|
2000
|
|
|
Espainiako Estatuko
|
hizkuntza
guztietan zabalduko da, ezta?
|
|
|
Izan daiteke ez, da! Borgesen Babelgo liburutegiaren metafora erabiltzen badugu, liburutegi unibertsal horretan dago euskara, beste
|
hizkuntza
guztiak bezala, baita xumeena ere. Unibertsaltasun horretan ezin dugu ahaztu ingelesa ere partikularra dela.
|
|
|
|
Hizkuntza
guztiak dira partikularrak, baina batzuk gerturago ditugu...
|
|
|
Espainiak ere, 1978ko Konstituzioaren 3 artikulua aldatu behar luke, Estatupean dauden
|
hizkuntza
guztiak Konstituzio beretik onartzeko, Suitzan XIX. mende hasieratik duten bezala. Horri buruz, ikus bere garaian Euskaltzaindiak eskatu zuena (Euskera, XXIV, 1979, 131 orr.).
|
|
|
|
Hizkuntza
guztiak dira errespetagarriak eta normalena da gu guretik joatea, besteak errespetatuz eta gurea errespetaraziz.
|
|
|
I, 335336). Zinez etxekoak bertakoak zirenak, denak ziren euskal herritarrak, eta arabar batizan ezik,
|
hizkuntzaz
guztiak euskaldunak.
|
|
|
a) Proiektu politiko berriaren alde
|
hizkuntza
guztiak erabili behar direla defendatzen duen korrontea. Adibidez, ideia horren zerbitzuan itzulpen bulegoaksortu izan dira, Iraultzaren mezuak mintzaira guztietan landu eta hedarazteko.b) Baina Iraultzek alderantzizko biderik ere hartu izan dute eskueran zeuzkatenhizkuntzen aitzinean:
|
|
|
Euskara (Lingua Navarrorum) zabartu egin zuten eta okerhorrek ondorio tragikoak ekarri dizkio Euskal Herriari. 1225 urte inguruan, GaztelakoFernando III. erregeak, bere erresumako agiri publiko guztiak gaztelaniaz idatziakbehar zutela izan agintzen zuen bitartean, bere seme Alfontso X.ak berraginduzuena?, nafar erregeek euskara ez beste
|
hizkuntza
guztiak erabiltzen zituzten ofizialkibere erresuman: latina, gaskoinera, Nafar Aragoiko erromantzea; gero gaztelania erebai eta, azkenaldian, frantsesa ere.
|
|
|
Eta, hala, zenbatenaz kristala gardenago eta transparentago izan (eta lengoiaren erabilpena, beraz), hainbatenaz leialago eta fidelago ikusiko dugu mundua, eta hainbatenaz egiazkoago izanen da munduari buruz egin dezakegun interpretazionea. ...nahikeria hutsez beira koloretsu bat ipintzen badugu, hemen gorri, hor hori eta han urdin (eta metaforak eta metaforak erabiltzen baditugu, beraz), ez dugu mundua den bezala ikusiko, ez mugatuko, ez interpretatuko, eta gure beldurraren edo gure nahikeriaren araberakoa izanen da, nehola ere ez buru-argitasunaren eta arrazoinezko arrazoinen araberakoa, nola izaiten baita erabiltzen dugunean numeroen
|
hizkuntza
guztiz doia, justua eta gardena.
|
|
|
Bestalde,
|
hizkuntza
guztiotan, batasunaren9 nahitaezko aurrepausoaz gainera, tentazio bikoitza izan da: alde batetik garbizaletasunerako joera, hizkuntzaren beraren erro zaharretatik kultur eta zientzi terminologia propioa sortu nahi duena, eta, bestetik, aukera populista, erraztasunaren kariaz, ordura arteko hizkuntza ofizialaren edozein hitz onartzeko prest dagoena.
|
|
|
Unamunok euskarari era askotako oztopoak aurkitzen zizkion. Alde batetik, latindar edo indoeuropar jatorrizkoa ez zenez gero, uste zuen —horretan behintzat Azkue eta Sabino Aranarekin bat etorriz— horrek euskarari galarazi egiten ziola Europako kultur
|
hizkuntza
guztiek darabilten goi mailako terminologia greko latindarraz baliatzeko aukera. Bestaldetik, horien ordez neologismoak asmatu eta erabiltzeko eskubiderik ere ez zion ematen, hau da, euskal erroz eta elementuz osaturiko hitz berriak — Larramendik, Aranak eta Azkuek, adibidez, horien alde egin arren—, baina Unamunok, berba berriak eratzeko prozedurari badaezpadako zeritzolako, asmakari guztiak gaitzetsi etaterm inach o tzat arbuiatzen zituen.
|
|
|
Geroago Koldo Mitxelenak umorez esango zuen bezala, bazirudien munduko
|
hizkuntza
guztiek beren lexikoa aberasteko dituzten bide biak Unamuno euskarari galarazten tematurik zebilela, ez baitzion utzi nahi inoren hitzak mailegatzen ez eta haien ordezkoak ere sortzen. Funanbulu bati, desarrazoi lasterketa batean, gero eta baldintza gogorragoak jartzeko jokoa bezalako zerbait:
|
|
|
Bere tesian Unamunok gizarte etapa horien gainean Schleicher alemanaren hizkuntz eskema aplikatu nahi izan zuen. Honek munduko
|
hizkuntza
guztiak tipologia aldetik hiru taldetan sailkatzen zituen: silababakarrak (txinera edo vietnamera, adibidez), eranska riak (esaterako, euskara, hungariera, georgiera edo kitxua) eta malgukariak (indoeuroparrak eta semitarrak).
|
|
|
Gaur egun, August Schleicher en hirutariko sailkapen hark bere balioa galdu ez duen arren, harez gainera, badakigu
|
hizkuntza
guztiek, gutxi edo asko, beste taldekoen ezaugarri batzuk ere edukitzen dituztela. Hau da, funtsean tipo horietako batekoak izan arren, bestetarikoen bereizgarri batzuk ere aurki daitezkeela haietan.
|
|
2001
|
|
|
Oro har, batez ere gertaera batnabarmentzen da, hiztegi eta joskera mintzagai hartuta: ikasleak halako gramatika kategoria baten ordez beste kategoria bereko beste bat espero du(, hiztegiarensindromea?), hau da, izenaren ordez izena, nahiz eta maiztasunaren aldetik, kategoriek ez duten beti agerpen tasa bera izaten
|
hizkuntza
guztietan; eta halakojoskeraren ordez, baliokidea espero du, hau da,(, gramatikaren sindromea?) erlatiboa ^ erlatiboa. Bestela esanda, ia nahi gabe, estilistikaren alorrera lerratzengara, estilistika konparatura.
|
|
|
Usaina bera deskribatzeko, hiztegi gabezia nabarmena dugu
|
hizkuntza
guztietan, eta sarritan usainaren deskribapena baino zehatzago den usainaren jatorria edota beste ezaugarriren bat erabili ohi da horretarako; esate baterako, esne errearen usaina sukaldean. Ezin dugu errazki usaina bera deskribatu, baina nolakoa da usain hori?
|
|
|
Aita Mokoroak, nik, eta aldameneko Pellok.
|
Hizkuntza
guztiak aldatzen dira eta ez dira berez aldatzen; hiztunek (eta izkribuzkoaz ari bagara, idazleek) aldatzen dituzte30 Guztiok dugu, bada, hizkuntza geure kabuz aldatzeko eskua ez ezik, aldatzeko kemena ere bai. Muga kontua da, funtsez:
|
|
|
zuk dakizulako zein den, nik dakidalako eta mundu zabal osoak dakielako, begien bistan baitago. Ez dute, beraz, gure hizkuntza hutsa higuinduko,
|
hizkuntza
guztiak izango dituzte higuin eta, beste biderik ez dutelarik, gogozko mutu bihurtuko dira, hain galgarri den mintzatzeko gaitasuna erdeinuz baztertuaz.
|
|
|
Ildo honetatik, Linguapax eko presidenteak eta Iparraldeko ordezkariek beste mezu positiboa plazaratzen zuten, Euskal Herri osora hedatu beharrekoa:
|
hizkuntza
guztiek duintasun bera dutela eta hizkuntza guztien prestigioa bultzatu beharra.
|
|
|
Ildo honetatik, Linguapax eko presidenteak eta Iparraldeko ordezkariek beste mezu positiboa plazaratzen zuten, Euskal Herri osora hedatu beharrekoa: hizkuntza guztiek duintasun bera dutela eta
|
hizkuntza
guztien prestigioa bultzatu beharra.
|
|
|
Hizkuntza batek balio ere komunikatzeko duen gaitasunaren tamainan balio du. Ez dute, beraz,
|
hizkuntza
guztiek berdin balio, ez dute ahalmen berdina. Ez dira alderagarriak euskara eta gaztelania gurean.
|
|
|
Hizkuntzak jendarterako, harremanetarako, komunikaziorako balio duen neurrian, neurri horretantxe balio du, ez gehiago eta ez gutxiago. Hortaz,
|
hizkuntza
guztiek ez dute berdin balio, diote. Baina batez ere, hizkuntza batek ez du ematen mundu ikuskerarik, ez nortasunik, ez identitaterik, ez identifikaziorik.
|
|
|
Hargatik, kulturak ez du mugarik izan behar, eta gaur egun mugarik gabeko Europa baten alde borrokatzen denean, non bere
|
hizkuntza
guztiak zeharo integratuak eta denak kultura komunitario eta europar ondasunaren parte diren, antzinako gatazka eta aurreiritzi guztien gainetik herriek elkartu egin lukete.
|
|
|
Berlusgoñik nire onespena ematen niola interpretatu zuen, edo agian ez zitzaion gehiegi inporta nire iritzia. Orain –zioen–, garai eta
|
hizkuntza
guztietako narrazioaren ataka oso ezagunean eta mila bider errepikatuan gaude, literatur tradizioaren autopista ezagunenetako batean daukagu liburuaren haria. Baina, paradoxikoki, honek berak jartzen du arriskuan liburuak, kanonikoa izateko, bete behar duen bigarren baldintza bete ahal izatea:
|
|
2002
|
|
|
Oso gustura. Gainera," Eta zer?" saila argitaletxe elkartuek ateratzen dutenez, euskaraz bezalaxe, katalanez, gailegoz, asturianoz eta Valentziako katalaneraz plazaratzen ditu kontakizunak, eta niri poz handia eman dit beste
|
hizkuntza
horietan guztietan nik idatzitakoa azaltzeko bidea eman didalako.
|
|
|
Horretan,
|
hizkuntza
guztiak berdinak dira. Hizkuntzek munduaren kognizioa eta komunikazioa ahalbidetzen dute.
|
|
|
Hizkuntza batek baino gehiagok aurki dezake bere lekua sailkapeneko atal batean nahiz bestean. Baina
|
hizkuntza
horiek guztiek ezaugarri komun bat dute: arrazoi desberdinak direla medio, aintzatetsiak ez izatea, batzuk lurraldez erratu direlako dira baztertuak, beste batzuk familiatik aparte gelditu direlako, beste batzuk familia linguistikoak berak txokoratu dituelako, beste batzuk hiztun kopuru txikikoak direlako?
|
|
|
Zertaz hitz egiten dugun, horixe da erreferentea.
|
Hizkuntza
guztiek ez dute egitatea edo gertakizuna berdin ikusten; erreferentea ez da egitatea bera, hizkuntzaren ikuspuntutiko irudikapena baino. Egitateaz kodeak egiten duen itzulpena da erreferentea.
|
|
|
zelakotasunei buruz ere egiten digu berba.
|
Hizkuntza
guztiek ez dute berdin ikusten mundua.
|
|
|
Era askotako ikuskizunak eman zituen: gladiadoreen borrokaldi bat, antzerki emankizunak are hiri guztiko auzoetan eta, are gehiago,
|
hizkuntza
guztietako aktoreekin, bai eta zirkuko jokoak, joko atletikoak eta naumakia bat.
|
|
|
Eta beste gau txar batean, beste kate bat agertu zen, horrek ere" euskal telebista" hartzen zuena izentzat, baina erdaldunez betea oraingo hau. Ondoren, kateak han hemenka,
|
hizkuntza
guztietan. Nola ibiltzen ginen gu irrati emanaldiekin, batetik bestera aldatuz, hala zabiltza zu egun telebistarekin ere.
|
|
|
Euskaltzaindiari, hain zuzen ere. Baina horrek, behin norberak bere buruan izan behar duen konfiantza galdurik, gurasoek
|
hizkuntza
guztietan egiten duten hizkuntzaren transmisio naturalaren prozesua hautsi du, eta lagunarteko hizkerak, bizitasun hori ematen dutenak hain zuzen ere, desagertu dira azkenean. Hortik etorri da galera handi hau hizkuntzarendako.
|
|
|
Zuzena da funtsezko hipotesia? Zuzena da euskarak indar komunikatibo ez garatua duela, eta
|
hizkuntza
guztien garapena beti alde batera gertatu dela. Egia da ez garatze horren kontua, hala bada, hizkuntzaren barneko zerbait dela?
|
|
|
Toynbee pozik egongo litzateke aurkikuntza honekin, bere teoriei beste oinarri bat erantsiko liekeelako. Zahartzarora iristekotan, ezinbestekoa dute
|
hizkuntza
guztiek komunikazio mailako baliabideak garatzea. Euskara, ez dakit nik, gaztaroan izango genuke oraingoz.
|
|
|
hitzak ponpoxoak dira, denak euskaldunak edo euskararen antzekoak, baina hizkuntzaren egokitasuna falta zaie, hitzak lotzeko modua arras bortxatua baita, eta urrun nik betitik ezagutu izan dudan euskaratik. Euskara ortopedikoan daude idatziak, plastikozkoan,
|
hizkuntza
guztiek duten naturaltasun goxo hori errekara bota ondoren.
|
|
|
Euskara,
|
hizkuntza
guztiak bezala dio Rubiok, gai da edozein ideia adierazteko. Eta gai da, gainera, ideia horiek maila landu batean adierazteko, horretan ez da dudarik.
|
|
|
Alderantziz, gure inguruan dauden hizkuntzak (gaztelania, frantsesa, ingelesa, eta abar) bere garaian ongi garatu ziren, sistema pospositibo batetik sistema prepositibo batera pasatuz, esaterako, eta sekulako aldea hartu zioten horrela euskarari. Komunikazioaren ikuspuntutik begiraturik, garatutzat jo daitezkeen
|
hizkuntza
guztiek bide hori segitu dute (deklinabide markak utzi eta preposizioetara iragan, adibidez), eta munduan ez da hizkuntza garaturik alderantzizko bidea kurritu duenik.
|
|
|
Kalitatezkoak astuna behar du izan beti? Begi bistakoa da liburu asko irakurterrazak direla eta kalitate handia dutela,
|
hizkuntza
guztietan. Baina egia da, bestalde, proposamen estetiko eta literario berriek nolabaiteko esfortzua eskatzen diotela irakurleari, eta zilegia da idazleak esfortzu hori eskatzea berritasuna bereganatu nahi duenari.
|
|
2003
|
|
|
Puichek: hori hola bada, eztuala garrantzirik diferentzi horrek; ortografia berdina izan ezkero eztala ajola ahozkatzerakoan apur bat diferentea izatea, hori
|
hizkuntza
guztietan gertatzen baita.
|
|
|
LV, 25 zk., 42 or.). Desbardintasun honeek ez gaitue harritu behar: munduan diran
|
hizkuntza
guztiak horretaraxe bizi izan dira, harik eta eskola ta liburuen bitartez batasun batera heldu arte.
|
|
|
Euskaldunen, bretainiarren, flandriarren eta gaskoinen frantsesteko lehen oztopoa haien hizkuntza bereziak zirela errana zuten aspaldian, baina frantses politikariak ohartu ziren eliza katolikoak ziela emaiten, basa
|
hizkuntza
guztiei, bere elizetxe eta ikastegietan bizirauteko doia ezagutza.
|
|
|
Basa
|
hizkuntza
horiek guztiak behar ziren beraz lehenbailehen baztertu, Nazioaren eta Libertatearen mintzaira bakarrari, hots, frantsesari lekuaren uzteko.
|
|
|
idatzi zuen, adibidez: Jakin behar da, nazionalitateen
|
hizkuntza
guztiak, gero eta gehiago, etxe barneko ohikuntzetara bilduko direla, eta holaxe, ondoriotasunez etorri etxeko altzari zahar batzuk iduri, begiratuko ditugu eta zainduko, hainbat baliagarritasun ez izanik ere.
|
|
|
Badirudi bizkitartean
|
hizkuntza
guztien mugak eta ezinbesteak nolakoak diren ere bazekitela Bibliaren irakurleek, zeren hor baitzuten gogoetagarri Babeleko dorrearen alegia eta hizkuntzen nahasketaren azalpena.
|
|
|
Bizkitartean, Paulok eta haren lagunek bidean kausitu zituzten beste
|
hizkuntza
guztien artetik badira zenbait fede berriaren janzteko ontzat hartu zituztenak, hala nola Siria, Persia, Armenia eta Egiptoko hizkuntza zaharrak. Horra zergatik, hor dauzkagun oraino, gaur egun, aberasgarri eta irakurgai, orduko idazle handien obrak, Efrem, Pakomio, Atanasio eta grekoz idazten ez zuten beste asko.
|
|
|
Xehetasunetan gehiegi sartu gabe, erran dezakegu Erroman, Damaso aita sainduaren eraginez eta san Jeronimoren lanari esker, IV. mendearen hondarrean, nonbait han, baina ez lehenago, grekoz ari baitzen hastapenean Erromako eliza eta ez latinez, besterik sinetsarazi nahi badigute ere integrista amorratu ezjakin batzuek?, latinezko liturgiak ordezkatu zuela grekozkoa. Baina, orduz geroztik, bazterretako
|
hizkuntza
guztien gainetik Erromako elizak ezarri zuen latin soila, egundainoko hizkuntza sakratua izan balitz bezala.
|
|
|
Salbuespen bat edo beste badugu, hala ere: Joanes VIII. ak (872), adibidez, onartu baitzuen san Zirilok eta Metodiok eslavieraz aurkeztu zioten liturgia, erranez,. Liburu Sainduek ez digute erakusten Jainkoaren ospea behar dela kantatu bakarrik hiru hizkuntzetan, baina bai
|
hizkuntza
guztietan?.
|
|
|
Baina orain asko aldetarik, eta bereziki kanpotik, beste galde hau ozen da: zinez eta egiaz fedeak behartzen ote gaitu
|
hizkuntza
guztiei eta lehenik gure herrikoari begirune ekartzera, nortasunaren ardatz nagusia delakotz. Ala ez ote da soil soilik hizkuntza batek ematen dion erraztasunaz edo erosotasunaz baliatzen eliza, bere interes propioagatik?
|
|
|
irainik handienak bota daitezke atzerrian entzuten daudenek ulertuko duten beldurrik gabe. Inguruan eserita zegoen gizonezko batek isiltzeko hots bat egin zidan, behatza ahoaren parean jarrita,
|
hizkuntza
guztietan ulertzen da agindu hori. Auskalo nondik etorria zen, bere azkenaz gogoeta egitera beharbada edo isiltasun pixka baten bila.
|
|
|
Sakon agertzen zaigu arrasto hori Kardaberazengan, esaterako. Beste
|
hizkuntza
guztiak elkarrekin nahastuak eta kutsatuak izan direla dio Kardaberazek, eta, aitzitik, euskarak zuzenean hitz egiten digula Jainkoaz. Euskarak galdu du, bai, neurri batean jatorrizko garbitasuna, eta hori euskaldunen lotsagarri da.
|
|
|
Identitatea rekin zerikusia duen borondate hori, norberarekiko atxikimenduaz gain,
|
hizkuntza
guztien berbalioaz eta denak aske eta elkartasunean bizitzeko eskubide obligazioaz noiz eta mamituago orduan eta eraginkorrago. Ez behiala, ez bihar; orain eta hemen baizik.
|
|
|
|
Hizkuntza
guztiak dira unibertsal, oroen ondare; hortik haiek tentuz eta arretaz tratatzearen garrantzia. Alta," sozietatezko erakunde" direnez, ideologizaturik daude (nagusituetan hainbat non ideologizazioa," normaltzat" hartua, ez baita nabaitzen ia; azpiratuetan ia beti eskas eta gaizki).
|
|
|
Ana Urkiza kexu agertu zen prentsan esanez emakumeen lana behar bezala ez dela kritikatzen, gozoegi tratatzen dela. Ados egon naiteke emakumeen lana behar bezalako kritikarik jasotzen ez duelako iritziarekin (euskaraz eta beste
|
hizkuntza
guztietan ere bai), baina ez dut uste gozoegi tratatzen denik, edo beti ez da horrela izan behinik behin.
|
|
|
Batzuentzat premiazko izan daiteke argitzea zergatik jarri ditudan nire Legeak frantsesez. Lege guztiak, batik bat, ekitatearen erregela berezkoak baino ez direnak, herri eta gizabanako guztientzat dira, eta, horren ondorenez ere,
|
hizkuntza
guztienak... Egun frantses hizkuntzak antzinako hizkuntzak hainbat gauzetan gainditzen ditu; arrazoi hori dela eta, herri guztiek ezagutzen dute, eta berari dagozkio halako argitasun, zorroztasun, zehaztasun eta duintasuna, horiek ere legeen ezaugarri oinarrizkoak direla; horrexegatik ez dago beste hizkuntzarik gai honi hain atxikia izan dakiokeenik...
|
|
|
Marko orokor desberdinak elkar itzulezinak diren hizkuntzen antzeko zerbait direla dogma besterik ez da —dogma arriskutsua— Gauza zera da:
|
hizkuntza
guztiz desberdinak ere (ingelesa eta hopia, edo txinera) ez direla itzulezinak, eta hopi eta txinatar ugari dagoela ingelesa menperatzen ikasi duena.
|
|
|
Oinarri hori, beraz, kontzeptu fisikoek eta horietatik eratorritakoek osatuko lukete Carnapen aburuz (fisikalismoaren tesia). Harrezkero, zientzia guztiek bateratuta egon behar zutela baieztatzen zuen tesiak diziplina desberdinen
|
hizkuntza
guztiak hizkuntza fisikalistara murriztu behar zirela ikusaraziko zien filosofoei. Ildo horretatik, fisikaren kontzeptuak ezagutzaren oinarri bilakatu ziren, zuhaitzaren (Zientzia Bateratuaren) enbor, eta adarrak fisika ez ziren beste diziplinak lirateke:
|
|
2004
|
|
|
Asko da Hizkuntza arloak egin dezakeena, hizkuntza sistema, komunikazioa eta haren arauen inguruko hausnarketa ez ezik, ereduak aztertu eta saiakera askotarikoak egiteko leku ezin aproposagoa baita arlo hori. Hizkuntza arloa diot, eta ez Euskara arloa, eskolan erabiltzen/ irakasten diren
|
hizkuntza
guztiak hartu behar baititugu kontuan. Hizkuntza bakoitzak bere baliabide linguistikoak izango baditu ere, badira hizkuntza guztietan berdinak diren edukiak eta, beraz, batetik bestera transferitzeko modukoak direnak.
|
|
|
Hizkuntza arloa diot, eta ez Euskara arloa, eskolan erabiltzen/ irakasten diren hizkuntza guztiak hartu behar baititugu kontuan. Hizkuntza bakoitzak bere baliabide linguistikoak izango baditu ere, badira
|
hizkuntza
guztietan berdinak diren edukiak eta, beraz, batetik bestera transferitzeko modukoak direnak. Ikuspegi horretatik abiatuta, Hizkuntza irakasle guztien elkarlana beharrezkoa izango da transferigarriak diren edukiak identifikatu, landu eta transferentzia hori bideratzeko.
|
|
|
Koldo Mitxelenak esandako eta zuk jasotako baieztapen batek dio, zehazki hitz eginez,
|
hizkuntza
guztiak antzinate bera dutela. Horren arrazoia?
|
|
|
|
Hizkuntza
guztiak dira zailak ikasteko. Baina euskara hasieratik oso arraroa egin zitzaidan.
|
|
|
Doktorego tesia prestatu nuen ondoren, aditz laguntzaileari buruz, orokorrean. Niretzat aditzak oso interesgarriak dira,
|
hizkuntza
guztietan. Ez dakizkit hizkuntza asko, baina ezagutzen ditudanak kontuan hartuta, hizkuntza guztietan interesgarriena aditza dela esango nuke.
|
|
|
Niretzat aditzak oso interesgarriak dira, hizkuntza guztietan. Ez dakizkit hizkuntza asko, baina ezagutzen ditudanak kontuan hartuta,
|
hizkuntza
guztietan interesgarriena aditza dela esango nuke.
|
|
|
«Gure asmoa museo elkarreragileagoa egitea da», dio Lorenzok; «azalpenak ematen dituzten orritxoak badauzkagu, aipatutako
|
hizkuntza
guztietan eta baita katalanez ere, baina jendeak ez du irakurtzea atsegin. Entzunezko gidek asko errazten dute lana».
|
|
|
Euskalgintzak aurrera eraman lukeen estrategia azaltzerakoan, lehenik eta behin oinarrizko kontzeptuen definizioa bateratu beharra eskatu zion Paul Bilbaok euskalgintzari. " Europan
|
hizkuntza
guztiak dute tokia; mezu hori gizarteratu behar dugu", eta hiru lan ildo zabaldu beharra nabarmendu zuen: batetik, europar konstituzioari begirakoa; bestetik, Europako beste hizkuntza komunitateekin elkar lana jorratu beharra; eta azkenik, globalizazioa dela-eta sortu diren mugimendu paraleloetan (gizarte foroetan eta) hizkuntza eskubideen gaineko hausnarketa sustatu beharra.
|
|
|
Organitzacio pel Multilinguisme (OM) Katalunian sortu zen 1999an. Gaur egun, Espainiako Estatuko
|
hizkuntza
guztietara eramana du izena, eta hala, Eleaniztasunaren Aldeko Erakunde modura ezagutzen da euskararen eremuan. " Gure azken helburua", azaldu digu Joan Moles OMko kideak," Konstituzioa aldatzen denean hirugarren artikuluak edo dena delakoak katalana, galegoa eta euskara estatuko hizkuntza ofizialak direla aldarrikatzea da, horrek dakartzan ondorio guztiekin".
|
|
|
monarkia eleanitzaren aldeko kanpaina, alegia. " Kongresuak Konstituzioa aldatuko du, erregearen oinordekotzan emakumeak ere sar daitezen", azaldu du Molesek," eta hori baliatuz, eskatu egingo dugu estatuko lehen instituzioak bertako
|
hizkuntza
guztiak erabiltzea. Ez dakit nola ikusiko duen hori euskaldun batek, baina gure ustez estatuko buruak hizkuntza bat erabiltzeak ospea ematen dio hizkuntza horri.
|
|
|
Hizkuntzak, zaharberritzeko aukera ematen duen komunikazioaren magmak huts egiten dionean, alboko hizkuntza etxera jo behar mailegu eske. Mailegu bidea
|
hizkuntza
guztien bidea izan arren, kultura iturrien arteko elkar trukea giza bizitzaren lege delako, ez da halere sarri morrontza gogorraren ordainik gabekoa izaten. Bere sormen kemenak agortuak izanik alboan duen mintzaira nagusiaren maizter huts baizik ez den hizkuntzari, euskarari gertatu zaiona jazo ohi zaio:
|
|
|
Hizkuntza bati, bizi eta iraun ahal izateko, berezko lurralde bat, barruti bat, ezinbestekoa zaio. Hori ez da gehiegizko nahikari bat, nahitaezko baldintza eta oinarria baizik
|
hizkuntza
guztientzat; ez da normalizatu hizkuntzarik hori gabe bizi denik. Oinarri hori ez daiteke bazter, ez estali edo besterena, serioski hizkuntza baten bizia bilatzen baldin bada.
|
|
|
Esan nahi da koofizialtasunak berdintasuna dakarrela, hizkuntzen arteko berdintasun juridikoa alegia; eta hori horrela izanik, hizkuntzen arteko menpekotasunezko harremanak gainditzeko bitartekotzat jo dezakegu. Zuzenbidearen begietan
|
hizkuntza
guztiek behar lukete izan beren biziraupenerako bermea; izan ere hizkuntza guztiak baitira berdinak?. 279
|
|
|
Esan nahi da koofizialtasunak berdintasuna dakarrela, hizkuntzen arteko berdintasun juridikoa alegia; eta hori horrela izanik, hizkuntzen arteko menpekotasunezko harremanak gainditzeko bitartekotzat jo dezakegu. Zuzenbidearen begietan hizkuntza guztiek behar lukete izan beren biziraupenerako bermea; izan ere
|
hizkuntza
guztiak baitira berdinak?. 279
|
|
|
23 Pili Kaltzada: . Hizkuntzak ez dira koloredunak;
|
hizkuntza
guztiak, baita euskara ere, bizitzeko, komunikatzeko eta sentitzeko tresnak besterik ez dira eta?. Euskara bere etorkizunaren jabe, Gara, 1999/11/21.
|
|
|
178 Juan San Martin: . Gero esango dute abertzaleok politizatu egiten dugula
|
hizkuntzari buruzko
guztia, baina hori ez da egia. Ez.
|
|
|
telefono mugikorrak, walkmanak, kosmetikoak, piercing a, tatuajeak, kirurgia estetikoa, jostailu eta jokoak, motozikletak, informatika eta bideojokoak. Proiektu hau abian jartzeko 20 liburuxka argitaratu dira, parte hartzen duten herrialdeetako
|
hizkuntza
guztietan, eta programa osoa eta biltzen ari diren ondorioak biltzen dituen web orria prestatu da. Proiektuan parte hartzen duten irakasleak ikasturtean hasi eta aurten amaituko dira, eta bat etorri dira proiektu hori “oso didaktikoa eta egokia” dela adieraztean, ikasleek ikertutako produktu bakoitza kontsumitzeko beharrezkoak diren segurtasun neurrien berri izan dezaten, adierazi zuen Nieves Álvarez Eskolako zuzendariak.
|
|
|
Bukatzeko, beraz, esandakoarekin uste dut (zentzu epistemikoan, ez literatur ipuinaren zentzuan) arrazoiak badirela (zentzu teorikoan, ez istorioen zentzuan) epistemologoak langabeziatik libratzeko. Ongi iruditzen zait esatea, hermeneutek egiten duten bezala,
|
hizkuntza
guztiaren bitartekaria dela, baina ez den dena hizkuntza dela: esperimentu edo saiaketak egitea, eragiketak egitea, Naturan esku hartzea, batetik, eta enuntziatuak egitea, txostenak egitea, bestetik, ez dira gauza bera (Hacking 1983).
|
|
|
Otsailaren 27 eta 28an nazioarteko mercator sinposioa egin zen Tarragonan. Gai nagusia, Europako Batasunaren Konstituzio berriak Europako
|
hizkuntza
guztientzako berdintasunezko esparrua ekarriko ote zuen. Erantzuna bizkor, labur eta:
|
|
|
Europa ren aniztasun linguistikoaren altxorra aipatzen duen Konstituzioan Papua Ginea Berriko hizkuntza kopurua Europakoa halako hamar baino gehiago dela ez ote zen sartu esan zigun. Eta Europako Batasuneko goi funtzionario batek Europako
|
hizkuntza
guztien Inkesta Soziolinguistikoa egiteko behar adina diru ez zegoela esan zionean, zera erantzun zion, Danimarkan 5 milioi jende eta 24 milioi txerri daudela eta kontsumitzaileak harategian txerrikia erosten duenean interneten sartuta puska horren ibilbide osoa jarraitzeko aukera duela —txerriaren izena, zenbakia, jaioteguna, non jaio zen, non gizendu zuten, zer pentsu mota jaten zuen, non ... Funtzionarioak noski ez zuen jakin zer erantzun.
|
|
2005
|
|
|
Mundua asko aldatu da azken urteotan. Telebistarena ikaragarria izan da
|
hizkuntza
guztiak aldatze horretan. Oraingo gazte jendea beste mundu batean bizi da, iraultza handia izan da.
|
|
|
Azken urteotan gehien zabaldu den planteamenduak oinarri ekologista du. Nahiko planteamendu zuzena da, munduko
|
hizkuntza
guztiak berdintasunean tratatu nahi ditu. Dena den, hizkuntzaz kanpoko ekologiaren zentzua badu gizarteak, baina hizkuntzaren alorrean poliki poliki ari da hedatzen.
|
|
|
Dena den, hizkuntzaz kanpoko ekologiaren zentzua badu gizarteak, baina hizkuntzaren alorrean poliki poliki ari da hedatzen. Ona da planteamendu ekolinguistikoa,
|
hizkuntza
guztiek duintasun bera izan behar dutela defendatzea, baina ñabardura batekin, estatuaren planteamendu linguistikoa hor dago. Nik uste dut planteamendu ekolinguistiko hau litzatekeela ulergarriena gazteentzako.
|
|
|
Pertsona batek tango bat ondo dantzatzeagatik ez du rock & rolla ondo dantzatzen. Badakigu hitz egiten, baina ez
|
hizkuntz
guztietan.
|
|
|
Manelek dioenez, «hizkuntzaren sistema zein den ezagutzen duzu, oinarrizko ezagutzak dira eta niri ikuspegi hori interesatzen zait, aurrera egiten ari zaren bezala askoz ere hobeto ulertzen duzulako».
|
Hizkuntza
guztiak ditu gustuko, noski, baina euskara ikasteko gogoa beti izan du. Unibertsitateko aukera aprobetxatu du, baina Manelek nahiko lukeena da euskara jario errazean erabiltzera heltzea.
|
|
|
Bukatzeko,
|
hizkuntza
guztietan neurri batean edo bestean gertatzen den mailegutza aipatu behar dugu. Hizkuntza ahultzen du mailegu gehiegi hartze ak; edonola, bereiztu beharrekoak dira hizkuntzan ditugun hitzak ordezkatzen dituzten maileguak, askotan hizkuntza aberastu gabe pobretzen dutenak eta bestetik, hizkuntza aberasten dutenak, izenik ez duten adigaietarako etiketez hornitzen baitute hizkuntza.
|
|
|
– Ez, ordea, berak nahiko lukeen bezala hitz guztiak direlako mailegu eta, beraz, maila bere ko; azken finean Schuchardtekin eztabaidan Meilletek duela ia mende bat gogoratu bezala,
|
hizkuntza
guztietan jatorrizko lexikoa kontzeptu erlatiboa izan arren, hizkuntzaren bila kabide ezagunaren harnean absolutua bilakatzen da eta garai diferenteetan sartutako maile guek ez bezalako informazioa eman liezaiguke.
|
|
|
Baina, kulturaren esparruan, SFk dantza eta kantu zahar espainiarrak berreskuratzeko egindako lana da ezagunena. Espainiar batasun kulturala bultzatzen saiatu ziren, eskualde ezberdinetako dantzak espainiar guztien dantzak bihurtu nahi izan zituzten; testuinguru horretan, gaztelera ez zen
|
hizkuntza
guztiak ezabatu nahi izan zituzten.
|
|
|
Bi hizkuntzen arteko antzekotasun corpusa aztertzean, hitz parekoen zerrenda, kasuala zela konturatu zen. Gainera oraindik kaukasiar
|
hizkuntza
guztiak beraien artean ahaidetuta dauden edo ez, argi ez dagoenean (Tovar, 1981: 12), eta talde hau 30 bat hizkuntzek osatzen dutenean, euskara hauekin guztiekin ahaidetuta dagoela baieztatzeko ez dago nahikoa elementu sustraikide.
|
|
|
Ildo horretatik, lehendakariak ziurtatu du azken proposamenek aldarrikapen deiturikoen itzulpenak aipatzen dituztela, dokumentu labur bat, asmakuntzak berriro zer duen esaten duena. Aldarrikapen horiek izango dira
|
hizkuntza
guztietara itzuliko den patentearen zati bakarra, baina Espainia eta Alemania ez dira iristen itzulpen denborari eta horien balio juridikoari buruzko akordiora. Alde batetik, Alemaniak informatiboak baino ez izatea nahi du, eta, bestetik, Espainiak ez.
|
|
|
Baina herri guztiak eta
|
hizkuntza
guztiak (españolak barne) bidai lagun jakitunen arteko moduan moldatu behar liratekeela elkarrekiko. Batak bestea ukatu gabe, naziokerietatik at. Globalizazioari dagokion eran...
|
|
|
Ondamua sen titzen dut. Gizon honek munduko
|
hizkuntza
guztiak ezagutzen dituela dirudi. Jatorrizko hizkuntzetan ezagutzen ditu Literatu ra Unibertsaleko lanik behinenak.
|
|
|
Nik izugarrizko zaletasuna neukan hizkuntzekiko, eta esan nuen: "
|
Hizkuntza
guztiak ederrak dira baina, zein da nire hizkuntza. Euskara!".
|
|
|
Egunkari berean hilabete batzuk beranduago kexu zen Espainiako Kongresuko Presidente Marin jaunak Estatuko
|
hizkuntza
guztien erabilera zela-eta, eta modu irrigarrian jotzen zuen proposamen honen aurka:
|
|
|
Ez ditugu inoiz ondorengo bi esaldi hauek begien bistatik galdu behar: / 1
|
Hizkuntza
guztiak, gizakiaren natura orokorretik ateratzen diren heinean, antzekotasun maila handi batean dira hasieratik osatuak eskualde edo garai ezberdinenetan, eta hau horrela da baita beraien berdinketa bultzatzen duten mugimenduak kontuan hartu gabe ere. / 2 Gizakiak beti egiten du lan ezberdintasun bakanak bateragarritasun zabalago batera eramateko, ze, azken batean, gizakia bera bai besteekin ulertzeko desiragatik bai forma berri guztiak orain arteko analogia zaharren arabera tratatzeko helburuagatik da suspertua aldi berean.
|
|
|
Hizkuntz estudioari buruz, edo
|
hizkuntza
guztien entziklopedia sistematiko baten plana
|
|
|
Hala ere funtsezkoena eginkizunaren orokortasunean dago eta, nik dakidala, honi buruzko ahaleginik ez da oraindik inon egin.
|
Hizkuntza
guztiak, edonola eta edonon aurki daitezkeen hizkuntz aztarna guztiak, elkarren artean konparatu behar ditugu eta, egiaz, printzipio berberen arabera. Ezaguna den hizkuntz erreserba guztia konparatu behar dugu, hain zuzen, arrazoimenak irudikatzen duen gizakiaren natura osoarekin eta historiak erakusten dizkigun bere leinu ezberdinen patu guztiekin.
|
|
|
Azken urteetako hizkuntz gramatika orokorretan ere aurkitzen ditugu hainbat antzeko ohar, hala nola, hizkuntza honek edo besteak zeregin hau edo bestea konpontzeko duen erari buruz, baina ohar hauek denak beti era isolatu batean eta adibideen bitartez bakarrik azalduta agertzen dira. Alde batera utzi izan den ideia, honela diot nik bederen, hizkuntz erreserbaren masa osoa ahalik eta konpletoen biltzearen eta
|
hizkuntza
guztiak pentsagarriak diren analogiaren arau guztien arabera konparatzearen ideia da. Bertan, batetik, hizkuntza ondorio bezala kontsideratuz eta atzeraka joanez, gizakiaren jokatzeko era ikertu litzateke, zeinen arabera honek hizkuntza sortu eta garatu duen; eta bestetik, hizkuntza zergati bezala kontsideratuz eta aurreraka joanez, gizakiaren berezko formazioa ondorioztatu edo zehaztu litzateke.
|
|
|
Hizkuntz estudioaren errazte hau, beti ere, helburu osagarri bat izango litzateke oraindik, alegia, era honetako
|
hizkuntza
guztien entziklopedia baten garrantzi gutxiagoko helburu bat. Beronen helburu nagusia, hizkuntza berez eta beretzako aurkeztea izango litzateke, hau da, hizkuntz estudioa interes orokorreko estudio garrantzitsu bat bezala aurkeztea.
|
|
|
Nahiz eta batek bere perspektiba propioa asko landu eta besteenarekin asko aberastu, beti izango du zerbait berria ikasteko eta beti irekiko zaizkio bide berriak bere burua oraindik gehiago osatuz joateko. " Perspektiba bakoitzak beti aurkitzen du berria den zerbait" eta, honengatik," ezinezkoa da munduan aditzera ematen den gizadiaren espiritua perspektiba kopuru mugatu batekin erabat ezagutzea" 120 Hala ere guk hemen azpimarratu nahi dugun ideia, bestelako aspektuen garrantzia ukatu nahi gabe,
|
hizkuntzak
honetan guztian duen funtzioarekin loturikoa da. Azken finean honek, ikusi bezala," subjektibitatetik objektibitaterako igarotzea ematen deneko puntu nagusia" 121 osatzen du.
|
|
|
Testuinguru honetan gogora ekarri nahi dugun Humboldten azken ideiak hizkuntzen arteko" itzulpenen" aukerekin edota mugekin du zerikusia eta, agerian geratuko den bezala, honek argibide garrantzitsuak eskainiko dizkigu hizkuntz irakaskuntzari buruz. Esan dezagun, hasteko,
|
hizkuntza
guztiak giza hizkuntzak diren heinean eta gizaki guztiak gaitasun linguistiko bat eta beraren jabe diren heinean, egiaz, posible dela hizkuntza batean adierazitakoa beste hizkuntza batean ematea. Honek ez du esan nahi, ordea, batetik besterako pausoa neutraltasun osoz eman daitekeenik, ze, azken finean, hizkuntza bakoitzak kontestu historiko propioa du eta honengatik onartu egin behar dugu ere" itzulpen perfektuaren ezintasuna" 147 Era honetan azaltzen digu berak ideia hau:
|
|
|
Azken honen lekukotza eskaintzen digu, hain zuzen,"
|
hizkuntza
guztien entziklopedia sistematiko bat" burutzea helburu bezala duen eta berak proposatzen duen" hizkuntz estudioak" 153 Honen atzean dagoen kontzepzio linguistikoak, beti ere, zera aldarrikatzen du: hizkuntza ez da orokorrean existitzen baizik eta bakarrik hizkuntzen errealitate historikoan.
|
|
|
Honen arabera," hizkuntzak gizadiaren monumentu zaharrenak dira" eta euren ikerketa sakona oso mesedegarri izango litzateke bai" gauzen ezagutzarako" bai eta" gure espirituaren ezagutzarako": " Denborarekin, unibertsoko
|
hizkuntza
guztiak erroldatuko dira, hiztegi eta gramatiketan jarriko dira eta elkarren artean konparatuko dira" 155 Gure autoreak bat egiten du" erabat landu gabe geratu izan den" proiektu horren asmoarekin eta, bere garaikide askoren iritziaren kontra," aspaldiko zein aro berriagoko hizkuntza ezberdinen arteko konparaketa[...] pentsatzearen eta ikerketaren gai aberats eta handia den et... Konparazio eta ohar horiek guztiak, hala ere, zatikakoak edo noizbehinkakoak dira gehienetan eta, askotan gainera, bestelako ikerketa historikoen edo asmo didaktiko hutsen zerbitzura bakarrik daude.
|
|
|
Humboldten arabera hemen" esentziala dena" falta da, alegia," eginkizunaren orokortasunaz" jabetzea: "
|
Hizkuntza
guztiak, edonola eta edonon aurki daitezkeen hizkuntz aztarna guztiak, elkarren artean konparatu behar ditugu eta, egiaz, printzipio berberen arabera" 157 Hizkuntza bat bera ere ez dago sobera, ze hutsalena dirudienak ere beti erakuts diezaguke zerbait giza-izakiari buruz, alegia, haren baitan bakarrik dagoen eta beste hizkuntzetan aurkitzen ez dugun zerbait. Horrela, bada, ondare linguistiko osoa" ahalik eta konpletoen bildu" behar dugu eta, honekin batera," hizkuntza guztiak pentsagarriak diren analogiaren arau guztien arabera konparatu" 158 Era honetan burututako ikerketak, azken batean, garbi du hizkuntza ez dela gizakiarentzako tresna hutsa baizik eta, aldi berean, beronen jardueraren" kausa" eta" efektua".
|