|
2000
|
|
|
Honen aburuz, elebidunek bi hizkuntzetariko baten ekarpena hautatzen dute funtzio hori betetzeko, hizkuntza batean zein bestean mintzo direlarik. Datu hau oso esanguratsua gertadaiteke, izan ere, gurean
|
hizkuntzen
ukipen egoera oso indartsua da eta aztergai dugungiza taldean, gazteen artean alegia, kultur eta hizkuntz erreferentzia indartsuenakukipen egoeran sortuak dira.
|
|
|
– Alde batetik, kanpo ezaugarriak deitzen direnak daude, orduko krisialdi sozio historiko politikoarekin zerikusi dutenak, zientziagintzan eragina duten neurrian; adibidez, azkeneko mundu gerra, mundu deskolonizazioa, etab. Hauen ondorioenartean daude, adibidez,
|
hizkuntz
ukipenezko egoeraren zabalkundea mundu osora, ukipen egoera tradizionalen ondoan berriak ere sortuz; baita orokorki zein partikularki hartutako hizkuntzak, beharrezko aztergai bihurtzea gizarte zientzietan; horrela uler daiteke hizkuntzaren inguruan eraikitzen diren zenbait diziplina berriren sorrera: psikolinguistika, soziolinguistika, etnolinguistika, psikosoziolinguistika, edo hizkuntzaren filosofia, soziologia, politika, pedagogia, eta abar.Antzeko zerbait esan daiteke komu nikazioari buruz, zeren eta informazio etakomunikazio teoriak garai horretan hasten baitira beharrezko erreferentziakizaten, baita edozein gizarte zientzietan ere.
|
|
|
hizkuntza bakoitzeko barne aniztasuna (kodeak, dialektoak, erregistroak,...), hizkuntza bakoitzaren arteko tipologia linguistikoa, deskribapen sinkronikoeta diakronikoa, hizkuntzen arteko nahasketak, etab., azpigai moduan; edogertuko gai hauekiko harremanak: hizkuntza bakoitzaren arteko tipologia soziala,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoeren motak, ukipen egoerako dominatzaile/ menpekoposizioak, hizkuntza moten araberako jabekuntza/ aprendizaia, hizkuntzaren gaitasun maila, hizkuntzaren erabilera, hizkuntza gatazka, hizkuntza plangintza, hizkuntza normalizazioa, etab. Aniztasun hori guztia jasoko duen teoria izan daiteke, berriro, komunikazio makroteoria; jadanik, zuzenean, edo zeharka, aipatu direnhauetako gai, azpiga...
|
|
2001
|
|
|
(erlatiboa, konparatiboa delako) izeneko gaiaren barruan (Mackey, 1976). Hizkuntzen geopolitikan sartzen den gaia da,
|
hizkuntzen
ukipen egoerak aztertzeko egokia, gehienetan egoera hauek botere asimetrikoak direlakoeta botere erlatiboaren arabera zenbait gertakizun esplikatu ohi direlako.
|
|
|
Hizkuntzen erabilera,
|
hizkuntzen
ukipen egoeratan
|
|
|
solaskideen ezaugarrien araberakoak.
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran aplikatzen denean, hirugarren faktore bat kontuan hartu behar da: 3) Ukipen egoeran dauden hizkuntzen edo kodeen rol sozialak, erabileraren araberahonela deskriba daitezkeenak:
|
|
2006
|
|
|
" Euskaldunen elebiduntze goiztiarrak ezkor eragiten du euskararen erabileran" multzo horien ezaugarri soziodemografikoak dira, besteak beste, bilakaera horren deskribatzailerik adierazgarrienak. Nolanahi ere, gure
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoera honetan zenbatzen diren hiztun bakarrak euskaldunak izanik, biztanleria binakatu egiten da, hots, bi hiztun multzotan banatu. Gure kasuan hirugarren multzoa izanagatik, ia euskaldunak, horrek hizkuntzen arteko mugimendua baino ez du adierazten.
|
|
|
Artikulu honetan, bada, Zentsu eta Udal Erroldako datuen azterketarekin batera, hiztun sailkapenerako irizpideak eta hiztunen zenbaketarako oinarriak jorratzen dira.
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoera, egoera aldakor bezala hartzen da; horren bilakaerak ez du, halabeharrez, norabide bakarra. Euskararen berreskurapen prozesuan behatutako aurrerapausoak ukaezinak badira ere, galerak eta atzerako joerak datuetan bertan antzeman daitezke.
|
|
|
Euskarak, tarteka, ataka gaiztoan jartzen gaitu, egoera deserosoan. Azalpen zorrotzago batek zehaztuko liguke ez dela euskara ataka horretan jartzen gaituena,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoera edo hizkuntza ordezkapena baizik; izan ere, gertakizun horiek" gure" euskara higatu eta murriztu dute. Hala izanda ere, azalpenak ez du hizkuntzaren amaraunean harrapatuta gelditu den hiztuna kontsolatzen.
|
|
2007
|
|
|
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran murgildurik, euskararen erabilera tasa erlatiboa da. Oro har, euskararen ageriko erabilera (berbazkoa) soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain euskaldunen proportzioa eta hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren funtzio zuzena da.
|
|
|
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran murgildurik, euskararen erabilera tasa erlatiboa da. Oro har, euskararen ageriko erabilera (berbazkoa) euskaldunen proportzioa eta hizkuntza komunitatearen trinkotasunaren funtzio zuzena da.
|
|
|
Kontua da horrelako eredu sistema bat arrakastatsua izan daitekeela, bai, hizkuntzen arteko aldez aurretiko egoera orekatua bada, baina inola ere ez
|
hizkuntz
ukipen egoera jada desorekatua bada231. " Berreskuratu nahi den hizkuntza zutabetzat ez duen hezkuntza elebidunak", honela mintzo zaigu berriz ere gure autorea," ez du etorkizunik irakaskuntzan, ezta errespetagarria den pertsona irizpidetik harago, lurraldearena kontuan ere hartzen ez duenak" 232 Horrek, finean," elebitasun sozialaren kontzeptuaz" —zeina, Tejerinaren aburuz, politikarien gehiegizko razionalizazio batetik datorren233— hainbat autorek kritikoki esandakoa biltzera garamatza:
|
|
2008
|
|
|
Eztabaida hori bultzatzeko, agian komenigarria da artikuluan erabiltzen den terminologiaren argitze modukoa egitea.
|
Hizkuntza
ukipen egoeretan, gutxienez bi hizkuntzen egoerak eta beren artekoa aztertzen direnez, ondo bereizi behar dira, harreman asimetrikoak dituzten hizkuntzak izendatzeko terminoak. Adibidez:
|
|
|
41). Alde horretatik, hizkuntza baten balio instrumentalaren izaera eta baliabideen, helburuen eta eraginkortasunaren izaera konplexuaren ezagutzan sakondu behar da
|
hizkuntza
ukipenezko egoeretan, azken finean egoera horiek gehiengoa baitira mundu osoan.
|
|
|
Hizkuntza baten balio instrumentalaren izaera eta baliabideen, helburuen eta eraginkortasunaren izaera konplexuaren ezagutzan sakondu behar da
|
hizkuntza
ukipenezko egoeretan, azken finean egoera horiek gehiengoa baitira mundu osoan.
|
|
|
Lehen azaldutako diagramak mugak ditu, ezbairik gabe. Ereduak nolabaiteko egonkortasunez funtzionatuko lukeela pentsatzearen ideia artifiziala eta ametsezkoa dirudi, ideia horri
|
hizkuntza
ukipenezko egoerak normalean orokorrak, gutxienez diglosikoak eta gehienetan bilakaerazkoak izaten direla gehitzen badiogu. L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da.
|
|
|
L. V. Aracilen aurkezpenean — aurkezpen laburra, haren esanetan—, hizkuntza sistema edukiedo funtzionamendu ezaugarririk gabe azaltzen da. Baina hizkuntza sistemaren atzeraelikadurak eta joerek orekatzearen alde egin dezakete —borondatez ere bai—, bai
|
hizkuntza
ukipeneko egoeran, bai elebakartasunekoan ere —elebakartasun hori eusten diona edo eragindakoa izan—, eta horretarako, alde guztietatik, politikaedo ideologia aukeraketak behar dira, bai eta hizkuntza plangintzako prozedura egokiak ere.
|
|
|
Behar hori normala eta ohikoa izatean gizarte funtzioen eskaintzan eragiten du. Eskaintza horrek,
|
hizkuntza
ukipeneko egoera batean, gutxieneko lege aitorpenean gauzatzen da, eta baita, L. V. Aracilek iradoki bezala, politika autonomia nahiko zabal batean ere (Aracil 1984: 33).
|
|
2009
|
|
|
euskaldun elebakarrak bukatu dira, Euskal Herri osoan euskaldun elebidunak nahiko sakabanatuta daude. Neurri handi batean, Euskal Herriak eta
|
hizkuntzak
ukipen egoerako menpekoaren lekua betetzen dute; alderantziz, ukipen egoerako dominatzailearen lekua hartzen dute Espainiak eta Frantziak, herri eta hizkuntzekin.
|
|
2010
|
|
|
Gainera, ikasleak etorkizuneko irakasleak direnean, hizkuntzarekiko jarreren lanketa ezinbestekoa da, beren emozioak eta hizkuntza bakoitzarekiko sentitzen dutena erraz transmitituko dutelako gelan daudenean. Gaia aztertzeko hainbat ikerlan egin dira
|
hizkuntzak
ukipen egoeran dauden hainbat testuingurutan: Katalunian, Galizian, Euskal Herrian, Valencian, Bruselan, Frisian, Irlandan eta Maltan.
|
|
|
Aldiz, lotura eta konpromisoa inplikatzen duten iritziekiko kontrako iritzi eta jarrerak gehiago dira, aldekoak baino. Eta, beraz, esan daiteke oso kezkagarria dela, gizarte sektore hori euskararen berreskurapenerako hartu behar diren neurri berezien alde ez egotea, kontuan izanda euskara
|
hizkuntza
ukipen egoeran gutxitua izan dela.
|
|
|
1 1
|
Hizkuntza
ukipen egoeraren ereduak
|
|
2011
|
|
|
iraunkorra da diglosia, definizioz. diglosiari atxikitzen dizkiogun gaitzak, %90 baino gehiago, diglosia galdu ondoko hizkuntzaegoera ezegonkorraren fruitu dira165 diglosiak bere horretan iraun dezake, edo aldatu eta, azkenean, galdu egin liteke. Bere horretan eusten zaion artean, iraupen indar nabarmena du.
|
hizkuntza
ukipenezko egoeretan ezagutzen den iraupen indarrik handiena, askogatik.
|
|
|
Iritzi trukea eta eztabaida beharrezkoa da, elkarren errespetuan, bai, baina argi eta zintzo. Lantegi horretan Mikel zalbidek ekarritakoa, eskertzekoaz harago, abiapuntu interesgarria da.
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoerako neke penak sufritzen kondenaturik bizi gara euskaldunok, kulparik dugun ala ez jakin gabe. kontua da, garaiotako euskaldunok ez dugula hautatu gure hiztun elkartearen egoera malapartatu hau, heredatua dela. Beste kontua da ere, gure arbasoek, pobrezia eta gerrate artean, ez zutela bat ere erraza izan euskara mundura jalgiteko.
|
|
|
3
|
hizkuntza
ukipen egoera bi desberdinetan murgildurik —euskara/ gaztelania eta euskara/ frantsesa— lurraldean sakabanaturik bizi dena.
|
|
|
5 diglosiarik gabekoa. demagun zerrendatutako bost ezaugarri bereizgarri horiekin bat gatozela, honela defini genezake (euskararen) hiztun elkartea: gaztelaniarekiko eta frantsesarekiko
|
hizkuntza
ukipen egoerako lurraldean sakabanaturik bizi den biztanleriaren gutxiengo hiztun elkarte elebiduna.
|
|
|
euskara erdaren konpartimentazioa, luze zabaleko funtzio banaketa egonkorra garantizatuko duena, bilatu eta hezurmamitu behar omen dugu euskaldunok eta erdaldunok. (M. zalbidek –2004–). kohesionatu gabeko hiztun elkarte elebidun txikiko
|
hizkuntza
ukipen egoera egongaitza da, ederto. Baina norantz mugitzen da egoera egongaitza?
|
|
|
Honela defini genezake (euskararen) hiztun elkartea: gaztelaniarekiko eta frantsesarekiko
|
hizkuntza
ukipen egoerako lurraldean sakabanaturik bizi den biztanleriaren gutxiengo hiztunelkarte elebiduna. pean egotea eta beste bat (osasun) ahulekoa izatea. euskara, uNeSCoren sailkapenean, hizkuntza zaurgarria (vulnerable) da, galtzeko egoeran egoteko arrisku zorian dagoena, alegia. Lausogarria iruditzen zait esatea euskara ahuldutako hizkuntza denik euskara galtzeko (benetako) arriskuan dagoelako. uNeSCok munduko hizkuntzak 6 kategorietara biltzen ditu hizkuntza bizitasun mailaren arabera:
|
|
|
Kohesionatu gabeko hiztunelkarte elebidun txikiko
|
hizkuntza
ukipen egoera egongaitza da, ederto. Baina norantz mugitzen da egoera egongaitza?
|
|
|
Lehengoa da euskararen ezagutzari dagokionez ez dela aurrerapen handirik izan 2006 urtez geroztik. elkarrizketatuen %45ak euskaraz ongi edo nahiko ongi ulertzen duela adierazten badu ere, bakarrik %37ak esaten du euskaraz ongi edo nahiko ongi hitz egiten duela. Azken horiek (%37) izango lirateke, adiera hertsian, hiztun elebidunak. demagun, A hizkuntza nagusia eta B hizkuntza gutxitua,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoeran bizi zaretenoi galdetzen dizuegula: Zure Bren ezaEuskara:
|
|
|
Ondo dakigu
|
hizkuntza
ukipen egoera guztiak ezegonkorrak direla, nolabait diglosian bizi dira; zenbat eta gutxituagoa hizkuntza orduan eta desagertze arriskuari aurre egiteko zailtasun handiagoa. guztiak dira hizkuntzen biziraupenerako arriskutsuak, eta barne immigrazioa besteak bezain indartsua (Idiazabal, 2011).
|
|
|
ACNuren 2010eko iraileko buletinetik ateratakoa da ondoko adibidea: ondo dakigu
|
hizkuntza
ukipen egoera guztiak ezegonkorrak direla, nolabait diglosian bizi dira; zenbat eta gutxituagoa hizkuntza orduan eta desagertze arriskuari aurre egiteko zailtasun handiagoa. hizkuntza gutxitu asko (%90?) mehatxupean, eta desagertzen ari direla gauza ezaguna da. hainbat ikerlarik, (Comrie, Matthews & polinsky, 1996; Nettle & romaine, 2000; Crystal, 2000, hagège, 2000, wurm, 2001; Brezinge... Bertan aurreko markoaren arabera hizkuntza gutxituak bost irizpideren edo egoeren arabera sailkatzen dituzte arrisku txikiagotik desagerpenera.
|
|
|
Nolanahi ere, ez dago gaur europan estaturik bere lurraldean hizkuntza bizi bat eta bakarra duenik. estatu batzuetan onartuago eta zainduago, Itziar Idiazabal – Eleaniztasuna hezkuntzaren derrigorrezko beste utopia bat? eta besteetan ukatuago edo menperatuago, denetan daude estatuaren izena daramana eta ofiziala edo nazionala deitzen denaz gain hainbat hiztun erkidego, indar eta bizitasun ezberdinekin (Barreña et al., 2005). historian zehar gertatu diren
|
hizkuntza
ukipen egoerek, askotan, eta banan banaka, hizkuntza askoren desagertzea ekarri dute. galera horiek historian zehar nola bizitu diren jakitea ez da erraza, baina gaur badakigu arriskuan bizi diren hizkuntza erkidego guztiek kezkaz bizi dutela bere hizkuntzaren galera (Martì et al. 2005), eta ahal duten heinean bere hizkuntzaren biziberritzea lehentasunik handienetakoa bihurtzen dela gizatalde ho... 50 bat hiztun izango dira, Amazonia aldean bizi dira, eta orain hogeita hamar urte ia desagertu ziren droga trafikoaren eraginez jasandako sarraskietan. euren hitzetan, gaur aitonak diren lau gizon salbatu ziren eta bere hizkuntza, eta bere oroimenak, kantuak eta erritualak gogoratuz nanuyo hizkuntza bere seme alabei irakastea erabaki zuten nahiz eta haien hizkuntza espainolez nahikoa ordezkatua egon. gaur bizibide eta ondasun oso eskasekin jarraitzen duten arren, harro erakusten dute kapaz direla euren artean nanuyo hitz egiteko, eta badirela zenbait gazte eta haur bere hizkuntza etxean ikasia dutenak eta ondorengoei transmititzeko prest daudenak.1 gaur ukipen egoera bortitzean bizi dira hizkuntza gutxitu gehienak, guztiak ez esatearren.
|
|
|
Bestalde, hizkuntza normalizazio prozesuan ekolinguistikaren enfokeak eduki dezakeen balioaz edo kokapenaz hausnartzerakoan, gizartean gertatu
|
hizkuntza
ukipen egoerak interpretatzeko eta soziolinHizkuntzaaniztasunaz ari garenean horrek bizikidetza sendotzeko balio behar du.
|
|
|
Hori dela eta, ezin eman daiteke orokortzeko moduko arrazoi unibertsal bakar bat; kontuan hartu beharra dago hizkuntza bakoitzaren historia eta idiosinkrasia.
|
Hizkuntzen
ukipen egoeren artean desberdintasun itzelak daude; bistakoa da erabat desberdinak direla, esate baterako, ekonomia ahaltsuen presiopean baztertuta dauden komunitate indigenen hizkuntzen kasua, beste talde indigena batzuen presiopean dauden komunitate indigenen hizkuntzen egoera, eta prestigio historiko eta ekonomiko handia izan arren munduko hizkuntza nagusien eraginpean dauden hizkuntzen egoera... Hain zuzen ere, egoera bakoitzean oso arrazoi eta ondorio desberdinak ageri dira?
|
|
|
Atal honetan, hain zuzen ere,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoeretan hizkuntza boterea zertan datzan ikusi nahi dugu, eta hor baliagarri deritzogu bizindar etnolinguistikoaren kontzeptuari (Giles, Bourhis eta Taylor, 1977; Bourhis, 2002; Bourhis eta Landry, 2008). Izan ere, talde etnolinguistiko ezberdinen arteko kontaktuak talde horiei eta euren hizkuntzaren erabilera edota estatusari nola eragiten dien hobeto ulertzen laguntzen du.
|
|
2012
|
|
|
Gure mugetatik kanpo, aldiz,
|
hizkuntza
ukipen egoerekin eta kasu elebidunekin lotutako ikerketa ugari egin da psikolinguistikaren ikusIñigo Fernández Ostolaza – Hizkuntza gutxituen eraginkortasuna pertsuasio prozesuetan. Euskararen kasua EAEn pegitik.
|
|
|
Azpimarratzekoa da, duen garrantziagatik (kontuan izan hizkuntza baten egoera eta gizarte moldaera erabilerak markatzen duela, ez hainbeste ezagutzak), etxean gaztelaniaz edo bietara egiten dutenak batuz, %37, 63an kokatuko ginatekeela. Horrek, sekulako eragina du luzarora,
|
hizkuntzen
ukipenezko egoera horretan.
|
|
|
Bada zerbait, bost urteko aldean portzentualki %18, 95 igotzea etxean gaztelaniaz edo bietara jarduten duten biztanleen ehunekoa. Horrek sekulako eragina du luzarora
|
hizkuntzen
ukipenezko egoera horretan. Euskara hutsezko jarduna galduz doa etxe giroan, eta ele bikoa zabaldu egin da haren ordainean.
|
|
|
Ahuldutako hizkuntza duen gizarteaz ari gara, beraz (Zalbide, 2002). Beste zenbait
|
hizkuntzarekin
ukipen egoeran dagoenez, horren eraginez dago ahulduta. Ahuldade horren sintomak dira interferentziak, kodealternantziak, hiztun gutxi izatea, harreman sare ahulduak, ez oso trinkoak, jardun esparru eta egoera hainbatetan oso leku txikia izatea, orain arte nahiko sendo agertzen ziren situazio informal intimoetan ere ahultzen joatea, konpartimentazio soziofuntzioanal egonkorrik gabe geratzeko bidean joatea, etab.
|
|
|
Ahuldutako hizkuntza duen gizarteaz ari gara, beraz. Beste zenbait
|
hizkuntzarekin
ukipen egoeran dagoenez, horren eraginez dago ahulduta. Ahuldade horren sintomak dira interferentziak, kodealternantziak, hiztun gutxi izatea, harreman sare ahulduak, ez oso trinkoak, jardunesparru eta egoera hainbatetan oso leku txikia izatea, orain arte nahiko sendo agertzen ziren situazio informal intimoetan ere ahultzen joatea, konpartimentazio soziofuntzioanal egonkorrik gabe geratzeko bidean joatea, etab.
|
|
|
Burujabetzaren bideajorratzeko euskal hezkuntzarentzat eredugarri izan daitezkeen zenbait herrialdetakohezkuntza sistemak aztertzen dira azkenean, Finlandiakoa, Herbehereetakoa etaEstoniakoa, hurrenez hurren. Izan ere, esperientzia horiek bereziki baliagarriak diraeuropar testuinguruan kokaturik egoteaz gain,
|
hizkuntza
ukipen egoeretan garatudirelako edo/ eta heziketa kalitatearen adierazlerik gorenenak erakutsi dituztelakoazken urteotan.
|
|
|
Azterketa honek, bada, kasu egin die hurrenkeraren erpinean urtez urtelehena izaten denari (Finlandia), Euskal Herriaren antzekoa den eta, era berean, PISA ebaluazioan lehenengo postuetan dagoen Herbehereei, eta duela gutxiindependentzia eskuratu duen gure herriaren moduko beste bati (Estonia); hauekguztiak, bai estatu europarrak bai historikoki
|
hizkuntza
ukipeneko egoeran bizi izandirenak, eta, azkenik, ikuspegi konpentsatorio batetik begiraturik, gizarte asimetriakulturalak orekatzeko eredugarriak izan diren hezkuntza sistemak dira.
|
|
2013
|
|
|
Boterearen arabera, gizartean sortzen dira bi talde nagusi, sinplifikatuz: dominatzailea/ menpekoa deitu ohi direnak (gure
|
hizkuntza
ukipen egoera (eta ez bakarrik hizkuntzakoa) aztertzerakoan erabilia duguna), beraien artekotasuna ondo adieraziz. Bestalde, boterea handinahia da, behin eremu batean edo/ eta gizarte talde batean lortu dominatzailea izatea, nahi du beste eremutan eta taldetan ere boteretsuena izan.
|
|
|
Ikasleen eskola giroko hizkuntza erabilera aztertzeko Arrue Proiektuan erabiltzen dugun ikuspegi teorikoan,
|
hizkuntza
ukipeneko egoeran kokatzen da erabilera hori: ukipen egoeran dauden bi hizkuntzetako bat kasu honetan, euskaraegoera ahulean dago gizartean.
|
|
|
Halako lanak euskal testuinguruan egiten, haien berri ematen eta diziplina diferenteetatik hizkuntza erabileraren azterketari beren ekarpena egiten dioten adituekin batera lan berriak diseinatzen jarraitzea da lerro hauek sinatzen ditugunon asmoa. Eta horrekin batera, gorago aipatu dugunez, baita
|
hizkuntza
ukipenezko egoeran dauden beste errealitateetan egiten diren azterketen ezagutza zabaltzea eta gurearekiko alderaketa aintzinatzea. Eta hori guztia zertarako?
|
|
|
|
Hizkuntza
ukipen egoerak
|
|
|
1 Edozein bi
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoeran hiru hiztun tipo aurki daitezke: A eta B hizkuntzen hiztun elebakarrak eta AB/ BA hizkuntzen hiztun elebidunak.
|
|
|
8
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran, bi hiztun multzo besterik geratzen badira, A hiztun elebakarrak eta AB/ BA elebidunak, B hizkuntzaren erabilera elebidunen elkarren arteko hizkuntzen erabileraren araberakoa da.
|
|
|
10 B hiztun elebakarren multzoa desagerturik,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoeran dauden hizkuntzak egoera asimetrikoan geratzen dira. A eta B hizkuntzen arteko simetria berreskuratu ahal izateko, edo hiztun guztiak AB/ BA elebidun bihurtzen dira edo B hizkuntzako elebakarren multzoa berrosatzen da hizkuntza bakoitzak antzeko tamainako hiztun elebakarren multzoa izan dezan.
|
|
|
13
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoera asimetriko horretan, B hizkuntzaren erabilera maila, besteak beste, elebidunen hizkuntzarekiko leialtasunaren funtzio zuzena da.
|
|
2014
|
|
|
Eleaniztasuna normala den herrietan, normala da hizkuntza batetik bestera ibiltzea, nahastea. Euskara beste hizkuntza batzuekin beti erabili dugu, eta erabili dugu; euskara beti egon da
|
hizkuntza
ukipen egoeran, eta, gaur egun, ez da errealista elebakartasunari buruz pentsatzea. Hizkuntzak ezin ditugu kaxatan sartu.
|
|
2016
|
|
|
Bada faktore inportante bat indartsuago diren
|
hizkuntzekin
ukipen egoeran dauden hizkuntz gutxiagotuei eragiten diena: Siguán ek (2001) ‘gizarte kosmopolita’ deitzen duena, ‘pertsonek batetik bestera ibiltzeko duten erraztasun handiagatik eta informazio hedabideen erabateko presentziagatik’ Interneterako sarrera nabarmenduko nuke informazio hedabide horien artean, interneten ematen dute beren denbora gazte gehienek gaur egun, eta beraz, euskaraz —inguruko erdarekin alderatuta— gutxi egiten den eremuetan.
|
|
|
Horretan laguntzeko, Jose Anjel Aldai – Hizkuntzen ahozko erabilera Aiako kalean eta leku publikoetan hizketa erkidegoak zer diren eta hizketa erkidego elebidunak nolakoak diren ikertzeko hizkuntzalariek egindako ekarpen teorikoak biltzen saiatu naiz.
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoerak nolakoak diren, zer ondorio izaten diren eta zer emaitza izaten duten. Batik bat, hizkuntz hautuan zerk eragiten duen.2
|
|
|
Euskal ahaldun garen heinean, utz ditzagun axolagabekeriak bazter, eta saia gaitezen gure
|
hizkuntzen
ukipen egoeraren ondorioz sortu zaizkigun kalkoak identifikatzen.
|
|
2017
|
|
|
Munduko
|
hizkuntzak
ukipen egoeran bizi dira. hiztun komunitateak
|
|
2018
|
|
|
Dirudienez, egoera soziolinguistikoak mugatzen du euskararen erabilera kalean, baina baita sutondoan ere. tzioak zedarritzen du. Bestetik,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoerak ahalbidetzen duen hizkuntza gutxituaren erabilera mailak itxaro daitekeen erabilera funtzioan du muga. Hartaraino esan ohi dugu hizkuntza egoera isotropikoa dela.
|
|
|
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran, hizkuntza gutxituaren hiztunak elebidunak direnean, hizkuntza gutxituaren erabilera soziala mugatua dela erakutsi dugu. Horrek ez du esan nahi, berriro diogu, elebidun guztiek hizkuntza gutxitua maila berean erabiltzen dutenik.
|
|
|
Bilbo (Bizkaia), Euskal Herriko hiru hiriburu aipatzearren, euskaldunentzat hiru ingurumari arras desberdinak dira; tamainaz oso desberdinak, eremu administratibo desberdinekoak, hizkuntzari dagokion araubide desberdinekoak, euskalki edo hizkuntza aldaki desberdinekoak, ezaugarri sozioekonomiko desberdineko hiriak,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoera desberdinekoak, euskaldun kopuru desberdinekoak eta elebidun proportzio desberdinekoak. Desberdintasunak desberdintasun, ordea, hizkuntza gutxituaren erabilerari dagokionez, arazoa oso antzekoa da hiru hiri horietan.
|
|
|
Horiek horrela,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoerako eredu orokorra — N (50,15) — eta tokian tokiko banaketak —N (µpb, σpb) — dauzkagu. Banaketa horiek, bada, euskararen hiztun elkarteari eta euskaldunei dagokie, hiztunei, alegia.
|
|
|
Laburpena.
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran, hizkuntza gutxiko hiztun guztiak elebidun direnean, euskararen erabilera, oro har, zorizko gertaera bilakatzen da. Hau da, hizkuntza gutxituaren erabilera probabilitate eredu jakinaren araberakoa da.
|
|
|
Kezkatuta gaude, nola ez, euskararen berreskurapen prozesua indarra galtzen ari delako. Halere, soziolinguistika matematikoaren ikuspegitik, zehatzago,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoeraren eredu estatistikoaren arabera euskararen hiztun elkarteak euskararen erabilera sozialaren oinarrizko mailari eusten diola baiezta dezakegu.
|
|
|
Sexu aldagaiari arreta eskaini dioten lan gutxik emakumezkoen hizkuntz joeren aldakortasuna nabarmendu dute. Badirudi,
|
hizkuntza
ukipeneko egoeretan, emakumezkoen jokaerak hizkuntzak duen prestigioarekin lotuagoak daudela gizonezkoen kasuan baino. Amonarrizek (2007) azaltzen duenez euskararen inguruan –normalizazio prozesua dela etaemandako urratsak eragin zuzenagoa izan dute hiriko emakume gazteengan gizon gazteengan baino.
|
|
2019
|
|
|
Jarrera eta motibazio dimentsio ugari daude, ordea. Jarrerari dagokionez,
|
hizkuntzen
ukipenezko egoeretan, hizkuntza bat erabili edo ikasterakoan eragina duten bi jarrera dimentsio daude: integratzailea eta instrumentala (Zarraga et al. 2010, 212).
|
|
|
Lan honetan, munduko hizkuntzen datuak oinarri hartuta, erakutsi da euskara Europan buru hitzean oinarritutako egitura bihurkaria duen hizkuntza bakanetakoa dela. Hau, joera tipologiko unibertsalei ez ezik,
|
hizkuntza
ukipen egoera historikoari ere zor zaiola proposatu da. Zehazkiago erran, euskarak buru bihurkaria erromantzeekilako ukipenari zor diola adierazi da, eta prozesu hau errepikapen gramatikalizazio delakoaren bidez gertatu zela.
|
|
2020
|
|
|
Itzulpenak egin baditut ere ez dut neure burua itzultzailetzat, nahiz eta, berez, bizitzen ari garen
|
hizkuntz
ukipen egoeran euskaldun guztiok itzultzaileak garen ezinbestean, baina nik liburu honetan itzuli baino gehiago poemek eragindako irudikapen mentala ekarri dut euskarara, modu librean. Besteak beste, Aimé Césaire, René Char, Joyce Mansour, Robert Rius, Jaques Prévert, Unica Zurn, Francis Martinez Picabia, André Breton eta Robert Desnosen poemak eta haien inguruko oharrak dakartza lanak.
|
|
|
|
Hizkuntzen arteko
ukipen egoeran dagoen literatura minorizatu bateko idazleak gara euskal idazleok, eta sortzen duguna, M. Foucaultek esango lukeen modura, menperatutako ezaguerak dira.
|
|
|
Honi guztiari, ordea, ezin zaio antzeman hizkuntza bakoitzetik at, edota, gure kasuan bezala,
|
hizkuntz
ukipen egoera jakin batetik at. Izan ere, aipatu bezala, hizkuntzaren gizarte egoerak moldatu eta, neurri handi batean ere, baldintzatu egiten baitigu kulturatze prozeduren menpekoa den ezagutzaren ekoizpena bera.
|
|
|
Piagetentzat, ezagutza ekintzetan eta eragiketetan oinarritu bide da bere bilakaerarako. Sobietarrek kultur baldintzaren barnean aipatzen dute hizkuntzaren egoera (beren ikerketetan ikusi zenez, gehienetan
|
hizkuntz
ukipen egoera diglosikoa besterik ez dena) ezinbesteko tartekari gisa. Piageten eraginez alde batetik, eta Stalinismoaren ondorioz bestetik, ez da behar bezain aintzakotzat hartu hizkuntz ukipenezko kultur egoera diglosiko horrek nola baldintzatzen duen pentsaeren ekoizpena.
|
|
|
Ezberdina izaten da Heineren kanta batzuk kantari batentzat itzultzea edo kafkiar eleberri baten itzulpenean lan egitea, baina, nire ikuspuntutik, hizkuntzaren erritmoak beti gainditu behar du gramatika, eta,
|
hizkuntzen
ukipenaren egoera berezi harengana apaltasunez gerturatu, ez baita, langintza honetan behintzat, ezer erabat eta betiko buruturik.
|
|
|
Gure fakultatea zenaren, orain izenez aldatu baitute, eta orduko Donostiako Euskararen Patronatuaren artean (honi ere beste izendapena eman diote dagoeneko...) egindako lan hitzarmenaren oinarrian (harrigarria bada ere, EHUren eta Donostiako Udalaren artean dagoen gutxienetako bat) euskararen kalitatea zegoen aldarri. Hau da, bizi garen
|
hizkuntz
ukipen egoeran hizkuntza bakoitzaren osasuna neurtu ahal izateko azpimarratzea, kale erabilerak garrantzia eduki arren, norberaren barne atxikimendua ere funtsezkoa dela eta zeregin horretan literaturak, oro har, eta hala poesiak nola aforistikak zehazki, bidea ematen dutela euskaraz sentitzeko eta pentsatzeko, edozein hizkuntza biziberritzeko eta iraunarazteko ezinbestekoa dena....
|
|
2021
|
|
|
Eta nola egin daiteke hori? Sintaxia dela bide, alegia, edo, beste modu batera esanda, esaldi zehatzen bidez, hizkuntza jakin baten bidez eta, hautatutako hizkuntza horrek,
|
hizkuntz
ukipen egoera jakin batean beste hizkuntzekin harremanetan dagoenean, egin beharreko hizkuntza aukera suposatzen du lehenik eta behin... 3
|
|
|
Hizkuntza erabiltzeko, hizkuntzen arteko hautaketa egin behar izaten dugu gizarte elebidun eta eleaniztunetan,
|
hizkuntzen arteko
ukipen egoerako gizarteetan, alegia; eta sarritan, hizkuntza hautua berdinen artean egiten dela esaten bazaigu ere, eskubidea dugula bata ala bestea aukeratzeko, hizkuntza aukeratzeko askatasun hori, ordea, ez da horrela beti. Praktikan, hiztun komunitate horien arteko botereharremanek eragiten dute bataren edo bestearen hizkuntza aukeraketa egitean.
|
|
2022
|
|
|
1) bizidun guztiak komunikatzen gara (bakteriak, landareak, animaliak), eta gizakion komunikatzeko tresna berezkoena hizkuntza da, hizkuntzak egiten gaitu gizaki; 2) hizkuntza guztiak komunikatzeko baliagarriak dira, noski; baina, gainera, hizkuntza bakoitzak bere hizkuntza komunitatearekin eta bizi den lurraldearekin eta kulturarekin lotura bereizia du. Euskara ez da soilik komunikaziorako hizkuntza bat;
|
hizkuntza
ukipen egoera gutxituan dagoen hizkuntza endemikoa da, euskararen lurraldean garatu edo desagertuko den (ordezkatuko den) hizkuntza da, munduko hizkuntza aniztasuna handitzen duen eta euskararen lurraldea interpretatu, kudeatu eta eraldatzeko aukera ematen duen hizkuntza.
|
|
2023
|
|
|
Azken urteotan euskararen ezagutza nabarmen handitu bada ere (batez ere gazteenen kasuan), erabilera ez da proportzio berean handitu (Aizpurua, 2018), eta komunikazio hizkuntza nagusiak egun gaztelania eta frantsesa dira. Era berean,
|
hizkuntzen
ukipen egoeraren eta (beste arrazoi batzuen artean) elebidunen kopuruaren hazkundearen ondorioz, euskañola bezalako hizkerek (Coyos, 2010; Idiazabal et al., 1997) beren presentzia indartu dute komunikazio interakzioetan, batez ere testuinguru informaletan eta gazteenen artean.
|