskararen munduko zenbait eragile eta agintarik osatutako ordezkaritza taldea izan zen atzo Europar Parlamentuan. Guztien artean, euskara biziberritzeko eta
|
hizkuntza
gutxitu baten hiztun kopurua handitzeko egin den lana aurkeztu zen.
|
|
2014
|
|
|
Hiper zuzentasun lexikala erraz gailentzen da quechuazaleengan; errazegi, nire ustez. Izan ere,
|
hizkuntza
gutxitu bateko komunitateak, mugatua dagoenez, zaila baino zailagoa du corpusa modu osasuntsuan elikatu eta garatzea; are zailago, ia ezinezko, mundu globalizatuan.
|
|
2015
|
|
|
Gainera,
|
hizkuntza
gutxitu batean jarduteak ez duela zertan baldintzatu uste du Galbetek. Lana kalitatezkoa bada ez du inolako arazorik ikusten zabaltzeko orduan.
|
|
|
Ez da sortuko bere aldeko uholde ilusionagarririk. Aurrekontuak ez dira ugarituko, besteak beste
|
hizkuntza
gutxitu batek, automatikoki, helburu estrategikoa izateari uzten diolako". Herri baten identitatea eraiki edo deseraikitzeko botereak daukan armarik ahaltsuena hizkuntza da.
|
|
|
" Nekeza" dela dio: " Hemengo askok berehalako emaitzak nahi dituzte, baina zera ikasi nuen euskaldunengandik;
|
hizkuntza
gutxitu baten erabateko normalkuntza epe luzeko egitasmoa dela".
|
|
|
Hala ere, gauza bakoitza bere garaian ipini behar da:
|
hizkuntza
gutxitu bat izanda, ez da harritzekoa garai batean zeharka itzuli izana. Era berean, normalean, argitaletxeak ez dira itzultzaile ezezagunekin fio, eta zuzenean egin dezakeen norbait egon arren, akaso ez dute onartzen.
|
|
|
Ondoren laburbiltzen dira Imanol Larrea eta Paul Bilbaok
|
hizkuntza
gutxitu baterako aurreikus dituzten aukerak. Gutxieneko helburu soziolinguistikoa litzateke euskarak erabilera eremu guztiak bere egin dezan.
|
|
|
...goa da (4 artik.). Katalogoek paisaia interes bereziko eremuak identifikatu behar dituzte, deskribatzen diren bost irizpideetako bati jarraikiz, besteak beste," paisaia ezohiko edo mehatxatu gisa duen berezitasun, hauskortasun edo adierazgarritasunagatik" (1 irizpidea) eta" eremu funtzionalaren identitatea eratzeko erabakigarria izateagatik" (4 irizpidea), biak ala biak berezko
|
hizkuntza
gutxitu baten euskarri den lurralde —paisaia— batekin erabat identifikagarriak.
|
|
|
gizartea, herritarrak edo jendea" hizkuntza komunitate" terminotan ulertuz (Fishman, 1972), hots, barietate jakin bat erabiltzeko arauak dituen kolektibo gisa. Euskararen errealitatearen begiratokitik, gainera,
|
hizkuntza
gutxitu bateko hizkuntza komunitate" elebidun edo eleaniztun honen behar komunikatiboez" aritzea aberasgarriagoa gertatuko litzaiguke. Eta are gehiago, euskal ikerkuntza soziolinguistikotik" normalizazio" bidean jarri nahi den erabileraz eta interbentzioaz jardutea.
|
|
|
hizkuntzak lurraldetasunaren bidez babesten dira, eta estatuak, beraz, lurraldetasuna ziurtatu behar dio nazio hizkuntzari, espazio horretan daudekeen beste hizkuntzen kaltetan. Argudioa zabalduz, Sánchez Carriónek (1991) ohartarazten digu
|
hizkuntza
gutxitu batek ezin duela itxaron irtenbide egokirik estatuaren ekimenetik. Gobernuaren politika aldaketa batek ere ez luke ziurtatuko, bere ustez, hizkuntza gutxituaren geroa.
|
|
|
–
|
Hizkuntza
gutxitu bateko hiztun arruntek (agian maite badute ere) ez dute aintzakotzat hartzen beren hizkuntzaren egiazko balioa, erabilpen eskasekoa ikusten dutenean. Laster beren hizkuntzaz herabe izango dira, ezkutatu egingo dute jendearen aurrean, azkenean guztiz baztertuz eta arbuiatuz bukatuko dute, hizkuntza handiago batean berak ere handiagotu egingo direlakoan.?
|
|
|
Azkenik, asko dira hizkuntza erabileran eragiten duten aldagaiak. da euskararenmoduko
|
hizkuntza
gutxitu batean aritzen diren komunikabideen kasuan, hizkuntza berarenjabekuntza prozesuan eragiten duten faktoreek garrantzi handia izango dutela kontsumoaren (edo kontsumo ezaren) zergatiak azaltzeko. Ondorioz, eta Sanchez Carrionen (1991) teoriakmakulu gisa erabilita, inkestatuen motibazioak, ezagutza eta erabilera neurtu beharkolitzatekeela deritzogu.
|
|
|
Hizkuntza gutxituen testuinguruan aurkitzen den beste ezaugarri bat izan ohi da hizkuntza gutxitubat hitz egiten duten hiztunen artean hizkuntza gutxitua eta hizkuntza nagusia nahastea (ikus Musk, 2010).
|
Hizkuntza
gutxitu bateko hiztunek hizkuntza nagusira kodea aldatzearen atzean daudenarrazoien artean dago hizkuntza gutxitu horretan baliabide faltan sentitzea. Eta hizkuntza estandarrazgain tokian tokiko aldaerak (gure kasuan euskalkiak) eduki edota jakiteak hiztunaren hizkuntzaerrepertorioa zabaltzearekin hiztunaren baliabideak ugaritu egiten ditu eta kodez aldatu beharrik ezsentitzea ekar lezake.
|
|
|
Azken urteetanteknologiak izandako garapenak eta horren baitan sortu diren komunikatzeko bide berriek hizkuntza erabiltzekogune eta modu berriak sortarazi dituzte. Kasu honetan,
|
hizkuntza
gutxitu baten testuinguruak eskaintzen duenaberastasunaren barruan uztartu nahi izan ditugu teknologia eta gazteak. Euskal Herriaren barruan askotarikoakdira errealitate soziolinguistikoak, baina oraingoan hizkuntza gutxitua nagusi den ingurune batean jarri dugubegia.
|
|
|
UPV/EHUko Itzulpengintza eta Interpretazioa jakintza arloan, euskaratik edo euskarara egindako itzulpenak aztertu dira hainbat doktore tesiren baitan (Barambones 2009; Manterola 2011; Zubillaga 2013) azken urteotan. Itzulpenek berebiziko garrantzia dute euskara bezalako
|
hizkuntza
gutxitu baten garapenean, eta itzulpen horiek ikuspuntu zientifikotik ikertzea ezinbestekoa iruditzen zaigu, hizkuntza berabultzatu eta euskal Itzulpen Ikasketen baitan aurrera egiteko.
|
|
|
Zer ondorio izan du unibertsitate ereduaren aldaketak akademiko euskaldunen hizkuntza jarrera eta praktiketan? Beraien ikuspegian, zer toki eduki dezake (eta dauka)
|
hizkuntza
gutxitu batek, alegia, euskarak, jardun profesionalean?
|
|
2016
|
|
|
Amazonian baldin badaude munduaren birikak, euskararenak, hein handi batean, Gipuzkoan daude.
|
Hizkuntza
gutxitu batek irauteko ezinbesteko ditu arnasguneak; euskara nagusi den gune geografikoak dira herriak, eskualdeak edo hiri barruko eremu zehatzak izan litezke. Herri txikiak dira asko.
|
|
|
Aldiz, hiztun gutxi, edo gutixko, dituzten hizkuntzen hiztunak euren hizkuntzan solasten ez badira, ezinezko da hizkuntza horrek luzaz irautea. Erran nahi baita,
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztunak hizkuntzarekiko konpromisoa duela, bere ardura du, eta inoren aitzinean bere hizkuntza gutxituan solasteak ez du ikustekorik bertzearekiko errespetuarekin ez oldarkortasunarekin: bata bertzearen ondoan baldintza berdinetan bizitzea bertzerik ez da hori.
|
|
|
• Jendea jantzi beharra, ahalmentzearen aurreko urrats gisa edo. Nondik gatozen, zein den gure egoera,
|
hizkuntza
gutxitu bateko hiztun izatea zer den, zer esan nahi duen.
|
|
|
Helduek
|
hizkuntza
gutxitu bat ikastea erabakitzen badute, normalean ondorengo hiru arrazoiengatik izaten da: ondarea, nortasuna eta helburu pertsonalak.
|
|
|
ondarea, nortasuna eta helburu pertsonalak.
|
Hizkuntza
gutxitu bat eta nazioarteko hizkuntza bat ikastearen artean hainbat desberdintasun daude: baliabide gutxi daude, baliteke komunikabideetan ez egotea, eta hizkuntza menderatzen dutenak biztanleriaren %0, 4 (Guernesey-n) edo %0, 2 (Man uhartean) badira, solaskideak aktibo egon behar dira hizkuntza menderatu ahal izateko.
|
|
|
Elkarri begiratzen genion. Baina hizkuntz politika batek ez al du
|
hizkuntza
gutxitu bat laguntzeko helburua. Eztabaida absurdoa zen?.
|
|
|
Antzerkia egokia ote den
|
hizkuntza
gutxitu baten egoeran, hizkuntza honen babes gisa eta hedapen tresna gisa galdetzen diogularik ados da helburu honekin baina gehiago eskatzen dio antzerkiari, euskaraz bada ere, irekidura eskatzen dio:
|
|
|
Arriskuen hartzeko beharra aipatzen du. Ipar Euskal Herrian egoera arrunt desberdina baita eta diru publikorik ez legoke
|
hizkuntza
gutxitu batean antzerki publikoarentzat. Hala ere, euskal antzerkia ahalegintzen da publikoari erantzuten.
|