|
2000
|
|
|
Frankismo osoa zegoen ados, Espainia Berriak
|
hizkuntza
ofizial bakarra beharzuela, eta berori ezarri egin behar zela esatean (II. Errepublikak egindakoa ezabatuz); baina horretarako metodo, erritmo eta prozeduretan ez ziren guztiak irizpide berekoak.Irekitxoenak ez zeuden konforme lehendik, inolako gatazkarik gabe, indarrean zeudenerabilpen ohitura eta jokamoldeak beste gabe mozteko.
|
|
2002
|
|
|
Beste kontu bat da Estatu batzuetan beste hizkuntza batzuk toleratuak izatea ala ez administrazio partikularizatuetan. Espainian, esate baterako, gaztelania da
|
hizkuntza
ofizial bakarra; beste kontu bat da, adibidez, katalaniera koofiziala izatea Katalunian edo euskara berezko hizkuntza izatea Euskal Autonomia Erkidegoan; baina Espainia, estatu moduan, elebakarra da: gaztelaniaz hitz egiten da.
|
|
|
Nafarroako Foruaren Hobekuntzarako Legeak, aldiz, hu rrenkera berean gai berak hartzen ditu artikulu hauetan: 9.ean (espainiera da Nafarroa osoan
|
hizkuntza
ofizial bakarra), 44.ean (kultura) eta 47.ean (irakaskuntza). Bi Estatutuek, eta bereziki irakaskuntzaren arloko konpetentziaz, honako muga politiko legalak jartzen dituzte:
|
|
|
Kataluniaren bideak erakutsi digunez (Llei 7 de Normalitzacio Linguistica 1983an), bertako hizkuntza irakaskuntzarako
|
hizkuntza
ofizial bakarra bihurtzea ahalezkoa da eta, horren arabera, Unibertsitate berriak sortzea (Pompeu Fabra, Unibersitat Oberta de Catalunya...).
|
|
2003
|
|
|
Haren 15 milioi biztanleetatik %20 inguru gai da okzitanieraz mintzatzeko, azken ikerketen arabera. Frantziako Estatuan
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa denez, ez dago inongo hizkuntza zentsurik; zaila suertatzen da askotan, beraz, hiztunei buruzko datu zehatzak ematea.
|
|
|
Ordurako katalana unibertsitatean sartua zen, hezkuntza hizkuntza moduan, nahiz eta legeek ezer ez esan horren inguruan. Are oihartzun handiagoa izan zuen azken solasaldiak; izan ere, Enric Montanerrek egindako saioan katalanak bizi zuen egoera diglosikoa gainditzeko, berau
|
hizkuntza
ofizial bakartzat hartzeko premia azpimarratu zuen. Proposamen horrek harrera ona izan zuen, hari beretik, Txillardegik. Euskal herritik Erdal herrietara?
|
|
2004
|
|
|
Espainiarrek eta frantsesek aski ongi erabaki dute beren hizkuntzentzat nahi dutena, gu tartean sartuz noski, haientzat ez baikara. Frantziako konstituzioak frantsesa ezarri zuen
|
hizkuntza
ofizial bakartzat, era horretan frantsesaren ezagutzaren derrigortasuna ziurtatuz eta euskara baztertuz. Era berean, estatu tresnak erabiliko zituen gaur agirikoa den gainbehera lortzeko.
|
|
2005
|
|
|
Horrela diote PPko agintariek, eta hauen senide diren UPNkoek:
|
hizkuntza
ofiziala bakarra. Lurraldeko eremu txiki batean biak baldin badira ere ofizialak gaur egun, hori aldatu nahian dabiltza, horretan ere bat bakarraren ofizialtasunerako bideak ari zaizkigu prestatzen gero eta gogorrago.
|
|
|
Kontsumitzaileak edo erabiltzaileak berak
|
hizkuntza
ofizialetako bakarra erabiltzea nahi duela adierazi ezean, bi hizkuntzatan idatziko dira atxikipen kontratuak, klausula ereduak dituzten kontratuak, araupeko kontratuak, baldintza orokorrak eta kontratu horiei buruzko edo horiek egitearen ondoriozko agiriak.
|
|
2007
|
|
|
Baina XVI. mendean gauzak aldatu egin ziren, eta gaztelania bihurtu zen Espainia Estatu berriaren
|
hizkuntza
ofizial bakarra. Eta galiziera gainbehera hasi zen.
|
|
|
Hizkuntzaren Aldeko Elkarteen Koordinakundeak (CAL) katalana
|
hizkuntza
ofizial bakartzat izendatzeko dei egin zuen. (B,, 20 or.)
|
|
|
Perpaus hori ez da nekez irakurtzen, baina normal normal egin nahi bada, nahiko da atzera eroatea t (z) eko osagarria (katalana
|
hizkuntza
ofizial bakartzat izendatzeko). Ipin dezagun aditzaren atzean, azkeneko lekuan:
|
|
|
Hizkuntzaren Aldeko Elkarteen Koordinakundeak (CAL) [dei] egin zuen [katalana
|
hizkuntza
ofizial bakartzat izendatzeko].
|
|
|
Hizkuntzaren Aldeko Elkarteen Koordinakundeak (CAL) [dei] egin zuen [katalana izendatzeko
|
hizkuntza
ofizial bakartzat].
|
|
2008
|
|
|
Dena den, horren aldean garrantzia handia eman diote euskara legez ofiziala izateari. " Frantsesa da Frantziako Errepublikako
|
hizkuntza
ofizial bakarra eta hala azaltzen da bertako konstituzioan. Legeak euskara onartzeak gauzak aldatuko lituzke.
|
|
|
Lege horiek Kanada osoko gutxiengo frankofonoen estatusa eta babes instituzionala hobetu zuten, hamarkadetan zehar lege probintzialek komunitate horien bizindarra ahuldu ondoren (Fraser, 2006; Bourhis, 1994b; Bourhis eta Marshall, 1999). Quebecen, 101 legea hartzeak frantsesak ingelesaren aldean zuen estatusa handitu zuen, frantsesa izendatu baitzuen legebiltzarreko, auzitegietako, estatutuetako eta araudietako
|
hizkuntza
ofizial bakarra (Corbeil, 2007). Frantses hiztunek ziurtatuta zuten, hala, frantsesez lan egin ahal izango zutela, eta ez zirela kaleratuak izango frantses elebakarrak izateagatik soilik.
|
|
|
Errealitatea Azkueren ametsetik urrun xamar geratu zen. Euskal Herriko zati batean autonomia ekonomikoadministratiboa egon zen indarrean, baina
|
hizkuntza
ofizial bakarra erdara izan zen. Hola, eskoletan gaztelania edo frantsesa ikasten zuten umeek, zeinahi izanik ere beren ama hizkuntza.
|
|
|
Frantsesa ingelesarekin batera hizkuntza ofiziala aitortu zuten, 1968an, Kanadan. Gero, 1976an, PQ Alderdi Quebectarrak independendistak irabazi zituen Quebeceko bozak, eta
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa izendatu zuen han Rene Levesque lehen ministroak.
|
|
|
BHV Bruselas Halle Vilvoorde barrutiaren zatiketa aldarrikatzen dute, besteak beste, flandestarrek. Barrutian hiriburua eta beste 35 udalerri daude frankofonoak gehienak, eta bertan herbeherea da
|
hizkuntz
ofizial bakarra. Flandesen soilik zerrenda flandestarrak bozka daitezke; Walonian, berriz, frankofonoak.
|
|
2009
|
|
|
Kartak Errepublikaren zati ezintasun printzipioa urratzen zuela, baita legearen aurreko berdintasuna nahiz frantziar herriaren batasuna ere. Orobat, Frantziako erakundeen
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa dela deklaratzen duen frantziar Konstituzioko xedapena urratzen zuela ulertzen zuen Konstituzio Auzitegiak. Hortaz, Kartaren berrespen prozesua guztiz geratuta dago.
|
|
|
Kartak Errepublikaren zati ezintasun printzipioa urratzen zuela, baita legearen aurreko berdintasuna nahiz frantziar herriaren batasuna ere. Orobat, Frantziako erakundeen
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa dela deklaratzen duen frantziar Konstituzioko xedapena urratzen zuela ulertzen zuen Konstituzio Auzitegiak. Hortaz, Kartaren berrespen prozesua guztiz geratuta dago.
|
|
|
Haietarik batean, gaur egun Euskaltzainburuordea den Aurelia Arkotxa andereak ofizialki izenpetutako dokumentu ofizial bat, ondoko esaldi hau idatzia da frantses hizkuntzan izkiribaturik, hau da Frantzian dokumentu ofizialetarako
|
hizkuntza
ofizial bakarra: M. IGLESIAS est membre d' IKER UMR 5478 du CNRS.
|
|
2010
|
|
|
• estatuan
|
hizkuntza
ofizial bakarra, baina, modu zuzenean ofizialtasuna ezartzen da lurralde eremu txikietan, herrialdeak, udalerriak... ez lirateke lurralde autonomia politikoa duten erakunde politikoak izango. adibidez: austria, alemania...
|
|
|
• estatuan
|
hizkuntza
ofizial bakarra, zuzenean izendatua edo praktikan islatua. talde honen barruan badira gutxiengoen eskubideak bermatzeko erabaki batzuk, baina ez dute ofizialtasuna aitortzen. esan behar dugu azken talde horretan azpitaldeak egin litezkeela, baina luze joko luke kasuistika osoa agertzeak. dena den, oinarrizko argazkia izateko nahiko dela esango genuke. akaso, argazkia osatzeko gizarte zibilak egin... 1996an Bartzelonan onartutako Hizkuntz Eskubideen deklarazio unibertsala.
|
|
|
XiX. mendean eta XX. mendearen tarte luze batean zehar gaztelania izan zen
|
hizkuntza
ofizial bakarra; baina, ohikotasunez, soil soilik atzerriko gutxiengoak eta jatorri oneko galiziar talde asimilatu batek erabiltzen zuten.
|
|
|
Euskarak ere ez zuen inolako aitortza edo izaera ofizialik. Frantsesa zen
|
hizkuntza
ofizial bakarra. Frantziako Estatuak inoiz ez zien baliorik eman, are gutxiago babesik onartu, bere lurraldean erabilitako beste hizkuntza gutxituei.
|
|
|
Tunisiako Errepublikan, biztanleen% 98k tunisiar arabiera hitz egiten du, eta arabiera da
|
hizkuntza
ofizial bakarra. Tunisiako populazioaren ehuneko 1ek edo 2k bakarrik hitz egiten du amazigera, estatistika ofizialen arabera, eta ez dute espazio publikorik.
|
|
|
Aljeriako Herri Errepublikan, arabiera den arren
|
hizkuntza
ofizial bakarra, populazioaren parte handiak egiten du amazigeraz. 1913an frantsesek egindako inkestaren arabera 4.447.149 biztanletatik 1.305.730 ziren amazigeradunak, populazioaren% 29.815 Gaur egun,% 20k egiten du amazigeraz, Salem Chaker hizkuntzalariaren arabera.
|
|
|
Bertako edozein hizkuntza da" nazionala" Nigerren, baina frantsesa da" ofiziala". Hizkuntza koloniala da, independentziaren ondoren ere,
|
hizkuntza
ofizial bakarra.
|
|
|
Edozein modutan ere, hizkuntzen manipulazio politiko horrekin lortu zuen Frantziak, bere asmoen kontra, Marokoko eta gero Aljeriako estatu independenteen politika linguistikoa finkatzea. Erreakzioz, arabiera klasikoa izan da harrezkero
|
hizkuntza
ofizial bakarra estatu berriotan.
|
|
2011
|
|
|
Bonok kargu hartu die hainbat diputaturi, eta esan die Espainiako
|
hizkuntza
ofizial bakarra gaztelania dela
|
|
|
Andorra.
|
Hizkuntza
ofizial bakarra katalana da herrialde horretan, baina hiru hezkuntza eredu ditu: andorratarra, espainola eta frantziarra.
|
|
|
Ba hizkuntzei dagokienez gauza bera duk. Frantziak
|
hizkuntza
ofizial bakar bat bortxaz inposatu dik. Eta nahiz eta ez duen inoiz espresuki debekatu pribatuan beste hizkuntzen mintzatzea, era kontziente eta sistematikoan horiek suntsitzeari ekin ziok ofizialki.
|
|
|
Arrazoi politikoak(
|
hizkuntza
ofizial bakarra, hizkuntzen debekua), Mendebaldeko zenbait hizkuntzaren mundu mailako zabalkundea, hedabideak, arrazoi demografikoak (hiriratzea, adib.).
|
|
|
Noski, Fishmanek dioenez, oso litekeena da maila honetan ere hizkuntza txikiaren hainbat hiztun konforme ez egotea: edo hizkuntza hori ez delako lurraldearen
|
hizkuntza
ofizial bakarra eta hizkuntza nazional bakarra; edo hizkuntza txikiaren komunitatean oraindik ere hizkuntza handiaren presioa handia delako.
|
|
|
Hizkuntza aniztasuna kudeatzeko ereduak ezin zakarrago ezaugarritu ditu sailburuordeak, zertarako eta Espainiako Erresumako marko juridiko linguistikoa zein EAEko gobernuek egindako garapena hoberena dela ondorioztatzeko. Baztarrikaren aburuz, lurralde ereduak nahiz eredu pertsonalak" hizkuntza ordezkapenen logika"" elikatzen" dute, eta ez dute balio hizkuntza aniztasuna bermatzeko (60 or.). Lurralde ereduari dagokionez, egia da estatuaren lurraldea hizkuntza eremuka antolatzean datzala, barruti bakoitzeko
|
hizkuntza
ofizial bakarra ezarriz (156 or.). Hortik, ordea, ez da eratortzen ahal lurralde ereduak herritar elebakarrak sortzen dituela, eredu hori indarrean dagoen herrialdeetako biztanleen hizkuntza ezagutzei buruzko datuek frogatu dutenez. Errate baterako, Suitzako biztanleen hizkuntza ezagutzen inguruan 2008an plazaraturiko inkestaren emaitzen arabera, 18 urtetik goitiko populazioak, bere lehen hizkuntzaz gain, batez bertze bi hizkuntza gehiago dakizki (2,2 alemaneko zein italierako kantoietan, eta 1,7 frantsesekoan).
|
|
2012
|
|
|
Gaur egun, errusiarren komunitateakEstoniako gutxiengo garrantzitsua osatzen du, herritarren% 26 errusiarra da, etaTallinn hiriburuan, aldiz, herritarren erdia errusiarra da. Herrialde subiranoa denetikestoniera da errepublika baltiko honetako
|
hizkuntza
ofizial bakarra, baita eskolakohizkuntza ere. Derrigorrezko Hezkuntzan (7 urte)% 60 gutxienez, estonierazirakatsi behar dute, hala, Batxilergoa eta unibertsitatea estonieraz ikasi ahal izangodituzte.
|
|
2013
|
|
|
identitate katalanaren eta katalan hizkuntzaren defentsa egon da beti abertzaletasunaren eta independentismoaren oinarrian; baina une honetan batzuentzat, hizkuntza, independentzia lortzeko behar den gehiengora iristeko oztopo bihur daiteke. Batzuen ustez, katalana
|
hizkuntza
ofizial bakarra izango dela esateak, erdaldunen botoa uxa dezake; besteen ustez, aldiz, bi hizkuntzak ofizial bihurtzeak hizkuntza normalizazioa oztopa dezake. Eta tartean, iritzi asko.
|
|
|
Gabriel Bibiloni soziolinguistak, esate baterako, oinarrizko hiru ideia hauek defendatzen ditu: katalanak izan behar du estatuaren
|
hizkuntza
ofizial bakarra; espainola eta Katalunian hitz egiten diren beste hizkuntzak errespetatu eta zaindu egin behar dira, baina ez da beren ezagupena inposatu behar, eta katalanak izan behar du gizarte kohesiorako hizkuntza komuna. Bere ustez, hizkuntza nazional indartsurik gabeko gizarte batek luke ekidin populazioaren zati batzuk erdaldun elebakar izaten jarraitzea eta horrek gatazkak eragingo lituzke etorkizunean, espainolak ofizial izaten jarraituko balu, hizkuntza ordezkapenak ere jarraitu egingo lukeelako.
|
|
|
Eztabaidan gehiegi sartu ez badira ere, Artur Mas presidentea, ERCko Oriol Junqueras edo ICVko Joan Herrera, Voltasen tesien alde agertu dira, esanez estatu independentean katalana eta gaztelania ofizialak izango liratekeela, zatiketa eta liskarrak ekiditeko eta denen hizkuntza eskubideak errespetatzeko. Katalana
|
hizkuntza
ofizial bakarra izatearen alde egin du, aldiz, SIko Toni Strubellek.
|
|
|
Aragoiko hizkuntzen legeak indargabetu egin du 2009an, Marcelino Iglesias sozialista presidente zela, PSOE eta CHA alderdien babesarekin onartutako legea.
|
Hizkuntza
ofizial bakartzat espainiera izendatu arren, aragoiera eta katalana ere berezko hizkuntza gisa onartu zituzten, eta bakoitzari bere eremuan administrazio bababes bat eman zieten. Halaber, toponimoak berezko hizkuntzetan ere ofizialtzat jotzen zituzten.
|
|
|
“Elebidunak izango dira dokumentu estandarizatuak eta orokortasunez zabaldu edo administratuen talde bati zuzentzen zaizkionak.” Aurrerago, hauxe dio: “Osakidetza Euskal Osasun Zerbitzuak idatzizko harreman elebidunak izango ditu herritarrekin, salbu eta herritarrek prozedura indibidualizatuetan
|
hizkuntza
ofizialetik bakar bat aukeratzen dutenean.”Gaur egun, zoritxarrez, legea ez da osotasunean betetzen, eta erabiltzaileen proba osagarrien txostenak gaztelera hutsean daude. Pazientearekiko komunikazioa eta enpatia jarduera sanitarioaren arrakastarako giltzarria da, eta hortaz, euskarazko osasun arreta eskaintzea ezinbestekoa da zerbitzuaren kalitatea bermatzeko.Hau guztia kontuan hartuta, alde batetik erabiltzaileen eta osasun langileon hizkuntza eskubideak bermatzeko, eta bestetik zerbitzuaren kalitatea hobetzeko, aurrerantzean eskatutako odoleko eta gernuko analisien emaitzak euskaraz jasotzea eskatzen dizuet.
|
|
2014
|
|
|
Frantzia modernoaren historiak frantsesaren inposizioaren historiarekin bat egiten du: Frantzisko I.ak erresumako administrazioan
|
hizkuntza
ofizial bakarra deklaratu zuenean (latinaren alboan), frantsesa Gortearen eta gutxiengo baten hizkuntza zen; Iraultzaren garaian Frantzian ez zuen frantsesa %30 baino gehiagok mintzatzen, baina, hizkuntza ezberdinen artean bera aitortu zen, hizkuntza nazional, bakarra; II. Errepublikaren garaian frantsesa %50 inguruk omen zekien, landerrietan %80k ez zuen ezagutzen, baina irakaskuntza eta kulturako hizkuntza bakarra bera deklaratu zen.
|
|
2015
|
|
|
Gehienezkoa: hizkuntza gutxitua
|
hizkuntza
ofizial bakarra bihurtzea.
|
|
|
1539an, dena dela, Villers Cotterêts ko Agindua plazaratu zenean, frantsesa ezarri zen Frantzia osoko
|
hizkuntza
ofizial bakartzat. Erabakiak Lapurdin eta Zuberoan izan zuen eragina, Frantziako Erresumaren zati zirelako 1451ko Aiherrako Hitzarmenari esker.
|
|
|
Une historikoari erreparatu dio, eta honela azaldu: . Frantziako Errepublikan berdintasunaren izenean eta giza eskubideak aldarrikatu ostean, agintari berriek
|
hizkuntza
ofizial bakarraren ideologia indarrean jarri zuten. Frantsesa izango zen aurrerantzean ofizialki onartutako hizkuntza bakarra eta bestelako hiztunak baztertuak izango ziren.
|
|
|
Jakina da euskarak eta Euskal Herriak ez dutela inolako aitortza estatusik frantses Estatuan.Errepublikako
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa da, eta euskal lurraldeak, Bordele hiriburuduen Akitania eskualdean sartuta daude administratiboki, Pyrenees Atlantiques departamentuan, Biarnoarekin batera. Hala, bertan inolako egiturarik ez egonki, Euskal Herrirako espreskiegindako telebista saioak, Akitanian (hots, Bordelen) Pariseko telebistaren adar bat sortuondotik etorri ziren, halabeharrez.
|
|
|
Nire iritziz, egoera soziolinguistikoak ahalbidetzen duen lekuetan lurraldetasunaren irizpidean oinarritutako hizkuntza politika da jarraitu beharreko bidea. Alegia, euskara
|
hizkuntza
ofizial bakarra ezarri, euskaraz ez dakiten herritarrei, behin behinean, hizkuntza eskubideak onartuz, eta,, nazioarteko zuzenbideak aitortutakoak errespetatuz: giza eskubideak eta oinarrizko libertateak babesteko Europako Hitzarmenaren 5 artikulua, eskubide zibilei eta politikoei buruzko nazioarteko Hitzarmenaren 14 artikuluko 3.a eta 3.f idatz zatiak, eta haurraren eskubideen Hitzarmenaren 40 artikuluko 2.VI idatz zatia.
|
|
|
Egoera soziolinguistikoak ahalbidetzen duen lekuetan lurraldetasunaren irizpidean oinarritutako hizkuntza politika da jarraitu beharreko bidea. Alegia, euskara
|
hizkuntza
ofizial bakarra ezarri neurriek egiturazko ezberdintasunak zuzentzea dute berehalako helburu, baina, azkenean, berdintasuna lortze aldera (adb., emakumezko gutxieneko kuota ezartzea emakumezkoek gizonezkoek adina presentzia erdiesteko). Berezko hizkuntza eta hizkuntza minorizatua bera izan daitezke, baina berezkotasuna bera (alegia, lurraldean berezko hizkuntza historikotasunik handienekoa izatea) oinarri normatibo nahikoa da hizkuntza hori nagusia izateari zilegitasuna emateko.
|
|
|
" edota esanahi ezkertiar nahiz separatistak dituzten haiek". Gaztelania
|
hizkuntz
ofizial bakarra ezartzen zen; gainera, aurrerantzean zigortuko zen euskararen, galegoaren, katalanaren erabilera. Ezaguna da Lizarrako komandante militarrak 1936ko irailean argitaratu zuen bandoa.
|
|
|
Gutuna izenpetzerakoan Frantziak egin zuen" Irakurketa adierazpenak", Gutunaren funtsa aldatu zuen eta berrespenerako proposatua den lege proiektuak ere adierazpen horri erreferentzia eginez, Kontituzioaren lehen eta bigarren artikuluak indarrean uzten ditu, Errepublika ezin zatitua eta
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa dela argudiatuz. Hots jakobinismoa eta" monoglosia" (C. Hagège).
|
|
2016
|
|
|
Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan ezin da berez euskara eskakizunik ezarri postu publikoetan. «Berdintasun printzipioaren izenean eta frantsesa
|
hizkuntza
ofizial bakarra den heinean, legez debekatua da euskaraz jakitea inposatutako irizpide gisa ezartzea. Frantziako legediak diskriminatzailetzat joko luke».
|
|
2017
|
|
|
Lerro hauek idazten ari naiz Macron Frantziako Errepublikako presidenteak Korsikara egin berri duen bisitan «Frantziako Errepublikan
|
hizkuntza
ofizial bakarra dago, eta hori frantsesa da; elebitasuna ez da koofizialtasuna» azpimarratu eta gero. Hitz horiekin, beraz, ateak itxi dizkio korsikeraren, bai eta Frantziak barruratzen duen gainerako hiztun elkarte txikietako hizkuntzen ofizialkidetasuna onartzeari.
|
|
|
Alabaina, egoera horrek ez zuen denbora luzean iraun, 1539 urtean beste ordenantza bat eman baitzen, agiri publikoetan frantsesaren erabilera behartzen zuena. Ordutik aurrera, frantsesa bilakatu zen zuzenbidearen eta administrazioaren
|
hizkuntza
ofizial bakarra.
|
|
|
1539ko abuztuaren 10ean, Villers Cotterets hirian, François 1er erregeak ordenantza famatu bat sinatuz, frantsesa
|
hizkuntza
ofizial bakartzat inposatzen du bizi publikoan, idatziz bederen. Teorian latinaren ordezka tzeko egina, praktikan erresumako beste hizkuntzen aurka joanen da gure egunetaraino, erregeren hizkuntza Errepublikako hizkuntza bilakatuko baita, de facto 1792an, de jure 1992an.
|
|
|
Etorkizunik ezdu. Tokia
|
hizkuntza
ofizial bakarrari utzi behar dio, berehala desagertu behar du... Unamunok ez zuen besterik erran, horretan frantziarrek bezala pentsatzen zuen.
|
|
|
V. Errepublikako Konstituzioak 1992ko emendio batez finkatzen du aurretik idatzi gabe praktikan zegoena: frantsesa
|
hizkuntza
ofizial bakarra dela, 2 artikuluan dioelarik" La langue de la \\bpublique est lefrançais", Errepublikako hizkuntza frantsesa da. Anitzek beste hizkuntzenganako debeku bezala hartu dute, adibidez elkarte batzuen bilkuretan, edo denei zabalik dauden mintzaldietan.
|
|
|
7 Errepublikako
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa da. Hizkuntza unibertsalista da, bereziki aberatsa, logikoa eta kontzeptuala.
|
|
2018
|
|
|
Euskal Herrian egoera oso zatikatuta dago. Ipar Euskal Herrian frantsesa da
|
hizkuntza
ofizial bakarra, eta arreta frantsesez ematen da. Nafarroan euskara ofiziala da eremu batean, eta Osasunbideak ez dauka euskara planik.
|
|
|
Euskal Herrian egoera oso zatikatuta dago. Ipar Euskal Herrian frantsesa da
|
hizkuntza
ofizial bakarra, eta arreta frantsesez ematen da.
|
|
|
Garbi dagoena da
|
hizkuntza
ofizial bakarra espainola dela hegoaldean eta euskara ez dela hura bezain ofiziala. Panorama hontaz bai eta haurrak ere ohartzen dira intuitiboki(" Eskolan ez bagaude zergatik hitz egiten diozu euskaraz?").
|
|
|
Euskal diputazioek Euskaltzaindiaren dietak eta oinarrizko gastuak estali arren ez zioten erakundeari egoitza egokirik eskaini. Zertarako,
|
hizkuntza
ofizial bakarra erdara bazen. Bizkaiko Diputazioko buru bat izan zen, kasik gupidaz, bere bulego partikular batzuk, Bilboko Erribera kalekoak, alokairuan utzi zizkiona Euskaltzaindiari.
|
|
2019
|
|
|
Arrazoiak ideologikoak dira, bai. Kexak, ia erabat, Espainiakoenak izan dira,
|
hizkuntza
ofiziala bakarra dutenenak. Espainiar estatutik kanpokorik apenas kexatu den.
|
|
|
– . Lurralde irizpide, tzat ezagutzen dena aplikatuz, estatuaren zati batean
|
hizkuntza
ofizial bakarrak direnak. Adibidez:
|
|
2020
|
|
|
Ez diezadatela ziririk sartu.
|
Hizkuntza
ofizial bakarra aldarrikatzeko zalaparta edukiko dugu eta berdin desagertuko gara! Formula berriak bilatu behar ditugu, zeren orain ez dago funtzionatzen duen formularik.
|
|
|
Izan ere, estatu frantsesean, frantsesak eremu oso zabala okupatzen duenez, hizkuntza asko bizi dira esparru horretan inolako babes legalik gabe, frantses konstituzioaren bigarren artikuluak Frantziaren
|
hizkuntza
ofizial bakarra frantsesa dela dioelako.
|
|
2021
|
|
|
1
|
Hizkuntza
ofizial bakarra duten estatu kideak: Bulgaria, Estonia, Frantzia, Grezia, Letonia, Lituania eta Polonia.
|
|
|
2
|
Hizkuntza
ofizial bakarra izan arren, herrialdeko zenbait tokitan beste hizkuntza batzuei nolabaiteko babesa eta aitorpen ofiziala ematen dieten estatuak: Austria, Kroazia, Txekiar Errepublika, Alemania, Hungaria, Portugal, Errumania, Eslovakia, Eslovenia, Suedia eta Erresuma Batua.
|
|
|
Halaber, lurralde ezberdin horietan botere publikoen eta gizartearen engaiamendua era askotakoa da. Aldiz, legegintza kuadroa berdin berdina da eta ez aldekoa, frantsesa da
|
hizkuntza
ofizial bakarra. Hizkuntza horiek denak arriskuan dira, baina ez hein berean.
|
|
|
1.4 Legegintza koadro berdin berdina eta ez aldekoa. Frantsesa
|
hizkuntza
ofizial bakarra
|
|
|
Frantzian frantsesa da
|
hizkuntza
ofizial bakarra. Frantses konstituzioaren 2 artikuluak hau dio:
|
|
|
India alde batetik, bi zati zituen Pakistan bestetik. Borrokak berehala piztu ziren, 1952ko otsailean Dhakan bengalerazko hezkuntza aldarrikatu zuten ikasleek, mendebaldeko Pakistango agintariek urdua
|
hizkuntza
ofizial bakar bihurtzeko zeukaten asmoen gainetik. Ordukoa da, duela hilabete azaldu genuen bezala, Ama Hizkuntzaren Nazioarteko Egunaren jatorria.
|
|
|
Quebecen kezka eragin du azken urteotan frantsesak izan duen gainbeherak. Herrialdeko
|
hizkuntza
ofizial bakarra bada ere, ingelesak geroz eta pisu eta garrantzi handiagoa hartu du, batez ere Montrealgo enpresa munduan, eta, horri aurre egiteko, gobernuak bere burua behartuta ikusi du joera aldatzeko proposamenak egitera. Hala iragarri zuen François Legaultek 2018an, bozak irabazi eta lehen ministro bilakatu zenean, eta, bi urte eta erdiren ostean, haren gobernuak frantsesa babesteko lege proiektu bat aurkeztu du Asanblea Nazionalean.
|
|
|
201 artikuluk eta 25 neurri garrantzitsuk osatzen dute 96 lege proiektua —Frantsesari, Quebeceko hizkuntza ofizial eta komunari buruzko legea deitua—, eta 1977an onarturiko Hizkuntza Frantsesaren Ituna babestea eta sendotzea du helburu; testu horrek Quebeceko herritarren hizkuntza eskubideak finkatu zituen, eta frantsesa bilakatu zuen herrialdeko
|
hizkuntza
ofizial bakarra, PQ Alderdi Quebectarra buru zuen gobernuaren ekimenez. Lau hamarkadaren ostean, baina, itun hori indartu beharra dagoela adierazi dute ia alderdi guztiek, eta, batez ere, Legaultek —CAQ Quebecen Etorkizuna Koalizioa zentro eskuinekoa da—, «identitate quebectarra mantentzeko premiazkoa» delakoan.
|
|
|
Erantsi du ez dela kasualitatea gaiaren inguruko ikerketa gehienak Belgikan egindakoak izatea: «Frantziako Estatuan oso gutxi antzeman ditut, eta hori, nire ustez,
|
hizkuntza
ofizial bakarra izatearekin lotuta dago».
|
|
|
Azken batean, ematen du euskarak hil behar zuela, arrazoi bategatik edo besteagatik. Iparraldeko eskoletan frantsesa bihurtu zen, estatu osoan zehar bezala, ahoz eta idatziz,
|
hizkuntz
ofizial bakarra, 1850 eta 1851eko legeek aginduta. Estatu espainolean, beranduxeago, 1857ko Moyanoren legeko 88 artikuluak argi esaten du irakaskuntza publikoan erabili beharreko hizkuntz bakarra gaztelania dela.
|
|
2022
|
|
|
• Soziolinguistikaren lanketari dagokionez, nabaria da Euskal Herriko hiru eremu politikoetako curriculumen artean dauden aldeak, bai edukietan, bai helburuetan ere. Espero izatekoa da Ipar Euskal Herriko curriculumak helburu zehatzak ez izatea euskararen erabilera sustatzea edota ikasleek euren errealitate soziolinguistikoaz jabe daitezen eduki zerrenda luzerik ez izatea, kontua harturik Frantziar estatuak ez dituela hezkuntza eskumenak partekatzen eta frantsesa dela lurralde osoko
|
hizkuntza
ofizial bakarra; horregatik, Frantzian hizkuntza gutxituen legea, Molac lege gisa ezaguna, aurrera ateratzeko Ipar Euskal Herrian egiten ari diren ahaleginak berebiziko garrantzia du. Baina deigarria da Nafarroako Foru Erkidegoko curriculumeko eskastasuna dagokigun gaian, aintzat hartzen badugu euskara hizkuntza ofiziala dela hainbat eremutan.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko hezkuntzaz mintzatzerakoan kontuan hartu behar da, ezinbestean, Frantziar estatuak ez dituela hezkuntza eskumenak partekatzen eta frantsesa dela lurralde osoko
|
hizkuntza
ofizial bakarra. Beraz, ezin espero liteke EAEko Hezkuntza Sailak euskararen ezagutza eta erabilera sustatzeko garatutako eredu kurrikularra aurkitzea.
|
|
|
Hala, guztiz sinesgarria suertatzen da Nafarroako erresumak sekula izendatu ez izana euskara
|
hizkuntza
ofizial bakar gisa, eta bere porrota Hispaniaren batasunaren ardatz bihurtzeko, eta, ondorioz, logikoa denez, Amerikako kontinente berriaren aurkikuntza eta euskalduntzea aurrera eramateko, eta Ekialde Urrunerako europarron merkataritza eta koloniakuntza bide zuzena ezartzeko orduan. Horren ordez, Penintsulako hizkuntza erromantzeen bestelako garapen askoz ere hedakorrago bat deskribatzen du Superpotentzia emozionalak, gaztelaniarena batez ere, gaur egun Soriako, Errioxako eta Arabako probintzietako eskualde batzuetan guztiz zokoratuta dagoen latinaren dialekto hori.
|
|
|
32 Andorran, katalana
|
hizkuntza
ofizial bakar()
|
|
|
32 Andorran, katalana
|
hizkuntza
ofizial bakar()
|
|
|
Jeneralean, 85.000 herritar inguruko mikro estatu hori famatua da bere dendengatik; paradisu fiskala izateagatik, eta Pirinioetako mendien artean kokatua egoteagatik; ez, ordea, 1993ko Konstituzioan ezarri bezala %75 andorratarrek onartua, eskubide politikoak izateko, hots, botoa emateko eta hautagai izateko, Andorrako naziotasuna izan beharragatik, eta horretarako katalan hizkuntza jakin beharragatik. Kopuru aldetik, ohiz katalanez mintzatzen direnen eta ohiz gaztelaniaz mintzo direnen artean aldea txikia da; halere, eskubide politikoak izateko derrigor jakin beharreko
|
hizkuntza
ofizial bakarra katalana?, hori posible da. Bai, halaxe da ba!
|
|
|
Gurea oso bestelako historia da eta ezin estrapolatu, tamalez, baina jakingarria iruditzen zait. Andorra estatu demokratiko bat da, eta bertako naziotasuna populazioaren %38k du, eta katalana du
|
hizkuntza
ofizial bakarra.
|
|
|
Finlandian nengoen, mapa ofizialen arabera, argazkilari finlandiar baten erakusketaren irekieran. Baina museoko bisitariak eta arduradunak suediera hiztunak ziren, Aland uharteak Finlandiaren menpe egon arren suediera baitute
|
hizkuntza
ofizial bakar. Argazkilariak ingelesez egin zuen aurkezpena.
|
|
|
Alderantziz, Euskal Herriaren aurkakoak izan ziren. Konstituzio horrek foruen deuseztatzea zekarren berarekin, eta baita gaztelania
|
hizkuntza
ofizial bakar gisa ezartzea ere. Beste edozein hizkuntza erabiltzeko debekua ekarri zuen administrazioan, eskolan eta abar.
|
|
|
Batasun Ediktuaren bertze ondorio bat bidenabar agertuko da: frantses hizkuntzak gaskoinaren tokia hartuko du administrazioan, eta orokorki
|
hizkuntza
ofizial bakarra bilakatuko da.
|
|
2023
|
|
|
Hezkuntza Sailak azaldu du motibo «juridikoak» daudela aldaketaren atzean. Argudiatu du behin ja izangaiei hizkuntza eskakizun bat ezarrita, eta hori betetzen dutela ziurtatuta, legez ezin direla derrigortu probak
|
hizkuntza
ofizial bakar batean egitera.
|
|
|
Haiek argi dute erantzuna: «Baina derrigorrez jakin beharreko
|
hizkuntza
ofizial bakarra dugu: espainiera».
|
|
|
Konstituzio araubidearen indarrez ez dago berezko hizkuntzei lurraldetasun printzipioa aplikatzerik; hots, ezin ezar daiteke euskara
|
hizkuntza
ofizial bakarra izango den lurralderik (ezta eremurik ere). Euskara hizkuntza ofizial den eremu guztietan, gaztelera ere hizkuntza ofizial izango da, euskararekin batera.
|
|
|
Udal Legeak, beraz, hizkuntza sistema berri bat diseinatu du udalerriei
|
hizkuntza
ofizial bakarra erabiltzeko aukera emanez, betiere komunikazio egintzetan herritarrek hizkuntza aukeratzeko duten eskubidea bermatuz. Euskarazko funtzionamendua zilegi bihurtu da.
|
|
|
Aurreko garai historikoan, diktaduran(), hizkuntza bakar bat baino ez zen aitortzen, gaztelania, ofizialki ‘hizkuntza espainola’ deitua. Hizkuntza politika faxista
|
hizkuntza
ofizial bakarra inposatzera bideratu zen, gainerako hizkuntzak desagerrarazteko intentzioz, tartean euskal hizkuntza eta euskal nazio kontzientzia. Ezagunak dira euskararen aurka emandako milaka arau, dekretu, isun, zigor eta agindu (Torrealdai 1998).
|
|
|
Konstituzio araubidearen indarrez ez dago berezko hizkuntzei lurraldetasun printzipioa aplikatzerik; hots, ezin ezar daiteke euskara
|
hizkuntza
ofizial bakarra izango den lurralderik (ezta eremurik ere)
|